Biuletyn Instytutu Józefa Piłsudskiego

Nr 3/2009, Marzec 2009

19 marca - Imieniny Józefa Piłsudskiego

Śpij głucha polska ziemio
Zapału święty wysechł zdrój
A oto garstka się porwała
Na krwawy ostateczny bój

Wiedzie ich w triumf, jak w legendzie
Ojczyzny uświęcony Syn
A naród nie wie, że to będzie
Największy w życiu Polski czyn

Na zagładę Europy
Spowić Polskę w całun kir
Barbarzyńskie idą chłopy
od fal Wołgi, z tajg Sybiru

Lecz duch Wodza, wojska męstwo
Ocaleje świat struchlały
I narodom gra zwycięstwo
Hymn wieczystej polskiej chwały

Niech święcą się w sercach żołnierskie mogiłki
Jak orzeł krąży nad niemi
Ten, który uwieńczył ofiarne wysiłki
I wolność ojczystej dał ziemi

Targane już pęta, skończone już klęski
Kat pierzchnął krzyżacki, kałmucki
Niech żyje wódz Polski, niezłomny zwycięski
Niech żyje Marszałek Piłsudski

Wiersz na obchody imienin Marszałka; autor nieznany, źródło: R. Sumień, Obchód imienin Marszałka Piłsudskiego, Warszawa 1931.

Szkolenia

Pod koniec ubiegłego roku rozpoczęła się praca nad zapisem cyfrowym naszych kolekcji. Cztery młode wolontariuszki, Polki studiujące na uczelniach w Nowym Jorku przeszły szkolenie z zakresu digitalizacji i obecnie skanują oraz opisują dokumenty archiwalne. Wykonują te prace z zainteresowaniem i zaangażowaniem i są ogromną pomocą w wykonywaniu ważnego programu digitalizacji. Poniżej podajemy tekst napisany przez jedną z wolontariuszek, Agnieszkę Petka, związany z jej pracą w Instytucie.

"Z początkiem roku w Instytucie odbyły się szkolenia na temat digitalizacji pod przewodnictwem Marka Zielińskiego oraz Artura Kowalskiego dla pracowników oraz wolontariuszy pracujących przy tym projekcie. Digitalizacja stanowi bardzo ważny punkt w obecnych pracach Instytutu, ponieważ tą drogą oprócz ochrony dokumentów przed nieubłaganym czasem otwieramy się na nowe technologie i sposób archiwizacji tychże dokumentów czy też zdjęć. Dodatkowym atutem digitalizacji jest fakt, że dzięki temu Instytut poprzez łącza internetowe będzie mógł dotrzeć do większej ilości osób, które nie mają możliwości na osobistą wizytę w Instytucie.

Pierwszym projektem digitalizacji były Powstania Śląskie z których pierwsze 50 jednostek archiwalnych jest już dostępna na naszej stronie internetowej. Dzięki szkoleniu, które zapoznało nas z nowymi programami na temat digitalizacji, projekt ten został już poszerzony o kolejny zespół archiwalny “Rząd Polski na Emigracji” nad Oprócz dokumentów rozpoczęliśmy skanowanie zdjęć, które również krok po kroku będą udostępniane dla wszystkich zainteresowanych historią naszego kraju.

Być może słowo digitalizacja w pierwszym momencie brzmi skomplikowanie, ale po głębszym zapoznaniu się z tą technologią rozumiemy, że tak naprawdę stało się to zupełnie nową drogą na odkrywanie historii Polski, co ma szczególne znaczenie dla nas młodych wolontariuszy pracujących przy tym projekcie. Serdecznie zapraszamy do współpracy oraz wspólnego odkrywania historii!"

Spotkania

Klub Podróżnika

11 lutego w Instytucie odbyło się spotkanie z sławnym podróżnikiem Romualdem Koperskim. Wydarzenie to zostało zorganizowane przez Polonijny Klub Podróżnika, kierowany przez znanego przewodnika i odkrywcę nieznanych terenów Peru, Jerzego Majcherczyka.

Romuald Koperski - to podróżnik i przewodnik, pionier wypraw samochodowych po rozległych terenach Syberii, pilot samochodowy I-ej klasy, pisarz, reportażysta, fotograf, nurek oraz zawodowy muzyk pianista. Pan Romuald jest pomysłodawcą oraz organizatorem trzech rajdów samochodowych "Transsyberia" , w tym najdłuższego rajdu samochodowego na świecie "Transsyberia-Gigant 2004" Atlantyk-Pacyfik-Atlantyk, liczącego 30 tysięcy km. Jest autorem kilku książek o Syberii. Za swe "syberyjskie" osiągnięcia otrzymał prestiżową nagrodę "Kolosa" oraz Podróżnika 1999 Roku

Podczas spotkania w Instytucie ten niezwykły człowiek opowiadał w o zeszłorocznej, kierowanej przez siebie i najtrudniejszej w historii motoryzacji zimowej wyprawie samochodowej: z Przylądka Roca w Portugalii przez Europę, Syberię, aż na dalekie krańce Syberii - Czukotki. Prelekcja dotyczyła właśnie tej ostatniej wyprawy i była ilustrowana slajdami i krótkim filmem. Relacja była tak interesująca i dowcipna, że ponad siedemdziesiąt osób zgromadzonych na sali słuchała go w skupieniu przez trzy godziny co chwila reagując śmiechem na dowcipne komentarze. Po prelekcji padło szereg pytań, między innymi na temat planowanej wycieczki na Syberię pod przewodnictwem pana Romualda i organizowaną przez agencję Travel Classic kierowaną przez Jerzego Majcherczyka.

Spotkanie było sukcesem i  Klub Podróżnika planuje organizację następnych wydarzeń również w siedzibie Instytutu.

Spotkanie filmowe

W dniu 26 lutego został wyświetlony film "Jutro idziemy do kina" zrealizowany w 2007 roku. Autorem scenariusza jest Jerzy Stefan Stawiński, film wyreżyserował Michał Kwieciński. Film zawiera podpisy po angielsku.

Film był przejmujący i piękny. Prostymi środkami, bez zbędnego patosu i taniego sentymentalizmu, twórcy filmu pokazali - na przykładzie losów trzech przyjaciół, maturzystów z 1938 roku- tragiczne losy dwudziestolatków. Świeżo opieczeni maturzyści stają na progu dorosłości. Rozsadza ich energia i radość, snują rozległe na przyszłość. Wybuch wojny w 1939 roku przerywa ich plany.

Film ten możemy pokazać dzięki temu, że Telewizja Polska zakwalifikowała Instytut do programu dla kin studyjnych i klubów filmowych, w którym daje zniżkę na opłaty licencyjne. Planujemy organizowanie spotkań filmowych każdego kolejnego miesiąca z przerwą letnią lipiec-sierpień. Filmy będą z podpisami po angielsku. Po pokazie jest dyskusja i lampka wina. Zapraszamy na te spotkania.

Z archiwum Instytutu

W zbiorach archiwalnych Instytutu Józefa Piłsudskiego znajduje się zespół „Uchodźcy Polscy w Niemczech”, który jest często udostępniany naukowcom z Polski, Niemiec i Stanów Zjednoczonych. Zespół dotyczy lat 1939-1952 i został przekazany do Instytutu przez Zjednoczenie Polskie w Niemczech, Komitet Likwidacyjny byłych Więźniów oraz osoby prywatne. Liczący kilkaset jednostek archiwalnych zespół jest kopalnią informacji o losach Polaków w okresie II Wojny Światowej i w pierwszych latach po jej zakończeniu. Posiadane przez Instytut materiały pochodzą głównie z Brytyjskiej i Amerykańskiej strefy okupacyjnej.

Materiały najczęściej udostępniane dotyczyły organizacji szkolnictwa, ruchu wydawniczego oraz życia kulturalnego. W kolekcji posiadamy materiały z poszczególnych szkół, listy nauczycieli i uczniów, księgi ocen, katalogi książek, korespondencję dotyczącą kolportażu wydawnictw. Znajdują się tam również programy przedstawień organizowanych zarówno w szkołach jak i ośrodkach życia kulturalnego. Ważną częścią zespołu jest dokumentacja Obozu Polskich Oficerów w Murnau, z której często wykonujemy kwerendy dla naukowców oraz osób prywatnych - członków rodzin byłych więźniów tego obozu. Aktualnie udostępniana jest prasa obozowa z terenu Amerykańskiej Strefy Okupacyjnej.

Wizyta w Polsce

W pierwszym tygodniu lutego prezes Magda Kapuścińska i wiceprezes Marek Zieliński przebywali w Warszawie, gdzie omawiali sprawy współpracy i funduszy dla Instytutu. Był to bardzo pracowity tydzień.

W czasie trzech spotkań w Naczelnej Dyrekcji Archiwum Państwowych z dyrektorem naczelnym Sławomirem Radoniem i dyrektorem Barbarą Berską oraz informatykami zajmującymi się digitalizacją dokumentów archiwalnych omawialiśmy planowaną współpracę obejmującej scalanie archiwów Instytutu i Archiwum poprzez digitalizację wybranych kolekcji. Imponujące jest nowoczesne oprzyrządowanie w Archiwum Państwowym służące do prowadzenia prac nad digitalizacją.

W rozmowach w Instytucie Pamięci Narodowej uczestniczyli prezes Janusz Kurtyka, dyrektor Biura Edukacji Publicznej Jan Żaryn, dyrektor Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów dr. Zbigniew Nawrocki oraz dr. Piotr Kardela z IPN w Olsztynie. Omawialiśmy projekt umowy o współpracy pomiędzy IPN i Instytutem Piłsudskiego oraz plan wspólnie organizowanej w końcu maja bieżącego roku sesji naukowej na temat działalności niepodległościowej emigracji polskiej na terenie USA po drugiej wojnie światowej.

Podczas spotkania z dyrektorem Biblioteki Narodowej dr Tomaszem Makowskim rozmawialiśmy o digitalizacji. Biblioteka organizuje kursy specjalizujące w wykonywaniu zapisu cyfrowego czasopism, dokumentów i książek, bowiem digitalizacja jest obecnie jednym z najważniejszych zadań bibliotek i archiwów. Dyrektor Makowski obiecał, że w przyszłym roku przyśle stażystę do Instytutu, który będzie pomagał w takich pracach.

W Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych dyskutowaliśmy szczegóły planowanej sesji naukowej organizowanej wspólnie z Instytutem i Columbia University z okazji przypadającej w tym roku 90-tej rocznicy nawiązania stosunków dyplomatycznych pomiędzy Polska i USA.

W ciągu pobytu w Warszawie złożyliśmy jeszcze wiele innych wizyt: w Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, Stowarzyszeniu Wspólnota Polska, w Telewizji Polskiej oraz Narodowym Centrum Kultury, gdzie omawialiśmy sprawy grantów, filmów na spotkania dyskusyjne  oraz wydania ilustrowanego katalogu o kolekcjach Instytutu.

Przedstawiciele Instytutu podczas spotkania z Krzysztofem Jaraczewskim - dyrektorem mającego powstać w przyszłości Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku zaproponowali współpracę zarówno w zakresie ekspozycji jak i dostępu do zdigitalizowanych kolekcji.

Wspólnie z panem Andrzejem Przewoźnikiem, prezesem Instytutu Piłsudskiego w Warszawie, zastanawialiśmy się, gdzie najlepiej Nowym Jorku  pokazać znakomitą wystawę o Katyniu (w języku angielskim), która cieszyła się ogromnym powodzeniem w Budapeszcie.

Mamy nadzieję, że opisane wyżej osobiste kontakty z organizacjami w Polsce będą owocowały nie tylko w uzyskiwaniu funduszy na nasze programy ale również w  ożywieniu współpracy z Polską.

Polskie archiwa i muzea za granicą

Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce jest jedną z wielu  instytucji które powstawały dzięki zaangażowaniu Polonii na całym świecie. Placówki takie istnieją w USA, Kanadzie, Anglii, Francji, Szwajcarii, Włoszech, Węgrzech, Argentynie i w innych miejscach. Instytucje utrzymują między sobą stały kontakt i ich przedstawiciele spotykają się co roku na sesji stałej konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie. Na te konferencje przyjeżdżają również osobistości z Polski takie jak dyrektor Departamentu Dziedzictwa Kulturowego Jacek Miller, dyrektor Biblioteki Narodowej  Tomasz Makowski czy naczelny dyrektor Archiwów Państwowych Sławomir Radoń. W tym cyklu artykułów chcielibyśmy przybliżyć czytelnikom niektóre z tych instytucji. W Nowym Jorku oprócz Instytutu Piłsudskiego działają jeszcze trzy znane organizacje, z którymi współpracujemy.

Polski Instytut Naukowy (Polish Institute of Arts and Sciences of America i Science - PIASA) został utworzony  w roku 1942 jako kontynuacja Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie. Wśród założycieli Instytutu są takie osoby jak antropolog Bronisław Malinowski, historyk Oskar Halecki czy poeta Jan Lechoń. Instytucja stawia sobie jako zadanie poszerzanie wiedzy o Polsce i Polonii wśród Amerykanów, oraz pomocy naukowcom w ich badaniach związanych z Polską i Polonią. Instytut posiada ciekawe archiwum, bibliotekę i wydaje publikację "Polish Review".

Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce (SWAP) jest organizacją  działająca od 1921 roku. Powstała w celu pomocy Polskim weteranom "Błękitnej Armii" walczącej z armiami austro-węgierską i rosyjską w czasie Pierwszej Wojny Światowej. Jego kwatera główna znajduje się w Nowym Jorku, a sześć innych okręgów rozproszone jest po USA (od Illinois do Massachussetts). W kwaterze główniej mieści się Muzeum Oręża Polskiego, biblioteka i archiwum. Stowarzyszenie wydaje (od 1921 roku) czasopismo "Weteran".

Fundacja Kościuszkowska (The Kosciuszko Foundation) ma swoje początki w 1923 roku, kiedy Dr Stefan Mierzwa założył Polsko- Amerykański Komitet Stypendialny, który w 1925 przekształcił się w Fundację Kościuszkowską. Fundacja przyznaje granty i stypendia dla studentów, naukowców i artystów, sponsoruje wystawy, publikacje, festiwale filmowe, konkursy  i inne imprezy kulturalne. Znaną publikacją Fundacji jest Słownik Polsko - Angielski i Angielsko - Polski.

Zasoby Cyfrowe

Biblioteki

Przyzwyczailiśmy się już do tego, że w Internecie można znaleźć wszystko - od artykułu w encyklopedii do przepisu na pierogi. Miliony osób bezustannie dodają nowe dane i informacje, a przeszukiwarki je dla nas znajdują. Brak jednak ciągle szerszego dostępu do naszej spuścizny kulturalnej, książek, sztuki, nagrań, dokumentów. Nowa zawartość tworzona jest od razu w postaci cyfrowej, ale dawniej informacje zapisywano na na nośnikach z gliny, papieru lub celuloidu. Ta spuścizna kulturalna spoczywa w bibliotekach, muzeach i archiwach. Aby być dostępna, wymaga ona opracowania i digitalizacji. Proces ten już się rozpoczął, choć posuwa się powoli.

Projekt Gutenberg jest największą internetowa biblioteką. zawierającą teksty albo dostępne publicznie, albo takie, dla których uzyskano prawa do publikacji. Każdą z książek można przeczytać na swoim komputerze. Projekt Gutenberg udostępnia w tej chwili około 27 tysięcy książek, a razem z partnerami prawie 100 tysięcy. Można czytać książki po polsku (patrz np.  "Treny "), ale większość jest jeszcze w języku angielskim.

Biblioteka Narodowa w Warszawie prowadzi szeroki program digitalizacji. Strona Cyfrowej Biblioteki Narodowej pozwala na czytanie (w zeskanowanym oryginale) tysięcy starych druków i manuskryptów.

Biblioteka Kongresu Amerykańskiego (Library of Congress) posiada bardzo bogatą kolekcję cyfrową obejmująca książki, czasopisma, fotografie i wiele innych. Jest również cały dział poświęcony cyfrowemu zachowaniu bezcennych zasobów kulturalnych.

Biblioteka Publiczna w Nowym Jorku (New York Public Library) jest wiodącą placówką w dziedzinie digitalizacji i udostępniania na Internecie materiały zebrane w swojej kolekcji. Instytut Piłsudskiego współpracuje z z tą biblioteką w projektach digitalizacji zbiorów. Zapraszamy do zwiedzenia Cyfrowej Kolekcji Biblioteki.

Quiz

Nagrodę za odpowiedź w quizie z poprzedniego wydania biuletynu, w postaci wideo o Józefie Piłsudskim otrzymała pani Dorota Czech z Nowej Wsi w województwie Śląskim. Gratulujemy! Pani Dorota prawidłowo wskazała na najstarszy sposób komunikacji cyfrowej stworzony przez człowieka. Jest jednak jeszcze starszy system kodowania informacji, którego historia poprzedza pojawienie się człowieka na ziemi. Dla ułatwienia dodamy informacje, że system cyfrowy jest czwórkowy.

Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce jest niezależną placówką o profilu historycznym, jednym z największych polskich i polonijnych archiwów poza granicami kraju, posiadającym zbiory dokumentów, zdjęć, obrazów, medali i innych pamiątek, a także bibliotekę. Aby uzyskać więcej informacji odwiedź nasza stronę www.pilsudski.org.

Jeśli chcesz otrzymywać nasz Biuletyn Elektroniczny stale, a nie jesteś na naszej liście e-mailowej, skontaktuj się z nami [e-mail] i podaj swój adres email. Jeśli chcesz włączyć się do prac Instytutu, zostań jego członkiem albo wolontariuszem. Szczegóły na stronie Instytutu http://www.pilsudski.org/Polish/Instytut/Deklaracja.htm. Instytut utrzymuje się z donacji i darowizn, jesteśmy wdzięczni za każdą pomoc.

Apelujemy o przekazywanie do Instytutu Piłsudskiego pamiątek rodzinnych, korespondencji i innego rodzaju zbiorów archiwalnych. Instytut potrzebuje także wolontariuszy do pomocy w działalności, opracowywaniu zbiorów, digitalizacji, kwerendach itp.

Instytut Józefa Piłsudskiego otwarty jest codziennie od poniedziałku do piątku. Poniedziałek, wtorek, czwartek - 10:00 AM do 5:00 PM. Środa - 10:00 do 8:00 PM.

Prześlij ten biuletyn znajomemu

Jeśli nie chcesz otrzymywać naszego Biuletynu, odpisz na ten email z słowem "Unsubscribe" w temacie lub kliknij na poniższy link / If you no longer wish to receive these emails, please reply to this message with "Unsubscribe" in the subject line or simply click on the following link: Unsubscribe

Pilsudski Institute of America 180 Second Avenue New York, New York 10003 US Read the VerticalResponse marketing policy.

Biuletyn Instytutu Józefa Piłsudskiego

Nr 4/2009, Kwiecień 2009

Członkom, sympatykom i przyjaciołom Instytutu składamy serdeczne życzenia z okazji Świąt Wielkanocnych

~~~~ooo~~~~

Informacje

Walne Zebranie

14 marca, 2009 w Instytucie Piłsudskiego miało miejsce Walne Zebranie podczas którego odbyły się wybory do Rady Instytutu. Obecnie Rada Instytutu liczy 14 członków i w jej skład wchodzą następujące osoby: Ewa Babiarz, Andrzej Beck, dr Bolesław Biskupski, dr Janusz Jachowicz, Ewa Jędruch, dr Magda Kapuścińska, dr Iwona Drąg Korga, dr Artur Kowalski, Janusz Krzyżanowski, Piotr Kumelowski, Krzysztof Langowski, dr Danuta Piątkowska, Stanisław Świderski i dr Marek Zieliński. Rada dokonała wyboru prezesa, którym na drugą kadencję została dr Magda Kapuścińska związana z Instytutem od 30 lat. Pozostali członkowie Zarządu również dalej pełnią swe funkcje:  wiceprezesem jest dr Marek Zieliński, dyrektorem wykonawczym i skarbnikiem dr Iwona Drąg Korga, a sekretarzem zarządu Ewa Babiarz.

Podczas spotkania rady omawiano najważniejsze wydarzenia ubiegłego roku i plany na przyszłość. Rozrasta się baza członkowska Instytutu; na miejscu w czytelni Instytutu z materiałów archiwalnych korzystało 40 badaczy; wykonano 100 kwerend korespondencyjnie, co miesiąc rozsyłany jest Biuletyn elektroniczny do ponad 4 tysięcy czytelników. Zorganizowano 8 spotkań o tematyce historycznej, pokazano 6 filmów w ramach Kina „Ziuk”. Od stycznia 2009 ruszyła digitalizacja dokumentów archiwalnych, częściowo w ramach wspólnego z Naczelną Dyrekcją Archiwów Państwowych projektu łączenia kolekcji. W 2008 w Instytucie gościło wielu znanych przedstawicieli świata polityki i nauki, tkich jak Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdan Zdrojewski, Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Sławomir Radoń i Dyrektor Barbara Berska, dr Sławomir Cenckiewicz, ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski i wielu innych.

Główne zadania Instytutu na następny rok to kontynuowanie digitalizacji w oparciu o pracę wolontariuszy, kontynuacja katalogowania zbiorów bibliotecznych i fotograficznych przy pomocy stypendystów z Polski oraz promowanie polskiego dziedzictwa narodowego poprzez organizowanie sesji naukowych, prelekcji, wystaw i spotkań filmowych. W 2009 roku planowane są sesje naukowe, jedna z okazji 90-tej rocznicy nawiązania stosunków dyplomatycznych między Polską i USA i druga pod nazwą  Śladami Polaków w Nowym Jorku. Planujemy również zorganizować uroczystość wręczenia medali Instytutu za osiągnięcia w dziedzinie historii, sztuki i polityki. 

Wydarzenia

Prelekcja: "Lwów - miasto za mgłą. Miasto na siedmiu wzgórzach"

Sala Instytutu nie mogła pomieścić wszystkich tych, którzy chcieli posłuchać prelekcji dr Ewy Jędruch ( w dniu 7 marca), ilustrowanej pięknymi zdjęciami Lwowa. We wstępie mówczyni wyjaśniła dlaczego tytuł spotkania brzmi Lwów - miasto za mgłą. Otóż prelegentka jako 5-letnia dziewczynka, w czasie wojny, została zmuszona do opuszczenia swego rodzinnego miasta.  Wychowywana w atmosferze tęsknoty za tym miastem, w którym mieszkało kilka pokoleń jej rodziny, znała je dobrze z opowiadań rodziców, ze zdjęć i innych pamiątek. W swoich myślach widziała to miasto jakby za mgłą. Przez następne lata nie mogła, a potem obawiała się powrotu do miejsca swego urodzenia. Nie chciała się rozczarować. Dopiero parę miesięcy temu pojechała do Lwowa. Nie spotkało jej rozczarowanie. Wręcz odwrotnie. Zachwyciło ją to piękne miasto. Chodziła oczarowana po miejscach które znała tylko z przekazów i wreszcie realne. Zrobiła ogromną ilość zdjęć. Wrażenia z tej podróży były treścią odczytu. Przez przeszło dwie godziny zebrani w ciszy słuchali bardzo ciekawego opowiadania. Potem było mnóstwo pytań.

Prelekcji towarzyszyła wystawa grafik Ryszarda Sawickiego pt. Lwów wykonana metodą heliograwiury (rodzaj techniki druku wklęsłego). Kuratorem wystawy był malarz Janusz Skowron.

We Lwowie mieszka sporo Polaków w bardzo podeszłym wieku albo bardzo schorowanych, którzy żyją w bardzo trudnych warunkach. Towarzystwo Miłośników Lwowa - oddział Rzeszów - opiekuje się nimi w miarę możności. Pod kierunkiem p. Bolesława Opałka, (syna dyrektora szkoły Marii Magdaleny we Lwowie) zbierają fundusze na pomoc i dwa razy do roku jeżdżą z Rzeszowa do Lwowa z pieniędzmi które rozdają indywidualnie ludziom zebranym w kościele Św Antoniego. Ewa Jędruch powtórnie jedzie do Lwowa w maju i będzie przekazywać pieniądze p. Opałkowi. Jeżeli ktoś życzy sobie zrobić donację na ten cel, można się skontaktować z p. Jędruch, lub przesłać czek na jej nazwisko, z dodatkiem: „dla Lwowian”, na adres Mrs Ewa Jedruch, 21 Nassau Dr, Summit, NJ 07901.

Spotkanie filmowe

25 marca pokazano w Instytucie dwa niezmiernie interesujące filmy dokumentalne zrealizowane przy współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej: Bezpieka - pretorianie komunizmu (druga część) oraz Zawód: Prymas Polski. Filmy te ujawniają działania służby bezpieczeństwa w okresie PRL. Pokazane są  dokumenty i filmy operacyjne znalezione w aktach SB oraz urywki filmowe obrazujące wydarzenia tych czasów. Film o prymasie to opowieść o losach kardynała Stefana Wyszyńskiego, przedstawiająca metody działań władz komunistycznych wobec kościoła w Polsce. Film pokazuje, że w totalitarnym systemie prymas realizował swoje powołanie, był duchownym działającym dla dobra Kościoła i narodu.

Film o Bezpiece tak zainteresował widzów, że prosili o następny pokaz całego filmu składającego się z dwóch części. Będzie on wyświetlony 22 kwietnia.

Wystawa o Grobach Wielkanocnych

Dzięki staraniom i finansowaniu Dr Doroty Halickiej, Instytut Piłsudskiego zaprezentował bardzo ciekawą wystawę unikalnych fotogramów zatytułowaną Historia Patriotycznych Grobów Wielkanocnych w Kościele Akademickim św. Anny w Warszawie. Otwarcie wystawy i prezentacja fotogramów odbyła się w Instytucie 1 kwietnia. Wzruszające słowo wstępne wygłosiła dr Dorota Halicka. Niektóre zdjęcia zaprezentowała na dużym ekranie pani Bożena Krzyżewska, która przywiozła wystawę z Warszawy.

Opracowanie i tekst przygotowała Elżbieta Berus - autor szeregu wystaw i publikacji poświęconych najnowszej historii Polski. W  objaśnieniach o wystawie pani Berus pisze co następuje:

"W atmosferze narastającego terroru od początku okupacji niemieckiej , z drugiej zaś potrzeby społecznej w kultywowaniu tradycji religijnych, władze Polskiego Państwa Podziemnego postanowiły wykorzystać zwyczaj tłumnego odwiedzania przez Warszawiaków Grobów Wielkanocnych, do przekazania społeczeństwu pokrzepiającego sygnału o istnieniu i działalności organizacji konspiracyjnej.

Od 1940 roku w każdy wieczór poprzedzający Wielki Piątek, w Kościele św. Anny w Warszawie,  budowano scenografie, które w przenośni plastycznej ukazywały najważniejsze wydarzenia społeczne i polityczne z minionych dwunastu miesięcy. Prezentacje takie trwały od 1940 do 1998 roku. Jedynym autorem grobów był Stanisław Miedza Tomaszewski. Jedyną pamiątką Grobów pozostały zdjęcia wykonane przez Jerzego Tomaszewskiego, fotoreportera i korespondenta Powstania Warszawskiego."

Po prezentacji trwała wymiana spostrzeżeń i wzruszające wspomnienia Pań, żołnierzy AK, które widziały prezentowane groby w latach okupacji i opowiadały jak one wyglądały w rzeczywistości. Potem serwowano wino i tradycyjnie dzielono się jajkiem.

Zasoby cyfrowe

Archiwa

Podstawowym zadaniem archiwów jest zbieranie i zabezpieczanie dokumentów. Jest wiele archiwów na  świecie które robią pierwsze kroki na drodze do digitalizacji zasobów. Inne traktują digitalizację jako sposób na publikację ciekawszych zasobów, nie mając środków na bardziej kompleksowe przedsięwzięcia.

Narodowe Archiwa Australii zdigitalizowały już prawie 10% swoich kolekcji, udostępniają ponad 1,6 miliona dokumentów, z łatwym dostępem i ciekawą organizacją treści. Narodowe Archiwa w Stanach Zjednoczonych skupiają się na publikowaniu standardów i innych publikacji dotyczących digitalizacji, ale prezentują również bardzo ciekawe kolekcje dokumentów.

Inną misje mają organizacje stworzone specjalnie w celu przechowywania dokumentów cyfrowych, powstałych w dowolnej formie, od tekstów po audio, muzykę, filmy, oprogramowanie itp. Archiwum Internetowe przechowuje i udostępnia ponad milion książek, 150 miliardów stron Internetowych, 1/4 miliona zapisów dźwiękowych i wiele innych.

Inna drogę obrało OCLC, Online Computer Library Center, organizacja zrzeszająca biblioteki i archiwa,  niedochodowa, ale zorganizowana na zasadach biznesowych i sprzedająca swoje usługi i oprogramowanie.

W ogólności zasoby które są już dostępne są rozproszone po całym świecie, tak jak i same archiwa. Można do nich trafić między innymi przez IBiblio, jedną z największych kolekcji kolekcji wolno dostępnych na internecie materiałów takich jak oprogramowanie, muzyka, literatura, sztuka, historia itp.

Nie podlega wątpliwości, że jest jeszcze bardzo dużo do zrobienia w dziedzinie digitalizacji zasobów kulturalnych ludzkości. Na szczęście jest coraz więcej organizacji które rozumieją pilną potrzebę takie działalności.

Uroki poszukiwań archiwalnych

W marcu przyszedł do Instytutu następujący list:

"Nazywam się Marek Axentowicz. Poszukuję potomków  Haliny Korsak. Z rodziną Korsaków jestem skoligacony poprzez mojego dziadka od strony matki - Gracjana Wojtowicza. Moja matka jest przyrodnią siostrą Haliny Korsak. Z moją babcią, która zaginęła w czasie rewolucji bolszewickiej dziadek miał dwoje dzieci - moją mamę Halinę i syna Szymona. Dziadek wraz z dwójką dzieci zdołał się przedostać do niepodległej Polski. Tam piastował różne wysokie stanowiska. W Polsce ożenił się z Wanda Gołębiowską, która straciła pierwszego męża też w czasie rewolucji. Miała ona córkę - Halinę, która wyszła za mąż za Władysława Korsaka- podsekretarza stanu w polskim rządzie przed II  wojną światową. Dziadek Gracjan wybudował dla całej rodziny dom na Lipkach pod Warszawą. Tam spędziłem swoje dzieciństwo.

Po wybuchu wojny Korsakowie z synem Tadeuszem znaleźli się w USA.  Przez długi czas po wojnie nie mieliśmy kontaktu z rodziną Korsaków, poza otrzymaniem notarialnego zrzeczenia się spadku po dziadku Gracjanie na rzecz mojej matki. Nigdy nie mieliśmy okazji podziękować za ten bezinteresowny uczynek.

Posiadłość dziadka Gracjana znajduje się obecnie już w piątym pokoleniu Wojtowiczów.Gdyby nie piękny gest Haliny Korsak - "Lipki" przejęła by gmina tak, jak to się stało z sąsiadującą z nami posiadłością przyjaciela dziadka - gen. Dowbór-Muśnickiego.

Mam nadzieję, że Instytut Piłsudskiego pomoże mi w odnalezieniu potomków Haliny Korsak. Pragnę nawiązać z nimi kontakt."

W archiwach Instytutu znaleźliśmy teczkę Haliny i Władysława Korsaków, jak również teczkę ich wnuczki Ireny Korsak. W tej ostatniej natknęliśmy się na jej adres  pod który natychmiast został wysłany list z załączoną prośbą pana Marka Axentowicza przetłumaczoną na język angielski. Wielka była radość, gdy nadszedł e-mail od pani Ireny, w którym cieszy się na możliwość nawiązania kontaktu z rodziną w Polsce i prosi o adres, telefon i adres e-mailowy. Wiemy, że już trwa wymiana informacji pomiędzy panią Ireną i panem Markiem. W ostatnich dniach otrzymaliśmy od Marka Axentowicza piękny list z podziękowaniem za energiczną i efektywną pomoc w odszukaniu wnuczki Władysława Korsaka. Spełniliśmy swoje zadanie!

Kalendarium rocznic

Helena Modrzejewska (1840 - 1909)

„Wszystkie moce duszy zebrać i iść dalej ciągle - i ciągle wyżej” - Helena Modrzejewska

Talent, uroda i ogromna pracowitość złożyły się na niezwykłą karierę i wielki sukces Heleny Modrzejewskiej. Piękna aktorka wytrwale, przez 30 lat zdobywała uznanie publiczności, grając na scenach polskich, amerykańskich i angielskich teatrów. Żaden sukces nie przychodzi łatwo. Ten nie był wyjątkiem. I tak było w życiu tej zapomnianej, niezwykłej kobiety.

Helena Modrzejewska zmarła sto lat temu - 12 kwietnia 1909 r. w Newport Beach, w Kalifornii. Miała 69 lat. Na jej niezwykłą karierę i wielki sukces złożyły się: talent, uroda i wielka pracowitość. Gdy przyjechała do Ameryki w 1876 r. była uznaną aktorką teatrów krakowskich i warszawskich. Tutaj, pierwotnie, nie zamierzała grać na scenie. Wraz z mężem, Karolem Chłapowskim oraz 15-letnim synem Rudolfem (późniejszym znanym architektem mostów), Henrykiem Sienkiewiczem, Lucjanem Sypniewskim, jego żoną i dwójką dzieci oraz Łucjanem Paprockim, mieli realizować marzenie szczęśliwego wspólnego życia na farmie niedaleko Los Angeles w kanionie Santiago (obecnie Modjeska Canyon). Nikt z tej grupy nie miał pojęcia o pracy na ranczu.

Gdy susza w Kalifornii w 1977 r. zniszczyła plantacje drzewek pomarańczowych, a w dodatku kryzys ekonomiczny wstrząsnął amerykańską gospodarką, Modrzejewska zdecydowała się na podjęcie wyzwania - występy na scenie amerykańskiej. Miała 37 lat i sięgała, po raz kolejny w życiu, po stopnie sukcesu. Pokonała barierę języka i, choć nigdy nie wyzbyła się obcego akcentu, z wielkim powodzeniem występowała w teatrach amerykańskich miast. Odbyła 26 tourne po Stanach Zjednoczonych. Grała w Londynie, Pradze, Warszawie, Poznaniu, Krakowie. Jej repertuar obejmował 260 ról, głównie sztuk Szekspira, Ibsena, Schillera, Victora Hugo, Juliusza Słowackiego. Stała się sławna i niezwykle popularna. W Ameryce jej nazwisko - Modjeska, które przyjęła na potrzeby sceny - było reklamą sukien, kapeluszy, rękawiczek, broszek. Dochody z przedstawień niejednokrotnie przeznaczała na cele dobroczynne. Wielokrotnie przyjeżdżała na występy do Nowego Jorku.

Dedykowana wielkiej aktorce tablica pamiątkowa odsłonięta 5 kwietnia 2009 r. w kościele św. Stanisława Biskupa i Męczennika przy 7 Ulicy na Manhattanie przywraca pamięć o niezwykłej kobiecie, jej związkach z Nowym Jorkiem i kościołem. Helena Modrzejewska pochowana jest w rodzinnym grobie na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, mieście urodzenia.

Quiz

Nowy quiz tym razem historyczny, to pytanie: Jak nazywa się wiara naszych przodków? Przez naszych przodków mamy na myśli ludzi  mieszkających na ziemiach miedzy Odrą a Bugiem, tysiąc lub więcej lat temu. Od razu podpowiemy, że "poganie" lub "pogaństwo" nie jest prawidłową odpowiedzią. 

Jak to wygląda w innych narodach? Przodkowie Greków i Rzymian mają całą rodzinę bogów i bogatą historię ich prac. Przodkowie Tamilów uprawiali na Hinduizm, Buddyzm i Jainizm. Przodkowie współczesnych Chińczyków uprawiali Taoizm i Konfucjanizm, wśród wielu innych. A przodkowie Polaków?

Poniżej wynik quizu z poprzedniego numeru. Przypominamy pytanie: Jaki jest najstarszy znany dziś cyfrowy zapis informacji, jakiego używa systemu liczbowego, i jakiego kodowania?

Najstarszym cyfrowym zapisem informacji jest kod genetyczny. Niezmieniony od kilku miliardów lat, używa systemu czwórkowego (zamiast cyfr opisujemy go literami A, C, T, G), trzy znaki kodują jedną literę alfabetu (aminokwas), których jest ok. 20 (np. sekwencja liter CAG  koduje glutaminę). Zapis ten jest najtrwalszym ze znanych zapisów informacyjnych, niektóre sekwencje przetrwały w niezmienionej postaci przez ponad miliard lat. Jest to najstarsze na świecie archiwum.

Druga osoba która prawidłowa odpowiedziała na to pytanie pragnie pozostać anonimową.

Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce jest niezależną placówką o profilu historycznym, jednym z największych polskich i polonijnych archiwów poza granicami kraju, posiadającym zbiory dokumentów, zdjęć, obrazów, medali i innych pamiątek, a także bibliotekę. Aby uzyskać więcej informacji odwiedź nasza stronę www.pilsudski.org.

Poprzednie numery Biuletynu dostępne są na stronie Instytutu, gdzie można również zamówić subskrypcję.  Jeśli chcesz włączyć się do prac Instytutu, zostań jego członkiem albo wolontariuszem . Instytut utrzymuje się z donacji i darowizn, jesteśmy wdzięczni za każdą pomoc.

Apelujemy o przekazywanie do Instytutu Piłsudskiego pamiątek rodzinnych, korespondencji i innego rodzaju zbiorów archiwalnych. Instytut potrzebuje także wolontariuszy do pomocy w działalności, opracowywaniu zbiorów, digitalizacji, kwerendach itp.

Instytut Józefa Piłsudskiego otwarty jest codziennie od poniedziałku do piątku. Poniedziałek, wtorek, czwartek - 10:00 AM do 5:00 PM. Środa - 10:00 do 8:00 PM.

Biuletyn Instytutu Józefa Piłsudskiego

Nr 6/2009, Czerwiec 2009

W Numerze:

• Nagroda: Kustosz Pamięci Narodowej

• Informacje

• Jesteśmy w Facebook

• Wolontariusze

• Wydarzenia

• Spotkanie filmowe

• Sympozjum w Instytucie

• Polskie archiwa i muzea za granicą

• Instytut Józefa Piłsudskiego w Londynie

• Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie

• Copyright i Copyleft

• Kalendarium Rocznicowe

• Erazm Jerzmanowski - polski milioner

• Quiz

Nagroda: Kustosz Pamięci Narodowej

Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce został laureatem tegorocznej nagrody "Kustosz Pamięci Narodowej" przyznanej przez Instytut Pamięci Narodowej. Kapituła nagrody wyróżnia tym tytułem "...organizacje, instytucje i osoby fizyczne, które w sposób szczególny angażują się w proces upamiętniania dziejów Narodu w latach 1939 - 1989 ...". Nagroda jest przyznawana corocznie od 2002 roku, a laureatami jej są m.in. prof. Władysław Bartoszewski, prof. Janusz Kazimierz Zawodny, śp. prof. Elżbieta Zawacka i śp. prof. Tomasz Strzembosz.

Uroczystość wręczenia nagrody odbędzie się 16 czerwca 2009 roku na Zamku Królewskim w Warszawie.

Informacje

Jesteśmy w Facebook

Instytut Piłsudskiego ma teraz swoją grupę w popularnym serwisie społecznościowym Facebook. Będą się tam ukazywać ogłoszenia o imprezach i wydarzeniach Instytutu, informacje o naszej działalności itp. Bądź pierwszym, który dołączy do grupy Instytut Piłsudskiego w Facebook. Zapraszamy do uczestnictwa!

Wolontariusze

Poszukujemy wolontariuszy do pracy nad digitalizacją i komputerowym katalogowaniem książek. Przed przystąpieniem do pracy wolontariusze przechodzą szkolenie. Prosimy o kontakt emailem [e-mail], lub telefonicznie 212 505-9052.

Wydarzenia

Spotkanie filmowe

W środę 10 czerwca o godz. 7:00 pm zostanie wyświetlony film dokumentalny Solidarność, Solidarność.

Jest to film Agencji Produkcji Filmowej i Telewizji Polskiej stworzony z inicjatywy Andrzeja Wajdy dla uczczenia wydarzeń Sierpnia 1980 roku. Na film składa się trzynaście krótkich etiud wybitnych polskich reżyserów. Etiudy są w różnych stylach i konwencjach, dokumentalne, fabularne, animacje, wywiady itp. Film został nagrodzony w 2006 Platynową Nagrodą REMI na festiwalu filmowym w Houston, Texas.

Film ten udostępniony nam przez TVP pokazujemy z okazji 20-tej rocznicy (4 czerwca 1989 r) pierwszych wolnych wyborów w Polsce, które zawdzięczamy w dużej mierze "Solidarności".

Sympozjum z okazji 90-lecia nawiązania stosunków dyplomatycznych pomiędzy Polską i Stanami Zjednoczonymi.

16 maja, 2009 r. w siedzibie Instytutu Piłsudskiego na Manhattanie odbyło się otwarte sympozjum naukowe pt.  90-lecie nawiązania stosunków dyplomatycznych między Polską i Stanami Zjednoczonymi. Stany Zjednoczone oficjalnie uznały niepodległość Polski 22 stycznia 1919 r. w okresie gdy premierem RP był Ignacy Paderewski. Przez następne 90 lat nieprzerwanie trwa polska misja w USA.  Instytut Piłsudskiego w Ameryce zebrał grono historyków i polityków aby podzielili się faktami i spostrzeżeniami dotyczącymi tego tematu.

Dr Magda Kapuścińska, prezes Instytutu uroczyście powitała zgromadzonych gości podkreślając potrzebę prezentacji ważnych wydarzeń towarzyszącym dyplomacji polsko-amerykańskiej na przestrzeni XX wieku.

Słowo wstępne wygłosił Konsul Generalny RP Krzysztof Kasprzyk. W swoim przemówieniu dokonał przeglądu najistotniejszych  wydarzeń, które towarzyszyły 90-letniej historii stosunków dyplomatycznych między Polską i Stanami Zjednoczonymi. Rozpoczął od powstania Poselstwa RP w Waszyngtonie w 1919 r. poprzez okres II wojny światowej, lata Zimnej Wojny aż do okresu najnowszego czyli przystąpienia Polski do NATO i wsparcia ofensywy amerykańskiej w Iraku. Następnie głos zabrali historycy przedstawiając początki polskiej misji dyplomatycznej w USA i specyfikę środowiska polonijnego.

Krzysztof Langowski zaprezentował temat pt. Wpływ Komitetu Obrony Narodowej w Stanach Zjednoczonych w odzyskanie niepodległości Polski.  Przedstawił wysiłki Polonii mające na celu pomoc powstającym w Galicji Legionom pod wodzą Józefa Piłsudskiego. Była to pomoc ludzka - ze Stanów płynęli ochotnicy do Legionów - i materialno-finansowa. 7 kwietnia, 1916 r. J. Piłsudski skierował list do Polonii z podziękowaniem za zaangażowanie w sprawy Ojczyzny. List ten do dziś jest przechowywany w zbiorach Instytutu Piłsudskiego. Społeczność polonijna ( ok. 4.5 miliona ), podzielona w swoich sądach, była ważną siłą, która wspierała lub dezorganizowała działania polskiej dyplomacji w USA.

Dr Iwona Drąg Korga w prezentacji pt. Początek polskiej misji w USA. Sylwetki Posła Kazimierza Lubomirskiego i Ambasadora Potockiego  przedstawiła najważniejsze zagadnienia związanie z organizacją poselstwa RP w Waszyngtonie. Książę Lubomirski rozpoczął swą misję 1 listopada 1919 r. i pozostał na stanowisku do początku 1922 r. W okresie tym zorganizował poselstwo i powołał konsulaty RP w Nowym Jorku, Chicago, Pittsburgu, Buffalo i Detroit oraz rozpoczął konsolidację środowiska polonijnego. Jest fundatorem pałacyku, w którym do dziś przy 2640 16 N.W. mieści się Ambasada RP w Waszyngtonie. Bilans pierwszych lat polskiej misji dyplomatycznej w USA jest pozytywny - udało się przekonać amerykańską opinię publiczną, że państwo polskie jest trwałym i niezbędnym elementem ładu międzynarodowego.

Drugą część swojej wypowiedzi I. Korga poświęciła Jerzemu Potockiemu który sprawował funkcję Ambasadora RP w okresie od 29 maja 1936 r. do 14 grudnia 1940 r. Działał w okresie konfliktów politycznych w Europie, zasłużył się na polu budowy pozytywnego wizerunku Polski w oczach amerykańskiej opinii publicznej szczególnie podczas Wystawy Światowej w Nowym Jorku.

Rys historyczny zakończyła dr Danuta Piątkowska wykładem pt. Konstanty Buszczyński pierwszy konsul w Nowym Jorku. W barwnej narracji D. Piątkowska opowiedziała biografię K. Buszczyńskiego, ziemianina kresowego, podkreślając jego kontakty handlowe w Stanach Zjednoczonych, gdzie przebywał w 1910 i 1912 r. jako właściciel firmy produkującej znane na całym świecie nasiona buraka cukrowego.

Konstanty Buszczyński sprawował swą funkcję od 1919 r. do marca 1920 r.. W okresie tym zorganizował świetnie prosperujący konsulat, który tylko przez pierwsze siedem miesięcy swej działalności wydał 15 tysięcy paszportów i zatrudniał 30-tu pracowników. Jego misja była jednak bardzo trudna gdyż społeczność polonijna pragnęła mieć wpływ na kształtującą się polską palcówkę. Organizacje polonijne  Komitet Obrony Narodowej i Wydział Narodowy Polski nie chciały oddawać swoich wpływów wśród Polonii.

Jako ostatni głos zabrał Bartosz Wiśniewski z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych, który wygłosił prezentację pt. Bilans współpracy polsko-amerykańskiej 1989-2009. Przedstawił polityczne uwarunkowania stosunków dyplomatycznych między Stanami Zjednoczonymi a Polską  w okresie prezydentury Georga Busha seniora, prezydenta Billa Clintona i Georga Busha  oraz początki prezydentury Baracka Obamy. Mówił o oczekiwaniach Polski po wsparciu amerykańskiej akcji militarnej w Iraku i rozczarowaniach politycznych i gospodarczych.

Po części oficjalnej, w kuluarach trwały rozmowy i dyskusje.

Polskie archiwa i muzea za granicą

W trakcie drugiej Wojny Światowej i po jej zakończeniu wielu polskich polityków i przywódców znalazło się w Londynie, i tam powstały organizacje, które do dziś spełniają ważną rolę dla Polonii. W tym odcinku o polskich placówkach archiwalnych, bibliotecznych i muzealnych przedstawiamy dwie londyńskie organizacje: Instytut Józefa Piłsudskiego i Muzeum Sikorskiego.

Instytut Józefa Piłsudskiego w Londynie

Instytut Józefa Piłsudskiego w Londynie założony w 1947 roku, kontynuuje pracę Instytutu Badania Najnowszej Historii Polski, który działał w Warszawie w latach 1923-39. Początkowo traktowany jako filia Instytutu nowojorskiego, wkrótce rozwinął niezależną działalność

Do najważniejszych celów Instytutu należy gromadzenie źródeł naukowych i prowadzenie badań historycznych związanych z najnowszymi dziejami Polski, ze szczególnym uwzględnieniem epoki Józefa Piłsudskiego. Instytut prowadzi również działania wydawnicze, posiada bogate Archiwum, składające się z dokumentów i relacji historycznych związanych z przedmiotem badań Instytutu, dużego zbioru fotografii, prasy oraz cennych zestawów map. Biblioteka Instytutu obejmuje ponad 4500 pozycji wydawniczych. Archiwum i Biblioteka są wykorzystywane przez naukowców odwiedzających Instytut.

Muzeum Instytutu gromadzi pamiątki (odznaczenia, portrety, medale, sztandary) przekazywane przez osoby prywatne. Instytut ściśle współpracuje z bratnimi Instytutami Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku oraz w Warszawie.

Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie

Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie powstał w 1945 jako Instytut Historyczny im. gen. Sikorskiego (IHGS). Instytut przejął archiwa i pamiątki po generale Władysławie Sikorskim, przekazane przez wdowę p. Helenę Sikorską. Miał przejąć także wszystkie archiwa wojskowe i rzędowe. W 1964 r. doszło do połączenia Instytutu Historycznego im. gen. Sikorskiego z Polskim Ośrodkiem Naukowym. Instytucji nadano obecną nazwę. W następnych latach dołączyły Fundacja Sztandarów PSZ (1970), Polski Instytut Historyczny (1973), Studium Polski Podziemnej (1988). Celem Instytutu jest gromadzenie, przechowywanie, opracowanie naukowe oraz udostępnianie archiwów polskiego rządu na uchodźstwie i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

Archiwum liczy ponad 700 m bieżących. Trzonem zbioru archiwalnego jest Dziennik Czynności gen. Sikorskiego opracowany przez Reginę Oppmanową. Cenny zbiór dokumentów dotyczy Dowództwa PSZ z lat 1940-47, Armii Polskiej w ZSRR, Armii Polskiej na Wschodzie, 2 Korpusu, 1 Korpusu, 1 Dywizji Pancernej , Samodzielnej Brygady Spadochronowej, Marynarki Wojennej i Lotnictwa. Część "cywilna" obejmuje m. in.: Kancelarię Prezydenta RP, Prezydium Rady Ministrów, Radę Narodową, ministerstwa, ambasady, poselstwa i konsulaty.

Biblioteka zawiera zarówno literaturę piękną jak i wydawnictwa typowo naukowe. Posiada też zbiór starodruków (ok. 1000 pozycji), a wśród nich pierwsze wydanie De Rewolutionibus Orbium Celestium Mikołaja Kopernika z 1543. Muzeum zwiedza rocznie około kilka tysięcy osób. Jego chlubą jest ponad 90 oryginalnych sztandarów Wojska Polskiego z lat 1918-1947. Główna część muzeum poświęcona jest okresowi drugiej wojnie światowej. Osobny dział stanowi Sala Kawalerii. Muzeum posiada także zbiór monet, eksponatów ery napoleońskiej oraz zbiór fotografii.

Instytut prowadzi szeroko zakrojoną akcję wydawniczą. To dzięki niemu ukazały się poszczególne tomy Polskich Sił Zbrojnych w Drugiej Wojnie Światowej.

Copyright i Copyleft

Copyright albo prawa autorskie to bardzo niezwykłe i często słabo zrozumiałe prawo. W odróżnieniu od praw własności, które dotyczą obiektów materialnych (przedmiotów, nieruchomości itp.), prawa autorskie dotyczą obiektów niematerialnych. W intencji prawodawców próbują one balansować prawa twórcy do czerpania korzyści materialnych z stworzonego dzieła, z prawami odbiorców do korzystania z owego dzieła.

Prawo autorskie ulegało gwałtownym zmianom w ciągu ostatniej dekady, głównie pod wpływem lobby przemysłowych (między innymi przemysłu filmowego w USA), zawsze w kierunku rozszerzenia zakresu i czasu trwania ochrony prawnej dla twórcy i ograniczania prawa odbiorcy. Przedstawiane jako jedno z grupy praw "własności intelektualnej", do której należą też patenty, znaki firmowe, itp. jest także uważane za prawo do monopolu lub protekcjonizmu. 

Za początek współczesnego prawa autorskiego uważany jest Statut Anny z 1709 roku, który dał autorom prawo czerpania korzyści finansowych ze sprzedaży dzieła na okres 14 lat. Podobnie jak i w przypadku patentów, uzasadnieniem tego prawa była chęć ochrony praw twórcy do czerpania korzyści majątkowych z wynalazku czy stworzonego dzieła. W wyroku z 1779, brytyjski House of Lords potwierdził ograniczony czas trwania prawa. Po jego wygaśnięciu dzieło przechodzi w domeną publiczna, która stanowi zbiór wiedzy i twórczości stanowiący wspólny dorobek kulturowy i intelektualny ludzkości.

Kolejne akty kongresu USA, a także parlamentów europejskich, głównie pod naciskiem publishing lobby przedłużały okres trwania ochrony prawnej dla twórców. W 1976 prawo autorskie zostało znacznie przedłużone, z 28 lat od stworzenia dzieła do 50 lat od śmierci autora. W 1998 nowy akt prawny "Sonny Bono" (pejoratywnie określany jako Myszki Miki, gdyż powstał w wyniku intensywnego lobbingu firmy Disneya) przedłużył to prawo do 70 lat od śmierci (i 120 lat dla przedsiębiorstw). Najczęściej stosowanym argumentem za przedłużaniem ochrony  jest stwierdzenie, że twórcy przestaną tworzyć, jeśli nie da się im (i generacjom ich spadkobierców) prawa  przez 28, 50, 70 czy 120 lat.

Gdzie w takim razie jest ochrona "wspólnego dorobku kulturowego i intelektualnego ludzkości"? Wyjątek "fair use" pozwala na ograniczone użycie małego fragmentu dzieła do użytku osobistego. Wyjątki w prawie USA dają bardzo ograniczone prawa bibliotekom i archiwom, które mogą np. zrobić do 3 kopii (w tym kopii cyfrowych) dzieł zagrożonych. Polskie prawo autorskie takiego wyjątku nie ma. Dzieła tworzone od początku w postaci elektronicznej nie są w ogóle brane pod uwagę.

Określenie tego, co zwykli obywatele mogą robić z dziełami jest bardzo skomplikowane. Czy można zaśpiewać piosenkę, która ktoś skomponował? Czy można z posiadanej książki wyrwać kartki? Czy można ją komuś oddać? Sprzedać? Czy można zrobić zdjęcie obrazu? Szkic rzeźby? Czy jest to kopia w rozumieniu prawa autorskiego? Żadne z tych pytań nie ma jednoznacznej odpowiedzi na świecie, ale często odpowiedź jest negatywna, nawet jeśli prawo nie jest ścigane. Przykładem jest niemieckie "Panoramafreiheit" które pozwala na malowanie i robienie zdjęć umieszczonych publicznie budynków i rzeźb. We Włoszech nie ma takiego prawa i robienie szkicu lub zdjęcia domu może naruszać prawa autorskie. Zbudowanie trójwymiarowego obiektu  na podstawie rysunku nie jest naruszeniem praw autora szkicu ... w USA, a jest pogwałceniem prawa w Wielkiej Brytanii, gdzie taki przedmiot stanowi "kopię" jego rysunku. 

Coraz bardziej restrykcyjne (i za każdym razem działające wstecz) prawa autorskie spotykają się z rosnąca reakcją. Ruch ten,  rozpoczęty w dziedzinie oprogramowania, rozszerza się na inne rodzaje twórczości i jest często określany jako "Copyleft". Wbrew nazwie, nie jest to ruch w kierunku obalenia prawa autorskiego, a raczej wykorzystuje je, aby dać użytkownikom szerokie prawa użycia i wykorzystania dzieła. W następnym odcinku opiszemy bardziej szczegółowo inicjatywy Copyleft.

Kalendarium Rocznicowe

Erazm Jerzmanowski - polski milioner

Erazm Józef Jerzmanowski (1844-1909) przez przeszło dwadzieścia lat mieszkał w Nowym Jorku; długi czas we wspaniałym domu na Madison Ave. pod numerem 818.

Był jedną z czołowych postaci w życiu ówczesnej Polonii amerykańskiej. Energiczny przemysłowiec, mecenas oświaty i nauki zyskał uznanie sfer przemysłowych i fachowców jako założyciel „Equitqble Gas Light Co.“ (1882) i jej prezes przez 13 lat. Założył też kompanie gazowe w Chicago, Baltimore, Troy, Albany, Yonkers, Brookly, Utica, Memphis. Udoskonalił technologie przemysłu gazowego 17 patentami. Sieć kompanii gazowych przynosiła krociowe zyski. Jerzmanowski dorobił się milionowego majątku.

Urodził się 2 czerwca 1844 r. w Tomisławicach (kaliskie). Pochodził z rodziny ziemiańskiej. Gimnazjum ukończył w Warszawie. Studia w Instytucie Politechnicznym w Puławach przerwało powstanie styczniowe, w którym wziął udział. Po jego upadku schronił się w Galicji, a stamtąd wyjechał do Francji, gdzie kontynuował naukę m. in. w Szkole Inżynierii i Artylerii Wojskowej w Metz. Walczył w wojnie francusko-pruskiej. Przegrana Francji rozwiała nadzieje polskich wygnańców. Jerzmanowski pozostał we Francji. Otrzymał pracę u Jessie de Moteya, przemysłowca specjalizującego się w produkcji gazu oświetleniowego. Firma wysłała go do Stanów Zjednoczonych dokąd przyjechał w 1873 r.

Oprócz pracy zawodowej, której poświęcał gros czasu, Jerzmanowski nie tracił kontaktu ze „starym krajem“. Interesował się sprawami Polonii i emigracją, której był przeciwny. Z jego inicjatywy i dzięki jego finansom 25 grudnia 1886 r. założony został Komitet Centralny Dobroczynności w Nowym Jorku, którego celem była pomoc przybywającym tutaj Polakom. W Komitecie aktywnie działali, oprócz Jerzmanowskiego, także: dr Wincenty Krzyżanowski, Karol Bodzenta Chłapowski, Ignacy Pawłowski, dr Wincenty Żółnowski, ks. Hieronim Klimecki. Komitet otworzył biuro pośrednictwa pracy dla polskich imigrantów. Erazm Jerzmanowski założył i finansował towarzystwo Pomoc dla Biednych. Subsydiował zarówno działające wśród Polonii, jak i w kraju szkoły parafialne, czytelnie, kolonie dla dzieci, ochronki. Sfinansował witraże Józefa Mehoffera w katedrze na Wawelu, słał stałe subwencje dla Gimnazjum Polskiego w Cieszynie, Teatru Polskiego w Krakowie, Banku Ziemskiego w Poznaniu, Towarzystwa Czytelni Ludowych w Poznaniu, Kasy im. Mianowskiego i Ochronki im. Rodziców Jerzmanowskiego (Franciszka i Kamilii z Kossowskich ) w Warszawie. W Jersey City, NJ ufundował istniejący do dzisiaj kościół św. Antoniego z Padwy.Trudno oszacować całokształt materialnych świadczeń tego człowieka na różne cele. Przykładowo można wskazać, że w l. 1886-1896 jego ofiarność obliczono na kwotę 50 tys. dol. W 1890 r. Jerzmanowski wszedł do Rady Muzeum Narodowego w Raperswillu, w Szwajcarii wnosząc do kasy tej placówki okrągłą sumkę.

W 1896 r. Jerzmanowski wraz z żoną, Amerykanką, Anną z Koesterów zdecydował się opuścić Amerykę. Osiedlił się w Prokocimiu pod Krakowem, dokąd przyjeżdżał często wcześniej na wakacje. Dbał o oświatę. Założył czasopismo dla chłopów „Polski Lud“. Towarzystwo Szkoły Ludowej mianowało Jerzmanowskiego członkiem honorowym, zawdzięczało bowiem jemu i jego pieniądzom swój rozwój.

Erazm Jerzmanowski zmarł 7 lutego 1909 r. po wcześniejszym zapaleniu płuc i częściowym paraliżu mózgu. Majątek zapisał żonie, a po jej śmierci (1912) weszła w życie Fundacja Nagrody Erazma i Anny Jerzmanowskich, natomiast rozdawnictwem nagród zajęła się Akademia Umiejętności (od 1919 r. Polska Akademia Umiejętności). Suma 40 tys. koron (równowartość 12 kg złota) po raz pierwszy została przyznana w 1915 r. Otrzymali ją Henryk Sienkiewicz i Ignacy J. Paderewski. Wojna zniszczyła fundację, a władze komunistyczne spowodowały zaniechanie działalności PAU (1952).

Krakowskie środowisko, reprezentowane przez Towarzystwo Przyjaciół Prokocimia im. Erazma i Anny Jerzmanowskich (istnieje od 1989), zakon o. Augustianów, władze samorządu krakowskiego i małopolskiego, oraz „Wiadomości Krakowskie“ zadbało o przypomnienie tego wielkiego Polaka. Okazją jest setna rocznica jego śmierci i 165 urodzin. Patronat nad obchodami objęli kardynał metropolita krakowski ks. Stanisław Dziwisz i prezydent Krakowa prof. Jacek Majchrowski. Były wystawy i prelekcje. Ukazało się wiele informacji prasowych. 6 czerwca 2009 r. w zabytkowym parku prokocimskim stanie pomnik Jerzmanowskiego dłuta prof. Stefana Dousa. Grażyna Fijałkowska jest autorką książki o polskim milionerze, który „oświetlił Amerykę“.

Quiz

 Odpowiedź na pytanie z poprzedniego Biuletynu: Kiedy i w jakich miejscach w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie przebywał Józef Piłsudski?

Józef Piłsudski w drodze do Japonii w 1904 roku przypłynął do Nowego Jorku statkiem linii brytyjskich White Star Kompanii KUNART. Zatrzymał się w hotelu i spotkał się z towarzyszami. Następnie udał si do Toronto w Kanadzie , a po drodze zatrzymał się w Niagarze, aby zwiedzić wodospad. Z Toronto dotarł do Vancouveru i stamtąd popłynął do Tokio. W drodze powrotnej z Japonii, wstąpił do San Francisco i Colorado (Grand Canion).

Otrzymaliśmy trzy odpowiedzi bliskie powyższemu opisowi. Pierwszy przysłał odpowiedź pan Jan Zieliński z Berna. Następne odpowiedzi nadeszły od pana Piotra Szyszko i pan Piotr Janusa, obu z Warszawy. Dziękujemy. Osoby te otrzymały jako nagrodę płytę DVD o marszałku Józefie Piłsudskim. 

Nowy quiz: Ile rodzeństwa (podaj imiona) miał marszałek Józef Piłsudski?

Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce jest niezależną placówką o profilu historycznym, jednym z największych polskich i polonijnych archiwów poza granicami kraju, posiadającym zbiory dokumentów, zdjęć, obrazów, medali i innych pamiątek, a także bibliotekę. Aby uzyskać więcej informacji odwiedź nasza stronę www.pilsudski.org.

Poprzednie numery są na stronie biuletynów Instytutu, gdzie można również zamówić subskrypcję.  Jeśli chcesz włączyć się do prac Instytutu, zostań jego członkiem albo wolontariuszem. Szczegóły na stronie Instytutu http://www.pilsudski.org/Polish/Instytut/Deklaracja.htm. Instytut utrzymuje się z donacji i darowizn, jesteśmy wdzięczni za każdą pomoc.

Apelujemy o przekazywanie do Instytutu Piłsudskiego pamiątek rodzinnych, korespondencji i innego rodzaju zbiorów archiwalnych. Instytut potrzebuje także wolontariuszy do pomocy w działalności, opracowywaniu zbiorów, digitalizacji, kwerendach itp.

Instytut Józefa Piłsudskiego otwarty jest codziennie od poniedziałku do piątku. Poniedziałek, wtorek, czwartek - 10:00 AM do 5:00 PM. Środa - 10:00 do 8:00 PM.

---