Protokoły internetowe podaj najczęściej używane i krótko je opisz
Protokoły internetowe to podzbiór protokołów komunikacyjnych, mający zastosowanie w środowisku internetu. Protokoły internetowe to zbiór ścisłych reguł i kroków postępowania, które są automatycznie wykonywane przez urządzenia w celu nawiązania łączności i wymiany danych.
Do najpopularniejszych należą:
wiele innych
HTTP (ang. Hypertext Transfer Protocol - protokół przesyłania dokumentów hipertekstowych) to protokół sieci WWW (World Wide Web). Obecną definicję HTTP stanowi RFC 2616. Za pomocą protokołu HTTP, przesyła się żądania udostępnienia dokumentów WWW i informacje o kliknięciu odnośnika oraz informacje z formularzy. Zadaniem stron WWW jest publikowanie informacji - natomiast protokół HTTP właśnie to umożliwia.
Protokół HTTP jest tak użyteczny, ponieważ udostępnia znormalizowany sposób komunikowania się komputerów ze sobą. Określa on formę żądań klienta dotyczących danych oraz formę odpowiedzi serwera na te żądania. Jest zaliczany do protokołów stateless (bezstanowy), z racji tego, że nie zachowuje żadnych informacji o poprzednich transakcjach z klientem, po zakończeniu transakcji wszystko "przepada" - z tego powodu tak bardzo spopularyzowały się cookies.
HTTPS (ang. HyperText Transfer Protocol Secure) to szyfrowana wersja protokołu HTTP. Zamiast używać w komunikacji klient-serwer niezaszyfrowanego tekstu, szyfruje go za pomocą technologii SSL. Zapobiega to przechwytywaniu i zmienianiu przesyłanych danych. HTTPS działa domyślnie na porcie nr 443 w protokole TCP.
Wywołania tego protokołu zaczynają się od https:, a zwykłego połączenia HTTP od http:. Protokół HTTP jest warstwę wyżej (na transporcie SSL), najpierw następuje więc wymiana kluczy SSL, a dopiero później żądanie HTTP. Powoduje to, że jeden adres IP może serwować tylko jedną domenę lub też tylko subdomeny danej domeny (zależnie od certyfikatu).
FTP (File Transfer Protocol, ang. protokół transmisji plików) jest protokołem typu klient-serwer, który umożliwia przesyłanie plików z i na serwer poprzez sieć TCP/IP. Protokół ten jest zdefiniowany przez IETF w RFC 959.
FTP jest protokołem 8-bitowym, dlatego nie wymaga specjalnego kodowania danych na postać 7-bitową, tak jak ma to miejsce w przypadku poczty elektronicznej (patrz standardy MIME, base64, quoted-printable, uuencode).
Do komunikacji wykorzystywane są dwa połączenia TCP. Jedno z nich jest połączeniem kontrolnym za pomocą którego przesyłane są np. polecenia do serwera, drugie natomiast służy do transmisji danych m.in. plików. FTP działa w dwóch trybach: aktywnym i pasywnym, w zależności od tego, w jakim jest trybie, używa innych portów do komunikacji.
Jeżeli FTP pracuje w trybie aktywnym, korzysta z portów: 21 dla poleceń (połączenie to jest zestawiane przez klienta) oraz 20 do przesyłu danych. Połączenie nawiązywane jest wówczas przez serwer. Jeżeli FTP pracuje w trybie pasywnym wykorzystuje port 21 do poleceń i port o numerze > 1024 do transmisji danych, gdzie obydwa połączenia zestawiane są przez klienta. W sieciach ukrytych za firewallem komunikacja z aktywnymi serwerami FTP jest możliwa, tylko pod warunkiem, jeżeli odpowiednie porty na firewallu (routerze) są zwolnione. Możliwe jest zainstalowanie wielu serwerów FTP za jednym i tym samem routerem. Warunkiem jest rozdzielenie portów przez router dla każdego serwera.
Post Office Protocol version 3 (POP3) to protokół internetowy z warstwy aplikacji pozwalający na odbiór poczty elektronicznej ze zdalnego serwera do lokalnego komputera poprzez połączenie TCP/IP. Ogromna większość współczesnych internautów korzysta z POP3 do odbioru poczty
Wcześniejsze wersje protokołu POP czyli, POP (czasami nazywany POP1), POP2 zostały całkowicie zastąpione przez POP3. Zwykle jeżeli ktoś mówi o protokole POP ma na myśli jego wersję 3.
Protokół POP3 powstał dla użytkowników, którzy nie są cały czas obecni w Internecie. Jeżeli ktoś łączy się z siecią tylko na chwilę, to poczta nie może dotrzeć do niego protokołem SMTP. W takiej sytuacji w sieci istnieje specjalny serwer, który przez SMTP odbiera przychodzącą pocztę i ustawia ją w kolejce.
IMAP (Internet Message Access Protocol) to internetowy protokół pocztowy zaprojektowany jako następca POP3.
W przeciwieństwie do POP3, który umożliwia jedynie pobieranie i kasowanie poczty, IMAP pozwala na zarządzanie wieloma folderami pocztowymi oraz pobieranie i operowanie na listach znajdujących się na zdalnym serwerze.
Powodem, dla którego IMAP się nie przyjął, z pewnością NIE JEST czas połączenia z serwerem. W rzeczywistości protokół ten jest polecany dla użytkowników modemów, którzy nie muszą przez godzinę ściągać całej poczty po to tylko, by się przekonać, że większość maili ich nie interesuje lub zawiera ogromne załączniki. IMAP pozwala na ściągnięcie nagłówków wiadomości i wybranie, które z wiadomości chcemy ściągnąć na komputer lokalny. Zdecydowanie zmniejsza to czas połączenia oraz eliminuje konieczność wchodzenia bezpośrednio na stronę w celu usuniecia wiadomości o zbyt dużym rozmiarze.
SMTP (ang. Simple Mail Transfer Protocol) - protokół komunikacyjny opisujący sposób przekazywania poczty elektronicznej w internecie.
SMTP to względnie prosty, tekstowy protokół, w którym określa się co najmniej jednego odbiorcę wiadomości (w większości przypadków weryfikowane jest jego istnienie), a następnie przekazuje treść wiadomości. Łatwo przetestować serwer SMTP przy użyciu programu telnet.
SMTP zaczęło być szeroko używane we wczesnych latach osiemdziesiątych dwudziestego wieku. W tamtym okresie było to uzupełnienie UUCP, który lepiej sprawdzał się przy przekazywaniu poczty między maszynami posiadającymi jedynie okresowe połączenie. SMTP natomiast lepiej działa, gdy zarówno maszyna nadająca jak odbierająca są na stałe przyłączone do sieci.
Jednym z pierwszych (jeśli nie pierwszym) z programów do przesyłania poczty, w którym zastosowano SMTP był sendmail. W roku 2001 istniało przynajmniej 50 (pięćdziesiąt) programów implementujących SMTP jako klient (nadawca) lub serwer (odbiorca wiadomości). Niektóre inne popularne programy serwerów SMTP to exim, Postfix, Qmail Bernsteina, GroupWise firmy Novell i Microsoft Exchange.
Telnet to standard protokołu komunikacyjnego używanego w sieciach komputerowych do obsługi odległego terminala w architekturze klient-serwer.
Telnet jest usługą (programem) pozwalającą na zdalne połączenie się komputera (terminala) z oddalonym od niego komputerem (serwerem) przy użyciu sieci, wykorzystując do tego celu protokół TCP-IP oraz standardowo przypisany port 23. Umożliwia on zatem ustanowienie użytkownikowi zdalnej sesji na serwerze tak jak gdyby siedział tuż przed nim.
Protokół obsługuje tylko terminale alfanumeryczne, co oznacza, że nie obsługuje myszy ani innych urządzeń wskazujących. Nie obsługuje także graficznych interfejsów użytkownika. Wszystkie polecenia muszą być wprowadzane w trybie znakowym w wierszu poleceń. Polecenia wydawane za pomocą naszego komputera przysłane są poprzez sieć serwera, na którym zainstalowane jest oprogramowanie serwera telnetu. W odpowiedzi serwer odsyła nam komunikaty, które następnie wyświetlane są na naszym ekranie.
SSH (ang. secure shell) to standard protokołów komunikacyjnych używanych w sieciach komputerowych TCP-IP, w architekturze klient-serwer. W ścisłym znaczeniu SSH to tylko następca protokołu telnet, służącego do terminalowego łączenia się ze zdalnym komputerem. SSH różni się od telnetu tym, że transfer wszelkich danych jest zaszyfrowany, oraz możliwe jest rozpoznawanie użytkownika na wiele różnych sposobów. W szerszym znaczeniu SSH to wspólna nazwa dla całej rodziny protokołów, nie tylko terminalowych, lecz także służących do przesyłania plików (SCP, SFTP), zdalnej kontroli zasobów, tunelowania i wielu innych zastosowań. Wspólną cechą wszystkich tych protokołów jest identyczna z ssh technika szyfrowania danych i rozpoznawania użytkownika. Obecnie protokoły z rodziny SSH praktycznie wyparły wszystkie inne "bezpieczne" protokoły takie jak np: Rlogin i RSH.
DNS (ang. Domain Name System, system nazw domenowych) to system serwerów oraz protokół komunikacyjny zapewniający zamianę adresów znanych użytkownikom Internetu na adresy zrozumiałe dla urządzeń tworzących sieć komputerową. Dzięki wykorzystaniu DNS nazwa mnemoniczna, np. pl.wikipedia.org, może zostać zamieniona na odpowiadający jej adres IP, czyli 145.97.39.135.
Adresy DNS składają się z domen internetowych rozdzielonych kropkami. Dla przykładu w adresie Wikipedii org oznacza domenę funkcjonalną organizacji, wikipedia domenę należącą do fundacji Wikimedia, a pl polską domenę w sieci tej instytucji. W ten sposób możliwe jest budowanie hierarchii nazw, które porządkują Internet.
Zasada działania Internetu
Internet to sieć komputerowa o światowym zasięgu łącząca sieci lokalne, sieci rozległe i wszystkie komputery do nich podłączone. Internet nie jest jedną siecią, lecz związkiem wielu mniejszych sieci. Głównym założeniem było, aby każdy komputer pracujący w dowolnej części Internetu mógł nawiązać łączność z dowolnym innym użytkownikiem sieci. Kluczową rolę w takiej strukturze odgrywają tzw. "routery" czyli mechanizmy zajmujące się przesyłaniem pakietów danych z jednej części sieci do innej.
Routery mogą mieć postać sprzętową lub występować jako programy dla Linuxa, czy Windows. Router jest punktem, który łączy ze sobą dwie sieci i każda z tych sieci interpretuje go jako swój element. W każdej części Internetu zainstalowany jest co najmniej jeden router zbierający wszystkie pakiety danych, które nie mogą być dostarczone w ramach danej sieci lokalnej i przekazuje je dalej, po czym następny router sprawdza, czy dane adresowane są do jego sieci - jeśli tak, to przekazuje je do serwera, a jeśli nie, to przesyła kolejnemu routerowi i tak do skutku, aż dane dotrą do adresata. Jeżeli jedna z dołączonych podsieci ulegnie awarii lub będzie niedostępna z powodu przeciążenia, to pakiety mogą zostać skierowane do adresata (i dotrzeć do niego) inną drogą. W ten sposób Internet spełnia najważniejszy warunek, jaki pierwotnie narzuciła mu armia Stanów Zjednoczonych: może funkcjonować dalej, pomimo uszkodzenia poszczególnych podsieci. Inną ważną cechą jest to, że choć poszczególne podsieci różnią się od siebie sposobem komunikacji, rodzajem osprzętu mogą się one komunikować ze sobą bez przeszkód dzięki odpowiednim protokołom i standardom. Protokoły internetowe dbają o to, aby odmienne właściwości poszczególnych podsieci były niewidoczne dla aplikacji internetowych.
Podstawowym protokołem w sieci Internet jest protokół TCP/IP. Najniżej w hierarchii stoi protokół IP (Internet Protocol). Pakietowy sposób przesyłu danych wymaga, aby informacje przesyłaną podzielić na ściśle określone części - pakiety. Każdy z takich pakietów, dzięki protokołowi IP, otrzymuje nagłówek, który pełni rolę etykiety adresowej. Znajdują się tam takie informacje jak: adres nadawcy i odbiorcy, długość pakietu, suma kontrolna i inne. Z danych tych korzystają m.in. routery, aby właściwie dostarczyć dane do adresata. Jednak protokól IP "nie interesuje się" co się dzieje z pakietami po wysłaniu, dlatego potrzebny jest dodatkowy protokół TCP (Transmission Control Protocol), który jest nadrzędny wobec IP i dba o to, aby pakiety dotarły w całości do adresata. Do każdego pakietu dołącza on swoją część nagłówka, w której m.in. numeruje wszystkie wychodzące pakiety i oczekuje odpowiedzi od serwera adresata czy wszystkie przesyłki dotarły, jeżeli nie, ponawia wysyłanie zagubionych części. W nagłówku TCP znajduje się również nr portu, który identyfikuje określoną usługę w sieci. Po dotarciu do serwera docelowego, serwer właśnie po tym numerze stwierdza, który z programów ma zająć się obsługą otrzymanych danych.
Adresem każdego komputera w sieci Internet jest czteroliczbowy identyfikator - unikalny w skali światowej, zwany adresem IP (np. 195.164.188.161) - gdzie każda z liczb może przybierać wartość od 0 do 255. W związku z tym, że korzystanie z tak zapisanych adresów jest dość uciążliwe, wprowadzono sposób adresowania bardziej przystępny dla ludzi. Każdy z serwerów ma określoną nazwę (np. zszosw) oraz utworzono drzewiastą strukturę domen, w których serwery zostały umieszczone (np. zsosw.petex.com.pl) Poszczególne domeny oddzielone są od siebie kropkami, tak jak w adresie IP. Na samym szczycie tego systemu znajdują się "Domeny Najwyższego Poziomu" (Top-Level-Domains). Jest to ostatnia część adresu (z prawej strony). Do tej kategorii należą domeny grupujące serwery wg ich znaczenia (treści):
.com - instytucje komercyjne, np. sony.com (to w USA)
.edu - instytucje edukacyjne, np. fuw.edu.pl (w Polsce)
.gov - instytucje państwowe, agendy rządowe
.mil - organizacje wojskowe
.net - firmy oferujące usługi sieciowe
.org - organizacje niehandlowe
lub pochodzenia geograficznego np.:
.pl - Polska
.de - Niemcy
.it - Włochy
.fr - Francja
.au - Australia
.tw - Tajwan
.jp - Japonia
Domeny te zdefiniowane są na stałe i nie można do nich dodawać kolejnych elementów. Jeżeli więc ktoś chce utworzyć nową domenę musi umieścić ją w ramach jednej z domen TLD. Wtedy domena ta jest Domeną Drugiego Poziomu np. (com.pl, wp.pl, nasa.gov). W taki sam sposób tworzy się domeny trzeciego (petex.com.pl, agh.edu.pl), czwartego (zszosw.petex.com.pl, zeus.polsl.gliwice.pl) itd... poziomu. W związku z tym, że programy posługują się zapisem cyfrowym (adres IP), a ludzie zazwyczaj za pomocą adresów domenowych (tekstowych) potrzebne jest oprogramowanie, które potrafi zamienić - przetłumaczyć pierwszy zapis na drugi i odwrotnie. Rolę taką spełnia usługa zwana DNS (Domain Name System). Po wpisaniu np. do przeglądarki adresu w postaci domenowej program łączy się z serwerem DNS i pobiera z niego cyfrową wersję adresu. Dopiero wówczas przystępuje do połączenia z danym komputerem.
W przypadku adresowania poczty elektronicznej do adresu komputera dodajemy jeszcze identyfikator (login) użytkownika - adresata pracującego na danej maszynie, łącząc go z adresem komputera za pomocą znaku @ np. janek@zszosw.petex.com.pl, co jest oczywiście równoważne zapisowi janek@195.164.188.161
W celu nawiązania komunikacji z serwerem internetowym potencjalny klient musi znać nie tylko jego numer IP, ale również numer portu. Z tego względu poszczególne numery portów z przedziału do 0 do 1024 są na stałe przyporządkowane różnym usługom internetowym (takim jak FTP czy IRC).
Najpopularniejsze usługi i ich numery portów:
Port |
Protokół |
Zadanie |
20 i 21 |
FTP |
Transmisja danych |
23 |
Telnet |
Zdalne połączenie |
25 |
SMTP |
Wysyłanie listów e-mail |
80 |
HTTP |
Transmisja stron WWW |
110 |
POP3 |
Pobieranie przesyłek e-mail |
119 |
NNTP |
Usenet - listy dyskusyjne |
6667 |
IRC |
Internetowe rozmowy na żywo |
Danych tych nie trzeba pamiętać, gdyż programy same wiedzą, z jakim portem serwera mają się łączyć. Numer portu należy podać jedynie wtedy, gdy usługa uruchomiona jest na niestandardowym porcie. Metody takie stosuje się, aby ukryć określone usługi przed zwykłymi użytkownikami. W przypadku, gdy serwer WWW uruchomiony jest nie na 80 lecz np. na 7436 porcie, dostęp będą mieli tyko ci, którzy wskażą przeglądarce ten właśnie port wpisując np. : http://zszosw.petex.com.pl:7436.
Wymień podstawowe zastosowania arkusza kalkulacyjnego - wymień dwa najpopularniejsze
Arkusz kalkulacyjny to program komputerowy przedstawiający dane, głównie liczbowe, w postaci zestawu dużych tabel dwuwymiarowych, pozwalający na automatyczną obróbkę tych danych oraz na prezentację ich w różny sposób. Popularne narzędzie w księgowości oraz w zastosowaniach biurowych.
Najważniejszym narzędziem arkusza kalkulacyjnego są formuły (matematyczne, statystyczne, daty i czasu, finansowe, bazodanowe, logiczne), za pomocą których wprowadzone do arkusza dane są automatycznie przetwarzane. Możliwe jest także tworzenie różnego rodzaju symulacji. Za pomocą arkusza kalkulacyjnego można także wizualizować dane, prezentując je w postaci wykresów (kolumnowych, słupkowych, kołowych, liniowych, warstwowych itd.), które pozwalają łatwiej zorientować się we wzajemnych zależnościach i tendencjach. W zaawansowanych arkuszach kalkulacyjnych dostępne są również języki makropoleceń i języki programowania, uelastyczniające przetwarzanie danych.
Popularnym narzędziem są Pivot tables (tabele przestawne) pozwalające tworzyć rozmaite układy danych w oparciu o tabelę podstawową i wyświetlać te same dane co w tabeli podstawowej, ale odmiennie układając zakres i położenie wierszy i kolumn, co uwypukla zależności niewidoczne w pierwotnym układzie.
W środowisku Windows najbardziej znanym arkuszem kalkulacyjnym jest Microsoft Excel z pakietu Microsoft Office. Do najbardziej zaawansowanych produktów tej kategorii można także zaliczyć arkusze w pakietach biurowych WordPerfect Office (Quattro Pro) i OpenOffice.org (OpenOffice.org Calc).
Gnumeric - arkusz kalkulacyjny dla środowiska GNOME
KSpread - nieco mniej zaawansowany program dla KDE
pakiet biurowy
Excel jest najpopularniejszą aplikacją biurową używaną do przetwarzania danych liczbowych. Excel to program symulujący na ekranie komputera arkusz obliczeniowy (tabelę obliczeniową)- zestawienie liczbowe utworzone przez kolumny i wiersze , do którego można wpisywać etykiety (nazwy) , liczby , oraz wzory wykonujące obliczenia .
Za pomocą arkusza kalkulacyjnego typu Excel bez najmniejszego problemu poprowadzimy rachunki nie tylko domowego biura. Excel zawiera jeden lub kilka arkuszy, na które nanosimy dane i pracujemy z nimi . Za pomocą tego programu analizujemy i prezentujemy dane w postaciach zarówno liczbowych jak i w postaci wykresów - liniowych, kołowych , słupkowych . Jeśli istnieje zestawienie tabelaryczne na podstawie, którego ma być utworzony wykres, wystarczy uruchomić kreator wykresów, klikając odpowiedni przycisk z paska narzędzi, lub wybierając polecenie menu: WSTAW/WYKRES.
Korzystając z tego programu z łatwością sporządzimy bilans miesięczny, przygotujemy do wydruku wszelkiego typu rachunki i zestawienia wybranych kwot. Ponadto jest nam pomocny przy tworzeniu tabel służących np. do planowania budżetu firmy.
W pracy biurowej program ten jest niezbędny - dzięki odpowiednio skonstruowanym arkuszom można za jego pomocą realizować funkcje programu księgowego, bazy klientów i kontrahentów, karty płac i wiele innych.
Arkusz kalkulacyjny to jak kartka papieru podzielona na poszczególne pola o określonych współrzędnych. Zwykle dostępna tabela jest tak duża, że nie mieści się na raz na ekranie. Widać tylko pewien jej fragment, który można przesuwać po całej dużej kartce. W nagłówki wierszy i kolumn można wpisywać z klawiatury ich oznaczenia, np. nazwiska, nazwy miesięcy. Ale obliczeń nie trzeba wykonywać samemu-wystarczy podać wzór- funkcję np. jak obliczyć pensję pana Kowalskiego. Przeliczeń dokonuję się jedną komendą. Typowy układ menu i pasków narzędzi dla programów firmy Microsoft pozwala na intuicyjną obsługę np. osobom korzystającym już wcześniej z edytora tekstów Word. Adresy komórek arkusza oznaczane są poprzez złożenie indeksu kolumny oraz indeksu wiesza. Komórka na przecięciu pierwszej kolumny i pierwszego wiersza posiada adres A1, w tym samym wierszu, ale w drugiej kolumnie - B1. Podobnie komórka na przecięciu trzeciej kolumny i szóstego wiersza ma adres C6. Oprócz takiego sposobu adresowania stosuje się jeszcze inne metody. Wprowadzane dane mogą mieć różnoraką postać - między innymi mogą być liczbą, tekstem, datą, godziną, adresem, itp. W większości przypadków należy po wprowadzeniu danych nadać im określony wygląd tzw. format. Format wyświetlania danych jest parametrem charakteryzującym komórkę i zmienia się go w menu: FORMAT/KOMÓRKI. Typowymi parametrami są wielkość, rodzaj czcionki oraz styl (np. pogrubienie, kursywa, podkreślenie itp.)Dla wprowadzonych liczb możliwe jest również określanie ilości miejsc po przecinku, sposobu prezentowania ułamków i liczb ujemnych. Dla dat i godzin będących specyficznymi wartościami liczbowymi, jest również możliwe ustawienie sposobu prezentacji specyficznego dla tego rodzaju danych.
Po wprowadzeniu liczby, daty lub godziny, Excel automatycznie wyrównuje zawartość komórki do prawej strony. Po wprowadzeniu tekstu zawartość komórki zostaje wyrównana do lewej strony. Oczywiście sposób wyrównywania możemy w każdym momencie zmienić poprzez naciśnięcie odpowiedniego narzędzia na pasku lub wybranie polecenia menu FORMAT/KOMÓRKI
Excel posiada ok. 200 wbudowanych funkcji, które używa się stosowanie do zapotrzebowania. Obejmują one podstawowe zagadnienia matematyki, statystyki i logiki, operacje na tekstach i bazach danych.