Problem Absolutu w filozofii Arystotelesa.
Uwarunkowania epistemologiczno-metodologiczne Zagadnienie wartościowego
poznania Przedmiot i sposób ludzkiego poznania Arystoteles, krytykując
Platona zwracał uwagę na konieczność powrotu filozofii do zajmowania się
światem, w którym żyjemy; nasza egzystencja, bowiem zależy od poznania
otaczającej nas rzeczywistości. Podkreślał zależność wszelkiej ludzkiej
wiedzy od poznania zmysłowego, sam rozum jest „tabula rasa". Naturalna
droga ludzkiej wiedzy prowadzi od tego, co zmysłowe, do tego, co inteligibilne.
Podobnie jak Platon i Sokrates, najwyżej cenił wiedzę ogólną (niezmienną
i stałą) zawartą w pojęciach a najdoskonalej wyrażoną w wiedzy naukowej.
„Z percepcji zmysłowej powstaje to, co nazywamy pamięcią a z wielokrotnej
pamięci odnoszącej się do tego samego przedmiotu rodzi się doświadczenie
[...] Z ogółów utrwalonych w swej całości w duszy, jedności obok wielości
[...] pochodzi to, co stanowi zasadę sztuki i wiedzy; sztuka kieruje się
ku temu, co powstaje, wiedza ku temu, co istnieje " Analityki drugie Epagoge
- sposób nabywania myli ogólnej i poznawania wszystkiego, czego rozum
nie dowodzi Intelekt już w momencie dostarczenia mu empirycznego „materiału",
od razu dostrzega zawartą w nim ogólną treść. Ogół, więc powstaje niekoniecznie
w wyniku wielu spostrzeżeń; postrzeżenie jednego szczegółu od razu, kieruje
się na to, co ogólne. Dusza ludzka jest zdolna do takiego poznania. INDUKCJA
= SPONTANICZNA ABSTRAKCJA = ODKRYWANIE OGÓŁU W SZCZEGÓŁACH Abstrakcja
spontaniczna czynność spontaniczna, która w danych zmysłowych to, co ogólne
tworzy ogólne pojęcia i sądy o tym, z czym człowiek spotyka się w swym
życiu odnosi się do jednostki Indukcja proces kierowany (metodyczny) mający
na celu ujęcie w jednostkowych danych tego, co ogólne (wspólne) jej dane
są punktem wyjścia dla dedukcji odnosi się do wielu jednostek Intuicja
intelektualna to zasada, dzięki której w procesie epagoge następuje ogld
jakiegoś ogółu. Najdoskonalszym rodzajem poznania jest poznanie intuicyjne.
Intelekt czynny jest najwyższym „rodzajem" bytu, jaki on zna. To on poznaje
intuicyjne. daje wgląd w ogólny i konieczny związek dostarcza poznania
pewnego, najdoskonalszego jest zawsze prawdziwa Inaczej istnieje rzecz
- przedmiot poznania, a inaczej jest poznawany, istnieje jako zmienna,
zniszczalna jednostka, zaś jego ujęcie poznawcze w postaci pojęcia jest niezmienne, niezniszczalne i ogólne. „ W odniesieniu, zatem do tego,
czym istotnie coś jest, jak również tego, co jest w akcie, nie można się
mylić; można tylko poznawać lub nie " FORMA = element konstytutywny przedmiotu
POZNAĆ = utworzyć pojęcie POJĘCIE = ujęcie istoty danego przedmiotu Poznanie
gubi rzecz z racji jej konkretności i zmienności, a zatrzymuje się na
tym, co w niej istotne. Stałość pojawiająca się w poznaniu ma swe uzasadnienie
w budowie samej rzeczy, jest najważniejszym ontologicznie czynnikiem
w bycie. Natura wiedzy naukowej i jej przedmiot W ramach poznania intelektualnego
Platon i Arystoteles przeciwstawiaj poznanie doksalne poznaniu naukowemu.
DOKSA jest poznaniem intelektualnym niższego rzędu, gdyż dotyczy wiata
stawania się i przemiany. Dlatego sama jest zmienna, uzależniona od aktualnego
poznania zmysłowego, które ujawnia jedynie szczegóły. Doksa nie mówi o
tym jak się naprawdę rzeczy mają, lecz o tym, co się większości ludzi
wydaje. To, co zmienne, nie może być przedmiotem niezmiennej wiedzy -
episteme, (która może być tylko o tym, co nie może być inne; nie interesuje
się tym, co jednostkowe i rzadkie) Musi istnieć co stałego, bowiem w
przeciwnym wypadku sam wiat byłby w zasadzie niepoznawalny. Poznanie niezmienne nie gwarantuje jego prawdziwości. Ogół jest cenny, gdyż ujawnia
przyczynę. Pefinigja i dowód stanowią dwa dalsze warunki istnienia poznania
naukowego. Definicja dotyczy wprost formy, która decyduje o tożsamości
bytu. Program poznania przyczynowego „ Tylko wtedy posieliśmy wiedzę o
rzeczy, gdy poznaliśmy jej przyczynę ". Filozofowanie zaczyna się od zdziwienia
dotyczącego zmysłowych rzeczy, które zachowuj się różnie. Dziwienie się
zakłada nieznajomość ukrytych przyczyn tych zjawisk i sprawia, że ludzie
ich poszukuj. Chodzi zawsze o odkrycie przyczyny istotnej, bez której
fakt nie mógłby mieć miejsca. FILOZOFIA powstała jako racjonalizacja mitologii.
Na pytanie jak powstał wiat?", zaczęto szukać odpowiedzi w samym wiecie.
PRZYCZYNY: materialna formalna sprawcza Arystoteles dodał do nich jeszcze
trzecią: celów Tłumaczenie rzeczywistości w aspekcie statycznym prowadzi
do odkrycia w nim czynnika zwanego form, za w aspekcie dynamicznym -
trzech następujących czynników: w aspekcie zmienności - materii, powstania
- sprawcy, ruchu - celu. Przedmiotem materialnym poznania naukowego jest
sama rzeczywistość, zmienny wiat, zawierający wiele różnych bytów, wzajemnie
jednak ze sobą powiązanych wielorakimi relacjami przyczynowymi. „ Wtedy,
bowiem sądzimy, żeśmy danrzecz poznali, gdyśmy wykryli jej pierwsze
przyczyny i pierwsze zasady, aż do ostatecznych elementów " „Fizyka" -
pierwsze zasady wyjaśniaj się same, s, bowiem poznawalne same przez
się i przekonywujące w sobie. Ruch i cel twórz wraz z form swoistą jedność;
forma za jest tożsama z istot i stanowi akt bytu (siłę realizując jego
cel). Dlatego też wszystkie przyczyny daj się sprowadzić do materii i
formy - ostatecznie za materii czystej i czystej formy (Boga). Uwarunkowania
fizykalno-metafizyczne Zagadnienie obrazu wiata i rozumienia bytu Budowa
kosmosu i występujące w nich ruch oraz ich przyczyna Kosmologia Arystotelesa
jest przede wszystkim prób wyjaśnienia i systematyzacji poglądów jego
poprzedników. Jest pierwszym filozofem usiłującym wszystkie znane mu zjawiska
wytłumaczyć w ramach przyjętego schematu wiata i za jego pomoc. „O
niebie" - traktat, w którym wyjaśnia naturę, formę i wieczność wiata;
uzupełniają go: „O powstaniu i ginięciu", „O ruchu zwierząt", „O poruszaniu
się przestrzennym zwierząt", „Meteorologika", „Fizyka" KOSMOS: obejmuje
wszystko, cokolwiek jest ciałem ma kształt wielkiej, skończonej i wypełnionej
kuli, w jej środku znajduje się ziemia zewnętrzną granicę stanowi sfera gwiazd stałych, poza nią nie ma już nic ziemia otoczona jest szeregiem
koncentrycznych sfer kolejno ją otaczających: wodą, powietrzem, ogniem
sferę ognia otaczają przezroczyste sfery, w których umocowane są i krążą
planety ¦wiat jako całość nie jest czymś jednolitym, składa się z dwóch,
wyraźnie różnych części - dolnej i górnej, czyli ziemskiej i niebieskiej. Linię podziału wyznacza sfera księżyca - świat rozpada się na sferę nadksiężycową
- pod księżycową. ¦WIAT PODKSIĘŻYCOWY wszystkie ciała tej sfery składają
się z 4 podstawowych elementów: wody, powietrza, ziemi i ognia każdy z
tych elementów ma swoje naturalne miejsce i zgodnie ze swoją naturą ulokowany
jest w odpowiedniej sferze na Ziemi elementy nie występują w czystej postaci,
tworzą ciała złożone - są wzajemnie wymieszane, ponadto ulegają one nieustannym
przemianom -jedne przechodzą w drugie elementy same z siebie są niezniszczalne,
jedynie całości z nich utworzone mogą ulegać rozpadowi elementy charakteryzują
się czteroma podstawowymi jakościami (ciepłem, zimnem, suchością, wilgotnością),
dzięki którym jedne z nich są aktywne, inne - bierne elementy posiadają
swój ruch (lokalny) i dlatego w sposób naturalny dążą do zajęcia swego
naturalnego miejsca w odpowiedniej sferze kosmosu; w ten sposób tworzą
porządek - kosmos Ruch elementów w górę i w dół jest ściśle powiązany
z właściwościami jakościowymi, jakie one posiadają tj. lekkością i ciężkością.
Elementy mogą także wykonywać np. ruch po kole, ale nie jest to ruch naturalny tylko wymuszony, ( którego siłą jest jakaś przyczyna zewnętrzna). Jeśliby
elementy mogły się poruszać tylko swym ruchem naturalnym, to w świecie
tym już dawno nie istniałby ruch: elementy zajęłyby swe naturalne miejsca
i powstałby całkowity bezruch. W sferze ziemskiej występują rodzaje ruchu:
powstawania i ginięcia zmiana jakościowa zmiana ilościowa zmiana miejsca
i dwa kierunki przyczynowania: horyzontalny (człowiek rodzi człowieka)
wertykalny (podporządkowanie ruchów ruchom niebieskim) Najważniejszym
ruchem w arystotelesowskim świecie jest ruch lokalny. RUCH PRZESTRZENNY PROSTY ZŁOŻONY PROSTOLINIJNY KOŁOWY W ziemskiej części kosmosu występuje
tylko ruch prostolinijny jako naturalny. Żaden z ziemskich ruchów nie
może być wieczny, ponieważ każdy kończy się spoczynkiem. „ Tym, przeto, co sprawia, że ruch jest ciągły jest ciało, które się porusza po kole
" - taki rodzaj ruchu występuje tylko w górnej części świata. NIEBO:
złożone jest ze sfer, gwiazd i planet - są to ciała niebieskie złożone
z tzw. piątego elementu, wiecznego i niezniszczalnego - eteru eter jest
czymś cielesnym, jest widzialny, porusza się i stanowi część świata, utworzone
z niego ciała wykonują tylko ruch po kole i jest to ich ruch naturalny
poszczególne sfery niebieskie nakładają się jedna na drugą, przylegają
ściśle do siebie, a jest ich tyle, ile ruchów ciał niebieskich gwiazdy
i planety nie są wolne w przestrzeni, lecz zależą od swoich sfer niebieskich,
do których są przytwierdzone, nie posiadają samodzielnego ruchu, ale
uczestniczą w ruchu obrotowym swoich sfer „[...] każde ciało, które dąży
w dół lub do góry, musi być lekkie lub ciężkie [...]Lecz ciało, które
jest w ruchu kołowym, nie może być ani ciężkie ani lekkie " W podksiężycowej
części świata złożenie jest tymczasowe, w niebie - wieczne. W świecie
ziemskim zaznacza się przewaga materii nad formą, w świecie górnym adaptacja
formy do materii jest całkowita i nie dopuszcza do radykalnej zmiany bytu.
Cały świat jest zbudowany hierarchicznie, tzn. składa się z bytów wyższych
i niższych. Wszystkie byty ożywione mają w sobie zasadę życia, czyli duszę.
Dusza jest to forma ciała organicznego, jest immanentną zasadą ruchu charakterystycznego
dla bytów ożywionych. Ruch ostatniej sfery jest ruchem jednostajnym, ciągłym
i wiecznym. Od niego zależą ruchy pozostałych sfer niebieskich, a przez
nie zostaje przekazany do sfery podksiężycowej. Ruch przekazywany jest
mechanicznie na skutek stykania się sfer ze sobą. ks. II „ O niebie "
- gdyby ruch gwiazd dokonywał się w inny sposób, nie byłoby na Ziemi nic
z tego co na niej jest Przyczyną powstawania i niszczenia jest ruch słońca,
które zbliża się i oddala. „Zdanie w myśl, którego świat kiedyś powstał,
lecz jest wieczny jest niemożliwe do przyjęcia [...] bowiem świat nie
może być zarazem wieczny i mieć początek". Z punktu widzenia filozoficznego,
natura ma tylko „ruch w możności" i dlatego bezwzględnie wymaga istnienia
pierwszego motoru dla swej aktualizacji. Fizykalne i filozoficzne rozumienie
bytu Konieczność istnienia przyczyny ruchu Fizykalna interpretacja ruchu
wiąże się z budową kosmosu. Pytając, “dlaczego w świecie istnieje ruch?"
odpowiadamy, że to sama rzecz ma taką naturę, że się rusza. Ruch ujawnia
nie zachowanie się ciała, ale sam sposób istnienia bytu. Każdy ruch jest ruchem jakiegoś ciała, nie istnieje ruch jako taki. Forma (4 elementy
+ dusza) - przyczyna ruchu „O filozofii"' - 3 przyczyny ruchu: natura,
wolna wola, siła. Natura może być nazwana źródłem ruchu tylko podlegając
zewnętrznemu czynnikowi. Posiadać życie = poruszać się samemu przez się
zmiany substancjonalne nowa substancja 2 typy ruchów zmiany przypadłościowe
nowa przypadłość! RUCH JEST STAWANIEM SIĘ BYTU! Ruch następuje wraz z przechodzeniem
z możności do aktu. Możność czynna - działania, możność bierna - doznawanie.
Rozumienie bytu Bytem jest istniejąca rzecz. Granicą zmienności bytów
jest tożsamość, której nie mogą utracić pod groźbą utraty bytowości. Ogól,
materia, czy złożenie mogą być tym, co jest rzeczą, ale tylko jej forma
może być tym, co jest bytem. Koncepcja Boga Istnienie i natura ostatecznego
·źródła ruchu Dowody istnienia pierwszego poruszyciela Arystoteles dowodzeniem
istnienia pierwszego poruszyciela zajmuje się szczególnie w „Fizyce" (ks.
VII, VIII) i „Metafizyce" (ks. XII) ks. XII rozpoczyna się stwierdzeniem
wieczności ruchu. Rozdział l. i 2. Dowodzi tezy, że ruch nigdy nie powstał
i nie przestanie istnieć - był i będzie. Dowód I: wszystko, co się rusza
musi być przez coś poruszane czynnik ruchu musi być z kolei poruszany
sam przez się, albo nie jeżeli jest przez coś poruszany, to musi być jakiś
pierwszy czynnik ruchu Dowód II: każdy czynnik ruchu porusza jakiś przedmiot,
albo sam, albo przy pomocy czegoś niemożliwe jest, aby ruch mógł być przekazany
przez jakąś rzecz bez istnienia innej, która już porusza się własnym ruchem
nie można iść w nieskończoność w szeregu czynników - narzędzi ruchu musi,
więc istnieć czynnik ruchu wcześniejszy i poruszający się sam przez się
Dowód III: wszystko, co jest w ruchu musi być poruszane przez jakiś czynnik
ruchomy bycie w ruchu może przysługiwać rzeczom akcydentalnie (ruch nie
musi istnieć, bo to, co akcydentalne, nie jest konieczne) lub istotnie
nieistnienie ruchu jest niemożliwością, (bo ruch jest wieczny) musi istnieć
rzecz (byt), której ruch przysługuje istotnie Arystoteles ustala, że rzecz
będąca w ruchu jest podzielna; składa się z części poruszanej i poruszającej.
Niemożliwe jest, aby poruszała się sama w całości. Jeśli rzecz porusza
się sama przez się tzn., że jedna jej część porusza, a inna jest poruszana.
„pierwsza zasada, która wywołuje bezpośrednio ruch w rzeczach, porusza
się sama przez się, natomiast pierwsza zasada ruchu wszystkich rzeczy
jest nieruchoma " Gdyby powstawanie i ginięcie było pierwszym ruchem,
to wszystko, co jest w ruchu, byłoby zniszczalne. Zatem tylko ruch kołowy
pierwszej sfery spełnia postawione wymagania. ,, niektóre rzeczy są poruszane
przez wieczny i nieruchomy czynnik ruchu, i z tej racji są zawsze w ruchu,
podczas gdy inne są poruszane przez ruchomy i zmieniający się czynnik
ruchu, a wskutek tego również i one muszą się zmieniać " „Fizyka" - nie
może istnieć samo poruszający się byt; pierwszy poruszycie! jest nieporuszony,
jest bez części, nie posiada rozciągłości -jest to niematerialna przyczyna
ruchu „Metafizyka" - pierwszy poruszyciela to nie tylko przyczyna ruchu,
ale i przyczyna bytu oraz urzeczywistnienie najwyższego dobra Jeśli ruch
musi istnieć zawsze, to znaczy, że pierwsze niebo musi się stale poruszać,
to żadne ciało nie może być przyczyną takiego ruchu. Żadne, bowiem ciało
o skończonych wymiarach nie może mieć nieskończonej siły, ani też sprawić
wiecznego ruchu. Zaś ciało nieskończone istnieć nie może. PIERWSZY PORUSZYCIEL:
byt konieczny czysty akt (bez potencji) czysta forma samoistny treściowo
niezmienny (tożsamy) wieczny i absolutnie niezmienny Człowiek jest najdoskonalszym
znanym bytem; jego doskonałość wiąże się z posiadanym przezeń rozumem
oraz wolą i życiem. Myślenie (poznanie) stanowi istotę intelektu. Najdoskonalszym
poznaniem jest poznanie kontemplacyjne i je przydziela pierwszemu poruszycielowi.
Przedmiotem myślenia może być tylko on sam, bo jest on sam, bo jest on
czystym aktem i jako taki nie może się zmieniać, a wszystko, co poza nim
istnieje jest zmienne, więc myśląc o tym sam by się zmieniał. Być szczęśliwym
to wiedzieć, że posiada się właściwe dobro. Takie dobro polega na doskonałym
działaniu. Być dobrym znaczy być godnym pożądania. Być godnym pożądania
tzn. być doskonałym, a doskonałość z kolei wiąże się z aktem. Skoro pierwszy
poruszyciela jest czystym aktem -jest bytem najdoskonalszym. Pierwszy poruszyciela
= BÓG. Pierwszy poruszyciela - przyczyna celowa ruchu pierwszego nieba.
Pierwsze niebo - przyczyna sprawcza ruchu świata. Bóg nie pozostaje w
żadnej relacji do kosmosu, to świat potrzebuje Boga i musi pozostawać
z nim w stałym związku. Jako najwyższe dobro stanowi zarazem najwyższy
cel dążenia. Dusza może powodować ruch lokalny pod wpływem posiadania jakiegoś dobra. Nie jest to jednak dobro absolutne i po jego osiągnięciu
znika przyczyna ruchu, przeto i kończy się sam ruch. W wypadku dobra absolutnego,
ruch duszy w jego kierunku nigdy nie może się skończyć, albowiem dobro
to nie jest nigdy osiągalne. Pierwszy poruszyciela nie stwarza miłości,
lecz budzi ją, będąc celem. Wzbudzając pożądanie sprawia, że formy stale
tworzą w materii nowe byty.
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl