Panzerkampfwagen IV

Sd.Kfz.161 - Ausf A-F (1937-1942)

Sd.Kfz.161/1 - Ausf F2-G (1942-1943)

Sd.Kfz.161/2 - Ausf G-J (1943-1945)

PzKpfw IV Ausf D z 5.Kompanii 2.Dywizji Pancernej w Semois, 12 maja 1940.

Już w początkach lat 30-tych Heinz Guderian opracował plany czołgu, którego wszystkie cechy charakterystyczne zostały później wykorzystane w konstrukcji Panzer IV. W 1934/35 roku Adolf Hitler wydał firmom Krupp, Rheinmetall-Borsig i MAN polecenie opracowania pojazdu BW (Bataillonfuhrerwagen). Miał to być czołg o masie całkowitej 18 ton, osiągający maksymalną prędkość 35km/h i uzbrojony w działo 75mm. Trzej zleceniobiorcy przedstawili swoje prototypy, które następnie w latach 1935 - 1936 poddano testom w różnorakich warunkach. Rheinmetall-Borsig w swoim modelu VK 2001(Rh) użył zmodyfikowanego podwozia z czołgu Neubaufahrzeug, podczas gdy Krupp (VK 2001(K)) i Maschinenfabrik Augsburg-Nurnberg AG (VK 2001(MAN)) zastosowali nowo skonstruowane podwozie MAN-a. MAN testował też nowy system zawieszenia, który nie został jednak zastosowany. Krupp natomiast skoncentrował się na opracowaniu wieży. Wszystkie pojazdy posiadały podobną charakterystykę, lecz po szczegółowych testach do seryjnej produkcji wybrano projekt Kruppa - VK 2001(K). Po zaakceptowaniu tej konstrukcji w 1935 roku Krupp zdecydował, że w docelowym modelu wykorzysta wszystkie najlepsze elementy istniejących projektów. Po dalszych testach zakłady Kruppa były gotowe do rozpoczęcia produkcji czołgu Panzer IV Ausf A (Versuchkraftfahrzeug 622). Nowy pojazd posiadał zawieszenie złożone z koła napędowego, koła napinającego i 8 kół jezdnych z każdej strony, połączonych parami w 4 wózki po obydwu stronach kadłuba. Wózki były przymocowane do podłużnych, bliźniaczych, ćwierćeliptycznych zawiasów piórowych, przyśrubowanych do kadłuba czołgu.

VK 2001(Rh) - prototyp Rheinmetall-Borsig.

Powyżej kół jezdnych znajdowały się 4 (zredukowane do 3 w wersji Ausf J) rolki podtrzymujące z każdej strony. Załoga pojazdu składała się z pięciu ludzi: dowódcy, działowego, ładowniczego w wieży oraz kierowcy i operatora karabinu maszynowego/radiooperatora w części przedniej kadłuba. Do komunikacji wewnętrznej używano interkomu. Pierwsze czołgi Panzerkampfwagen IV Ausf A wybudowano w październiku 1937 roku, a do marca 1938 roku w zakładach Krupp-Gruson wyprodukowano ogółem 35 sztuk tych pojazdów. Wersja Ausf A była serią prototypowo-rozwojową, 5 czołgów użyto do dalszych testów, podczas gdy 30 wykorzystywano bojowo do 1941 roku. W kwietniu 1938 roku Krupp-Gruson rozpoczął produkcję wersji Ausf B. Do września 1938 roku ukończono 42 pojazdy. PzKpfw IV Ausf B służyły do II połowy 1943 roku. Posiadały zmodyfikowaną wieżę i nową, jednoczęściową płytę czołową kadłuba. Czołgi PzKpfw IV Ausf A były napędzane 12-cylindrowym silnikiem Maybach HL 108 TR, o mocy 300KM, z 5-biegową skrzynią ZF SRG75, natomiast Ausf B 12-cylindrowym silnikiem Maybach HL 120 TR, o mocy 300KM, z 6-biegową skrzynią ZF SSG75. W październiku 1938 roku dalszy rozwój PzKpfw IV zaowocował wersją Ausf C, której pojazdy do sierpnia 1939 roku zakłady Krupp-Gruson wyprodukowały w ilości 134 sztuk. Część czołgów Ausf C pozostawała w użyciu do roku 1943. Późne modele wariantu Ausf C wyposażono w nowszy, 12-cylindrowy silnik Maybach HL 120 TRM, o mocy 300KM. Silnik ten stał się standardowym napędem wszystkich kolejnych wersji czołgów Panzerkampfwagen IV. Generalnie wczesne warianty (Ausf A/B/C) były modelami rozwojowymi, wykorzystywanymi głównie w celach testowych i treningowych i tylko część z nich użyto bojowo.

Panzerkampfwagen IV Ausf A.

W październiku 1939 roku Krupp-Gruson rozpoczął produkcję nowego modelu - Ausf D. Ogółem do maja 1941 roku wyprodukowano 229 czołgów tego typu. Panzer IV Ausf D był pierwszym w pełni produkcyjnym wariantem, pozostawał w służbie do 1944 roku. Posiadał on nową płytę czołową kadłuba i nowe zewnętrzne jarzmo działa. We wrześniu 1940 roku rozpoczęto produkcję kolejnego wariantu - Ausf E. W zakładach Krupp-Gruson wybudowano łącznie do kwietnia 1941 roku 233 czołgi PzKpfw IV Ausf E. Były to pierwsze czołgi z serii Panzer IV z zamontowanym z tyłu wieży zasobnikiem na amunicję (Gepack Kasten). Częstą praktyką było też umieszczanie z tyłu kadłuba dodatkowych zaczepów mocujących. Wersja ta charakteryzowała się również nową szczeliną obserwacyjną kierowcy, nowym kołem napędowym i nową konstrukcją kopuły dowódcy. W końcu 1940 roku czyniono próby ustandaryzowania produkcji czołgów Panzer III i Panzer IV - wybudowano prototyp pojazdu opartego na Panzer IV Ausf E z nowymi, dużymi kołami jezdnymi i zawieszeniem FAMO (PzKpfw IV Ausf E mit Schachtellaufwerk).

Węgierski Panzerkampfwagen IV Ausf F(F1).

(zdjęcie udostępnił Dmitry Pyatakhin)

W okresie kwiecień 1941 - marzec 1942 roku w zakładach Krupp-Gruson, Vomag i Nibelungenwerke produkowano kolejny model czołgu PzKpfw IV - Ausf F1(F). Ogółem wybudowano 487 sztuk tych pojazdów. Był to ostatni wariant Panzer IV oparty na krótszej wersji podwozia i uzbrojony w działo 75mm L/24. W marcu 1942 roku 25 czołgów Ausf F1 przebudowano do wersji F2. Ausf F posiadał nową konstrukcję wieży, koła napinającego i napędowego. Był wyposażony w gąsienice o szerokości 400mm, w miejsce wcześniejszych 360-milimetrowych. Czołgi Panzer IV od wersji Ausf A do Ausf F1 nosiły oznaczenie Sd.Kfz.161, wszystkie też uzbrojono w krótkie działa 75mm KwK 37 L/24.

W marcu 1942 roku wszedł do produkcji następny wariant - Ausf F2, a w maju 1942 roku kolejny - Ausf G. Opierały się one na dłuższej wersji podwozia PzKpfw IV, uzbrojone też były w nowsze, dłuższe działa 75mm KwK 40 L/43 (będące w stanie konkurować z armatami 76,2mm, montowanymi w radzieckich T-34). Brytyjczycy w Afryce Północnej ochrzcili czołg Ausf F2 mianem „Mark IV Special” ponieważ w tym czasie przewyższał on jakiekolwiek amerykańskie i brytyjskie pojazdy. Zainstalowanie nowego działa zwiększyło jednak masę pojazdu i ograniczyło jego prędkość. Działo 75mm KwK 40 L/43 posiadało jednokomorowy hamulec wylotowy.

Panzerkampfwagen IV Ausf F2 z Dywizji Grenadierów Pancernych „Grossdeutschland”.

Czołgi Panzer IV wysyłane do Afryki Północnej (1941 - 1943) były wyposażone w dodatkowe filtry tropikalne (Tp) i udoskonalony system wentylacji. Wybudowano 200 sztuk pojazdów Ausf F2 (wliczając 25 przekonwertowanych wozów Ausf F1) i 1275 sztuk Ausf G, wszystkie w zakładach Krupp-Gruson, Vomag i Nibelungenwerke. Obydwa warianty nosiły oznaczenie Sd.Kfz. 161/1. Od marca 1943 roku dodatkowe 412 czołgów Ausf G uzbrojono w nowsze działa 75mm KwK 40 L/48. Pojazdy te oznaczono jako Sd.Kfz.161/2. Nowe działa posiadały dwukomorowy hamulec wylotowy. Późne modele wersji Ausf G wyposażono w stalowe fartuchy pancerne, przypominały one wczesne pojazdy wersji Ausf H. Czołgi PzKpfw IV Ausf G charakteryzowały się nową, uproszczoną konstrukcyjnie wieżą z zamontowanymi wyrzutniami granatów dymnych.

Panzerkampfwagen IV Ausf H z osłonami pancernymi (późna wersja).

W grudniu 1942 roku Krupp otrzymał polecenie przekonstruowania przyszłego modelu Ausf H tak aby posiadał on nachylony pancerz przedni i boczny. W lutym 1943 roku przerwano prace nad tym projektem gdyż okazało się, że modyfikacje zwiększą masę pojazdu i zdecydowano o wykorzystaniu standardowego kadłuba. Produkcję kolejnego wariantu - Ausf H rozpoczęto w kwietniu 1943 roku. Wozy te były uzbrojone już wyłącznie w nowsze działa 75mm KwK 40 L/48 i wyposażone w pancerne osłony (siatka z drutu lub stalowe) - Schurzen. Ausf H był najliczniej produkowanym czołgiem serii Panzer IV - osiągnął do lipca 1944 roku liczbę 3774 sztuk, wybudowanych przez zakłady Krupp-Gruson, Vomag i Nibelungenwerke. Wersja ta charakteryzowała się nową konstrukcją koła napędowego, posiadała przeciwlotnicze gniazdo karabinu MG 34 i podstawę anteny.

W czerwcu 1944 roku wybudowano pierwszy egzemplarz nowego wariantu - Ausf J. Był on bardzo podobny do swego poprzednika, przy czym poczyniono pewne modyfikacje w celu uproszczenia produkcji (np. system wydechowy i zawieszenie). Produkcja Ausf J trwała nieprzerwanie do marca 1945 roku - ukończono 1758 sztuk tych czołgów. Wszystkie dotychczasowe modele PzKpfw IV posiadały elektrycznie napędzane wieże, w PzKpfw IV Ausf J obrót wieży odbywał się ręcznie. Późne egzemplarze Ausf J posiadały odlewane tylne koła napinające i stalowe rolki podtrzymujące. Zarówno czołgi Ausf H jak i Ausf J okazały się doskonałą bronią jeśli tylko były obsługiwane przez doświadczoną załogę. W okresie marzec - wrzesień 1944 roku 97 czołgów PzKpfw IV Ausf H (wliczając w to niewielką liczbę PzKpfw IV Ausf J) przekonwertowano na czołgi dowodzenia - Panzerbefehlswagen IV. Od lipca 1944 roku do marca 1945 roku 90 sztuk PzKpfw IV Ausf J przebudowano na pojazdy Panzerbeobachtungswagen IV Ausf J (czołgi obserwacyjne).

Choć do 30 września 1939 roku wybudowano jedynie 211 wozów Panzer IV (wersji Ausf A/B/C) natychmiast stały się one „końmi roboczymi” dywizji pancernych. Produkcja Panzer IV postępowała wolno, jednak wkrótce okazało się, że jest to groźna broń. Konstrukcja tych czołgów opierała się częściowo na doświadczeniach wyniesionych z pojazdów Panzer III i innych wcześniejszych projektów. Dokonywano w nich na przestrzeni lat wielu modyfikacji (jak np. konstrukcja kadłuba), dostosowując je do wymagań frontowych, szereg przeróbek już w trakcie służby było dziełem ich załóg.

Fabrycznie nowy Panzerkampfwagen IV Ausf E.

Od połowy 1943 roku w czołgach Panzer IV na bokach oraz na wieży instalowano osłony Schurzen. Starsze egzemplarze powracające do naprawy wyposażano w grubszy pancerz, przezbrajano i modyfikowano do aktualnych wymogów, często tworząc niestandardowe warianty. Część przekazano Narodowo-Socjalistycznemu Korpusowi Motorowemu (NSKK) w celach treningowych. Podczas pierwszych etapów operacji Barbarossa w 1941 roku czołgi Panzer IV w celu zwiększenia zasięgu operacyjnego wyposażano w jednoosiowe przyczepy z dwoma zbiornikami paliwa. Od jesieni 1942 roku wozy Panzer IV służące w Rosji zaopatrzono w szersze gąsienice zimowe (Winterketten), a od wiosny 1944 roku w jeszcze szersze, tzw. gąsienice wschodnie (Ostketten). Podczas walk w Normandii w rejonie Caen niektóre nowe modele PzKpfw IV (np. z 21.Dywizji Pancernej) zostały wkopane w ziemię z wystającą jedynie wieżą. Stanowiły one trudne do zlokalizowania i zniszczenia przeszkody, podczas gdy same silnie ostrzeliwały zbliżające się alianckie oddziały pancerne.

Porównanie niemieckich dział 75mm KwK 40 L/48

z radzieckimi 76,2mm F-34 L/41,5 i amerykańskimi 75mm M3 L/37,5

Typ działa

Radzieckie 76,2mm F-34 L/41,5

Niemieckie KwK 40 L/48

Amerykańskie 75mm M3 L/37,5

Masa

1155kg

750kg

405,4kg

Amunicja

OF-350 p.piech

BR-350A p.panc.

BR-354P p.panc.podkal.

SprGr 39 p.piech

PzGr 39 p.panc.

PzGr 40 p.panc. podkal.

M 48 p.piech

M 72 p.panc.

Masa

6,23kg

6,50kg

3,05kg

5,72kg

6,80kg

4,10kg

6,67kg

6,32kg

Prędkość wylotowa

680 m/s

662 m/s

950 m/s

590 m/s

790 m/s

1060 m/s

464 m/s

619 m/s

Grubość przebijanego pancerza przy kącie 90º

500m

-

71mm

100mm

-

114mm

143mm

-

66mm

1000m

-

51mm

51mm

-

85mm

97mm

-

60mm

2000m

-

40mm

-

-

64mm

-

-

50mm

Jedną z najciekawszych konwersji Panzerkampfwagen IV był czołg przystosowany do poruszania się po dnie - Tauchpanzer, przygotowywany do niedoszłej inwazji na Anglię (operacja Seelowe). W okresie lipiec - październik 1940 roku do takiej roli przebudowano 42 wozy PzKpfw IV Ausf D, wraz ze 160 czołgami PzKpfw III Ausf F/G/H i pojazdami Panzerbefehlswagen III Ausf E. Czołgi te mogły poruszać się po dnie zbiornika wodnego na głębokości od 6 do 15 metrów. Wykorzystano je częściowo w trakcie napaści na Związek Radziecki w czerwcu 1941 roku w ramach 18.Pułku Pancernego 18.Dywizji Pancernej. Panzerkampfwagen IV stał się również podstawą pojazdów specjalnego przeznaczenia. Od lutego do maja 1940 roku 20 czołgów Ausf C i D przekonwertowano w zakładach Kruppa na czołgi mostowe - Bruckenleger IVb. 16 wozów wyposażono w sprzęt mostowy Magirusa a 4 w sprzęt Kruppa. Służyły one w Belgii i Francji w 1940 roku w 1., 2., 3., 5. i 10.Dywizji Pancernej. W drugiej połowie 1940 roku większość z nich przebudowano z powrotem na standardowe czołgi. W styczniu 1941 roku Krupp przygotował 4 nowsze czołgi mostowe - pojazdy Bruckenleger IVc. Służyły one w 3.Dywizji Pancernej w Rosji w 1941 roku. Jednocześnie wybudowano też 4 sztuki wozów Infanterie Sturmsteg auf PzKpfw IV (Bruckenleger IVs / Sturmstegpanzer) - samobieżne mosty szturmowe

piechoty o długości 56m, oparte na czołgach Panzer IV Ausf C. Wykorzystano je we

Bruckenleger IVc z wyposażeniem mostowym Kruppa.

Francji w 1940 roku i w Rosji w 1941 roku w ramach 3.Dywizji Pancernej. Czołgi Panzer IV przebudowywano również na wozy ewakuacyjne Bergepanzer IV. Łącznie od października do grudnia 1944 roku na bazie różnych wersji PzKpfw IV ukończono 36 takich pojazdów. W połowie 1942 roku poddano testom 2 prototypy innej ciekawej konwersji - Panzerfahre. Były to lekko opancerzone promy amfibijne, oparte na podwoziach czołgów Panzer IV Ausf F. Podczas przygotowań do planowanej inwazji na Maltę w marcu 1942 roku zamówiono i wyprodukowano 12 sztuk PzKpfw IV z 80-milimetrową płytą czołową. Podwozia PzKpfw IV i ich części stały się podstawą wielu innych konwersji i prototypów jak np. seria Heuschrecke -Waffentrager (podstawy dział samobieżnych), pojazdy Nashorn, Hummel a także wielu innych.

Panzerkampfwagen IV Ausf H

z fragmentami gąsienic T-34 dla dodatkowej osłony.

Pod koniec wojny brak paliwa zmusił Niemców do szukania alternatywnych sposobów napędzania swoich jednostek treningowych, wykorzystywanych do szkolenia nowych załóg. Niektóre z pojazdów napędzano ciekłym gazem z butli, inne zaś spalanym drewnem. Żadnego z nich nie wykorzystano w warunkach bojowych. Istniały plany by od czerwca 1945 roku w czołgach Panzer IV jako jednostki napędowej użyć 12-cylindrowego, chłodzonego powietrzem silnika dieslowskiego Tatra 103. Jeszcze podczas wojny kontynuowano prace nad konstrukcją nowego podwozia dla Panzerkampfwagen IV, jednakże zmian nie zdążono wprowadzić. Konstruktorzy próbowali też zwiększyć siłę ognia, instalując w zmodyfikowanej wieży dwa bezodrzutowe działa 75mm (Rucklauflos Kanone 43) oraz działo 20/30mm (30mm MK 103) z mechanizmem automatycznego rozpoznawania celu. Ten nowoczesny projekt nie został jednak nigdy wprowadzony do produkcji, wykonano jedynie drewniany prototyp. Eksperymentalnie montowano też w Panzer IV różnego rodzaju działa jak np. 50mm KwK 39 / Pak 38 L/60 (w Ausf D) w latach 1941/42 czy 75mm KwK 42 L/70 (w Ausf F2 lub Ausf H). Interesującą propozycję umieszczenia w czołgu Panzer IV Ausf H nowej, wąskiej wieży z czołgu Panther Ausf F z działem 75mm KwK 42 lub 44/1 L/70 wysunął w listopadzie 1944 roku Krupp. Z powodu znacznego przeciążenia podwozia pomysł ten jednak odrzucono. Dodatkowo Krupp opracował uproszczoną sześcioboczną wieżę z trzema prostymi włazami, lecz nie została ona zaaprobowana. Planowano także uzbroić pojazdy Panzerkampfwagen IV Ausf C/D/E w cztery wyrzutnie rakiet 280mm lub 300mm, montowane w specjalnej wieży w miejsce standardowej. Wieża ta składała się z przedniej kabiny z karabinem maszynowym i umieszczonej z tyłu hydraulicznie wysuwanej ramy. Wybudowano i poddano testom jeden prototyp tego pojazdu, do seryjnej produkcji jednak nie doszło. Pojazd ten nosił oznaczenie Raketenwerfer auf Fahrgestell PzKpfw IV.

Panzerkampfwagen IV Ausf H z wieżą Panther Ausf F.

Czołgi PzKpfw IV wersji od Ausf A do Ausf E były produkowane wyłącznie przez zakłady Kruppa, podczas gdy wszystkie późniejsze modele, z wyjątkiem Ausf J budowanych w Nibelungenwerke, produkowano w zakładach Krupp, Nibelungenwerke i Vomag. Ogółem od października 1937 roku do marca 1945 roku fabryki opuściło około 8600 sztuk wozów Panzer IV wszystkich wersji. Czołgi te brały udział w walkach na wszystkich frontach gdzie walczyła Panzertruppe. Spotkały się tam z dużym respektem przeciwników.

Podczas wojny czołgi Panzer IV były eksportowane do wielu krajów. Używano ich na Węgrzech (52 sztuki), w Rumunii (100), Bułgarii (46), Finlandii (15), Hiszpanii (20) i Chorwacji. W 1943 roku niewielką ilość wersji Ausf G sprzedano Turcji. W latach 1941 - 1943 Rosjanie zdobyli dużą ilość pojazdów niemieckich - PzKpfw III, StuG III a także PzKpfw IV. Część z nich wcielono okresowo do służby (np. w roli „koni

Panzerkampfwagen IV Ausf D z działem 75mm L/48

i dodatkowymi płytami pancernymi.

trojańskich” lub przynęty), część zaś przebudowano na działa szturmowe SU-76i i SG-122A. Po roku 1945 szereg egzemplarzy PzKpfw IV pozostawało w użyciu w Bułgarii, Jugosławii, Finlandii, Egipcie, Hiszpanii, Syrii, Jordanii i Turcji (20 - 22?) nawet do 1967 roku. W roku 1949/50 Finowie przebudowali (nieudanie) swoje czołgi Panzer IV na wozy rozminowujące, a od 1951 roku do września 1962 roku wykorzystywali je w celach treningowych. W latach 50-tych i 60-tych pojazdy Panzer IV Ausf H zakupiła od ZSRR, Francji, Czechosłowacji i Hiszpanii (17) Syria. Używano ich w Armii Syryjskiej podczas konfliktu arabsko - izraelskiego w latach 1966 - 1967. Syryjczycy prawdopodobnie sprzedali niewielką ilość czołgów PzKpfw IV Kubie przed obaleniem Batisty przez Fidela Castro w 1958 roku, jednak brak na to dowodów. Kilka syryjskich PzKpfw IV zdobyli żołnierze izraelscy na Wzgórzach Golan (pełniły tam rolę bunkrów), jeden z tych wozów znajduje się dzisiaj na ekspozycji w Muzeum Pancernym w Latrum w Izraelu.

Syryjski PzKpfw IV Ausf H w Latrum.

Panzer IV był najliczniejszym czołgiem niemieckim II Wojny Światowej, jednak jego produkcja w porównaniu z radzieckim T-34 i amerykańskim Shermanem była stosunkowo mała. Jego podstawową wadą było niewielkie nachylenie pancerza oraz zbyt niska prędkość w stosunku do wielkości. Jednak mimo tego okazał się wszechstronnym i niezawodnym czołgiem. Od początku wojny Panzerkampfwagen IV stał się najważniejszym taktycznie niemieckim czołgiem II Wojny Światowej, używanym jeszcze długo po wojnie, bo do 1967 roku.

Warianty i główne uzbrojenie czołgów Panzerkampfwagen IV

Panzerkampfwagen IV (Krótki - Kurz) Sd.Kfz.161

(październik 1937 - marzec 1942)

• Panzerkampfwagen IV Ausf A - 75mm KwK 37 L/24

• Panzerkampfwagen IV Ausf B - 75mm KwK 37 L/24

• Panzerkampfwagen IV Ausf C - 75mm KwK 37 L/24

• Panzerkampfwagen IV Ausf D - 75mm KwK 37 L/24

• Panzerkampfwagen IV Ausf E - 75mm KwK 37 L/24

• Panzerkampfwagen IV Ausf F1 - 75mm KwK 37 L/24

Panzerkampfwagen IV (Długi - Lang) Sd.Kfz.161/1

(marzec 1942 - marzec 1943)

• Panzerkampfwagen IV Ausf F2 - 75mm KwK 40 L/43

• Panzerkampfwagen IV Ausf G - 75mm KwK 40 L/43 (wczesny)

Panzerkampfwagen IV (Długi - Lang) Sd.Kfz.161/2

(marzec 1943 - marzec 1945)

• Panzerkampfwagen IV Ausf G - 75mm KwK 40 L/48 (późny)

• Panzerkampfwagen IV Ausf H - 75mm KwK 40L/48

• Panzerkampfwagen IV Ausf J - 75mm KwK 40 L/48

• Panzerkampfwagen IV Ausf J - Panzerbefehlswagen / Panzerbeobachtungswagen

Panzerkampfwagen IV w akcji!

7 lutego 1944 roku garstka ocalałych czołgów Panzer IV z 5.Dywizji Pancernej SS „Wiking” podjęła próbę wyrwania się z okrążenia w rejonie Cherkassy. Przeciwko sobie miały przygniatającą przewagę sił radzieckich. W trakcie walk dowodzący dwoma czołgami SS-Untersturmfuhrer Kurt Schumacher podczas kontrataku na kompanię radzieckich czołgów zniszczył 8 czołgów T-34. Następnego dnia Schumacher napotkał kolejną kompanię czołgów nieprzyjaciela. W rezultacie obydwu akcji zniszczono 21 sztuk radzieckiego sprzętu pancernego. Za to osiągnięcie Schumacher został odznaczony Krzyżem Rycerskim.

Popołudniem 11 czerwca 1944 roku 8.Kompania 12.Pułku Pancernego SS 12.Dywizji Pancernej SS „Hitlerjugend” kontratakowała próbę opanowania rejonu Le Mesnil-Patry przez kanadyjski 6.Pułk Pancerny i jednostki wspierające. 12.Pułk Pancerny SS dowodzony przez SS-Obersturmfuhrera Hansa Siegela zniszczył 37 Shermanów, przy stracie 2 czołgów Panzer IV i zmusił Kanadyjczyków do wycofania się.

SS-Unterscharfuhrer Willy Kretzschmar, który dowodził czołgiem Panzer IV z 5.Kompanii 12.Pułku Pancernego SS 12.Dywizji Pancernej SS „Hitlerjugend” zniszczył 15 alianckich czołgów w trakcie walk w Normandii, w tym także podczas ciężkich walk w rejonie Caen.

Dane techniczne czołgów Panzerkampfwagen IV

Model	Ausf D (ze zwiększ.opancerz.)	Ausf G
Masa	20000kg	23500kg
Załoga	5	5
Silnik	Maybach HL 120 TRM / 12-cylindrowy / 300KM	Maybach HL 120 TRM / 12-cylindrowy / 300KM
Prędkość	Na drodze: 40km/h W terenie: 20km/h	Na drodze: 40km/h W terenie: 20km/h
Zasięg	Na drodze: 200km W terenie: 130km	Na drodze: 210km W terenie: 130km
Zbiornik paliwa	470 litrów	470 litrów
Długość	5,92m (bez działa)	6,63m (z działem)
Szerokość	2,84m	2,88m (bez osłon Schurzen) 3,33m (z osłonami)
Wysokość	2,68m	2,68m
Uzbrojenie	75mm KwK 37 L/24 2 x 7,92mm MG 34 (1 w kadłubie + 1 sprzężony)	75mm KwK 40 L/43 2 x 7,92mm MG 34 (1 w kadłubie + 1 sprzężony)
Amunicja	75mm - 80 sztuk 7,92mm - 2700 sztuk	75mm - 87 sztuk 7,92mm - 2250 sztuk
Pancerz	Wieża przód: 30/10 Góra kadłuba przód: 30/7 Dół kadłuba przód: 30/12 Wieża boki: 20/25 Góra kadłuba boki: 20/0 Dół kadłuba boki: 20/0 Wieża tył: 20/0 Góra kadłuba tył: 20/9 Dół kadłuba tył: 20/10 Wieża góra, dno: 10/83 Góra kadłuba góra, dno:12/84 Dół kadłuba góra, dno: 10/90 Jarzmo działa: 35/0	Wieża przód: 50/11 Góra kadłuba przód: 50 lub 50+30/10 Dół kadłuba przód: 50 lub 50+30/12 Wieża boki: 30/26 Góra kadłuba boki: 30/0 Dół kadłuba boki: 30/0 Wieża tył: 30/10 Góra kadłuba tył: 20/12 Dół kadłuba tył: 20/9 Wieża góra, dno: 10/83 Góra kadłuba góra, dno: 12/85 Dół kadłuba góra, dno: 10/90 Jarzmo działa: 50/0

Grubość przebijanej płyty pancernej przy kącie 30° od pionu

75mm KwK 40 L/43

Amunicja	100m	500m	1000m	1500m	2000m
Panzergranate 39	98mm	91mm	82mm	72mm	63mm
Panzergranate 40*	126mm	108mm	87mm	69mm	0mm

*z jądrem wolframowym

Grubość przebijanej płyty pancernej nachylonej pod kątem 30° od pionu

75mm KwK 40 L/48

Amunicja	100m	500m	1000m	1500m	2000m
Panzergranate 39	106mm	96mm	85mm	74mm	64mm
Panzergranate 40*	143mm	120mm	97mm	77mm	0mm

*z jądrem wolframowym

Syryjski PzKpfw IV w USA

Ten Panzerkampfwagen IV Ausf H/J (krzyżówka obydwu wersji) został zdobyty przez radzieckich Mongołów z Armii Czerwonej na terenie Czechosłowacji i później sprzedany przez Czechosłowację Syrii. W 1967 roku zdobyli go Izraelczycy na Wzgórzach Golan, po czym ostatecznie trafił na ekspozycję w muzeum w Latrum wraz z działem szturmowym Sturmgeschütz III Ausf G i innym czołgiem PzKpfw IV Ausf H. Wymieniono go później na amerykański czołg Stuart z Mattituck American Armoured Museum na Long Island, gdzie można go oglądać do dnia dzisiejszego. (Zdjęcie i informacje udostępnił Steve Gabrielli).

Konwersje czołgu PzKpfw IV

Pojazdy Flakpanzer (obrona przeciwlotnicza)

Mobelwagen - Sd.Kfz.161/3

Wirbelwind

Ostwind

Pojazdy Panzerjäger / Sturmpanzer (niszczyciele czołgów i działa szturmowe)

Hornisse / Nashorn - Sd.Kfz.164

Hummel - Sd.Kfz.165

Jagdpanzer IV - Sd.Kfz.162 / 162/1

Sturmgeschütz IV - Sd.Kfz.163 / 167

Sturmpanzer IV Brummbär - Sd.Kfz.166

Prototypy i projekty

Geschützwagen IV (Sd.Kfz.165/1) - haubica samobieżna 105mm L/28

Geschützwagen IV (Sd.Kfz.165/1) - działo samobieżne 75mm Pak 39 L/48

Geschützwagen IV - haubica samobieżna 105mm L/28 (prototyp Rh)

Heuschrecke 10 / Gw IVb - 105mm L/28 (wybudowano 3 prototypy)

Panzerjäger 105 - działo 105mm K 18 L/52 (wybudowano 2 prototypy)

Panzerkampfwagen IV mit hydrostatischen Antrieb

Ostwind II

Zerstorer 45

Kugelblitz

Panzer IV z dwoma armatami 75mm i działem 20/30mm z automatyczną identyfikacją celu (planowano)

PzKpfw IV Ausf C/D/E z wyrzutniami rakiet (prowadzono eksperymenty)

PzKpfw IV Ausf F2/H mit 75mm KwK 42 L/70 (prowadzono eksperymenty)

PzKpfw IV Ausf D mit 50mm KwK 39 L/60 (prowadzono eksperymenty)

Panzer IV Ausf H z wieżą Schmallturm (projekt)

Sturmpanzer IV - 305mm Morser M 16 (planowano)

PzKpfw IV Ausf C mit Minenrollern

Inne pojazdy

Panzerbefehlswagen IV Ausf H/J - czołg dowodzenia

Panzerbeobachtungswagen IV Ausf J - wóz obserwacyjny

Munitionspanzerwagen IV - wóz amunicyjny

Panzer IV Ausf D z działem 75mm L/24 - czołg podwodny

Bruckenleger IV - czołgi mostowe na podbudowie wersji Ausf C/D

Infanterie Sturmsteg auf PzKpfw IV - samobieżny most szturmowy

Panzerfahre - opancerzony prom amfibijny

Munitionsschlepper fur Karlgerat - ciągnik amunicyjny (oparty o wersje Ausf D/F)

Bergepanzer IV - pojazd ewakuacyjny

PzKpfw IV Ausf J ze 111.Brygady Pancernej,

2111.Panzer Abteilung, kompania sztabowa, Lorraine, Francja, wrzesień 1944.

124

---