POSTĘPOWANIE PRZY URAZACH
Złamania kości
Złamanie kości to całkowite lub częściowe przerwanie jej ciągłości po urazie przekraczającym granicę elastyczności tkanki.
Odłamki złamanej kości mogą ulec przemieszczeniu
Jeśli dochodzi do przerwania ciągłości skóry nad złamaniem, a w ranie widoczne są odłamki kości, mamy do czynienia ze złamaniem otwartym.
Rozpoznanie złamania:
obecność fragmentów kostnych lub końców złamanej kości w ranie
nieprawidłowe ustawienie kości (np. nienaturalne ustawienie stopy w wypadku złamania podudzia)
nieprawidłowa ruchomość w miejscu złamania, której może towarzyszyć tarcie o siebie odłamów kostnych
Dla ratownika stwierdzenie choćby jednego objawu złamania jest sygnałem do udzielenia takiej pomocy, jak przy pewnym złamaniu. Należy przy tym cały czas pamiętać, że każdym nieostrożnym ruchem czy złym ujęciem kończyny można wywołać ból lub dodatkowe uszkodzenie naczyń, nerwów i skóry.
Powikłania:
Wstrząs. Każde złamanie może być przyczyną wstrząsu. W każdym przypadku złamania kości zostają również uszkodzone naczynia krwionośne. Wylew krwawy ogranicza się zwykle do okolicy złamania. Jeżeli odłamki kostne uszkodzą przebiegające w pobliżu duże naczynie krwionośne, to wylew krwi do tkanek jest duży i utrata krwi może sięgać, np. w złamaniu kości udowej, nawet kilku litrów. Prowadzi to do wstrząsu.
§ Zakażenie. Zakażenie skóry i tkanek głębiej położonych następuje najczęściej przy złamaniu otwartym: otwarta rana to wrota, przez które wnikają drobnoustroje chorobotwórcze. Zakażenie może objąć tylko skórę, ale zdarza się, że obejmuje również wszystkie tkanki miękkie oraz kość. Powikłane zakażeniem złamanie goi się trudno, często z pozostawieniem ubytków tkankowych.
Ogólne zasady udzielania pomocy w złamaniach
Nie wolno wykonywać żadnych ruchów w miejscu domniemanego lub pewnego złamania. Grozi to dodatkowym uszkodzeniem okolicznych tkanek oraz samej kości.
Ranę w miejscu urazu należy nakryć jałowym opatrunkiem, najlepiej jałową gazą.
Poszkodowanego należy ułożyć w bezpiecznej pozycji, a miejsce złamania unieruchomić odpowiednio do okolicy urazu.
Nie należy nastawiać złamań i zwichnięć, a jedynie je unieruchamiać.
Przy złamaniach należy unieruchamiać dwa sąsiednie stawy.
Dalszą część kończyny należy „dopasować” do bliższej części.
Kończyny górne unieruchamia się do tułowia, a dolne - jedna do drugiej.
Należy walczyć z rozwijającym się wstrząsem, układając poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej i uważając przy tym, aby nie poruszać uszkodzoną kością.
Nie wolno stosować ułożenia przeciwwstrząsowego przy złamaniach czaszki, miednicy i kręgosłupa.
Nie należy podawać poszkodowanemu płynów i jedzenia. Spowoduje to utrudnienie przy ewentualnym znieczulaniu ogólnym, koniecznym do nastawienia kości.
Nigdy nie wolno poruszać okolicy urazu w celu potwierdzenia rozpoznania złamania. Powiększa to rozmiary uszkodzenia tkanek.
W każdym przypadku złamania należy wezwać pogotowie!
Sposoby unieruchamiania:
Ze względu na sposób unieruchamiania, złamania można podzielić na:
unieruchamiane za pomocą obłożenia sztywnymi przedmiotami
unieruchamiane odpowiednim ułożeniem
unieruchamiane chustami trójkątnymi.
Złamania unieruchamiane obłożeniem sztywnymi przedmiotami
Do tego typu unieruchomienia można użyć np. zrolowanych koców, poduszki czy części garderoby, które dopasują się do kształtu kończyny. Dodatkowo, po bokach kończyny można ustawić ciężkie przedmioty, które uniemożliwią ruchy. W ten sposób zabezpiecza się złamania kości udowej czy kości podudzia. Pozycji kończyny najczęściej się nie zmienia. Należy unikać zbędnych manipulacji przy wykonywaniu obłożenia.
Obłożenie sztywnymi przedmiotami stosuje się w przypadku złamania kości udowej i kości podudzia oraz złamania w obrębie stawu skokowego. Złamania te powstają najczęściej w wyniku bezpośredniego urazu (uderzenia, zgięcia, skręcenia, nacisku, skoku na nogi). Zwykle towarzyszy im krwotok, który może wywołać wstrząs.
Typowe objawy złamań w obrębie kończyny dolnej to:
ból
obrzęk
skrócenie złamanej nogi
niemożność stania
niemożność chodzenia
nieprawidłowa ruchomość części kończyny
nienaturalna pozycja części dalszej kończyny
widoczne wybrzuszenie, np. w miejscu urazu na przednim brzegu piszczeli
często otwarta rana ze sterczącymi odłamami kostnymi (złamanie podudzia)
zniekształcenie stawu
zniesienie ruchomości
Złamania unieruchamiane odpowiednim ułożeniem.
W ten sposób unieruchamia się złamania czaszki, żuchwy, żeber, kręgosłupa czy miednicy.
Złamanie czaszki następuje w wyniku bezpośredniego urazu lub upadku. Typowe objawy złamania to:
ból w miejscu urazu i całej głowy
zniekształcenie kości czaszki
czasem utrata przytomności.
Pierwsza pomoc polega na ułożeniu poszkodowanego na zdrowym boku, w pozycji bocznej ustalonej.
Złamanie żuchwy jest wynikiem bezpośredniego urazu lub upadku. Typowe objawy złamania to:
ból
zniekształcenie żuchwy
często wybite zęby
krwawienie
nasilanie się bólu przy poruszaniu żuchwą
zniesienie ruchomości żuchwy
Pierwsza pomoc polega na posadzeniu poszkodowanego w pozycji pochylonej do przodu, z rękami podpierającymi czoło. Ranny nieprzytomny lub z dużym krwawieniem leży w pozycji na brzuchu, opierając czoło na skrzyżowanych przedramionach lub twardym wałku.
Złamanie żeber jest najczęściej następstwem bezpośredniego urazu (uderzenia lub upadku). Złamanie, najczęściej kilku żeber, może być także spowodowane uciskiem dużej powierzchni klatki piersiowej na skutek przysypania czy przygniecenia.
Typowe objawy złamania to:
ból nasilający się przy oddychaniu
maksymalne spłycenie oddechu w celu ochrony uszkodzonej części klatki piersiowej.
Pierwsza pomoc polega na ułożeniu poszkodowanego na chorym boku. Często poszkodowany sam wskazuje pozycję, w której ma najmniejsze dolegliwości bólowe. Może również sam ograniczyć ruchomość klatki piersiowej przez uciśnięcie dłońmi okolicy uszkodzenia.