Historia ZHP

Wszystko zaczęło się w głowie jednego człowieka. Robert Baden-Powell był oficerem w armii brytyjskiej. Doskonały dowódca i żołnierz był również pisarzem, pedagogiem i świetnym rysownikiem. W jego to głowie narodził się pomysł, który dał początek wielkiemu ruchowi skautowemu skupiającego obecnie wielu młodych (i starszych ;-) ludzi na całym świecie. Były to dawno, na początku wieku... W 1907 roku Baden-Powell zorganizował pierwszy obóz dla chłopców na wyspie Brownsea. Obóz ten uważany jest za wydarzenie rozpoczynające cały ruch skautowy. Baden-Powel uczył na nim chłopców m. in. orientowania się w lesie, rąbania drewna, wiązania sznurów, orientacji w terenie. Jak twierdził sam Lord jego celem było nauczenie chłopców "reguł przeżycia". Ten sam człowiek wydał rok później książkę "Scouting for boys" i rozpoczął wielki pochód skautów przez świat. Harcerstwo bowiem błyskawicznie opanowało najpierw Anglię, a później cały świat!

Pierwsze idee harcerstwa zaczęły napływać do Polski już w 1909 roku. Przyjmowały je organizacje młodzieżowe takie jak "Sokół" i "Zarzewie". Rok później Andrzej Małkowski tłumaczy "Scouting for boys" na język polski. Ciekawe są perypetie związane z tym tłumaczeniem. Małkowski bowiem miał je napisać za karę! Pierwsze myśli o książce nie były pochlebne. Cały czas ociągał się z jej tłumaczeniem i przeczytaniem! Dopiero sąd (!) zmusił go do tego. A co sądził o dziele Baden-Powella po jego przestudiowaniu? Był nim zachwycony....

22 maja 1911 roku Małkowski wydaje rozkaz o powołaniu pierwszych drużyn skautowych. W październiku tego samego roku ukazuje się pierwszy numer czasopisma "Skaut". Harcerstwo utożsamiało wtedy jedność i ciągłe istnienie narodu i państwa polskiego. Przykładem może być zlot w Birmingham w lipcu 1913 roku, kiedy to organizacje skautowe trzech zaborów wystąpiły pod jednym, polskim sztandarem. Niestety historia nie pozwoliła harcerzom cieszyć się długo pokojem. Zaledwie trzy lata po założeniu pierwszych polskich drużyn wybuchła wojna. Wielu harcerzy wstąpiło do Legionów, wcielając w czyn idee, które reprezentowali. Wojna pochłonęła wiele ofiar, ale skauting w Polsce przetrwał. 1-2 listopada 1918 roku na zjeździe organizacji skautowych z terenów zaborów, powstaje zjednoczony ZWIĄZEK HARCERSTWA POLSKIEGO. Liczył wtedy ponad 33 tys. harcerek i harcerzy.

W 1919 ZHP wstrząsnęła okropna wiadomość. 16 stycznia w katastrofie morskiej w Cieśninie Messyńskiej zginął Andrzej Małkowski. Wielka była to strata dla harcerzy i harcerek polskich, żyjących w dodatku w strachu przed nadchodzącymi konfliktami zbrojnymi. W 1920 roku harcerze czynnie pomagają w obronie ojczyzny przed bolszewikami i socjalizmem. Tuż przed nowym rokiem, 31 grudnia I Walny Zjazd ZHP przyjął Statut, Prawo, i Przyrzeczenie harcerskie i wybrał władze ZHP. Bolszewicy przegrywają batalię w Polsce. Socjalizm przegrany na arenie militarnej w Polsce w 1927 podejmuje walkę na arenie ideologicznej. Utworzone zostaje Czerwone Harcerstwo związane z młodzieżowym ruchem socjalistycznym.

Na 25-lecie harcerstwa odbywa się jubileuszowy Zlot Harcerstwa Polskiego W Spale. Pokazuje on bogaty dorobek ZHP. Harcerstwo coraz bardziej zaczyna służyć społeczeństwu. Groźba wojny odcisnęła swoje piętno na programach harcerskich. W 1938 roku powołane zostaje "Pogotowie Harcerek". Harcerki odbywają szkolenie sanitarne, obrony przeciwlotniczej, łączności. Rok później, w maju 1939 roku powołane zostaje "Pogotowie Harcerzy" w ramach którego prowadzi się szkolenie harcerzy do służb pomocniczych wojska.

We wrześniu wybucha wojna kończąc sielankowe czasy "względnego spokoju". Wojna w której harcerze po raz kolejny dowiedli Polakom jak oddani są dla ojczyzny. Biorą udział w obronie Warszawy, a do najśmielszych i jednocześnie najtragiczniejszych epizodów napaści niemieckiej należy zaliczyć bohaterską obronę wieży spadochronowej w Katowicach. Kiedy Niemcy wdarli się na wieżę, pozostałych przy życiu skautów... zrzucili bez spadochronów ;-((. Po klęskach obrony Polski kierownictwo ZHP podejmuje decyzję o przejściu ZHP do konspiracji i przyjęciu kryptonimu "Szare szeregi". Naczelnikami Szarych Szeregów byli m. in. hm. Florian Marciniak, hm. Stanisław Broniewski, hm. Leon Marszałek.

Szare Szeregi miały swój wewnętrzny podział według wieku.
"Zawisza"(najmłodsi, 12-14 lat)- szkolenie harcerskie, pomoc w "małej dywersji", przygotowanie do służb pomocniczych
"Bojowe szkoły"(15-17 lat)- mała dywersja, szkolenie do służb pomocniczych i walki zbrojnej
"Grupy Szturmowe"(od 18 lat)- walka zbrojna tzw. wielka dywersja
Członkowie Szarych Szeregów organizowali m.in. malowanie sloganów (Polska Walczy, tylko świnie siedzą w kinie), niszczeniem przyjaznych Niemcom sklepów, miejsc publicznych (zadymianie kin, rzucanie w szyby sklepów farbą), propagandą ( słynne odkręcanie niemieckiej tablicy na pomniku Kopernika opisane w "Kamieniach na szaniec"), a także działaniami wojennymi i partyzantką.
Do najsłynniejszych "wybryków" harcerzy należy chyba odbicie Rudego (Akcja pod Arsenałem) 26 marca 1943 roku. bardzo dokładnie w "Kamieniach na szaniec" Aleksandra Kamińskiego.

W sierpniu 1944 roku wybuchło Powstanie Warszawskie. Harcerskie oddziały "Zośka" i "Parasol" zliczamy do najdzielniejszych batalionów powstańczych. Kiedy wojna chyliła się ku końcowi, w 1945 roku Szare Szeregi zostają rozwiązane, a na terenach wyzwalanych ZHP powraca do jawnego życia. W 1947 roku wchodzi w życie program Harcerskiej Służby Polski , zajmujący się głównie walką z analfabetyzmem, odbudowa kraju itp. Jednak 15 maja 1950 roku (z jasnych chyba powodów = ahoj wielki bracie) ZHP przestaje istnieć jako samodzielna organizacja. Zostaje wcielone do ZMP( Związku Młodzieży Polskiej) jako Organizacja Harcerska (OH ZMP). Zniesione zostały przy tym tradycyjne (kapitalistyczne ;-) mundury, odznaki, stopnie, sprawności. Nawet zamiast krzyża wprowadzono (sic!) kolorowy znaczek. Do OH ZMP mogły należeć tylko dzieci z podstawówki. Organizacja ta była właściwie przygotowaniem do prawdziwego i jedynego słusznego "związku", czyli do samego ZMP. Świadczy o tym chociaż jeden z punktów prawa: "Harcerz pragnie być dobrym zetempeowcem."

Na szczęście "lata ciemnoty" trwały tylko 6 lat. W sierpniu 1956 roku OH ZMP przekształca się w Organizację Harcerską Polski Ludowej. Natomiast w grudniu na Zjeździe Łódzkim ZHP zostaje reaktywowane. Kolejne lata dają nam różne harcerskie operacje m. in.:
1958 ruch programowo- turystyczny "Nieprzetarty szlak"
1966 do 1973 "Operacja 1001 - Frombork"
1974 do dziś Operacja "Bieszczady 40" (bardzo ciekawie opisuje ją komiks "Tytus", polecam)

W latach osiemdziesiątych pojawiają się pierwsze silne glosy za odnową harcerstwa. W 1989 zostają uchwalone nowy Statut i tekst Prawa i Przyrzeczenia harcerskiego. W 1995 roku odbył się Światowy Zlot Harcerstwa Polskiego w Zegrzu. Zaś w 1996 zostajemy przyjęci do WOSM i WAGGGS.

Robert Baden - Powell

Naczelny Skaut Świata

Baden-Powell urodził się 22 lutego 1857 r. w Londers jako najmłodszy z jedenaściorga rodzeństwa. Trudną sytuację finansów rodziny ratował kuter morski, którym dowodził najstarszy z braci. Ta właśnie łódź była miejscem pierwszej pracy małego Roberta. Jako najmłodszemu przypadła mu rola kucharza i chłopca okrętowego.

Twarde rygory rybackiego życia stanowiły pierwszy sprawdzian jego charakteru. Jednego dnia, kiedy przypalił zupę, został skazany przez załogę na samodzielne zjedzenie tak przygotowanego posiłku...

Robert zawsze obserwował pracę starszych braci dla oceny stworzenia wzorów swojego postępowania. Wbiła mu się w pamięć przygoda powrotu do portu ich małego stateczku w sztormowych, ciężkich warunkach. Wysoka fala i silny wiatr utrudniały wejście w portowe główki. Jednak zimna krew kapitana, właściwie i precyzyjne rozkazy zapobiegły tragedii. Zauważył jednak, zew tych trudnych chwilach dokładnie wykonane manewry są nie tylko dziełem twórcy, ale też dużej precyzji i posłuszeństwa całej załogi.

W wieku 13 lat utyskuje stypendium i wstępuje do szkoły wojskowej "Charieinouse". Nauka nie sprawia mu żadnych kłopotów, należy do najlepszych uczniów, sumienny i pracowity doskonale radzi sobie z przyswojeniem wiedzy. Jednak niespokojny charakter i ruchliwość sprawiają, że podejmuje na swoi sposób praktykowanie skautingu (zwiadów i wypraw). Ulubionym jego zajęciem było polowanie na króliki. Samo złowienie królika należało do trudnych wyczynów. Pikanterii dodawał jeszcze sposób ich przyrządzania. Robert piekl swe zdobycze na żarze z węgla drzewnego w tajemnicy przed nadzorcami. Dla sprawdzania jednak swej sprawności i stworzenia dodatkowych trudności pieczeń odbywał w odległości kilku metrów od przełożonych, którzy mimo to nic nie mogli zauważyć.

Baden-Powell znany był wśród kolegów z dużego poczucia humoru. W czasie jednego ze szkolnych występów teatralnych wyszedł na scenę i bez żadnego przygotowania zaimprowizował mimiczny skecz. Naśladował jednego z nauczycieli uczących języka francuskiego, wzbudzając ogólna wesołość kolegów i grona profesorskiego. Szczęście było przy nim, bo w czasie tej scenki wyśmiewany profesor znajdował się poza salą.

Po ukończeniu szkoły otrzymał noinację na porucznika i rozpoczął służbę wojskową w Indiach. Tutaj też radził sobie bez większych kłopotów. Doskonały jeździec i wyborowy strzelec zdobył łatwo sympatię kolegów i uznanie podwładnych. Szybko docenili go zwierzchnicy. W trudach wojskowej służby nie opuszczał go nigdy humor i pogoda.

W tym czasie miało miejsce kolejne zdarzenie świadczące o iego talencie aktorskim, sprycie, ale też pomysłowości. W Kandacharze wojsko zorganizowało koncert dla pułkownika regimentu, który oddelegowany został do tych jednostek. Nowy pułkownik był najwyższy rangą wśród oficerów. Kiedy wszyscy zajęli miejsca, niespodzianie na sali zjawił się generał. Pułkownik podniósł się, podszedł i zaprosił generała do zajęcia miejsca przed nim. Tymczasem generał przeprosił go i oznajmił, że nie może na razie tego uczynić, bo musi iść na scenę... zaśpiewać piosenkę. Zaskoczenie i zdumienie pułkownika trudne było do ukrycia. Wejście na scenę i burzliwe oklaski po pierwszych słowach i taktach wyjaśniły wszystko. Zorientowano Się szybko, że "generał" nie jest nikim innym, jak właśnie podporucznikiem Baden-Powellem.

Robert Baden-Powell podejmuje długą służbę w brytyjskich wojskach kolonialnych W Azji i Afryce. Od roku 1684 stosuje opracowany przez siebie system gier i zabaw młodziutkich rekrutów w pułku dragonów. Wkrótce potem ogłasza swe metody szkolenia wstępnego w podręczniku "Aids to Scouting" (Podręcznik wywiadowców). Książka ta była uznawana przez różne brytyjskie organizacje społeczne jako podręcznik do pracy z młodzieżą, nie tylko wojskową. Baden-Powell interesował się doskonalszymi, niż tradycyjne sposobami kształcenia rekrutów, starając się rozwinąć głownie ich charakter, dyscyplinę, spryt, spostrzegawczość i pomysłowość, zanim poddani zostaną zwykłej rutynie musztry i ćwiczeń polowych.

Były to również czasy ogromnego rozkwitu i popularności literatury opisującej zdobycze białego człowieka, opartej na motywach zaczerpniętych z kolonizacji Afryki, Australii i Ameryki. Książki Coopera, Karola Maya czy Rudyarda Kiplinga wychodziły w setkach tysięcy egzemplarzy. Ciekawe, że chociaż autorzy tych powieści negatywnie oceniali kolonizatorskie metody białego człowieka, to jednak na nich właśnie kształciły się pokolenie oficerów imperium brytyjskiego, niemieckiego czy francuskiego.

Baden-Powellowi, nastawionemu na wykorzystanie gier pokojowych i polowych do wychowania młodego żołnierza, łatwo było zauważyć, że chłopców pociąga tropienie, maskowanie czy wykradanie się. Fascynowała ich ta swoista walka, którą opromieniały legendy z życia wielkich podróżników, traperów i cowboyów.

Tradycyjnie jednak historia skaningu łączy zasadniczy początek doświadczeń pedagogicznych Baden- Powella z oblężeniem w 1899 r. przez Burów afrykańskich twierdzy Mafeking położonej w Transwalu, głównej prowincji obecnej Republiki Południowej Afryki. Obroną twierdzy dowodził właśnie Robert Baden-Powell, czterdziestoparoletni, wyróżniający się oficer. Dowództwo Mafekingu cierpiało na brak żołnierzy, dysponując tylko tysiącem ludzi do jej obrony.

To tam właśnie Baden-Powell wpadł na pomysł powierzenia różnvch zadań w służbie łącznikowej chłopcom z miasta, wykorzystania ich jako gońców wartowników. Zdecydował się wykorzystać do celów obronnych chłopców czternastoletnich i szesnastoletnich, wykazujących ogromne zainteresowanie toczącą się akcją wojenną, ich siły fizyczne były dostateczne. Szczupłością, zwinnością, ruchliwością przewyższali ludzi dorosłych, a równocześnie nie zwracali uwagi nieprzyjaciela

Na wezwanie młodzi ochotnicy meldowali się z entuzjazmem. To była naprawdę pyszna awantura, przygoda z posmakiem patriotycznym. Ze swych zadań chłopcy wywiązywali się znakomicie, brawurą i talentem zadziwiali samego Baden-Powella. Ponieważ on zawsze myślał o przyszłości, uczył się na doświadczeniach, analizował swoje działanie, można sądzić, że były to pierwsze próby, które zapoczątkowały u niego pomysł, czy też ideę skautingu.

Początek nowego stulecia przynosi Baden-Powellowi mianowanie na stopień generała i dalszy ciąg jego twórczej działalności w wychowaniu młodych rekrutówy. W tym czasie zostaje zaproszony do odwiedzenia w Glasgow "Boys Brigade" (Brygada chłopców). "Boys Brigade" było to stowarzyszenie chłopców wychowanych metodami wojskowymi. Po tej inspekcji Baden-Powell porozumiał się z fundatorem stowarzyszenia i przedstawił mu nowe metody pracy brygad. Pomysł ten podobał się władzom, obarczono jednak generała obowiązkiem samodzielnego wykonania prac potrzebnych dla zmiany metod wychowawczych. Zgodnie z przyjętymi przez siebie celami przekształcił on sztukę przygotowania ludzi do wojny na "sztukę przygotowania chłopców do czynienia pokoju'".

Dojrzewała ciągle u Baden-Powella myśl poszukiwania konkretnego zespołu zajęć, które mogłyby z wychowawczym pożytkiem wypełnić czas młodzieży. Był człowiekiem swej epoki,należał do społeczeństwa, któremu nieobojętne było, jaką młodzież będzie miało jutro. Nie tylko w Anglii podejmowano próby stworzenia systemu pozaszkolnego wychowania młodzieży. W Krakowie działał w tym czasie dr Henryk Jordan - nowator metod pedagogicznych, a Ameryce stworzony został przez Thompsona Seatona "Związek Kory Brzozowej".

We wrześniu 1907 r, Baden-Powell zorganizował na wyspie Brownsea w hrabstwie Dorset parotygodniowy obóz ćwiczebny dla chłopców. Tam właśnie odbyła się, pierwsza laboratoryjna próba metody skautowej. Dla prowadzenia swoich doświadczeń zabrał on na obóz chłopców z różnych warstw społecznych. Zróżnicowanie społeczne to akcent do którego Baden-Powell często powraca w swych wskazówkach Zamierzeniem jego było uczynić ze skautingu jak gdyby międzyklasowy tygiel w którym przetapiałyby się różne warstwy młodzieży w jedną lojalną wobec klasy rządzącej. Nie można jednak posądzić Baden- Powella o neutralizowanie sił rewolucyjnych, była to próba wychowania obywateli realizujących i zabezpieczających wielkość ówczesnego imperium brytyjskiego.

W czasie tego obozu skutecznie sprawdził się "system patrolowy", który w harcerstwie prowadzony jest jako "system zastępowy". Baden-Powell 24-osobową grupę podzielił na trzy 8-osobowe patrole, które doskonale sobie radziły, a chłopcy czuli się najlepiej w grupie swych rówieśników. "System patrolowy" stworzył ze skautingu organizację samej młodzieży, a nie organizację dla młodzieży. Z perspektywy czasu wydaje się, że właśnie to zdecydowało o sukcesie metody.

Wróćmy jednak na wyspę Brownsea bo zgubiliśmy jeden z podstawowych elementów metody skautowej - system gier i zabaw. Baden-Powell wiązał je z jakąś awanturniczą akcją i wykorzystaniem ambicji współzawodniczenia. Majsterkowanie, konstruowanie i budowanie przełożył on na system gier, w których można osiągnąć widoczny dla otoczenia sukces. Ustalona drabinka stopni i sprawności zapewniała, zaspokojenie naturalnej próżności potrzeby uznania młodego chłopca. We "Wskazówkach dla skautmisirzów" Baden-Powell przedstawia analogię swego działania do rybaka - efekt połowów będzie większy, gdy na haczyk rybak założy przynętę taką, jaką lubią ryby a nie tę ulubioną przez samego rybaka. Pogląd taki byt, jak na owe czasy, rewelacją pedagogiczną.

Podczas pobytu na obozie zredagowane zostają "przepisy życia skautowego", które stały się podstawą do określenia "Prawa Skautowego". Owocem tych doświadczeń jest opublikowana w 1908 r. książka "Scauting for boys'' "Skauting dla chłopców", powszechnie znany podręcznik dający podstawę do określenia metody skautowej. W Polsce tłumaczy ją pod takim tytułem A. Małkowski, a opracowują z zastosowaniem polskiego nazewnictwa M. Schreiber i E. Piasecki i wydają pt. "Harce młodzieży polskiej"

Powodzenie eksperymentu Baden-Powella daje natychmiastowy efekt. W Anglii powstają jak przysłowiowe grzyby po deszczu, grupy skautowe. W drużynach przyjmuje się proponowany przez Baden- Powella fason munduru. Jest on przystosowany z munduru workowego, mającego szczególną wymowę ideową i doskonale pasującego do zadań obozowych. Mundur składa się z koszuli khaki, kapelusza z szerokim rondem, chusty i krótkich spodni. Na mundurze pojawiają się odznaki będące dowodem "kunsztu skautowego"

We wrześniu 1909 roku zbiera się na pierwszym zlocie w Londers 11 tysięcy skautów. Chociaż nie ma jeszcze organizacji skautowej ruch obejmuje już 80 tysięcy chłopców. W tym czasie zalążki organizacji skautowych - zarówno wiernie badenpowellowskich jak i bardziej swoistych powstają we wszystkich niemal krajach Europy i Ameryki Płn.

W roku 1910 Baden-Powell opuszcza służbę wojskową i poświęca się całkowicie ruchowi skautowemu. Tego samego roku 33 tyś. skautów zgromadziło się na wielkim polu w parku Windsor i defilowało przed królem Jerzym V. Rząd brytyjski uznaje skauting za organizację pożyteczną i wpisuje go na królewską Kartę. Baden-Powell w dowód zasług otrzymuje tytuł lorda.

Skautingiem interesowano się wszędzie, dlatego w roku 1913 na III Wszechbrytyjski Zlot Skautów Baden-Powell zaprasza delegacje wszystkich państw, w których istniały organizacje skautowe. W Birmingham (w Percy Park) spędza tydzień 4,5 tyś. skautów z 12 krajów.

W pierwszym zgromadzeniu chłopców skautów obecna jest również polska delegacja. Staraniem A. Makowskiego, który rok wcześniej przebywał w Londynie, polskie Naczelnictwo Skautowe otrzymało odrębne zaproszenie, niezależnie od skautingu państw zaborczych. Jest to w dziejach polskiego harcerstwa wielkie wydarzenie, do Birmingham przybywa 42 skautów i 11 instruktorów polskich ze wszystkich trzech zaborów. Nad obozem polskim powiewała biało-czerwona flaga i widniał napis "Poland".

Baden-Powell wręcza założycielom narodowych organizacji odznaczenie skautowe. Wśród odznaczonych jest Polak - Andrzej Małkowski. W czasie zlotu Baden-Powell poddaje pomysł międzynarodowego spotkania skautów, lansując słowo "Jamboree" (z ang. wesoła zabawa).

Wybuch wojny światowej w 1914 r. niweczy te plany. We wszystkich krajach, gdzie powstał już skauting, potwierdza się skuteczność jego działania i duża pomoc w czasie wojny. Wyszkolenie skautowe przydaje się w służbach pomocniczych - łączności, udzielaniu pierwszej pomocy. W powstających polskich legionach dużą grupę rekrutów i kadry oficerskiej stanowią harcerze i instruktorzy.

Pomysł "Jamboree", zgłoszony przez Baden-Powella, odżywa po zakończeniu wojny i w 1920 r. w Londres odbywa się pierwszy "JAM". Tam właśnie po raz pierwszy pojawiają się "wilczki", najmłodsi skauci, w Polsce zwani zuchami. Do pracy skautowej włączają się również dziewczęta. Powstało żeńskie odgałęzienie skautingu, a na czele tego ruchu stanęła Lady Baden-Powell.

W tym czasie powstaje w Londynie światowe Międzynarodowe Biuro Skautowe. Rozwijają się międzynarodowe kontakty skautów.

Drugi "Jam" odbywa się w 1924 r. niedaleko Kopenhagi. W roku 1929 r. w Birkenhead na III Jamboree ruch skautowy obchodzi swoją "pełnoletność", czyli 21-lecie. W tym zlocie uczestniczy 50 tyś. chłopców z 46 krajów. Polski skauting, czyli harcerstwo jest wtedy trzecią pod względem wielkości organizacją (po USA i W. Brytanii) zrzeszoną w Biurze Skautów.

IV Jamboree w Gödölld k/Budapesztu to sukces 1500-osobowej delegacji harcerskiej, widocznej bardzo w 25-tysięcznym tłumie skautów. Prezentacje, pokazy na arenie i przy ogniskach, urządzanie obozów propagowały harcerstwo. Tadeusz Strumiłło, jako jedyny Polak, zostaje wtedy wybrany do Międzynarodowego Komitetu Skautowego (9-osobowego). Biuro Skautowe rejestrowało wtedy 53 organizacje (żeńskie nieco mniej).

Kolejny, piąty "Jam" odbywa się w 1937 r. w Vogelenzang w Holandii i zgromadził znowu 25 tysięcy skautów. To na zakończenie tego zlotu Baden-Powell oznajmił swój zamiar wyjazdu do Kenii. Przez 30 lat swego istnienia skauting okazał się wielkim sukcesem pedagogicznym.

W 1939 roku twórca skautingu wraca do Afryki, miejsca które tak wiele znaczyło w jego życiu. Mimo trudności zdrowotnych nie ustaje jego aktywność pisarska oraz plastyczna. Mieszka w Nyerii, skąd wspaniale widoczna jest góra Kenya.

Warto wiedzieć, że w jego bilansie autorskim były 32 książki. Posiadał doktoraty honoris causa 6 uniwersytetów, otrzymał 28 zagranicznych orderów i odznaczeń, a także 19 odznak skautowych.

Nadeszła wojna, skauting zrodzony z idei Baden-Powella nie uląkł się trudności i prześladowań, udowodnił swą wartość wychowawcza. - choć kosztowa! tysiące "kamieni rzuconych na szaniec".

W styczniu 1941 r. pocztowa depesza oznajmia światu śmierć "wodza skautów". Okoliczności nie pozwalają oddać Baden-Powellowi hołdu, na jaki zasługiwał. Został pochowany bardzo skromnie w Nyerii. Na jego nagrobku, obok emblematów skautów i skautek, wyryto napis "Robert Baden-Powell, Naczelny Skaut Świata".

Twórcy polskiego Harcerstwa

Andrzej Małkowski

Andrzej Juliusz Małkowski (ur. 31 października 1888, zm. 15 stycznia 1919) - jeden z twórców polskiego skautingu, wybitny instruktor i teoretyk harcerstwa, działacz polskich organizacji młodzieżowych i niepodległościowych.

Urodził się w Trębkach k. Kutna w rodzinie ziemiańskiej o tradycjach patriotycznych i żołnierskich. Uczył się w Warszawie, Tarnowie, Krakowie i Lwowie, gdzie w 1906 roku w VI Szkole Realnej uzyskał świadectwo dojrzałości. Był współzałożycielem abstynenckiej organizacji uczniów krakowskich "Młodzież". W 1908 roku rozpoczął studia na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej. W kwietniu 1910 roku przeniósł się na Uniwersytet Jana Kazimierza, którego nie ukończył. Był członkiem Zarządu Głównego "Eleuterii" - federacji związków abstynenckich. Należał do "Eleusis", "Zarzewia", "Sokoła".

W listopadzie 1909 roku otrzymał do przetłumaczenia (za karę) klasyczny podręcznik twórcy skautingu Roberta Baden-Powella "Scouting for Boys" ("Skauting dla chłopców"). Po zapoznaniu się z treścią Małkowski stał się entuzjastą i propagatorem skautingu na ziemiach polskich.

W czasie pierwszego kursu skautowego 20 marca - 21 maja 1911 omawiał poszczególne rozdziały przygotowywanego przez siebie podręcznika. W okresie kwiecień - lipiec 1911 ukazywała się arkuszami jego praca "Scouting jako system wychowania młodzieży" - pierwsza polska książka o skautingu. Małkowski wszedł w skład pierwszej Komendy Skautowej, następnie Naczelnej Komendy Skautowej we Lwowie. W październiku 1911 rozpoczął wydawanie "Skauta", który wkrótce zdobył niezwykłą poczytność. Małkowski traktował skauting jako nowy styl życia i metodę odrodzenia młodzieży. W marcu 1912 roku wyjechał do Londynu w celu zebrania materiału do nowego wydania swej książki. Po powrocie został odsunięty od pracy w "Skaucie" i Naczelnej Komendzie Skautowej. W 1913 roku zorganizował wycieczkę skautową na III Wszechbrytyjski Zlot Skautów w Birmingham w Anglii, gdzie nad polskim obozem powiewała biało - czerwona flaga i używano nazwy kraju wymazanego z mapy świata. Za wybitne zasługi Małkowski otrzymał od Roberta Baden Powella skautowy medal "Za zasługi".

W czerwcu 1913 roku Małkowski przeniósł się do Zakopanego, gdzie wziął ślub z Olgą Drahonowską. Rozwijał tam ożywioną działalność, tworząc silny, niezależny ośrodek harcerski. Wraz z wybuchem wojny wstąpił na krótko do Legionów Polskich. Brał udział w pierwszych walkach, lecz zależność tych formacji od zaborcy austriackiego spowodowała jego wystąpienie. W wyniku próby utworzenia niepodległej Rzeczypospolitej Podhalańskiej musiał opuścić Zakopane. Udał się do Anglii, a potem do Stanów Zjednoczonych, gdzie zakładał polskie drużyny skautowe wśród wychodźstwa. Od września 1915 do września 1916 roku pełnił funkcję skautmistrza związkowego w Związku Sokołów Polskich w Ameryce. Próbował zorganizować z "Sokołów" Legion Polski do walki z Niemcami. Wobec braku poparcia ze strony władz związku przybył do Kanady, gdzie wstąpił w grudniu 1916 roku do wojska. W styczniu 1917 roku wraz z grupą "Sokołów" został przyjęty do Wojskowej Szkoły Piechoty, którą ukończył w kwietniu tegoż samego roku. Następnie służył w armii kanadyjskiej, walczył na froncie we Francji. W listopadzie 1918 roku został przeniesiony do armii gen. Józefa Hallera. Wysłany w misji wojskowej do polskich oddziałów w Odessie do generała Lucjana Żeligowskiego, zginął 15 stycznia 1919 roku w wyniku zatonięcia statku, którym płynął.

Olga Drahonowska

Młodość

Olga Drahonowska-Małkowska urodziła się w Krzeszowicach jako druga córka Zofii i Karola Drahonowskich. Mimo czeskiej narodowości rodziców od dziecka zawsze podkreślała swą polskość. Szkołę i gimnazjum ukończyła eksternistycznie, zdając tylko kolejne egzaminy w Krakowie, zresztą zawsze z najlepszymi notami. Po maturze wstąpiła do Konserwatorium Muzycznego we Lwowie, gdzie wkrótce ujawniła swe talenty jako poetka i rzeźbiarka. Była również instruktorką wychowania fizycznego w "Sokole", miała swoje pasje sportowe (jazda konna, pływanie, łyżwiarstwo, narciarstwo, gimnastyka), działała także w organizacji wychowania narodowego Eleusis. Z Eleusis pozyskał ją Małkowski do niepodległościowego "Zarzewia", gdzie szybko poznała tajniki służby wojskowej, zdobywając stopień porucznika Polskich Drużyn Strzeleckich.

Skauting

Gdy Andrzej Małkowski zapoczątkował harcerstwo - Olga Drahonowska w lecie 1911 założyła pierwszą żeńską (trzecią według kolejności) drużynę skautową we Lwowie. Była również pierwszą Komendantką Skautek w Naczelnej Komendzie Skautowej w latach 1911-1912.

Gdy w marcu 1912 na I Zjeździe we Lwowie harcerstwo przyjęło jednomyślnie charakter organizacji abstynenckiej - Olga Drahonowska została powołana w skład Zarządu Oddziału lwowskiego Eleuterii-Wyzwolenia, a prowadzona przez nią III Lwowska Drużyna Skautek im. E. Platerówny w lokalu tej zasłużonej organizacji skupiającej cały polski ruch abstynencki zaboru austriackiego - otrzymała świetlicę. We wrześniu 1912 w "Skaucie" nr 23 ukazał się przystosowany do melodii rewolucyjnej pieśni "Na barykady ludu roboczy" wiersz Ignacego Kozielewskiego "Wszystko co nasze Polsce oddamy", uzupełniony refrenem "Ramię pręż, słabość krusz". Nosił tytuł "Marsz skautów" i stał się później hymnem ZHP. Przystosowanie i uzupełnienie hymnu było dziełem Olgi Drahonowskiej - wykonanym za zgodą autora. W czerwcu 1913 opuściła Lwów udając się na leczenie do Zakopanego, pojawił się tam również Andrzej Małkowski i ks. Kazimierz Lutosławski, który udzielił im ślubu. Po wyleczeniu nacieku w płucu, Olga Małkowska założyła i prowadziła w Zakopanem harcerstwo żeńskie, od sierpnia 1914 (gdy Małkowski po wybuchu I wojny światowej wyruszył do Legionów) - również drużynę męską. Po zabraniu do wojska austriackiego listonoszy i górali zorganizowała skautową pocztę, pomoc żniwną dla góralek, ochronkę dla opuszczonych dzieci, tanią jadłodajnię dla ubogiej ludności i skautową straż porządkową pełniącą nocną służbę. Pod jej komendą skauci urządzali tajne składy broni w górach: w Dolinie Kościeliskiej, w salach Hali Pysznej, Dolinie Roztoki, w Murzasichlu i w grotach Nosalu. W lutym 1915 po próbie ogłoszenia przez Andrzeja Małkowskiego Republiki Podhalańskiej jako zaczątka niepodległej Polski - policja austriacka wykryła te magazyny, a druhna Olga z mężem tylko dzięki ostrzeżeniu przez górali - zdołała uniknąć aresztowania.

Na obczyźnie

Poprzez Wiedeń przedostali się w marcu 1915 do Szwajcarii, a stamtąd do USA, gdzie Stanisław Osada wezwał Andrzeja Małkowskiego do zorganizowania harcerstwa polonijnego. Tam przyszedł na świat 30 października 1915 syn Olgi i Andrzeja, nazwany przez nich Lutykiem, z którym w rok później wróciła do Europy. Gdy plany polskiego Legionu w Kanadzie upadły - w lutym 1917 przeniosła się z Francji do Szwajcarii. Poczta tego neutralnego kraju odmówiła doręczania żołdu Andrzeja z wojska kanadyjskiego, więc aby utrzymać siebie i dziecko podjęła ciężką pracę fizyczną w gospodarstwie ogrodniczym w Chexbres Village, traktując to jako jeszcze jedną próbę harcerskości. Od końca roku 1917 uczyła muzyki w Ecole Nouvelle, a od 1918 w polskiej szkole w Londynie, którą założyła na prośbę Polish Relief Found.

Później zamieszkała w Torquay jako kustosz zbiorów (po osiadłej tam po roku 1863 rodzinie Krajewskich w Fell-Court), przeznaczonych dla Polski gdy odzyska niepodległość (tak się też stało). Również tam Małkowska uczyła muzyki i wychowanai fizycznego w szkołach, organizując i prowadząc drużynę skautek i wilcząt. I wszędzie zdobywała sympatię dla Polski, do której miała wrócić już bez Andrzeja.

Powrót do Polski

Wróciła z Lutykiem w listopadzie 1921 prowadząc naukę angielskiego i gimnastyki w zakopiańskiej Szkole Gospodarstwa Domowego i dla Ślązaczek specjalne kursy języka polskiego, literatury, historii i geografii, a od roku 1922 zapoczątkowała trzymiesięczną szkołę instruktorek ZHP w Kuźnicach. W 1924 była komendantką Zlotu Harcerek w Świdrze pod Warszawą, a następnie polskiej delegacji na III Światową konferencję skautek w Foxlease w Anglii. W roku 1925 założyła Szkołę Pracy Instruktorskiej i Pracy Harcerskiej w Sromowcach Wyżnych, kierując tą placówką do roku 1939 i rozbudowując ośrodek. Po Dworku Cisowym (szkoła) powstały tam: Orle Gniazdo w 1927 i Dom Ludowy dla wsi (spalony w 1945), Watra w 1929 i czorsztyńska Pustelnia w 1930. Latem 1931 Olga Małkowska kierowała w Sromowcach pierwszym obozem żeńskim Studium W-F Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Szkołę Pracy Harcerskiej uznano za ośrodek nowego typu, promieniujący ideą harcerską na społeczeństwo, w 1927 władze ZHP obdarzyły ją godnością harcmistrzyni Rzeczpospolitej.

W 1932 prowadziła VII światową konferencję skautek na Buczu - uczestniczki jednomyślnie wybrały druhnę Małkowską do Komitetu Światowego Skautek, na konferencji następnej w Abelboden, w Szwajcarii, w 1934 powierzając jej wizytację skautek w Czechosłowacji, Austrii i Rumunii. Została także wybrana skautową delegatką w Komitecie Opieki nad Dziećmi i Młodzieżą w Lidze Narodów (odpowiednik dzisiejszej ONZ). Rząd Polski odznaczył ją Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta i Krzyżem Niepodległości.

Okres II Wojny Światowej

Po klęsce wrześniowej w 1939, na nalegania syna aby uchodziła przed gestapo - opuściła kraj. Dotarła do Wielkiej Brytanii. Tam w Dartmouth założyła Dom Dziecka Polskiego, przeniesiony po nalotach Luftwaffe do Szkocji do posiadłości Castlemains koło Douglas w Lanarkshire. Obok polskiej szkoły, gimnazjum i harcerstwa - powstała tu placówka dla żołnierzy aby swe urlopy mogli spędzić przy polskich dzieciach, w polskiej atmosferze.

W 1942 powołano Olgę Małkowską do władz ZHP. Została przewodniczącą Komitetu Naczelnego ZHP na czas wojny. Uczestniczyła tam również w pracach sięgających przyszłości, organizując GIS (Guides International Service) - skautową służbę międzynarodową niosącą pomoc dzieciom na terenach wyzwalanych spod okupacji hitlerowskiej. Poprzez Caritas GIS dostarczyła żywności dzieciom zniszczonej Warszawy.

Po wojnie

W latach 1948-1960 Olga Małkowska prowadziła kolejny Polish Childrens Home w Hawson Court, posiadłości w Buckfastleigh, w Devon. W 1959 zorganizowała wycieczkę dzieci do Polski, wróciły oczarowane, co naraziło ją na zarzuty emigracyjnej prasy. Sama wróciła do kraju w roku 1961. Osiadła początkowo we Wrocławiu, a od 1964 na stałe w Zakopanem, gdzie zamieszkała w drewnianym domku przy ul. Małe Żywczańskie 17A. W 1966 Rada Państwa przyznała jej rentę dla zasłużonych, przedstawiciel TPD wręczył jej któregoś dnia Honorową Odznakę Przyjaciela Dziecka, trafiały do niej zastępy i drużyny harcerskie. W roku 1968 z wielkim wzruszeniem przyjęła zaproszenie do Krakowa na nabożeństwo w rocznicę śmierci Andrzeja Małkowskiego, zapoczątkowane wówczas przez ówczesnego kardynała Karola Wojtyłę, późniejszego papieża. Aż nadeszła w roku 1979 rocznica sześćdziesiąta, w którą Olga Małkowska odeszła na Wieczną Wartę. Spoczywa na nowym cmentarzu w Zakopanem przy ul. Nowotarskiej, nad grobem wznosi się granitowy pomnik dłuta Henryka Burzeca.

---