Zbigniew Herbert „Barbarzyńca w ogrodzie”
Jest to zbiór esejów, które zawierają zapis podróży autora po Francji i Włoszech, opisuje wrażenia z odwiedzin Grecji, Krety, Wielkiej Brytanii, Holandii (poszczególne rozdziały prezentuje inną rzecz, czy inną tematykę, która zainteresowała Herberta).
Każdy rozdział poświęcony jest opisowi jakiegoś dzieła sztuki np. malarstwa Sienny, czy gotyckich katedr.
Bohater Herbertowskich esejów to miłośnik sztuki, jej wnikliwy obserwator. Wypowiada się o niej kompetentnie, nie ukrywając przy tym własnych upodobań i preferencji. Szczegółowo analizuje oglądane dzieła malarstwa, rzeźby, architektury. Wypowiada się jak profesjonalista, ma ogromny zasób wiedzy na temat sztuki i jej historii. Bohater ten chcę patrzeć na świat na swój własny sposób, nie według utartych schematów myślowych. Na pewno bohater ten jest erudytą!
Trudno takiego bohatera nazwać barbarzyńcą, skoro w zachodniej Europie czuję się jak u siei w domu. Ogrodem, po którym wędruje jest natomiast sztuka. Ważnego dla niego jest kontemplowanie dzieł sztuki. Nawet w naturze widzi odzwierciedlenie sztuki, jej piękna. Ta kontemplacja jest dla niego chwilowym zatrzymanie w głośnym i szybkim świecie.
Bohater Herberta zbiera informacje nieznane, albo takie, o których się po prostu nie mówi np. o sposobie budowy katedr gotyckich, o tym jak byli traktowani ludzie, którzy pracowali przy tych budowach itd. itp.
Bohater wiedzę o poznawanych krajach czerpał przede wszystkim z obcowania z dziełami sztuki, czyli poprzez bezpośredni kontakt ze sztuką, z kulturą. Chcę on poznać kulturę, sztukę danego kraju, czy regionu na własną rękę, nie poprzez wiadomości udzielane np. przez przewodniki. Chcę poznać sztukę, kulturę poprzez doświadczenie (chyba można tak powiedzieć).
Bohatera nie interesują sprawy bieżące, zagadnienia ekonomiczne, społeczne, polityczne. Kraje, które poznaje to dla niego jakby muzea, skupia się na osiągnięciach długowiecznej kultury. Jeśli nawiązuje do historii to tylko jako interpretacji dzieł, z którymi się styka.
Eseje Herberta to coś pomiędzy rozprawą naukową, a wykładem. Za rozprawą naukową przemawia: rzeczowy bezosobowy ton, charakterystyczne zwroty frazeologiczne, dbałość o logiczną przejrzystość wywodu, krytyczny stosunek do cytowanych tekstów i przywoływanych autorytetów, staranne dobieranie argumentów uzasadniających własne stanowisko. Za wykładem przemawia: popularyzująca postać wypowiedzi, podtrzymywanie uwagi zabawnymi anegdotami czy lirycznymi wtrętami, jawny lub ukryty zamysł dydaktyczny, wyraźna konkluzja.
I trochę danych
Po raz pierwszy ukazał się w 1962 roku nakładem wydawnictwa Czytelnik. Szkice powstały w efekcie podróży Herberta po Europie, którą odbył od maja 1958 do kwietnia 1960.
Na zbiór składa się 10 szkiców:
Lascaux (o malowidłach prehistorycznych w jaskini w Lascaux, dokonuje analizy naściennych malowideł, refleksja nad sztuką prehistorycznych ludów)
U Dorów (o doryckich świątyniach w Paestum)
Arles (o zabytkach Arles, opowiada o rzymskich wynalazkach jak chociażby drogach, akweduktach, mostach, teatrach, a także wojsku, handlu, gladiatorach)
Il Duomo (o katedrze w Orvieto)
Siena (o zabytkach i historii Sieny)
Kamień z katedry (o gotyckich katedrach, ale nie o ich strukturze, budowie, ale przedstawia poszczególne stopnie powstawania katedry, począwszy od pomysłu, projektu- lub jego braku, poprzez zatrudnianych pracowników i ich hierarchię, aż po sprawy finansowe związane z budową katedry, transport budulca, zastanawia się nad definicją architekta, kim on był kiedyś, czym się zajmował itp. czyli wszystkie sprawy typowo techniczne związane z powstawaniem katedry; bardzo polecam!!!)
O albigensach, inkwizytorach i trubadurach (Herbert porusza tutaj najlepiej znane sprawy dotyczące średniowiecza: herezje, walkę z nimi, stosy, oraz pieśni opiewające dzielnych bohaterów.)
Obrona Templariuszy (napisany jako mowa obronna w procesie sądowym. Herbert wskrzesza tu, dawno umarłą, retorykę w stylu mów Cycerona. Przedstawia historię zakonu templariuszy i prezentuje swoje poglądy na temat powodu ich upadku- zdobyli zbyt wielką potęgę i stawali pomiędzy zbyt wielkimi potęgami)
Piero della Francesca
Wspomnienia z Valois (o Chantilly, Senlis, Chaalis i Ermenonville)
Kolejne tomy szkiców Herberta o kulturze europejskiej to: Labirynt nad morzem i Martwa natura z wędzidłem.
13 czerwca 1960 poeta zawarł umowę z wydawnictwem Czytelnik na edycję książki. Zanim jeszcze doszło du wydania zbioru, poszczególne eseje ukazywały się w latach 1960-62 czasopismach: "Twórczość", "Więź" i "Tygodnik Powszechny". Książka ukazała się w grudniu 1962. Dwa lata później ukazało się II wydanie w Czytelniku, a potem kolejne w tym wydawnictwie i innych[3].
Książka została także przetłumaczona na języki obce m.in. angielski (Barbarian in the garden), niemiecki (Ein Barbar in einem Garten).