CUN : zaliczamy do niego: mózgowie
Rdzeń przedłużony medulla oblongata (rdzeniomózgowie) in. opuszka rdzenia; sięga od podstaw czaszki do podstawy mostku Varola; średnica rdzenia przedłużonego jest większa niż rdzenia kręgowego; po stronie przedniej znajduje się szczelina pośrodkowa przednia; po obu stronach leżą przedłużenia sznurów przednich rdzenia kręgowego, które łączą korę mózgową z rdzeniem w postaci dwóch wyniosłości zwanych piramidami; z boku ciągnie się bruzda boczna przednia, a bocznie od niej znajduje się owalne zgrubienie zw. oliwką, a w niej (w oliwce) znajduje się jądro; po stronie grzbietowej występuje bruzda boczna tylna, zawierająca włókna czuciowe i ruchowe nerwów czaszkowych (IX-XI); również na grzbietowej powierzchni leży bruzda pośrednia tylna, która dzieli sznur tylny na pęczki: smukły i klinowaty, a te zawierają swoje jądra; powyżej guzków jąder smukłego i klinowatego biegnie konar dolny móżdżku, łączący rdzeń przedłużony z móżdżkiem; substancja szara rdzenia przedłużonego występuje w postaci jąder: oliwki, smukłego i klinowatego oraz nerwów czaszkowych (IX - XII); substancja biała występuje w postaci piramid oraz ich skrzyżowania, skrzyżowania wstęg, pęczków smukłego i klinowatego; twór siatkowaty zbudowany ze skupisk substancji szarej i włókien substancji białej. Dzięki licznym drogom tworu siatkowatego, pobudzenia z jednego jądra czuciowego mogą być przenoszone na większą liczbę jąder ruchowych, co prowadzi do powstania wieloneuronowych odruchów tj.: ssania, kichania, połykania czy oddychania; występują w nim centra krążenia (pracy serca, naczynio-ruchowe) i oddychania (wdechu i wydechu); między rdzeniem a móżdżkiem występuje komora IV
Most Varola pons Varoll: położony między rdzeniem przedłużonym, a konarami mózgu śródmózgowia; wyróżnia się dwie powierzchnie: brzuszną i grzbietową; dominuje w nim substancja biała; przez konar środkowy przebiegają drogi równowagi do móżdżku; rozsiane są jądra nerwów czaszkowych (V-VIII); ciągną się również włókna podłużne mózgu; występuje twór siatkowaty, kontynuacja tworu rdzenia przedłużonego; zawiera ośrodki wpływające na: motorykę i statykę ciała, czynności wegetatywne i proces oddychania, a również na percepcje bodźców czuciowych
Móżdżek cerebellum: leży w tylnym dole czaszki; jest przykryty fałdem opony twardej; posiada dwie półkule oraz nieparzystą część środkową, zwaną robakiem; na zewnątrz występuje substancja szara tworząca korę móżdżku; a pod nią układa się substancja biała w formie ciała rdzennego, a w jej obrębie występują jądra móżdżkowe; móżdżek połączony jest konarami móżdżka z sąsiednimi tworami mózgowia (rdzeniem przedłużonym, mostem Varola, śródmózgowiem); w robaku znajdują się ośrodki napięcia mięśniowego, koordynacji ruchowej, równowagi
Śródmózgowie mesencephalon: najkrótszy odc. pnia mózgu; leży między mostem Varola, a podstawą międzymózgowia; w budowie wyróżnia się konary mózgu, blaszkę pokrywy i odchodzące od niej ramiona wzgórków; we wzgórkach górnych są podkorowe ośrodki wzroku, a we wzgórkach dolnych podkorowe ośrodki słuchu; pomiędzy konarami, a blaszką pokrywy występuje wodociąg mózgu, który łączy kom. IV tyłomózgowia wtórnego z komorą III międzymózgowia; występuje substancja czarna, czyli skupienie istoty szarej, która dzieli konary na nakrywki i odnogi.; sub. czarna odgrywa ważna rolę w kontroli ruchów mimowolnych oraz w wykrywaniu ruchów szybkich; w środku nakrywki znajduje się jądro czerwienne (ośrodek ruchowy, współpracuje z móżdżkiem i przez konary przewodzi pobudzenia ruchowe), istota szara środkowa, jądra nerwów czaszkowych III i IV; twór siatkowaty może przyspieszać lub hamować przepływające impulsy, występuje tylko w trzech odcinkach - 5,4,3,; uszkodzenia śródmózgowia prowadzi do śmierci
Międzymózgowie diencephalon: obejmuje wzgórzomózgowie (wzgórze, zawzgórze, podwzgórze) i podwzgórze oraz kom III; leży nad śródmózgowiem; centralna część to skupisko substancji szarej - wzgórze, które filtruje informacje czuciowo - zmysłowe; w tyle, poniżej poduszki wzgórza położone jest zawzgórze. Zbudowane jest z parzystych ciał kolankowatych bocznych i przyśrodkowych. Ciała te są podkorowym ośrodkiem wzroku i słuchu. Łącza się one ramionami wzgórków ze wzgórkami śródmózgowia; nadwzgórze - zalicza się do niego uzdeczki. Część środkowa nadwzgórza obejmuje szyszynkę; podwzgórze - leży poniżej, do którego zalicza się: blaszkę krańcową, skrzyżowanie wzrokowe, pasma wzrokowe, dwa ciała suteczkowate, guz popielaty, lejek i przysadkę mózgową. Kontroluje wydzielanie przysadki mózgowej, reguluję temperaturę ciała, pobieranie pokarmu i wody. Lejek jest drogą nerwową między guzem a przysadką; między wzgórzami jest szczelinka - „komora III” wypełniona płynem
Kresomózgowie telencephalon: największa część mózgowia; przykrywa pozostałe elementy; kształtem przypomina owoc włoskiego orzecha; bardzo silnie pofałdowana, asymetrycznie w obu półkulach; zbudowana z 2 półkul, które są zrośnięte spoidłem wielkim (drogi łączące ośrodki w obu półkulach); zewnętrzna warstwa to kora mózgu. Zbudowana jest z 6 warstw komórek o barwie szarej, leżą w niej ośrodki korowe (świadome), dzięki którym następują procesy myślowe, zapamiętywania, wyobrażenia, pamięci. Jest też siedliskiem uczuć; nie jest symetrycznie pofałdowana w obu półkulach; podzielona jest głębokimi bruzdami na płaty: p. czołowy - oś. ruchu, mowy, pamięci; p. ciemieniowy - oś. czucia i smaku; p. potyliczny - oś. wzroku pamięci wzrokowej; p. skroniowy - oś. słuchu i węchu; p. wyspowy - pole emocji, oś. Węchu; pod korą znajdują się drogi mózgowe, a pod nimi komory mózgowe z płynem i jądra kresomózgowie. Płyn odżywia i reguluje ciśnienie wewnątrz mózgowia.Rdzeń kręgowy: położony w kanale kręgowym kręgosłupa między otworem potylicznym wielkim a L2; umowną granica między rdzeniem kręgowym a rdzeniem przedłużonym to odejście pierwszej pary nerwów rdzeniowych lub dolny brzeg skrzyżowania piramid; w dolnej części rdzeń kończy się na wys. 1/3 dolnej części L1 lub 1/3 górnej części L2 tam zwęża się i przechodzi w stożek rdzeniowy, który następnie przechodzi w nić końcową zrastająca się z okostną k. guzicznej; łączy się z nim 31 par nerwów rdzeniowych poprzez korzenie brzuszne i grzbietowe; neuromer (segment) - odcinek rdzenie kręgowego łączący się z korzeniami jednej pary nerwów rdzeniowych, granica między nimi jest umowna, wyróżnia się ich 31: odc. szyjny C1-C8, piersiowy Th1-Th12, lędźwiowy L1-L5, krzyżowy S1-S4-5, guziczny Co1 poszczególne neuromery i początkowe odc. korzeni nerwów rdzenia leżą wyżej niż odpowiadające im kręgi. Budowa zewnętrzna: kształt wydłużonego walca; posiada: dwie krzywizny (szyjną i piersiową) oraz dwa zgrubienia (szyjne na wys. C3-Th1 i lędźwiowe na wys. Th10-L1); na pow. zew. wyst. podłużne bruzdy: z przodu znajduje się głębsza szczelina pośrodkowa przednia od której bocznie wychodzą z rdzenia kręgowego korzenie brzuszne - w miejscu tym wyst. bruzda boczna przednia; z tyłu zaś występuje płytsza bruzda pośrodkowa tylna od której bocznie dochodzą do rdzenia korzenie grzbietowe - w miejscu tym tworzą bruzdę boczną tylną, ; przyjęto, że szczelina pośrodkowa przednia i bruzda pośrodkowa tylna dzielą rdzeń na symetryczne połowy; bruzdy dzielą sub. biała rdzenia na tzw. sznury: sznur przedni - znajduje się między szczeliną pośrodkowa przednia a bruzdą boczną przednią, zawiera drogi nerwowe sznura przedniego; sznur boczny - znajduje się między bruzda boczną przednią a bruzda boczną tylną, zawiera drogi nerwowe sznura bocznego; sznur tylny - znajduje się między bruzda boczną tylną a bruzdą pośrodkową tylną, zawiera drogi nerwowe sznura tylnego, w odc. szyjnym i górnym piersiowym podzielony przez bruzdę pośrednią tylną na pęczki: smukły (leży bardziej przyśrodkowo) i klinowaty (położony bardziej bocznie). Budowa wewnętrzna: na przekroju poprzecznym wyróżniamy: sub. szarą - leży wew, zawiera przede wszystkim komórki nerwowe (korzeniowe - unerwiają mm. poprzecznie prążkowane, ich akson wychodzi przez korzenie brzuszne do nerwów obwodowych, sznurowe - w zależności od długości aksonu tworzą aparat przewodzący rdzenia lub drogi rdzeniowo-mózgowe, kojarzeniowe - łączą poszczególne neuromery leżące po tej samej stronie rdzenia )ale także włókna nerwowe (bezrdzenne lub z cienką osłonką mielinową), gleje i naczynia krwionośne, ma kształt litery H, krótkie poprzeczne ramię zawiera spoidła szare (przednie i tylne), obejmujące kanał środkowy rdzenia, natomiast ramiona pionowe tworzą tzw. rogi przednie i tylne, a także w niektórych odc. rdzenia rogi boczne; rogi przednie (rogi ruchowe) - znajdują się w nich kom. nerwowe ruchowe, od których odchodzą korzenie brzuszne doprowadzające pobudzenia do mm. Szkieletowych; rogi tylne (rogi czuciowe) - zawierają kom. czuciowe do których doprowadzany jest impuls nerwowy korzeniami grzbietowymi ze zwojów międzykręgowych; rogi boczne - znajdują się w nich skupiska kom. nerwów tworzących jądro pośrednie-boczne (na wys. C8-L2-3), dające początek przedzwojowym włóknom współczulnym. Występuje też jądro pośrednie-przyśrodkowe (na wys. S2-S4), dające początek przedzwojowym włóknom przywspółczulnym.; na przekroju poprzecznym występuje przede wszystkim w postaci rogów, natomiast na całej długości rdzenia układa się w słupy przedni, tylny i boczny; sub. białą - leży zew. występuje w formie sznurów, zbud. z włókien nerwowych tworzy tzw. drogi nerwowe: kojarzeniowe - łącza ośrodki leżące na tej samej wys. i po tej samej stronie rdzenia; spoidłowe - łącza ośrodki leżące na tej samej wys. ale po przeciwnych stronach, tworzą tzw. drogi własne rdzenia, biegną we wszystkich sznurach; rzutowe - wyst. w postaci dróg rdzeniowo-mózgowych - czuciowych (zalicz się do nich drogi: rdzeniowo-wzgórzową przednia i boczną, rdzeniowo-opuszkową, rdzeniowo-móżdżkową przednią i tylną), i mózgowo-rdzeniowych - ruchowych (zalicza się do nich drogi: korowo-rdzeniową inaczej piramidową przednią i boczną, pokrywowo-rdzeniową, siatkowo-rdzeniową, czerwienno-rdzeniową, oliwkowo-rdzeniową i przedsionkowo-rdzeniową); Ułożenie sub. białej i szarej na rożnych poziomach neuromerów jest różna ; funkcja - wytwarza łuk odruchowy - najprostsza nieświadoma reakcja ruchowa na impuls nerwowy, dzielimy je na proste( zbud z min. 2 kom i jednej synapsy) i złożone (zbud z co najmniej 3 kom i 2 synaps, najczesciej jest ich dużo więcej) oprócz nich poprzez układ dróg nerwowych występujących w obrębie sznurów łączy ukł. obwodowy i autonomiczny z mózgowiem, to w nim są zlokalizowane ośrodki autonomiczne, zarówno części współczulnej jak i przywspółczulnej
Opony rdzenia kręgowego i mózgowia: Opony są to 3 błony łącznotkankowe otaczające rdzeń kręgowy i mózgowie, oddzielone od siebie szczelinowatymi przestrzeniami. Ułożenie od rdzenia: opona miękka - ściśle przylega do rdzenia i mózgowia wnikając w szczeliny rdzenia kręgowego, przedłużonego w móżdżek, między sklepienie mózgu i międzymózgowie, jest silnie unaczyniona; jamą podpajeczynówkowa - przestrzeń pomiędzy oponą miękką a pajęczynówką wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym, w niektórych miejscach rozszerza się tworząc zbiorniki podpajęczynówkowe; opona pajęcza - cienka beznaczyniowa błona, która swoim kształtem dostosowuje się do budowy kostnej kręgosłupa i czaszki wytwarza ziarnistości pajęczynówki wnikające do światła zatok opony twardej stanowiąc gł. drogę odpływu płynu mózgowo rdzeniowego; jama podtwardówkowa - występuje pomiędzy pajęczynówką a oponą twardą, zawiera tkankę tłuszczową i sploty żylne; opona twarda - zbud. z dwóch blaszek, zrastających się ze sobą za wyjątkiem miejsca położenia zwoju troistego i zatok opony twardej, natomiast w obrębie kanału kręgowego przebiegają oddzielnie, wytwarza: fałdy o przebiegu strzałkowym - sierp mózgu (fałd występujący pomiędzy półkulami mózgu, w miejscu gdzie przyczepia się do czaszki znajduje się zatoka strzałkowa górna, z kolei na brzegu dolnym wyst. zatoka strzałkowa dolna) i sierp móżdżku (występuje pomiędzy półkulami móżdżku); fałd o przebiegu poprzecznym - namiot móżdżku (przebiega poprzecznie, oddziela półkule móżdżku od półkul mózgu, mieści się między) i przepona siodła (oddziela dół przysadki mózgowej od pozostałych jam czaszki, przebija ją lejek, który łączy przysadkę mózgowa z guzem popielatym podwzgórza); na wysokości rdzenia kręgowego między oponą twarda a ścianą kanału kręgowego, występuje również jama nadtwardówkowa
Płynu mózgowo-rdzeniowego: występuje w: komorach mózgowia (bocznych, III i IV), wodociągu mózgu, kanale centralnym rdzenia kręgowego oraz jamie podpajęczynówkowej; stanowi „płynny płaszcz” ochronny przed mechanicznymi urazami, pełni też funkcję odżywczą oraz wyrównuje ciśnienie wewnątrzczaszkowe; wytwarzany we wszystkich komorach mózgowia przez występujące w nich sploty naczyniówkowe, których naczynia włosowate są miejscem powstawania płynu przez filtrację osocza krwi, przy czynnym udziale ściany splotu, która wyścielona jest kom. Ependymalnymi.
Drogi nerwowe: Droga nerwowa - skupisko sub. białej w CUN. Dzielimy je na: drogi kojarzeniowe (asocjacyjne) - łączą ośrodki wew. Mózgu; drogi spoidłowe - przechodzą z jednej do drugiej półkuli mózgu; drogi projekcyjne (rzutowe)- łączą rdzeń z mózgiem (czuciowe) i mózg z rdzeniem (ruchowe)
Drogi nerwowe czuciowe: Droga rdzeniowo-wzgórzowa: komórki rogów tylnych rdzenia kręgowego spoidło szare przednie sznury boczny (droga rdzeniowo-wzgórzowa boczna) i przedni (droga rdzeniowo-wzgórzowa przednia) strony przeciwnej rdzeń przedłużony most konary śródmózgowia wzgórze (podkorowy ośrodek czucia, tu kończy się neuron rdzeniowo-wzgórzowy) promienistość wzgórzowa zakręt zaśrodkowy płata ciemieniowego (korowy ośrodek czucia); przewodzi: impulsy czucia powierzchownego, sznurami bocznymi ból i temperatura, sznurami przednimi dotyk i ucisk
Droga rdzeniowo-opuszkowa: zwoje międzykręgowe sznury tylne rdzenia kregowego po tej samej stronie (nie wnika do rogów tylnych) tworzy w nim dwa pęczki smukły(układa się w przyśrodkowej części sznura, utworzony z włókien nerwowych pochodzących z dolnej części ciała do Th5) i klinowaty ( zajmuje boczną część sznura, zawiera włókna nerwowe pochodzące z górnych części ciała, segmenty od Th4-C1) rdzeń przedłużony (jądra pęczków smukłego i klinowatego w nich kończy się neuron rdzeniowo-opuszkowy, rozpoczyna się drugi neuron drogi opuszkowo-wzgórzowej, którego włókna krzyżują się jeszcze na wys. rdzenia przedłużonego, tworzą tzw. skrzyżowanie wstęg wstęga przyśrodkowa most nakrywka konarów śródmózgowia wzgórze (kończy się neuron II a rozpoczyna się neuron III - wzgórzowo-korowy) promienistość wzgórzową zakręt zaśrodkowy płata ciemieniowego (korowy ośrodek czucia)
przewodzi: impulsy czucia głębokiego (proprioceptywnego) z aparatu ruchu (umożliwia rozpoznanie ułożenia i zmian zachodzących w ułożeniu poszczególnych częściach ciała względem siebie) oraz dotyk i ucisk
Droga rdzeniowo-móżdżkowa tylna: rogi tylne rdzenia kręgowego najbardziej obwodowa część sznura bocznego (po tej samej stronie) rdzeń przedłużony konary dolne móżdżku móżdżek
prawdopodobnie w obrębie robaka móżdżku dochodzi do skrzyżowania włókien tej drogi
Droga rdzeniowo-móżdżkowa przednia: rogi tylne rdzenia kręgowego (włókna się krzyżują) obwodowa część sznura bocznego po przeciwnej stronie lecz bardziej z przodu niż droga rdzeniowo-móżdżkowa tylna rdzeń przedłużony most śródmózgowie konary górne móżdżku robak móżdżku
przewodzi: impulsy czucia głębokiego z aparatu ruchowego, jak również czucia powierzchownego
Droga jądrowo-wzgórzowa: jądra czuciowe nerwów czaszkowych (zlokalizowane w rdzeniu przedłużonym - nerwy IX i X oraz w moście - nerwy V i VII) jako neuron jądrowo-wzgórzowy dochodzi do podkorowego ośrodka czucia we wzgórzu promienistość wzgórzową zakręt zaśrodkowy płata ciemieniowego - neuron wzgórzowo-korowy (korowy ośrodek czucia); przewodzi: impulsy czucia powierzchownego z okolic ciała unerwionych przez nerwy czaszkowe V, VII, IX i X
Drogi nerwowe ruchowe: Droga korowo-rdzeniowa (droga piramidowa): - łączy jednym neuronem korowy ośr. ruchu z rogami przednimi rdzenia kręgowego; przewodzi: bodźce ruchowe zależne od naszej woli, jak również impulsy lokujące działanie rogów przednich rdzenia kręgowego
Droga korowo-jądrowa; zakręt przyśrodkowy płata czołowego (korowy ośr. ruchu) torebka wew. (włókna układają się w jej tylnej części odnogi przedniej oraz kolanie odnoga mózgu (śródmózgowie - włókna zaopatrujące nerwy czaszkowe III i IV) most (włókna zaopatrujące nerwy czaszkowe V-VII) rdzeń przedłużony (włókna zaopatrujące nerwy czaszkowe IX-XII)
DROGI UKŁADU POZAPIRAMIDOWEGO Droga czerwienno-rdzeniowa (tractus rubrospinalis) Rozpoczyna się w jądże czerwiennym.Po wyjściu z niego włókna ulegaja skrzyżowaniu następnie przechodzą przez most,rdzeń przedłużony do rdzenia kręgowego,gdzie układaja się w sznurach bocznych. przewodzi bodzice ruchowe regulując napięcie mięśniowe.
Droga pokrywkowo-rdzeniowa (tractus tectospinalis) Ma swój początek w jądrach wzgórków górnych i dolnych blaszki pokrywy.Droga ta jeszcze w obrębie śródmózgowia ulega skrzyżowaniu,następnie przechodzi przez most,rdzeń przedłużony i ukłda się w sznurach przednich rdzenia kregowego,poczym osiąga rogi przednia. Droga przewodzi impuls odruchów obronnych na bodżce wzrokowy i słuchowy
Droga siatkowo-rdzeniowa (tractus reticulospinalis) Rozpoczyna się w komórkach tworu siatkowego mostu i rdzenia przedłużonego.Jej wł.układają się w sznurach przednich i bocznych rdzenia kręgowego i kończą w rogach przednich.Droga ta przede wszystkim przewodzi impulsy z ośrodków oddechowego oddechowego naczyniowego tworu siatkowego do mięśni oddechowych.
Droga przedsionkowo -rdzeniowa (tractus vestibulospinalis) Ma swój początek w jądrze przedsionkowym.Układa się głownie w sznurze przednim.z rogów przednich rdzenia kręgowego wychodzą impulsy do m.szkieletowatych,regulujące napięcie mięśniowe i utrzymujące wyprostowaną postawę ciała.
Droga oliwkowo-rdzieniowa (tractus olivospinalis) W brew nazwie nie rozpoczyna się w jądrze oliwki a w sąsiednich obszarach rdzenia przedłużonego.układa się w sznurze bocznym na pograniczu sznura bocznego i przedniego.Wł.tej drogi kończą się w rogach przednich rdzenia kregowego,głównie w częśći szyjnej.
Nerwy czaszkowe (nerwy mózgowe): 12 par rozpoczynających lub kończących się w mózgowiu; obszar unerwienia: głowa, szyja oraz większa część narządów klatki piersiowej i brzucha; zawierają włókna nerwowe dośrodkowe (aferentne), odśrodkowe (eferentne); wyróżniamy: zmysłowe - I, II, VIII; ruchowe - III, IV, VI, XI, XII; mieszane (czuciowo-ruchowe) - V, VII, IX, X; w obrębie nerwów czaszkowych III, VII, IX, X prawdopodobnie i V przebiegają włókna przywspółczulne AUN
Nerwy węchowe (I para) - nerw zmysłowy; rozpoczynają się: okolica węchowa nabłonka błony śluzowej jamy nosowej; kończy się: na opuszcze węchowej; neuron dalszy stanowi droga węchowa dochodzi do ośrodka korowego mózgu.
Nerw wzrokowy (II para) - nerw zmysłowy; rozpoczyna się w komorze zwojowej siatkówki oka tworzy skrzyżowanie wzrokowe, w którym biegną pasma wzrokowe, należące do drogi wzrokowej, kończy się na wzgórku górnym blaszki czworaczej, ciałku kolankowatym bocznym w zawzgórzu
Nerw okoruchowy (III para) - nerw głównie ruchowy, również zawiera włókna przywspółczulne AUN
część ruchowa rozpoczyna się w śródmózgowiu unerwia: prawie wszystkie mm. gałki ocznej z wyjątkiem m. skośnego oka górnego i m. prostego oka bocznego; część przywspółczulna unerwia m. zwieracz źrenicy
Nerw bloczkowy (patetyczny - IV para) - nerw ruchowy ; rozpoczyna się w śródmózgowiu poniżej jądra nerwu okoruchowego, unerwia: m. skośny górny oka
Nerw trójdzielny (V para) - nerw mieszany, głównie czuciowy, posiada włókna przywspółczulne AUN
Rozpoczyna się: w zwoju półksiężycowatym (część czuciowa), w moście Varola (część ruchowa)
Dzieli się na trzy gałęzie, unerwia skórę twarzy: V-1 nerw oczny - unerwia skórę czoła, nosa, powieki górnej, gałkę oczną, gruczoł łzowy, oponę twardą, błonę śluzową jamy nosowej, zatoki sitowe i klinową - nerw czuciowy; V-2 nerw szczękowy - unerwia skórę powieki dolnej, górną część policzka (do kątów ust), wargi górnej, błonę śluzową jamy nosowej i ustnej, zęby szczęki oraz oponę twardą - nerw czuciowy; V-3 nerw żuchwowy - unerwia skórę wargi dolnej, bródki, dolnej części policzka oraz częściowo małżowinę uszną, żeby i dziąsła żuchwy, staw skroniowo-żuchwowy, błonę śluzową dna jamy ustnej, policzka oraz przednią część języka. (część czuciowa), mięśnie ukł. żwaczowego, niektóre mm. nadgnykowe oraz m. napinacz błony bębenkowej i m. napinacz podniebienia miękkiego
Nerw odwodzący (VI para) - nerw ruchowy; rozpoczyna się w obrębie grzbietowej części mostu, unerwia: m. prosty oka boczny
Nerw twarzowy (VII para) - nerw mieszany, głównie ruchowy, występują włókna przywspółczulne
część ruchowa - rozpoczyna się w moście Varola, unerwia: mm. wyrazowe twarzy, m. szeroki szyi, brzusiec tylni m. dwubrzuścowego i m. rylcowo-gnykowy; część zmysłowa - rozpoczyna się w kanale nerwu twarzowego przewodzi wrażenia smakowe w 2/3 przednich języka; część przywspółczulna - rozpoczyna się w dolnej części mostu unerwia: śliniankę podżuchwową i podjęzykową, gruczoł łzowy i gruczoły jamy nosowej, podniebienie miękkie, gardziel i język; razem z nim biegnie nerw VII bis pochodzący od X nerwu błędnego unerwia przewód słuchowy zew.
Nerw statyczno-słuchowy (nerw przedsionkowo-ślimakowy VIII para) - nerw zmysłowy
część przedsionkowa - nerw równowagi przewodzi impulsy z nabłonka zmysłowego, rozpoczyna się w kanałach półkolistych, jądra końcowe leżą na dnie komory IV skąd impuls kierowany jest głównie do móżdżku, a także do rdzenia przedłużonego i tworu siatkowego jako tzw. droga równoważna; część ślimakowa - nerw słuchu rozpoczyna się w narządzie spiralnym Cortiego kończy się w moście Varola ostatni neuron to droga słuchowa dochodząca do podkorowych i korowych ośrodków słuchu; unerwia: narząd słuchu i równowagi ucha wew.
Nerw językowo-gardłowy (IX para) - nerw mieszany, posiada włókna przywspółczulne + smakowe
część ruchowa - rozpoczyna się w rdzeniu przedłużonym unerwia mm. gardła i podniebienia miękkiego - najważniejszy nerw mięśni biorących udział w przełykaniu; część czuciowa - ma zwoje górne i dolne położone w pobliżu otworu żyły szyjnej, przewodzi wrażenia smakowe z 1/3 tylnej części języka, unerwia błonę śluzową gardła, jamy bębenkowej, trąbki słuchowej, zatokę tętnicy szyjnej, migdałki podniebienne.
część przywspółczulna - rozpoczyna się w rdzeniu przedłużonym unerwia śliniankę przyuszną i migdałki podniebienne
Nerw błędny (X para) - nerw mieszany zawiera włókna ruchowe, czuciowe i przywspółczulne
część ruchowa rozpoczyna się w rdzeniu przedłużonym unerwia mm. poprzecznie prążkowane podniebienia miękkiego, gardła krtani i przełyku; część czuciowa dochodzi do zwoju górnego i częściowo dolnego przewodzi impulsy dośrodkowe z opony twardej, tylnego dołu czaszki oraz z ucha środkowego i wew.; część przywspółczulna rozpoczyna się w rdzeniu przedłużonym unerwia większość trzew klatki piersiowej i jamy brzusznej
Nerw dodatkowy (XI para) - nerw ruchowy; część czaszkowa rozpoczyna się w jądrze dwuznacznym rdzenia przedłużonego unerwia mm. poprzecznie prążkowane gardła krtani i przełyku; część rdzeniowa rozpoczyna się w rogach przednich rdzenia kręgowego na wys. C1-C3 unerwia połowę mm. czworobocznego grzbietu i mostkowo-obojczykowo-sutkowego
Nerw podjęzykowy (XII para) - nerw ruchowy; rozpoczyna się w rdzeniu przedłużonym, unerwia wszystkie mm. języka
Nerwy rdzeniowe: opuszczają kręgosłup głównie przez otwory międzykręgowe; powstają z połączenia korzenia brzusznego i grzbietowego (w którego obrębie wyst. zgrubienie zawierające komórki nerwowe tj. zwój rdzeniowy); połączenie korzenia brzusznego z grzbietowym tworzy pień nerwu rdzeniowego, który zawiera włókna czuciowe, ruchowe i autonomiczne. Pień dzieli się na: gałąź oponową - wraca do kanału kręgowego unerwia opony rdzeniowe; gałąź łączącą - obejmuje włókna współczulne ukł. autonomicznego, biegnące z włóknami ruchowymi w korzeniu brzusznym, po czym jako samodzielna gałązka wnika do zwojów pnia współczulnego, zawiera włókna przedzwojowe; gałąź grzbietowa - unerwia mm. głębokiej grzbietu łącznie z mm. karku, stawy międzykręgowe i skórę grzbietu
Splot szyjny - powstaje z połączenia gałęzi brzusznych nerwów C1-C4; odchodzą od niego nerwy:
czuciowe (skórne) C2-C4 - nerw potyliczny mniejszy, uszny wielki, poprzeczny szyi i nerwy nadobojczykowe. Unerwiają skórę głowy, szyi i sąsiednich części barku i klatki piersiowej
ruchowe (mięśniowe) dzielą się na krótkie (C1-C4 unerwiają mm. proste przedni i boczny głowy, długiego szyi, dźwigacza łopatki, pochyłego przedniego, środkowego i tylnego, międzypoprzeczne) oraz długie które tworzą 4 gałęzie: gałąź do m. mostkowo-obojczykowo-sutkowego (C2-C3) unerwia m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy; gałąź do m. czworobocznego grzbietu (C3-C4) unerwia m. czworoboczny grzbietu; pętla szyjna (C1-C3) - unerwia mm. Podgnykowe; nerw przeponowy (C3-C4) - najdłuższy nerw splotu, ruchowo unerwia przeponę, czuciowo opłucną, osierdzie i górną część otrzewnej
Splot ramienny - powstaje z połączenia gałęzi brzusznych nerwów C5-Th1; odchodzą od niego gałęzie:
krótkie - unerwiają ruchowo: mm. obręczy barkowej, powierzchowne klatki piersiowej oraz niektóre mm. powierzchowne grzbietu, zaliczmy do nich nerw grzbietowy łopatki, piersiowy dł. podobojczykowy, nadłopatkowy, podłopatkowy, piersiowy przedni, piersiowo-grzbietowy, pachowy; długie: n. promieniowy C5-Th1- największy nerw splotu; unerwia ruchowo: mm. grupy tylnej ramienia, grupy bocznej i tylnej przedramienia,; unerwia czuciowo: skórę tylnej pow. ramienia, przedramienia, ręki oraz dwu i pół palca strony bocznej; n. mięśniowo-skórny C5-C7; unerwia ruchowo: mm. przedniej gr. ramienia, staw łokciowy
unerwia czuciowo: skórę bocznej części przedramienia oraz bocznej pow. kłębu kciuka; n. pośrodkowy C5-Th1 ; unerwia ruchowo: mm. gr. przedniej przedramienia (wyjątek m. zginacza łokciowego nadgarstka oraz 4 i 5 brzuśca m. zginacza dł. palców), mm. kciuka (wyjątek przywodziciel dł. kciuka i głowy głębokiej zginacza krótkiego kciuka), 2 lub 3 pierwsze mm. Glistowate; unerwia czuciowo: pow. dłoniowa trzech pierwszych palców i promieniowej połowy palca czwartego; n. łokciowy C8-Th1; unerwia ruchowo: m. zginacz łokciowy nadgarstka oraz łokciową część m. zginacza dł. palców, wszystkie mm. kłębika piątego palca oraz mm. międzykostne wraz z 3 i 4 m. glistowatym; unerwienie czuciowe: skóra przyśrodkowej strony ręki oraz staw łokciowy i niektóre stawy ręki; n. skórny ramienia przyśrodkowy C8-Th1; unerwia czuciowo: skórę dołu pachowego i przyśrodkowej strony ramienia; n. skórny przedramienia przyśrodkowy C8-Th1; unerwia czuciowo: skórę przedniej dolnej powierzchni ramienia i skórę na stronie przedniej i przyśrodkowej przedramienia.
Nerwy międzyżebrowe 11 par międzyżebrowych i 1 para podżebrowa - Th1-Th12; unerwiają ruchowo: mm. głębokie klatki piersiowej, mm. kolcowo-żebrowe, mm. Brzucha; unerwiają czuciowo: przednio-boczną część tułowia, stawy żebrowo-kręgowe, żebra, fragmenty opłucnej i otrzewnej
Splot lędźwiowy - powstaje z połączenia gałęzi brzusznych nerwów L1-L3; odchodzą od niego gałęzie:
krótkie - unerwiają ruchowo: mm. międzypoprzeczne, czworobocznego lędźwi, lędźwiowego większego i mniejszego; długie: n. biodrowo-podbrzuszny Th12-L1; unerwienie ruchowe: dolne odc. mm. Brzucha; unerwienie czuciowe: skóra bocznej pow. brzucha, okolicy pachwinowej oraz otrzewna ścienna; n. biodrowo-pachwinowy Th12-L1; unerwienie ruchowe: dolne odc. mm. brzucha, otrzewna ścienna; unerwienie czuciowe: skóra okolicy podpachwinowej i górna część uda, narządy płciowe zew. oraz skóra wzgórka łonowego; n. płciowo-udowy L1-L2 ; rozdziela się na dwie gałęzie: płciową - unerwia ruchowo: m. dźwigacz jąder, błony kurczliwe moszny unerwia czuciowo: skóra wzgórka łonowego, wargi sromowe większe lub mosznę oraz skórę górno-przyśrodkową powierzchni uda; udowa - unerwia czuciowo: skórę górnej i przedniej pow. Uda; n. skórny boczny uda L2-L3; unerwia czuciowo: skórę bocznej pow. uda od wys. krętarza większego do stawu kolanowego; n. udowy L2-L4 - największy nerw splotu lędźwiowego; unerwia ruchowo: m. biodrowo-lędźwiowy, grzebieniowy i gr. przednią uda; unerwia czuciowo: skórę przedniej i przyśrodkowej powierzchni uda oraz podudzia; n. zasłonowy L2-L4; unerwia ruchowo m. zasłaniacz zew. i staw biodrowy następnie oddaje dwie gałęzie: przednią (ruchowo unerwia: mm. grzebieniowy, przywodziciel długi i krótki oraz m. smukły a czuciowo dolno-przyśrodkową skórną pow. uda) tylna (unerwia ruchowo górną i środkową część m. przywodziciela wielkiego, niewielka część czuciowa unerwia staw biodrowy i kolanowy)
Splot krzyżowy - największy splot organizmu powstaje z połączenia gałęzi brzusznych nerwów L4-S3 ; leży na pow. miednicznej k. krzyżowej, na wys. S2-S4 ; kształt trójkąta, podstawa skierowana w stronę k. krzyżowej, wierzchołek (przechodzi w nerw kulszowy) zwrócony w kierunku otworu kulszowego większego.; odchodzą od niego gałęzie: krótkie - unerwiają ruchowo: mm. leżące w bezpośrednim sąsiedztwie splotu oraz stawu biodrowego (m. gruszkowaty, zasłaniacz wew, bliźniaczy górny i dolny); długie: n. pośladkowy górny L4-S2; unerwienie ruchowe: m. pośladkowy średni, mały i m. naprężacz powięzi szerokiej; n. pośladkowy dolny L5-S2; unerwienie ruchowe: m. pośladkowy wielki; unerwienie czuciowe: staw biodrowy; n. skórny tylny uda S1-S3; unerwienie czuciowe: skóra dolnej pow. pośladków, tylna pow. uda łącznie z dołem podkolanowym, tylny odc. Krocza; n. kulszowy L4-S3 - najgrubszy i najdłuższy nerw ciała; unerwienie ruchowe: mm. tylnej gr. Uda; unerwienie czuciowe: staw biodrowy i kolanowy; n. piszczelowy L4-S3 - główne odgałęzienie nerwu kulszowego, jest jego przedłużeniem; unerwia ruchowo: mm. gr. tylnej podudzia (powierzchowne i głębokie), mm. podeszwy stopy; unerwienie czuciowe: skóra tylno-przyśrodkowa pow. łydki, skóra podeszwy, bocznego brzegu stopy, staw kolanowy i stawy międzypaliczkowe dalsze; n. strzałkowy wspólny L4-S2 - druga gałąź nerwu kulszowego; unerwia ruchowo: mm. gr. przedniej i bocznej goleni, mm. grzbietu stopy staw kolanowy i piszczelowo-strzałkowy; unerwia czuciowo: skórę przednio-boczną powierzchnia goleni, grzbietu stopy i palców
Splot sromowy - powstaje z połączenia gałęzi brzusznych nerwów S3-S4 ; leży poniżej splotu krzyżowego; unerwienie ruchowe: mm. przepony miednicznej, mm. dźwigacza odbytu i guzicznego; unerwienie czuciowe: skóra okolicy odbytu, krocza oraz narządów płciowych zew.;
Splot guziczny - powstaje z połączenia gałęzi brzusznych nerwów S5-Co1; często występuje jako n. guziczny lub łącznie ze splotem krzyżowym; unerwienie ruchowe: m. guziczny i dźwigacz odbytu; unerwieni czuciowe: skóra okolicy k. guzicznej i odbytu
UKŁAD AUTONOMICZNY : CZEŚĆ WSPÓŁCZULNA-jest utworzona przez część ośrodkową i cz.obowodową.
Część ośrodkową-stanowią jądra pośrednio-boczne ,a cz.obwodową-zwoje wspólczulne oraz włókna obwodowe współczulne.Cz.współczulna układu autonomicznego charakt.się występowaniem dużej liczby zwojów nerwowych.Wyróżnia się trzy rodzaje zwojów współczulnych:zwoje przykręgowe,leżące wzdłuż kręgosłupa na brzusznej pow.trzonów,zwoje przedkręgowe zlokalizowane są przed kręgosłupem,oraz zwoje końcowe są położone w ścianach narządów.
PIEŃ WSPÓŁCZULNY-biegnie po obu str.krgosłupa.Zbudowany jest z 21-23 zwojów połączonych ze sobą włóknami podłużnymi.W zależności od.wys.kręgosłupa,pień współczulny dzieli się na części:szyjną,piersiową,brzuszną,miedniczną.
*cz.szyjna-składa się z trzech zwojów:górnego,środkowego i dolnego.Unerwia jamę nosową,jamę ustną,narządy szyi,serce,naczynia krwonośne,skóra głowy i szyi.
*cz.piersiowa-zbudowana z 10-12 zwojów położonych w okolicy głów żebrowych.Wyst.tutaj sploty autonomiczne:sercowy-największy kl.piersiowe,pachy aorty piersiowej.Unerwia narządy kl.piersiowej i jamy brzusznej,skóra kl.piersiowej oraz naczynia krwionośne odcinków piersiowego i brzusznego.
*cz.brzuszna-jest utworzona przez 4-5zwojów,które wystepują pomiędzy przeponą a kością krzyżową.Unerwia narządy ukł.pokarmowego,nerki,gruczoły płciowe,skóra jamy brzusznej oraz aorta brzuszna.
*cz.miedniczna-zawiera 3-4pażyste zwoje krzyżowe oraz niepażysty zwój guziczny.Zwoje te leżą na przedniej str.kości krzyżowej.Unerwia narządy w obrębie miednicy małej,narządy płciowe zew.,skóra miednicy i kończyny dolnej oraz tętnica zew. I wew.
CZEŚĆ PRZYWSPÓŁCZULNA-korzysta z niektórych nerwów czaszkowych i rdzeniowych.W cz.tej wyróżnia się odcinek głowy oraz odcinek krzyżowy.
CĘŚĆ GŁOWOWA UKŁ.PRZYWSPÓŁCZULNEGO-do tej cz.należą włóna przywspółczulne przebiegające w obrębie nerwów czaszkowych III okoruchowego,VII twarzowego,Ixjęzykowo-gardłowego,X błednego.Cz.przywspółczulna nerwu okoruchowego posiada swoje jądro początkowe w śródmózgowiu a następnie odchodzą od gałęzi dolnej do zwoju rzęskowego.Unerwiają mięsień zwieracz żrenicy oraz m.rzęskowy
*cz.przywspółczulna nerwutwarzowego ma swój począt.w dolnej cz.mostu w obrębie jądra ślinowego górnego.Unerwiają ślinianki podjęzykową i podżuchwową ,gruczoł łonowy,gruczoły jamy nosoej,podniebenia miękkiego,,język.
*cz.przywspółczulna nerwu językowo-gardłowego rozpocz.się na jądrze ślinowym dolnym położ.w rdzeniu przedłużonym,po czym włóna przedzwojowe osiągają zwój uszny.Unerwiają śliniankę ,błonę śluzową,gruczoły języka,dna jamy ustnej,dziąseł oraz wargi dolne
*cz.przywpólczulna nerwu błędnego ma swój początek w jądzre grzbietowy nerwu błędnego,który leży w obrębie rdzenia przedłuzonego.Unerwiają gardło,krtań,przełyk,tchawicę,serce,oskrzela,żołądek,wątrobę,trzustkę,nerki,śledzionę.
CZĘŚĆ KRZYŻOWA UKŁADU PRZYWSPÓŁCZULNEGO-jest utworzona przez jadro pośrednio-przyśrodkowe a także przez włókna obwodowe odchodzące od tych jąder.Włókna te wychodzą z rdzenia kręgoego a dochodzą do zwojów miednicznych.Unerwiają jelito grube,brzuszne części moczowodu,pęcherz moczowy i narądy płciowe
SPOLTY: SERCOWY, TRZEWNY, PODBRZUSZNY DOLNY
Splot sercowy (plexus cardiakus)- lezy na wysokości wklęsłego brzegu luku aorty i miejscu podzialu pnia płucnego. Do splotu sercowego dochodza galezie współczulne odchodzące od czesci szyjnej pnia współczulnego i od jego czesci piersiowej oraz galezie przywspółczulne nerwu blednego. Spolot sercowy zawiera zwoje sercowe, a także liczne mniejsze zwoje.Od tego splotu odchodza wlokna dochodzące do miesnia sercowego regulując przyspieszenie akcji serca, zwiekszenie sily skurczu i przewodnictwa układu przewodzącego oraz rozszerzanie naczyn wiencowych a także powodując zwolnienie akcji serca, zmniejszenie sil skurczu i przewodnictwa układu przewodzącego serca.
Splot trzewny (plexus celiacus)- z racji swojej funkcji jest określany jako mozg trzewny. Splot trzewny lezacy na wysokości 12 kregu piersiowego i 1 kregu lędźwiowego otacza pien trzewny. Od gory splot ten loczy się ze splotem aortowym piersiowym , a od dolu ze splotem miedzykreskowym.Splot trzewny tworza zwoje trzewne , kreskowy gorny i aortowo-nerkowy ponadto w sklad splotu trzewnego wchodza sploty wrotne: trzustkowy, nadnerczowy nerkowy, jadrowy bądź jajnikowy, żołądkowy gorny i dolny,l wątrobowy i sledzionmowy. Do splotu trzewnego dochodza galezie współczulne w postaci nerwow trzewnego większego, trzewnego mniejszego i trzew. Najmniejszego oraz włókien odchodzących od brzusznej czesci pnia współczulnego. Galezie przywspółczulne dochodzące do splotu trzewnego sa wluknami nerwu blednego. Splot trzewny i jego sploty wtorne unerwiaja prawie wszystkie narzady jamy brzusznej wysyłając wlokna nerwowe do ich miesni gładkich oraz do gruczołów
Splot podbrzuszny dolny-(plexus hypogastricus interior)- zwany rowniez splotem miednicznym(plexus pelvinus) lezy na przeponie miednicznej po obu stronach odbytnicy i pecherza moczowego. Zawiera sploty wtorne w postaci splotow odbytniczych , pęcherzowych oraz u mężczyzn -splotow sterczowych i nasieniowodow , a u kobiet w postci splotu maciczno-pochwowego.Do splotu odbrzusznego dolnego dochodza galezie współczulne odchodzące od czesci miednicznej pnia współczulnego oraz galezie przywspółczulne krzyzowej czesci układu przywspółczulnego. Wlokna tego splotu unerwiaja narzady miednicy malej lacznie z koncowym odcinkiem układu pokarmowego.
1