Program nauczania dla uczniów z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym w gimnazjum

Prezentuję program opracowany dla uczniów z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym uczęszczających do gimnazjum ogólnodostępnego. Wielu nauczycieli ma problem, w jaki sposób pracować z takimi uczniami jeśli w wyniku decyzji rodziców znajdą się w zwykłym gimnazjum. Zagadnienie to regulują odrębne przepisy, a nauczyciele zobligowani są do dostosowania programów i sposobów oceniania. Nadmienię, że uczniów z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym nie ocenia się stopniami (tylko w sposób opisowy). Nauczyciel ocenia postępy, a nie osiągnięcia. Uczniowie ci nie piszą egzaminu gimnazjalnego.

Wstęp

     Program został opracowany w oparciu o orzeczenia z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w XX, diagnozę pedagogiczną przeprowadzoną w Gimnazjum w XX pod kątem umiejętności uczniów oraz postępu rozwoju społecznego; "Podstawę programową kształcenia ogólnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym w szkołach podstawowych, gimnazjach i oddziałach przysposabiających do pracy w zasadniczych szkołach zawodowych" (Rozporządzenie MENiS z 26.02.2002 r. - "Dziennik Ustaw" nr 51 poz.458).

Cele

Główny
Rozwijanie autonomii ucznia niepełnosprawnego, jego personalizacja oraz socjalizacja.

Cele szczegółowe:

1. Zdobywanie przez ucznia maksymalnej niezależności życiowej w zakresie zaspokajania podstawowych potrzeb.

2. Nauka zaradności i współżycia w grupie rówieśniczej, rodzinie i społeczeństwie.

3. Kształtowanie mowy, umiejętności czytania i pisania.

4. Doskonalenie sprawności ruchowej (duża i mała motoryka).

5. Dostarczanie wiadomości o środowisku społecznym, przyrodniczym, technicznym.

6. Wdrażanie do przestrzegania zasad BHP w różnych sytuacjach życiowych.

7. Przygotowanie do korzystania z życia kulturalnego i umiejętnego zagospodarowania wolnego czasu.

Charakterystyka programu
      Program został opracowany w celu realizowania potrzeb edukacyjnych uczniów z upośledzeniem umiarkowanym uczęszczających do Gimnazjum w Niebieszczanach i będzie realizowany podczas obowiązkowych zajęć dydaktycznych. Zakłada poszanowanie indywidualnych możliwości dziecka i granic jego rozwoju. Treści nauczania są tak opracowane, aby nauczyciel mógł dostosować je do umiejętności uczniów.
Program obejmuje następujące obszary edukacji:

• Umiejętności językowe (mówienie, słuchanie, czytanie, pisanie).

• Umiejętności matematyczne.

• Umiejętności przyrodnicze (poznawanie przyrody, dbałość o zdrowie, poznawanie najbliższego otoczenia, zasady bezpieczeństwa).

• Umiejętności artystyczno-ruchowe (plastyczne, muzyczne, ruchowe): aktywność muzyczna, plastyczna, parateatralna, taneczna, zabawy muzyczno-ruchowe, stosowanie środków artystycznego wyrazu, ćwiczenia gimnastyczne i korekcyjne, udział w zawodach sportowych, turystyce, krajoznawstwie.

• Umiejętności praktyczne: umiejętność samoobsługi, przestrzeganie zasad bezpieczeństwa, dbałość o zdrowie, umiejętność porozumiewania się z otoczeniem, umiejętności techniczne, poznawanie materiałów i produktów codziennego użytku, ich właściwości i zastosowań; posługiwanie się prostymi narzędziami, korzystanie z urządzeń socjalnych i technicznych powszechnego użytku, kształtowanie zachowań proekologicznych.

• Zachowanie.

• Religia.

Treści

EDUKACJA JĘZYKOWA

• Wzbogacanie biernego i czynnego słownictwa w trakcie realizowania poszczególnych pozycji programowych;

• Wyrabianie spostrzegawczości wzrokowo - ruchowej oraz sprawności słuchowej;

• Nazywanie rzeczy, czynności, cech przedmiotów i osób;

• Czytanie głośne, ciche - ze zrozumieniem;

• Kształcenie poprawnej dykcji i wyrazistości mowy;

• Kształcenie umiejętności korzystania z książek, podręczników, poradników, czasopism;

• Praktyczne ćwiczenia w odczytywaniu instrukcji obsługi urządzeń, ulotek np. o sposobie dawkowania leku; korzystanie z rozkładów jazdy autobusów, pociągów; przepisów kulinarnych, prania; objaśnianie informacji na metkach towarowych;

• Ćwiczenia w pisaniu: symbole graficzne liter, pisanie po śladzie, odwzorowywanie, pisanie samodzielne, łączenie liter w sylaby (sylaby dwuliterowe i bardziej złożone);

• Pisanie kilkuzdaniowych form wypowiedzi (opis, opowiadanie, sprawozdanie, notatka, elementy charakterystyki);

• Pisanie krótkiego listu, życzeń, planu, zaproszenia, ogłoszenia.

• Używanie form grzecznościowych; załatwianie prostych spraw, rozmowa telefoniczna;

• Kształcenie umiejętności wyrażania własnych sądów;

• Pisanie na komputerze;

• Ćwiczenie pamięci - nauka prostych tekstów na pamięć, następstwo czasu w opowiadaniu, wyróżnianie głównych bohaterów;

• Znajomość nazw najbliższego miasta, siedziby gminy, i powiatu. Budzenie uczuć przywiązania do własnych okolic;

• Znajomość nazwy kraju i stolicy. Znajomość symboli narodowych. Kształcenie poczucia przynależności do narodu, dumy narodowej np. poprzez udział w uroczystościach. Wyrabianie postaw obywatelskich i współodpowiedzialności za małą i dużą ojczyznę.

EDUKACJA MATEMATYCZNA

• Wprowadzenie ogólnych pojęć (mało - dużo, wysoko - nisko, cięższy - lżejszy);

• Orientacja w przestrzeni (góra - dół, wyżej - niżej, w przód - w tył, pod - nad, obok, na, prawa - lewa);

• Dodawanie i odejmowanie w zakresie stu, liczenie dziesiątkami; elementy tabliczki mnożenia przy pomocy kalkulatora;

• Rozwiązywanie łatwych zadań tekstowych;

• Zastosowanie komputera w kształtowaniu pojęć matematycznych;

• Tworzenie zbiorów, porządkowanie w kolejności wzrastającej i malejącej;

• Mierzenie długości miarą metrową, metrem krawieckim, taśmą stolarską, linijką;

• Mierzenie ciężarów bez użycia odważników, ważenie na wadze elektronicznej;

• Mierzenie objętości;

• Rozpoznawanie figur geometrycznych;

• Znajomość pieniędzy - odróżnianie wartości bilonu od banknotów, siła nabywcza danego nominału, umiejętność odliczania określonej sumy;

• Utrwalanie umiejętności posługiwania się zegarem.

EDUKACJA PRZYRODNICZA
     Edukacja przyrodnicza obejmujące rozumienie zjawisk zachodzących w przyrodzie, kształtowanie umiejętności działań w środowisku przyrodniczym:

• Znajomość pór roku, kolejność występowania;

• Znajomość kalendarza (miesiące i dni tygodnia), dopasowywanie miesięcy do pór roku, wyszukiwanie określonej daty w kalendarzu;

• Zegar - ćwiczenia znajomości pory dnia, łączenia jej z zajęciami i godzinami na zegarze, wprowadzenie pojęcia minuty i sekundy (indywidualnie);

• Znajomość zjawisk atmosferycznych (deszcz, burza, śnieg itp.), przyporządkowywanie ich do określonej pory roku;

• Zwierzęta domowe, zwierzęta dzikie (rodzime i egzotyczne) - umiejętność odróżniania, cel hodowli zwierząt domowych, łączenie zwierzęcia z danym produktem;

• Odróżnianie ptaków od innych zwierząt, podział (ptactwo domowe i dzikie) tryb życia, pojęcie gniazda;

• Potrzeba opieki nad zwierzętami;

• Owoce i warzywa - rozróżnianie nazw, wartości odżywcze, pojęcie witaminy;

• Podział drzew (iglaste, liściaste), drzewa owocowe;

• Drzewa, krzewy, kwiaty - umiejętność rozróżniania, nazewnictwo - systematyczne poszerzanie zakresu wiedzy;

• Poszanowanie środowiska naturalnego, działania proekologiczne.

EDUKACJA ARTYSTYCZNO-RUCHOWA

Muzyka z rytmiką:

• Rozwijanie wrażliwości muzycznej i rozbudzanie zainteresowań muzyką;

• Wzbogacanie mowy poprzez naukę piosenek;

• Rozwijanie poczucia rytmu;

• Rozwijanie słuchu i głosu;

• Usprawnianie koordynacji wzrokowo - ruchowo - słuchowej;

• Relaks przy muzyce.

Plastyka:

• Rozwój wyobraźni i aktywności twórczej;

• Wyrażanie nastroju poprzez pracę plastyczną;

• Rozwój sprawności manualnych.

Wychowanie fizyczne:

Zabawy i gry ruchowe, gimnastyka, dyscypliny sportowe: tenis stołowy, jazda na rowerze, piłka nożna, piłka siatkowa.

EDUKACJA PRAKTYCZNA
Samoobsługa:

Utrwalanie i poszerzanie nabytych sprawności z zakresu higieny osobistej; dbałość o porządek w otoczeniu, umiejętność przygotowania posiłków.

Uspołecznienie:

• Kształcenie pojęcia "ja" osobowego, znajomość własnego imienia i nazwiska, adresu, wieku, daty i miejsca urodzenia, wyrabianie poczucia szacunku do własnej osoby. Doskonalenie umiejętności autokontroli, np. poprzez zabawy, do których trzeba się włączyć w odpowiednim momencie;

• Znajomość imion rodziców, rodzeństwa, dalszych krewnych, znajomość zawodu i miejsca pracy rodziców, umacnianie poczucia więzi z rodziną, nazywanie i wyrażanie uczuć wobec jej członków, kształcenie poczucia odpowiedzialności i poświęcenia dla rodziny;

• Znajomość imion, nazwisk kolegów z klasy i z innych oddziałów, a także osób z najbliższego i dalszego otoczenia (np. nauczycieli, pracowników obsługi, księdza sąsiadów i in.); budzenie poczucia integracji z grupą i współodpowiedzialności poprzez wspólne działanie i opiekę nad młodszymi;

• Kształtowanie uczuć szacunku i sympatii do innych osób, sposobów kulturalnej ekspresji tych uczuć (np. przy okazji imienin, świąt, sytuacji kryzysowych);

• Umiejętność współczucia i dzielenia się radością;

• Utrwalanie poczucia swojej i cudzej własności;

• Nauczenie prawidłowej reakcji w sytuacjach trudnych: obrona siebie i innych przed agresją, radzenia sobie tak w sytuacji porażki, jak i w sytuacji sukcesu;

• Zapoznanie ze strukturą władzy w zakresie możliwości uczniów. Pojęcia: sołtys, wójt, burmistrz, prezydent, premier, sejm etc. Znaczenie policji i wojska. Orientacja w zakresie działania kilku instytucji, np. urząd gminy, poczta, ośrodek zdrowia, sąd.

• Kształtowanie właściwych postaw wobec otoczenia przyrodniczego: miłości, szacunku i odpowiedzialności wobec zwierząt i roślin. Wyrabianie nawyków proekologicznych.

Kształcenie techniczne:

• Dalsze usprawnianie w zakresie małej motoryki;

• Obsługa prostych urządzeń technicznych, elektrycznych i elektrotechnicznych;

• Poznawanie materiałów i produktów, ich właściwości i przydatności w życiu codziennym;

• Zajęcia praktyczne przy wykorzystaniu różnych materiałów, narzędzi i prostych urządzeń technicznych.;

• Zajęcia z zakresu gospodarstwa domowego.

RELIGIA

Treści przyjęte w podstawie programowej tego przedmiotu i dostosowane przez prowadzącego do możliwości ucznia - ocena wyrażona stopniem.

ZACHOWANIE

Zgodne z przyjętymi normami społecznymi i regulaminem szkoły - ocena opisowa.
Procedury osiągania celów (metody, formy, sposoby realizacji)

     Ponieważ program jest przeznaczony dla uczniów z upośledzeniem umiarkowanym, pewne metody i formy oraz sposoby realizacji będą dostosowywane do bieżących możliwości uczniów. Nauczyciel będzie decydował z jakich treści zrezygnować, a jakie należy poszerzyć. Należy stosować szeroką indywidualizację zajęć i dostosowywać je do możliwości uczniów; łączyć zadania praktyczne z pracą umysłową; wdrażać do świadomego i planowego działania; uczyć podejmowania decyzji i odpowiedzialności za wyniki swej pracy. Efektem ma się stać bezpieczne i samodzielne funkcjonowanie w środowisku.
     Nauczyciel może stosować następujące metody i formy pracy: poranny krąg, metoda ośrodków pracy, elementy kinezjologii edukacyjnej (metoda Dennisona) oraz metody sytuacyjne, symulacyjne, inscenizacyjne, ekspresyjne, impresyjne i praktycznego działania; malowanie, rysowanie, modelowanie, elementy rzeźby w różnych materiałach i różnymi technikami.

Osiągnięcia

1. Zdolność koncentracji uwagi - spostrzegawczości słuchowej, która zapewnia prawidłowy odbiór mowy.

2. Słuchanie cudzych wypowiedzi i umiejętność selekcji informacji.

3. Czytanie tekstu ze zrozumieniem.

4. Umiejętność nawiązania kontaktu z innymi w rozmowie; nadawanie wypowiedzi spójności i logicznego układu treści.

5. Opowiadanie własnych przygód, doświadczeń, przeżyć.

6. Umiejętność redagowania (w mowie i piśmie) krótkiego opowiadania, opisu, sprawozdania oraz krótkich form użytkowych.

7. Umiejętność rozwiązywania zadań w sposób konkretny, na podstawie pomiarów i realistycznych rysunków.

8. Umiejętność obserwacji świata przyrody, rozpoznawanie stanów pogody, pory roku, dnia.

9. Ocena własnego stanu zdrowia i wymienienie objawów chorobowych oraz zwrócenie się o pomoc do lekarza.

10. Umiejętność wyboru właściwych składników w przyrządzaniu posiłków.

11. Poznanie swych możliwości w zakresie motoryki małej i dużej oraz uczestnictwo w gimnastyce, grach, zabawach sportowych oraz zajęciach rekreacyjnych i rehabilitacyjnych.

12. Posługiwanie się prostymi narzędziami, sprzętem gospodarstwa domowego, elektrycznym i elektrotechnicznym.

13. Rozumienie prostych informacji - instrukcji (w oparciu o konkrety).

14. Jazda na rowerze i zachowanie podstawowych zasad bezpieczeństwa.

15. Korzystanie z komunikacji autobusowej na terenie swej miejscowości.

Sposoby sprawdzania
     Uczniów należy oceniać, nie za osiągnięcia, a za postępy - jednak bardzo trudno ocenić efektywność metod stosowanych w przypadku uczniów z upośledzeniem, gdyż często wypracowane efekty są bardzo krótkotrwałe. Nie ma uniwersalnego narzędzia kontroli szkolnych osiągnięć uczniów z upośledzeniem.
      Ocena może pełnić funkcję motywującą do dalszej pracy. Uczeń powinien wierzyć w swe możliwości i osiągać w miarę swych możliwości sukces. Kontrola może przybierać formę zróżnicowaną: testem będzie obserwacja poczynań ucznia, ale i forma zabawy, konkursu, gry dydaktycznej; czy też sprawdzenie postępów w sytuacji praktycznej: na poczcie, w sklepie, u lekarza; umiejętność korzystania z kalkulatora, telefonu, obsługa prostych urządzeń technicznych. Umiejętność nieskomplikowanego korzystania z niektórych funkcji komputera. Ocena powinna uwzględniać wkład pracy ucznia, dotyczyć konkretnych umiejętności i wiadomości ucznia. Ma mu dać poczucie sukcesu i przekonanie, że zdobyta wiedza będzie przydatna w życiu.

Ewaluacja
     Oceny skuteczności programu można dokonywać podczas okresowej diagnozy postępu rozwoju społecznego ucznia - przynajmniej raz w roku.

Literatura

1. Elżbieta M.Minczakiewicz: "Dziecko niepełnosprawne. Rozwój i wychowanie". Oficyna Wydawnicza "Impuls". Kraków 2003.

2. Janina Wyczesany: Pedagogika upośledzonych umysłowo. Oficyna wydawnicza "Impuls". Kraków 2002.

3. Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym w szkołach podstawowych, gimnazjach i oddziałach przysposabiających do pracy w zasadniczych szkołach zawodowych. Rozporządzenie MENiS z 26. 02,2002 r. Dziennik Ustaw nr 51 poz.458.

4. Barbara Łaska, Paweł Rudnik, Henryk Baniak: "Kształcenie specjalne w szkole ogólnodostępnej. Publikacja internetowa z witryny "Edukator".

5. Marta Jankowska: "Uczeń z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym w gimnazjum ogólnodostępnym. Publikacja: www.literka.pl.

6. Elżbieta Uczkiewicz-Bachmińska, Elżbieta Wolsza, Jerzy Turek, Edwarda Maćkowska: "Program nauczania dla gimnazjum specjalnego Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Cerekwi. Publikacja http://sosw-cerekiew.republika.

---