Małgorzata Musierowicz

Kwiat kalafiora

Wydawnictwo Akapit Press, Poznań 1998 r.

31 grudnia sobota

Suknia była różowa.

Na zgięciach i szwach tkanina migotała delikatnie i złociście. U dołu spódnicy tryskał tęczowymi iskrami ornament ze sztucznych brylancików. Wisiała na sinym manekinie w oknie wystawowym Domu Mody „Telimena” przy ulicy Armii Czerwonej w Poznaniu.

Kreacje tego typu nie podobają się na ogół wyrafinowanym elegantkom. Ale Ida Borejko do takich nie należała. Miała lat czternaście, była chuda, rudowłosa i odziana w za duże palto odziedziczone po starszej siostrze - Gabrieli.

- Chciałabym - powiedziała Ida Borejko gorącym głosem. - Chciałabym być brunetką. - Przykleiła nos do szyby wystawowej Domu Mody „Telimena” i pożerała wzrokiem błyszczące, różowe cudo konfekcyjne. - Gdybym była brunetką - dodała następnie - mogłabym malować usta na wiśniowo.

- A tak to nie możesz wcale - celnie odparła Gabriela, rosła i dorodna siedemnastoletnia sportsmenka o niebywale długich nogach. - Ida, dziecino, idziemy. Jestem głodna jak szakal.

- Gabrysia, ale popatrz tylko...

Gabrysia popatrzyła i lekceważąco ruszyła brwiami. Były to brwi szerokie i stanowcze, jakby stworzone do tego, by nimi lekceważąco poruszać. Pod tymi brwiami znajdowały się inteligentne brązowe oczy o stanowczym spojrzeniu, a wszystko razem mieściło się na twarzy rumianej, myślącej i dość silnie piegowatej. Gabrysia ubrana była w wytarte dżinsy „Odra”, burą kurtkę i nieokreślonego koloru beret filcowy, wciśnięty byle jak na krzywo przyciętą blond czuprynę. Wyglądała jak duży, zaniedbany chłopak. Nie była fanatyczką elegancji. Każdy mógł to zrozumieć na pierwszy rzut oka.

- No, już! - powiedziała głosem mocnym i despotycznym, po czym szarpnęła uchwytem siatki z zakupami. Drugi uchwyt znajdował się w dłoni zapatrzonej Idy, toteż szarpnięcie było dla niej przykrą niespodzianką. Z trudem złapała równowagę i w tej samej chwili, zmuszona do truchciku, już biegła za swą starszą siostrą, która wielkimi, równymi krokami maszerowała w stronę skrzyżowania ulic.

- No co?! No co?! - krzyknęła Idą z piskliwą irytacją. - Czego to tak lecisz, co?

- Mówiłam, jestem głodna. Diabelnie.

- Na twoim miejscu nie jadłabym tyle - docięła swej brutalnej siostrze obrażona Ida. - Na twoim miejscu starałabym się już nie rosnąć.

- Niby dlaczego? - utrzymywała równe tempo Gabriela. - Gdybym była mniejsza, nie mogłabym grać w kosza w AZS-ie.

- Kupiłyśmy jajka? - skojarzyła sobie Ida.

- Kupiłyśmy. Nie mów mi o jedzeniu, bo zemdleję. No, chodź już, prędzej! - Gabriela jeszcze bardziej przyspieszyła kroku i wyciągnęła siostrę na skrzyżowanie ulicy Armii Czerwonej z ulicą Tadeusza Kościuszki.

W tej samej chwili z przeciwnej strony jezdni ruszył bardzo wysoki, barczysty szatyn o stalowych oczach, orlim nosie i niebezpiecznym uśmiechu notorycznego podrywacza. Był to młodzieniec przystojny i pewny siebie, toteż tym dziwniejsze mogło się wydawać jego zachowanie, kiedy - niesiony falą przechodniów - wpadł znienacka wprost na Gabrielę i stanął z nią oko w oko i nos w nos.

- Yh! - wyrwał mu się mianowicie trwożny okrzyk, a jego twarz pobladła.

Zaskoczona Gabriela stała przez chwilę nieruchomo, z uwieszoną u siatki młodszą siostrą, której oczy zapłonęły nagle ową charakterystyczną dla młodszych sióstr ciekawością.

- Ty ty...Gab...Gabrysiu? - spytał głupio szatyn. Gabriela była tak daleka od romantycznego zawstydzenia, jak Syberia od Riwiery. - Co, ślepy jesteś? - spytała rzeczowo.

- Słuchaj...

- Nie ma mowy - odparła energicznie Gabriela. - O, nie. A jakby co, to tym razem oberwiesz, słowo ci honoru.

- Gabrysiu... - odzyskał nieco pewności szatyn. - Daj sobie wytłumaczyć...

- Stary - wyrzekła ona głosem jak brzytwa. - Mnie nie trzeba nic tłumaczyć, ja jestem inteligentna i z miejsca sama rozumiem. Wybacz i żegnaj. Światło zielone już miga.

- Gabrielo!

- Stary, cześć. Do zobaczenia na jakimś treningu. I daj mi już spokój, raz na zawsze - powiedziała Gabriela bezlitośnie i szarpnąwszy za swój uchwyt jak za uprząż, pociągnęła Idę, aż smarkuli ruda grzywa spadła na oczy.

Przeszły na drugą stronę jezdni i ruszyły dalej, w kierunku ciemnego kamiennego masywu Pałacu Kultury.

- Gabuniu, kto to był? No, powiedz mi, kto to był? -jęczała Ida i, me mogąc wydusić odpowiedzi z milczącej zawzięcie siostry, pytała dalej: - Znajomy? Z AZS-u? Gniewacie się? No, powiedz!!!

- Znajomy - burknęła Gabriela na odczepne. Była rozdrażniona.

- Taki jeden. Nazywa się Pyziak.

„Janusz Pyziak” - pomyślała i znów ją zatrzęsła dawna złość. Pyziak (lat osiemnaście, wzrost: metr osiemdziesiąt dwa) był gwiazdą drużyny juniorów. Słynął z niezawodnych rzutów. Mecz koszykówki bez niego był z reguły sromotną porażką. Otóż ta właśnie gwiazda kosza pewnego wrześniowego wieczoru zwróciła swe spojrzenie na Gabrielę. Wieczór był piękny i Janusz Pyziak odprowadził Gabrysię po treningu do domu nieco okrężną drogą. Mimo mroku patrzał jej bezustannie w oczy i powiedział, że przypomina mu kwiat jabłoni, drżący w lekkim, wiosennym wietrze. Na Gabrieli metafora ta wywarła niezwykle silne wrażenie do następnego treningu, kiedy to, zwierzywszy się koleżance z drużyny, usłyszała od niej, że i ona, jakiś miesiąc temu, została przez Pyziaka porównana do kwiatu jabłoni. Skonfrontowana z całą drużyną juniorek metafora Pyziaka okazała się wytartym liczmanem: aż cztery dziewczyny były kwiatem jabłoni dla dzielnego koszykarza, dwie natomiast porównane zostały do muzyki skrzypcowej. Szatnia drużyny żeńskiej rozbrzmiewała tamtego wieczoru huraganowymi wybuchami śmiechu, a nieświadom niczego Pyziak, który zaproponował Gabrieli spacer po parku, został przez nią zbesztany, zawstydzony, skarcony jak dzieciak i odtrącony kategorycznie raz na zawsze. Wyszydzony następnie w sposób solidarny przez całą drużynę juniorek trzy tygodnie nie przychodził na treningi w te dni, kiedy w sali ćwiczyły razem oba zespoły

- chłopców i dziewczyn. Po trzech tygodniach wrócił do równowagi i na treningi, lecz unikał Gabrieli jak diabeł święconej wody.

I że też dzisiaj akurat musiał wpaść na nią na skrzyżowaniu!

To ci biedaczyna...

Gabrysia uśmiechnęła się z tajoną satysfakcją, przypominając sobie zmieszanie tego zakłamanego potwora, i z wolna doszła do wniosku, że nie ma powodu do zdenerwowania, spotkanie dzisiejsze wypadło nawet całkiem zabawnie.

Było to ostatnie popołudnie roku 1977.

Gabriela i Idą wędrowały sobie ze swoimi zakupami przez ulice Poznania, a wokół nich, w szarym powietrzu, unosiły się upojne sylwestrowe fluidy. Restauracje i kawiarnie, świetlice i kluby studenckie, sale konferencyjne i stołówki zakładów pracy. Wojska Polskiego, Służby Zdrowia, Milicji Obywatelskiej i ORMO, jadalnie szkolne i liczne klasopracownie oraz wszystkie inne nadające się do tego celu pomieszczenia udekorowano bladymi serpentynami z ubocznej produkcji papierniczej, zegarami wyciętymi ze styropianu i obowiązkowo wskazującymi za pięć dwunastą, dowcipnymi malowidłami o podtekście uczuciowym lub frywolnym, koszmarnymi kominiarzami ze szczotką, a także gigantycznymi maseczkami z brystolu, wysmarowanego czarną plakatówką i posypanego tak zwanym błyszczem. Zakupiono ogromne ilości napojów alkoholowych i Pepsi-Coli, ryb w galarecie, pieczeni rzymskiej i sałatek garmażeryjnych. Wszystko wokół dyszało oczekiwaniem szampańskiej nocy. Po chodnikach i jezdniach całego miasta, dławiąc się w kłębach niebieskawych, czarnych i brunatnych spalin samochodowych, tupały tysiące zaaferowanych obywateli PRL, taszcząc w zgrabiałych dłoniach paczki, siatki i butelki. Do kas sklepowych płynęły strumienie żywej gotówki, powiększając tylko ogólne zamieszanie. Przed zakładami fryzjerskimi i wewnątrz nich odbywały się sceny dantejskie. Gdzie indziej znów dowieziono szampana i to powodowało natychmiastowe utworzenie się na chodniku wiru o kilku epicentrach. Przechodnie mieli w oczach gorączkowy blask - melanż podniecenia łowieckiego i nadziei na odwrócenie nurtu codziennej bylejakości przy pomocy szaleństw sylwestrowych.

Tak, stanowczo było coś w powietrzu tego popołudnia. Nawet Gabrysia przypomniała sobie, że zaproszono ją na prywatkę. Zaproszenie pochodziło od Joanny, kuzynki, która zawsze telefonowała po Gabrysię na kilka dni przed planowanym przyjęciem. Niestety, przyjęcia te i prywatki były zazwyczaj tak ekskluzywne, że Gabrysia z reguły na nie nie chodziła, gdyż po prostu nie miała w co się ubrać. Na przykład, gdyby zdecydowała się pójść do Joanny dzisiejszego wieczoru, miałaby do wyboru albo swoje całkowicie bezpretensjonalne dżinsy „Odra”, albo szkolną spódniczkę w kolorze granatowym, zresztą już przykrótką.

Postawa człowieka wobec dóbr materialnych oraz przedmiotów konsumpcyjnych nie zawsze zależy od jego widzimisię. Kiedy, na przykład, człowiek jest częścią wielodzietnej komórki społecznej o umiarkowanych dochodach i nieumiarkowanie lekkomyślnym do nich stosunku, rozsądnie czyni przybierając wobec wyżej wspomnianych dóbr postawę lekceważącą i nawet wyniosłą. Gabriela właśnie to zrobiła. Ponadto, ujęcie takie bardzo odpowiadało jej naturze wyzbytej kokieterii i nacechowanej pewną nonszalancją. Gabrysia była całkowicie zadowolona zarówno ze swej rodziny, jak i ze swej sytuacji życiowej. A na prywatkę przecież od początku pójść nie zamierzała. Zamierzała zostać w domu i poczytać sobie ze smakiem pożyczoną od ojca „Fizjognomikę” Arystotelesa.

- „Ci, którzy mają małe oczka, bywają nikczemni: wnioskuje się o tym z przykładu małp” - smacznie przeczytała Gabrysia. Nie znała milszego sposobu czytania niż w pozycji leżącej, na brzuchu, przy czym pod brodę należało sobie podłożyć zwiniętą poduszkę, żeby kark nie zdrętwiał.

Ida szukała czegoś w szafie i zareagowała natychmiast.

- Te, uważaj no! Bo ja ci powiem, co wnioskuję z twojego przykładu! Mama, Gaba mi robi przytyki!

- Gaba, nie rób Idzie przytyków - powiedziała machinalnie mama Borejko, przechodząc przez pokój z odkurzaczem w ręce. Matka czterech córek, z których każda miała wyraźnie zarysowaną osobowość, pani Mila Borejko, zachowywała względną równowagę ducha tylko dzięki specjalnemu systemowi, wypracowanemu przez długoletni trening psychiczny. Wszelkie konflikty między córeczkami przyjmowała mianowicie do wiadomości tylko powierzchownie. Inaczej po prostu nie zdołałaby przetrwać w tym młynie.

- Coś takiego, ona nie odróżnia Arystotelesa od przytyku - zaśmiewała się Gabrysia, a słowa jej przechodziły przez wierzchnie rejony maminej świadomości, wpadając jednym uchem, a wypadając drugim.

Ida warknęła ze złością, ryjąc oburącz w szafie. Kiedy się złościła, miała oczy jak zielone lampki elektryczne, a jej czupryna, przypominająca bezładne zwoje miedzianych drucików, zdawała się samoczynnie iskrzyć. Dwie córki państwa Borejków były rude; Idą i Natalia. Dwie pozostałe: Patrycja i Gabriela, były blondynkami, jak mama. Co do rudego taty Borejki (który z biegiem lat stał się siwawy), uważał on, że cztery córki to i tak sporo jak na wytrzymałość pojedynczego ojca i całe szczęście, że nie są to cztery rude córki. Los - twierdził tata Borejko z właściwą mu filozoficzną pogodą - litościwie nie zechciał do monotonii płci przydawać monotonii ubarwienia. W istocie, każda z córek miała łepetynę innego koloru. Gabriela odznaczała się bujną strzechą krzywo przyciętych, jasnopopielatych kosmyków. Idą była ruda jak wiewiórka, zaś mała Natalia mawiała o sobie, że jest pomarańczową blondynką i było to trafne określenie: jej włosy były dokładnie koloru marchewki. Najmłodsza Patrycja była zasadniczo podobna do barokowego aniołka z różowego alabastru i zgodnie z tym wokół pulchnej buzi miała wijące się, złote loczki.

- Ha!!! - wrzasnęła nagle Idą głosem piskliwym. - Ja przepraszam, że zakłócam spokój! Ale znów ktoś ruszał moje rajstopy!

- „Ci, którzy mówią głosem miękkim i bezdźwięcznym, bywają łagodni; wnioskuje się o tym z przykładu owcy. Ci zaś, którzy mówią głosem wysokim i wrzaskliwym, bywają narwani; wnioskuje się o tym z przykładu kóz” - przeczytała Gabrysia z prawdziwą przyjemnością.

- Słuchajcie no, kozy nieszczęsne, gdzie jest wasz ojciec?

- Nasz nieszczęsny ojciec jest wmieście, razem z naszymi nieszczęsnymi siostrami - odparła Gabrysia, wertując Arystotelesa. - Usiłują nabyć kiełbasę.

- Ten człowiek oszalał - stwierdziła mama zwięźle. - Stratują mu dzieci w kolejce.

- Nasz nieszczęsny ojciec nie będzie stał w kolejce - wyjaśniła Ida.

- Pulpecja jest jedyna na podbijanie tłumów. - Miała tu na myśli pięcioletnią Patrycję, słodkie dzieciątko o stalowym charakterze, typowy wykwit lat siedemdziesiątych. Wykwit ten potrafił się rozpłakać na zawołanie, kiedy kolejka, napierając zwartą masą na ladę, domagała się niedopuszczania do niej wszystkich starców, kobiet w ciąży i inwalidów z dziećmi na ręku. W takich chwilach zaprawiona w bojach dziecina wybuchała płaczem tak przekonywającym, że zdetonowana kolejka milkła i nie wydawała już okrzyków na temat dużej dziewczynki, która bynajmniej nie musi być trzymana na ręku, lecz przeciwnie, samodzielnie może ogonkować po salceson i wątrobiankę.

- Odkurzacz się zepsuł - stwierdziła mama z irytacją. Gabrysia podniosła oczy znad książki, bo w głosie mamy zabrzmiała nutka dziwnego rozdrażnienia. Było też coś niepokojącego w jej wyglądzie. Mama zawsze była mała i bardzo szczupła, lecz dziś

wydawała się jeszcze bardziej mizerna. I nieswoja. Mama miała nieco ponad czterdzieści lat, wyglądała na więcej, gdyż jej twarz nosiła ślady wszystkich trosk i kłopotów, których nie dopuściła do głębin świadomości. Tylko oczy były w jej twarzy młode - świeciły miłym, dobrym, błękitnym spojrzeniem, bo zresztą i mama była osobą miłą i dobrą, tylko niesłychanie apodyktyczną. Była małym domowym tyranem, pełnym skoncentrowanej energii, wiecznie czymś zajętym i niezłomnie oddanym swojej rodzinie.

Tym dziwniejsza była jej dzisiejsza apatia - bo to, co u kogo innego mogło być poczytane za stan normalny, u mamy oznaczało właśnie apatię i marazm. Wzdychając i masując sobie okolice żołądka, mama Borejko stała bezczynnie pośrodku pokoju i wpatrywała się w odkurzacz. Wreszcie otrząsnęła się, wzięła ze stołu książkę, skontrolowała jej tytuł i przewróciła kilka kartek.

- Kto to kupił? - spytała.

- Co takiego?

- „Drugą i trzecią młodość kobiety”. Przez chwilę panowała cisza.

- Ja... - wyznała wreszcie Idą, chrząkając z zażenowaniem. Gabrysia zaniosła się chichotem, po czym wsparła brodę o poduszkę.

- „Ci, którzy mają pośladki wąskie i kościste” - podjęła głośno.

- No, mamo, teraz sama słyszysz, ta jędza mnie bezustannie poniża.

- Gaba, nie poniżaj.

- Arystoteles! Powiedz jej, mamo, żeby sobie lepiej fizykę poczytała. Bo nigdy nie wylezie z tej dwójki.

- Gaba, poczytaj sobie lepiej fizykę - powiedziała mama. - Bo nigdy nie wyleziesz z tej dwójki. - Westchnęła i skrzywiła się boleśnie. - Co, u licha, jakoś kiepsko się dziś czuję. Słuchajcie, dlaczego żadna z was nie zna się na elektryczności? Dlaczego ja muszę stać na środku pokoju z nieczynnym odkurzaczem?

- Dlatego, że go nie włączyłaś do kontaktu - odgadła błyskotliwie Gabrysia, choć miała dwójkę z fizyki i wstręt do prądu elektrycznego. -

Mama z niezadowoleniem skonstatowała, że Gabrysia ma rację, po czym udała się do sąsiedniego pokoju, by włączyć wreszcie odkurzacz. Lecz dotarłszy tam, od razu o nim zapomniała i usiadła w fotelu, trzymając się za brzuch.

W mieszkaniu Borejków zapadła cisza.

Na dworze też cichło - powoli, lecz wyraźnie. Mrok na ulicach gęstniał, nabierając tonów granatowych. Nie rozjaśniało go nawet najmniejsze światełko ulicznej latarni, ponieważ na przełomie lat 77 i 78 cały kraj oszczędzał energię elektryczną. Za to pokój, w którym znajdowały się Idą i Gabrysia, był oświetlony wprost rzęsiście. Pokój ów miał ściany koloru zielonego, co z trudem można było dostrzec pod patyną lat. Był to pokój wąski, wysoki i umeblowany bez przekonania. Zawierał dwa tapczany, szafę trzydrzwiową, wielkie biurko, stół i dwa krzesła wyściełane - wszystko w charakterystycznym i cenionym przez znawców stylu lat pięćdziesiątych naszego stulecia. Meble te w dawnym mieszkaniu Borejków zapychały ze szczętem niemal całe M-4. Tu, w jednym z trzech pokojów szacownej mieszczańskiej kamienicy z roku 1914, wymienione wyżej sprzęty ukazywały z całym bezwstydem ubogie swe wdzięki.

Borejkowie zamieszkali tu przed niespełna dwoma miesiącami, ulegając namowom swej starej znajomej, pani Trak, która po śmierci męża postanowiła przenieść się do mieszkania mniejszego i wygodniejszego. Lekkomyślni jak zwykle Borejkowie zgodzili się na zamianę, podniecani myślą, że czynsz w owym starym mieszkaniu kwaterunkowym jest o wiele niższy niż opłata za mieszkanie spółdzielcze. W tym aspekcie sprawę wygrali. Lecz pod wszystkimi pozostałymi względami raczej nabito ich w butelkę, co było nieuczciwością o tyle względną, że Borejkowie po prostu nie uważali się za pokrzywdzonych. Mieszkanie miało kaflowe piece, do których węgiel trzeba było zdobywać podstępami i szantażem, po zdobyciu zsypywać do piwnicy, a następnie wnosić codziennie w kubełkach do mieszkania. Jednakże ten mankament był dla Borejków jedynie źródłem ukojenia i zachwytów. Czyż mogło istnieć bowiem coś rozkoszniejszego niż ciepły piec z pięknych starych kafli, do którego tak błogo przytulić się plecami w mroźny wieczór zimowy! Podobnie spaczone widzenie rzeczywistości przejawiali ci beznadziejnie nieżyciowi lokatorzy w odniesieniu do rozmamłanego i grożącego wybuchem piecyka w łazience (który ich zdaniem był prześlicznym mosiężnym zabytkiem niemieckiej secesji), podłóg spróchniałych i wymagających ustawicznego pastowania (lecz jakże miło skrzypiących pod nogami), sufitów z kurzem osadzającym się złośliwie na gipsowych stiukach i girlandkach (ale cóż za rozkosz obudzić się rano i ujrzeć nad sobą coś tak różnego od stropów żelbetowych z rurami kanalizacyjnymi!) i tak dalej, i tak dalej. Dodatkowym mankamentem mieszkania była okoliczność, że remontowano je zapewne w latach dwudziestych.

Rychłej zmiany sytuacji remontowej raczej nie przewidywano. Ojciec Borejko, filolog klasyczny i bibliotekoznawca, był ostatnim człowiekiem, który mógłby zbić majątek. Mama od urodzenia Natalii przestała pracować w biurze i zajęła się wyłącznie domem oraz wychowaniem córek, ściboląc na maszynie dziewiarskiej swetry i czapki, co zlecała jej Spółdzielnia Pracy „Świt” i który to rodzaj zarobkowania, aczkolwiek niekrępujący, nie należał bynajmniej do popłatnych. Na całe szczęście, rodzina Borejków była tak umęczona spółdzielczo-osiedlowym betonem, że nowe mieszkanie podobało się wszystkim, nawet w obecnym stanie. Podobało się zresztą nawet osobom bardziej życiowo zaradnym niż ci fantaści. Każdy, kto pobył w nim choćby pół godziny, wychodził pełen uznania dla jego przytulności, urody i nieokreślonego wdzięku, jakim oddychał tu każdy kąt. Nie zdawano sobie przy tym sprawy, że podobne cechy miałoby każde mieszkanie tej rodziny i że wrażenie przytulności nie rodziło się bynajmniej w umeblowaniu czy dywanach. Przytulnie było po prostu z tymi ludźmi - niezamożnymi, niezaradnymi i pozbawionymi siły przebicia. To dlatego goście u Borejków siedzieli zawsze dłużej, niż wypadało, a niejeden z nich zasiedział się i do późnej nocy, choć często jako jedyny poczęstunek wjeżdżała na stół herbata i chleb z dżemem.

Zresztą fakt, że w nowym mieszkaniu było więcej miejsca i że nareszcie można było zapraszać wszystkich gości, jakich miało się ochotę zobaczyć, stanowił dla każdego z Borejków źródło nieustającej uciechy. A to się czuło.

Gabrysia umościła sobie na tapczanie wygodne gniazdko z koca, poduszek i dużej wełnianej chustki. Leżąc błogo, na przemian to czytała, to popatrywała na siostrę, która wciąż stała przed lustrem umieszczonym w drzwiach szafy i wierciła się, jakby karaluch łaził jej wokół talii. Przeginała się tak i owak, robiła obroty i skłony, stroiła miny i trzepotała rzęsami. Gabriela uśmiechnęła się pobłażliwie. Gapienie się w lustro - czynność ściśle użytkowa, którą rozsądny człowiek ogranicza do kilku najkonieczniejszych chwil, zbzikowaną Idę zdawało się najwyraźniej fascynować. Gdybyż choć była piękna! Ale nie. Gabrysia bardzo lubiła chudą, płaską i okrągłą jak talerzyk twarz siostry z jej zadartym nosem i rudymi brwiami. Lecz nie mogła przyznać, że jest to twarz urodziwa, choć nakrapiany podlotek czynił wszystko, by efekt ten osiągnąć. Teraz, na przykład, zasmarowywał piegi fluidem, a skórę wokół oczu pokrywał hojnie zielonym, migocącym mazidłem.

- Skarbie - przemówiła Gabriela, kryjąc uśmiech. - Co to za nagły zryw elegancji? Czy ty się gdzieś wybierasz?

- Owszem - burknął skarb. - Do Joanny na prywatkę.

- Aha... do Joanny... na prywatkę... - odpłynęła uwaga Gabrieli. - Ty, a posłuchaj tego: „Ci, którzy mają grzbiet włochaty, bywają bardzo bezlitośni” ...zaraz - oprzytomniała nagle. -Jak to: do Joanny na prywatkę? Przecież to ja byłam zaproszona!

- No, ale ty przecież nie idziesz - westchnęła zniecierpliwiona Ida i syknęła, ponieważ zielone mazidło rozpłynąwszy się nagle, wlazło jej do oczu. Dłubiąc sobie pod powiekami, gęsto mrugając i łzawiąc, ze świstem zaciągnęła zamek aksamitnej sukienki, którą donaszała po Gabrysi.

- Skąd wiesz, że nie idę, wiśniowa brunetko? Skąd wiesz, pytam? Idą odwróciła się od lustra i z wyrazem lekceważenia pociągnęła nosem. W swym podręcznym arsenale kobiety światowej miała spory zapas takich wzgardliwych grymasów. Trenowała je wszak codziennie przed lustrem, na wypadek gdyby akurat tego dnia zaczepił ją jakiś czarujący natrętny brutal. Teraz wyniosłość ową przećwiczyła na osobie siostry, zresztą bez trudu. Mimo iż uważała Gabrielę za istotę pod każdym względem imponującą. Idą po cichu przypuszczała, że jej starsza siostra nie ma w sobie ani jednego hormonu. Żeby do tego stopnia się zaniedbać! Nigdy nie malować! Nie robić manicure! Wrzeszczeć na ulicy na takiego pięknego chłopaka jak Pyziak! Idą miała już nie tylko dyskretny manicure, ale i dyskretnego wielbiciela imieniem Waldzio, który to, nie zważając na jej zmienność i okrucieństwo, chętnie poddawał się rozkosznej tyranii. Poddanie to znajdowało wyraz w licznych ofiarach, jak taszczenie węgla z piwnicy, wynoszenie śmieci po całej rodzinie Borejków w dzień, kiedy przypadł dyżur Idy, odrabianie za nią co trudniejszych lekcji i wystawanie w najróżniejszych kolejkach po wszystko.

- Moja biedna Gabusiu - przemówiła Ida, widząc, że jej starannie opracowana mimika nie wywiera na siostrze najmniejszego wrażenia.

-Nie trzeba być Arystotelesem, żeby wiedzieć, kiedy kobieta wybiera się na Sylwestra. Ty się nie wybierasz. Po pierwsze, nie masz z kim. A po drugie, nie masz w czym.

- Moja biedna Idusiu. Ty jednak jesteś dojrzała ponad wiek. Ciekawe, jaki to ma związek z włochatymi nogami.

- Widocznie żadnego. Spójrz na swoje. - Ida, zadowolona ze swej dowcipnej i natychmiastowej riposty, poweselała na tyle, by móc udzielić Gabrysi dobrej rady. Cmoknęła z przyganą i powiedziała:

- Głupio robisz, że nie idziesz. Dziś spotkałam na schodach tego blondyna z pierwszego piętra, co z tobą jest w jednej klasie.

- A, Pawełka - mruknęła Gabrysia.

- Powiedział mi, że też będzie u Joanny. Oni się znają. Uważam, że jest śliczny.

- Tak - powiedziała Gabrysia. - Śliczny jak budyń z soczkiem.

- Szkoda, że ci się nie podoba. Na szczęście ja też jestem w jego typie.

- Moim zdaniem każda dziewczyna jest w jego typie. A znów on jest w typie jednej Danusi.

- Z waszej klasy? - spytała Idą żałośnie.

- Tak. Przegrana sprawa, Iduś, dziecino. Kochaj się lepiej w Wal-dusiu.

- Tak czy inaczej ja idę - powiedziała zdecydowanie Ida Borejko.

- Pawełek mi powiedział, że był rano fiatem u Joanny, on ma fiata mirafiori... no i pomagał jej robić zakupy. Podobno upiekła już placek drożdżowy, z kruszonką, i to całe dwie wielkie blachy. Będzie mnóstwo innych przysma...

- Która godzina? - spytała gwałtownie Gabriela, podrywając się na nogi jednym sprawnym skokiem,

- No, późno już, późno. Dochodzi siódma.

- Zmywaj no te makijaże. Zostajesz w domu.

- Kto, ja? Mamusiu!

Mama weszła szybkim krokiem.

-Kto kogo bije i za co?

Wyjaśniono jej, co zaszło, a mama bez chwili namysłu wydala werdykt;

- Gaba idzie. Ida zostaje. Proszę bez protestów.

- Mamo!!

- Powiedziałam, bez protestów. Nieletnie uczennice nie chadzają na prywatki. Gabrysiu, właściwie... dlaczego ty też nie chadzasz?

- No, bo nie mam kiecek - wyjaśniła Gabrysia pobłażliwe. - Ale to nieważne, dziś się tym nie przejmuję, bo idę po prostu na placek.

- Gabrysiu, jak to? Jak to - nie przejmujesz się? Przecież to nienormalne. Moja droga, ty stanowczo, ale to stanowczo, powinnaś wcielić się dziś wieczór w Romantycznego Motyla. A jak, to już ja ci powiem.

- Niesprawiedliwość! - wymamrotała Idą. - Przecież ja się już umówiłam z Waldeczkiem!

- O, kochanie, jak to miło. Lubię Waldeczka, choć zbyt często dostaje czkawki. Biedne dziecko, dlaczego on tak się mnie boi?

- Bo jesteś groźna despotka!

- Zaproś go mimo to. Posiedzimy sobie wszyscy razem przy telewizji, a o dwunastej dziesięć Waldzio pójdzie do domu.

- Ta propozycja mi się nie podoba. I nie spodoba się też Waldkowi.

- Ale innej nie ma - w głosie mamy zadźwięczała stal i Ida mrucząc gniewnie, zaniechała oporu.

Punktualnie o siódmej wrócił z miasta zdyszany tata Borejko wraz ze zdyszanymi córkami - Natalią i Patrycją. Natychmiast włączono telewizor, stojący w zielonym pokoju. Zaczynała się właśnie bajka na dobranoc. Dwie rumiane dziewczynki - siedmioletnia, chuda jak szczapka Natalia, zwana w rodzinie Nutrią dla swych imponujących górnych siekaczy i namiętności moczenia się w wodzie, oraz pięcioletnia Patrycja-Pulpecja, zasiadły przed ekranem nie zdejmując nawet płaszczyków. Całkowite i wyłączne skupienie uwagi potrzebne im było dla śledzenia przygód pewnego sympatycznego kreta.

- Wleci do tej dziury - emocjonowała się Nutria, drżąc z podniecenia, ogryzając paznokcie i szeroko otwierając świetliste, szare oczy.

- Nie wleci, nie wleci - Pulpa zachowywała olimpijski spokój. Jej lazurowe oczka, ukryte wśród fałdek miłego sadełka, błyszczące okrągłe policzki z dołkami i dodatkowy dołeczek w brodzie - wszystko to tchnęło zdrowiem, siłą i niczym nie zmąconą pogodą ducha.

- Patrz, patrz, męczą go! - krzyczała Nutria, kurczowo ściskając rękę siostrzyczki.

- Co się martwisz. Patrz, on się nie martwi.

- Ale przecież...

- Ty się martwisz, a on sobie zawsze poradzi - koiła Pulpa, siedząc zażywnie na tapczanie jak mały, różowy Budda.

Nutria była nerwowa, płakała z dziwnych powodów, a huśtawka jej nastrojów znana była rodzinie bliższej i dalszej, ponieważ udawanie pogody w chwilach depresji było zabiegiem całkowicie obcym tej szczerej naturze. Pykniczna Patrycja była wcieleniem spokoju. Jeśli chodzi o nią, kret z bajki mógłby zostać nawet poćwiartowany i zamarynowany w occie -przyjęłaby to zapewne z lekkim smuteczkiem, by natychmiast zająć się zabawniejszymi stronami życia.

Na szczęście tego wieczoru kret jakoś się wylizał, bajka dobiegła końca i ryknęła Siódemka, co wywołało okrzyki całej rodziny: „Gasić, gasić!” - i skłoniło Nutrię i Pulpecję do opuszczenia zielonego pokoju. Zdjęły płaszcze, botki, czapki, ułożyły wszystko w korytarzu i poszły myć ręce, która to czynność wynikała zawsze z inicjatywy Natalii.

Był już czas, bo czajnik w kuchni zaczął gwizdać. Ojciec zgasił pod nim płomień gazowy i dalej wiódł pogawędkę z mamą, która przygotowywała kolację. Patrzał przy tym na jej małe i zniszczone ręce, których każdy ruch był celowy i precyzyjny. Mama krajała wielkie ilości chleba, smarowała je masłem roślinnym, pastą twarogową, kładła na to plasterek kiełbasy i zdobiła wszystko hojnie szczypiorkiem i kminkiem. Patrzała przy tym czule na swojego męża, który opierał się bokiem o ścianę przy kuchennym stole i opowiadał, co było w pracy, podjadając przy tym po kawałeczku to tego, to owego. Ojciec Borejko był przygarbionym i posiwiałym rudzielcem o ciepłych brązowych oczach i subtelnym uśmiechu. Jego wrodzoną i wykształconą z latami melancholię spowijał woal zadumy, pozwalający mu izolować się ochronną otoczką od oceanu kobiecości przewalającego się po tym domu. Tata Borejko wolał od dawna zachowywać rozsądne milczenie, a jeśli już mówić, to jakby do siebie, nie zwracając szczególnej uwagi na to, czy ktoś go w ogóle słucha. Ze spokojem prawdziwego filozofa tkwił w toczących się burzliwych kłótniach, w razie potrzeby schodząc po prostu z toru zamieci. Jednakże, kiedy akurat w pobliżu nie tętniło życie którejś z córek, tato stawał się bardziej wymowny. Teraz właśnie był taki moment - bo małe były w łazience, a duże w zielonym pokoju, gdzie Idą dąsała się, a Gabrysia robiła przegląd swej garderoby, by po chwili stwierdzić, że w rzeczy samej nie ma co na siebie włożyć, chyba że pójdzie na prywatkę w białej bluzce i granatowej spódnicy. „I tak też zrobię -pomyślała. - Co za różnica, w czym będę jadła te wszystkie smakołyki”.

Smakołyków zawsze było za mało w tym domu. Przy napiętym do ostatnich granic budżecie, a jednocześnie przy nieumiarkowanej manii kupowania książek, której ulegali wszyscy znający alfabet członkowie rodziny, sytuacja musiała wyglądać drastycznie. Co prawda, w chwilach kryzysu robiono czystkę w bibliotece i zanoszono paki nie lubianych książek do antykwariatu na Starym Rynku, lecz sumy uzyskane z tej sprzedaży nigdy nie były zbyt wysokie. Mama dokazywała cudów pomysłowości, by gatunkowo skromne pożywienie uczynić pożywieniem wysokokalorycznym, wysokobiałkowym i pełnym witamin, ale niekiedy przeżywała chwile buntu i ukazywała ojcu bezsens kupowania na przykład polskiego przekładu Plutarcha, skoro ma się na półce oryginał. Proponowała, by zamiast czynić podobnie nieprzemyślane zakupy, nabył raczej nieco czekolady dla córek. Ojciec odpowiadał, że po pierwsze, czekolady nie ma, a po drugie, z natury swojej nadaje się ona wyłącznie do szybkiego strawienia, podczas gdy przekład Plutarcha będzie dojrzewał na półce, czekając, aż dziewczynki dorosną do tej lektury. Mama milkła, gdyż w głębi serca przyznawała ojcu rację. W efekcie tej polityki Borejkówny były dziewczętami inteligentnymi, pełnymi erudycji zaskakującej w ich wieku, rzucały sobie swobodnie cytatami i aforyzmami, lecz do całkowitej towarzyskiej ogłady brakowało im opanowania na widok rzeczy jadalnych, zwłaszcza zawierających czekoladę. Dochodziło do gorszących scen.

Dzisiejsza kolacja też została pochłonięta w oszałamiającym tempie. W tym domu nikt nie grymasił przy jedzeniu, ponieważ mogłoby się zdarzyć, że któraś z sióstr zajęłaby się porcją grymaśnicy. Nikt też przy jedzeniu nie rozmawiał, ponieważ traciłby w ten sposób cenny czas, przeznaczony na posiłek. Rozmowy wybuchały z chwilą zniknięcia z talerza ostatniej kanapki, a dziś pierwsza odezwała się mama, oświadczając, że zaraz skombinuje Gabrysi błyskawiczną kreację Sylwestrową.

Koncepcja mamy zasadzała się na użyciu do celów sylwestrowych pewnej uroczej żółtej firanki bawełnianej, zdobnej w klockową koronkę. Firanka ta podzieliła po przeprowadzce los wszystkich innych przywiezionych przez mamę z poprzedniego mieszkania. Spoczęły one w głębinach szafy, ponieważ były za wąskie, za krótkie i w ogóle za małe w stosunku do wielkich, wysokich okien mieszkania pani Trak. Teraz wszakże nastał miły moment, kiedy jedna z oczekujących lepszego losu firanek znalazła swoje przeznaczenie.

Gabrysia była rozbawiona i nieco zirytowana. Najpierw protestowała, że za diabła nie będzie się wygłupiać i popełniać plagiatów w stylu Scarlett 0'Hara, później jednak, na widok miękkiej, grubej bawełny w kolorze żółtym, ucichła i pozwoliła upinać tkaninę na swoich piegowatych ramionach.

Mama aż mruczała z zadowolenia.

- Patrz, tu wystarczy zeszyć, z jednego tylko boku... a na ramionach udrapować i spiąć czymś drewnianym.

- Klamerki do bielizny - bąknął ojciec zza swej psychicznej otoczki i zachichotał sam do siebie.

- Jasny gwint, robię z siebie wariatkę - odczuła kpinę Gabriela.

- Nic podobnego. Stój spokojnie. Motyle, poza tym, nie mówią .Jasny gwint”. Gabusiu, dziecko kochane, musisz w sobie przebudzić kobiecość i wdzięk. Tu zaszyjemy, a tu zepniemy.

- Tylko zepnij dobrze, żeby nie zleciało - doradziła basem Nutria. - Bo jak zleci, to wszyscy zobaczą, że Gaba ma brudną koszulę.

Nutria miała sporo bzików, wśród których ten higieniczny wysuwał się na czoło, dorównując tylko niezwykłej obsesji na temat płci. We wczesnym dzieciństwie Nutria ubzdurała sobie dwie rzeczy: po pierwsze, że od brudu robią się dziurki w skórze, a po drugie - że jest chłopcem. W wieku lat siedmiu i pięciu miesięcy miała już, być może, inne zdanie na ten temat, lecz nic na to nie wskazywało. Do dziś mówiła o sobie tylko w rodzaju męskim, i to zawsze sztucznie robionym basem, oraz przejawiała zamiłowanie do autek, żołnierzyków i futbolu. Ponadto mogła się kąpać pięć razy dziennie i nigdy nie było jej dość tej przyjemności.

- A czy nie mówiłem - zauważyła teraz grubym głosem. - Mówiłem od rana, włóż czystą koszulę.

- Coś ty, coś ty, ta wcale nie jest brudna - zaoponowała Pulpecja.

- Gabusia ślicznie wygląda. Ślicznie. Nagle odezwała się Ida.

- A ja zawsze noszę czystą bieliznę, odkąd poznałam Waldusia - wyjaśniła marzycielsko, wprawiając rodziców w zupełną konsternację.

Gabriela oświadczyła dumnie, że po pierwsze, jej koszula nie jest w żadnym razie brudna, lecz jedynie nieco używana. Po drugie, że każda rzecz ma to do siebie, że się zużywa. Po trzecie, żadnej czystej nie było, gdyż boginka Waldeczka pozwala sobie na różne nieczyste machlojki.

Mama podniosła oczy do sufitu i wystosowała pouczenie o koszulkach kobiety wytwornej.

Gabrysia podkreśliła stanowczo, że takową być nie zamierza, lecz jednocześnie obiecała przemyśleć kwestię podkoszulków.

Ojciec powiedział, że nihil semper suo statu manet i flegmatycznie zapalił papierosa.

Co do Patrycji, tonąc w podziwie dla Gabrieli, wylała ona cały kubek herbaty na kolana ojca.

U drzwi zaś właśnie zadźwięczał dzwonek.

Ojciec otworzył.

Na progu stała oschła dama lat mniej więcej sześćdziesięciu. Była siwa, zaondulowana starannie, ubrana w białą bluzkę z mankietami i kostium tweedowy w nobliwych odcieniach beżu. Popatrzała najpierw na mokre spodnie taty Borejki; oczy miała okrągłe, czarne, o nieruchomym, nieco dzikim wejrzeniu.

- Jestem sąsiadką państwa - oświadczyła chłodno. Jej wyznanie potwierdzały uchylone drzwi sąsiedniego mieszkania. Położone pod kątem prostym do mieszkania Borejków, stanowiło niegdyś jedną całość i przeznaczone było zapewne na pomieszczenia dla służby. Obecnie mieszkały tam od czasów powojennych dwie rodziny. Gadomscy i Łuczakowie. Trzeci zaś lokal zajmowała owa siwa dama. Do wszystkich mieszkań wchodziło się ze wspólnego małego przedsionka, wyłożonego popękanym linoleum. Ogromne, ciężkie, żółtawe drzwi z mosiężną klamką i żelaznymi ryglami prowadziły z przedsionka na klatkę schodową. Teraz były otwarte na oścież.

- Tak, słucham panią? - spytał tato z uprzejmym zainteresowaniem. Było mu zimno w nogi i nie zamierzał stać długo w tym przeciągu.

- My się jeszcze nie znamy - powiedziała sąsiadka. - Szczepańska.

- Borejko.

- Mam prośbę.

- Ależ słucham.

- Te drzwi.

- Te drzwi?

- Nie, te - pani Szczepańska delikatnym ruchem kciuka wskazała żółte wrota z mosiężną klamką.

- Ach, te - wymamrotał pan Borejko. - A więc?

- Proszę, żeby je zamykano. Tylko tyle. Żeby je zamykano.

- O - rzekł ojciec. - Rozumiem.

- Bardzo wieje z dołu, proszę pana. Odkąd ten dozorca wybił dodatkowe przejście do piwnic.

- Niewykluczone - zgodził się ojciec z roztargnieniem.

- A! - ożywiła się sąsiadka. - Więc pan też to zauważył?

- A! - rzekł tato. - Nie, nie zauważyłem. Ożywienie pani Szczepańskiej uleciało natychmiast. Znikł też z” jej oczu przelotny wyraz porozumienia.

- Szkoda - powiedziała sucho. - Ciekawe, że nikt tego nie widzi. W tym domu dzieją się bardzo dziwne rzeczy, proszę pana. Bardzo dziwne. Powiedziałabym nawet - tajemnicze. - Urwała, czekając na przejaw zainteresowania ze strony nowego sąsiada.

Ojciec westchnął mimo woli.

- No, tak - nie doczekała się pani Szczepańska. - Więc proszę pamiętać. Te drzwi.

- Oczywiście. Te drzwi - tato ukłonił się niezręcznie, nie wiedząc, czy rozmowę należy uznać za skończoną, i przypuszczając, że raczej tak, zrobił ruch jakby chciał się cofnąć w głąb mieszkania.

- O, chwileczkę - powstrzymała go sąsiadka tonem agresywnym. - To jeszcze nie wszystko.

- Nie? - rzekł pan Borejko z rezygnacją.

- Pani Trak była cichą, kulturalną sąsiadką. Dlaczego państwo tacy nie jesteście?

Ojciec oniemiał. Mama, z ustami pełnymi szpilek, wychynęła z pokoju, nie wierząc własnym uszom.

- Krzyk, hałas, dzieci tupią, panny głośno się śmieją. Zresztą, wszyscy państwo śmiejecie się bardzo donośnie. Pan znów, bardzo przepraszam, wciąż wykrzykuje te wiersze po łacinie. Przychodzą kawalerowie, trzaskają drzwiami. No i wciąż to dręczące stukanie w ściany...

Mówiła coraz bardziej nerwowo, nie spuszczając przenikliwego spojrzenia z ojca Borejki. Wyjaśniła, że przed wojną cały parter był jednym mieszkaniem. Przy powojennej parcelacji tej nieruchomości wszystkie otwory drzwiowe między mieszkaniami zamurowano. Pokój pani Szczepańskiej i pokój panienek mają właśnie w jednej ze ścian takie wspólne drzwi. Są one zamurowane, ale tylko od strony Borejków. U pani Szczepańskiej w tym miejscu jest wnęka. Słyszy więc wszystko, co dzieje się u panienek. Każde słowo. Każde stuknięcie.

Ojciec milczał.

- Jeżeli pan mi nie wierzy, to proszę sprawdzić - zaproponowała porywczo sąsiadka. Silnymi palcami uchwyciła rękaw pana Borejki i poczęła go ciągnąć w stronę swoich drzwi.

- Nie! -przeraził się ojciec. - Nie, nie, naprawdę nie trzeba... Wierzę pani. Będziemy się sta-starali... - mówiąc to, usiłował się wywikłać z uchwytu sąsiadki. - Będziemy się starali wziąć pod uwagę pani życzenia.

- Mam nadzieję - rzekła ona, z wahaniem wypuszczając rękaw.

- Dobranoc państwu... - spojrzała lodowato na Idę i Gabrielę, wyglądające zza drzwi swego pokoju. - Życzę miłego... i cichego Sylwestra.

- Wypuszczając tę pożegnalną strzałę o zatrutym ostrzu, pani Szczepańska wycofała się do swoich drzwi. Lecz, choć opuszczała plac boju odniósłszy zwycięstwo, w jej głosie nie było triumfu. Gabrysi na przykład wydawało się przez chwilę, że dźwięczy w nim rozczarowanie i rezygnacja.

Wystąpienie sąsiadki zwarzyło wszystkim humory. - Nie przypuszczałem, że takie z nas chamidła - ojciec, wyszarpnięty brutalnie zza swego woalu, zacierał w kontuzji dłonie. - Ściszcie ten idiotyczny telewizor.

Mama westchnęła ze zniecierpliwieniem.

- Kochany, nie popadaj w psychozę. Twierdzę, że nie należymy do rodzin hałaśliwych. Jak się przez tyle lat mieszkało w blokach...

- O, o, właśnie! - zamachała rękami Ida. - Dlaczego w blokach nikt nam nie zwracał uwagi? A przecież tam to dopiero jest akustyka!

- Też tak myślę - poparła ją Gabriela. - Tu są grube ściany, solidne drzwi, z pokoju do pokoju dźwięk się nie przeciska. A cóż dopiero przez mury.

Zbadano ścianę stanowiącą przedmiot zażaleń.

Istotnie, na jej nierównej powierzchni wyraźnie odznaczało się szerokie na metr, prostokątne zgrubienie wielkości sporych drzwi. Pod cienką warstwą tynku dawały się wyczuć regularne rzędy cegieł.

Gabrysia głośno wykluczyła możliwość, by przez ścianę z cięgieł można było słyszeć cokolwiek poza wybuchem granatu ręcznego.

- No, nie pukaj! - zląkł się ojciec.

Gabrysia odruchowo cofnęła dłoń ze ściany i zaraz się roześmiała.

- Coś ty, tato! Ona nie może tego słyszeć! No, chyba jej nie wierzysz!

- Nie wiem, czy wierzę, czy nie -mruknął ojciec. - Zrobiła na mnie niesamowite wrażenie. Czułem się nieswojo. Naprawdę nieswojo.

- To przez te spodnie - stwierdziła Nutria. - Mogłabym ci, tatusiu, wyprać spodenki, jakbyś chciał.

- Nie, dziękuję - rzekł ojciec bez humoru. - Tak. Na mnie już czas - oznajmiła Gabriela.

Ruszyła w stronę łazienki, lecz nagle zatrzymała się w pół kroku.

- Chwileczkę - powiedziała. - Chwileczkę. Coś wam powiem. Jeśli ona nie słyszy nas przez tę ścianę, to którędy słyszy?

- W ogóle nas nie słyszy, to już przecież ustaliliśmy - zawołała Ida.

- Jeśli tak, to skąd wie, że tata przy kolacji recytuje Owidiusza? Wszyscy nagle zamilkli. Faktycznie, skąd wie?

- Gabusia ma rację - przejęła się mama, odruchowo ściszając głos. - Słyszy nas, to pewne. Ale którędy? Zdajecie sobie sprawę, że tato nie wrzeszczy, recytując, przepraszam cię, Ignasiu. Mówi często nawet półgłosem... A więc...

W powietrzu powiało tajemniczą grozą.

- No - powiedziała Gabrysia, kryjąc niepewność pod dziarskim uśmiechem. - To macie zagadkę na Sylwestra. Podedukujcie tu sobie troszkę, a ja idę do Joanny. - Zamknęła się w łazience, rozebrała i wlazła do wanny. Jak co dzień wzięła zimny prysznic, szorując ciało szorstką rękawicą (hartowanie organizmu i pobudzanie krwiobiegu ważną czynnością sportowca), potem zaś wyskoczyła na posadzkę i ociekając zimną wodą, sięgnęła po szorstki ręcznik, by przy jego pomocy poddać organizm kolejnym torturom. W łazience nie było bynajmniej ciepło, jednakże warunki, które zwykłego śmiertelnika przyprawiałyby o dygot i gęsią, siną skórkę, dla Gabrieli były niegodne uwagi. Śpiewając wesoło wytarła się do sucha, a następnie zatroszczyła się o to, by nie przeziębić się w drodze na prywatkę. Cienka suknia bawełniana na gołych ramionach nawet pod płaszczem nie była odpowiednim strojem na czternastostopniowy mróz. Gabrysia wybrała więc wiszący na sznurze, świeżo wyprany podkoszulek przeciwreumatyczny, właścicielem którego był tata. Chcieli, żeby nosiła czystą bieliznę, to proszę bardzo.

Z wilgotnymi kosmykami koloru słomy wokół rumianej, tryskającej zdrowiem twarzy, ze swoim rześkim wyglądem, trzeźwym spojrzeniem i sylwetką koszykarki, Gabrysia bynajmniej nie wyglądała na Romantycznego Motyla. Spróbowała to zmienić i przywdziała swoją nową żółtą sukienkę. Jednakże i to niewiele pomogło.

- E, tam, do diabła z tym - powiedziała Gabriela. Przeczesała czuprynę palcami i uznała, że może już iść.

- Cześć! - krzyknęła w korytarzu do rodziny, wkładając czapkę i płaszcz. Wyszła, zbiegła po schodach jak sarna i dopiero na ulicy przypomniała sobie, że nie zamknęła owych żółtych drzwi, będących solą w oku pani Szczepańskiej.

- Powodzenia!!! - wrzasnęła za nią wspaniałomyślna Ida, która wobec nieodwracalności wydarzeń postanowiła już się nie dąsać. Wywiesiła się do połowy przez okno i machała obiema rękami jak obłąkana. Siostrzana miłość Idy przejawiała się bowiem na bardzo różne sposoby i o nieoczekiwanych porach.

Gabriela śmiejąc się popatrzała w okna swego mieszkania. Były one jaskrawo oświetlone - wszystkie, choć rodzina siedziała tylko w jednym pokoju. Z ulicy, pod ukośnie zawieszoną, kusą zasłonką, widać było za plecami Idy migający ekran telewizora i schyloną mamę, która zbierała naczynia ze stołu. Pulpa i Nutria ze śmiechem nosiły się na barana. Nie było widać ojca, który siedział zapewne przed telewizorem i z nieobecnym spojrzeniem ciągnął herbatę ze swej ulubionej, wysokiej szklanki. Gabrysia popatrzała w głąb pełnego Borejków pokoju i pomyślała, że diabelnie, diabelnie ich wszystkich kocha.

Zaraz potem wzrok jej zaczepił się o sąsiednie okno - ciemne, słabo tylko połyskujące odbitym światłem ze szklanego szyldu wytwórni kołder, mieszczącej się w suterenie. Przejechał samochód, omiatając reflektorami to ciemne okno i Gabrysia nagle się wzdrygnęła, tracąc gwałtownie humor i dobre samopoczucie. W krótkim błysku światła ujrzała bowiem panią Szczepańską, która, kryjąc się za firanką, czujnie nachylona, obserwowała ją ze swego ciemnego pokoju.

Kuzynka Joanna mieszkała dość daleko, przy ulicy Nad Wierzbakiem. Gabrysia zdążyła już lekko zmarznąć, mimo podkoszulka przeciwreumatycznego i mimo równego wspaniałego sprintu. Kiedy znalazła się pod drzwiami mieszkania stryja Borejki, jej oddech był nieznacznie tylko przyspieszony, choć trzy piętra przebyła również biegiem. Podskakując w miejscu nacisnęła dzwonek i tu dopiero nawiedził ją cień niesmaku. Czy aby należało dziś przychodzić? Być może nie była wystarczająco eleganckim gościem na ten rodzaj przyjęcia. Być może Joanna zaprosiła ją tylko dla przyzwoitości i w ogóle nie oczekiwała, że kuzynka się zjawi? Ach, ta Joanna. Miała zwyczaj zapraszać różne prawdziwe lub rzekome wschodzące talenty i przyszłe znakomitości. Robiła przy tym minę, jakby ich sukcesy były też i jej zasługą. Być może jednak dzisiejsze przyjęcie będzie różnić się nieco od poprzednich. Być może nie będzie dziś przyszłych poetów o niezdrowym wyglądzie ani wymiętych studentów reżyserii. Joanna bowiem, po oblaniu egzaminu do Szkoły Baletowej, tego właśnie roku zaczęła przymusową edukację w Liceum Poligraficznym.

Drzwi otworzono. Na klatkę schodową buchnął snop światła z purpurowej pleksiglasowej lampy, wiszącej w przedpokoju.

- Cześć, kochanie! - wykrzyknęła euforycznie Joanna, wysoka brunetka z pieprzykami na policzku. Ubrana była w długą suknię z indyjskiego kreponu, haftowaną orientalnie wokół dekoltu. Jej entuzjazm był jakby szczery, a zapał powitalny tak gorący, jakby nie widziała kuzynki zaledwie przed tygodniem, w drugi dzień Świąt, z okazji rodzinnej wizyty. Pocałowały się - Joanna cmoknęła dwukrotnie powietrze swym umalowanym dzióbkiem, Gabrysia zaś wykonała dwa

vste i rzeczowe całusy, jak przystało w rodzinie. Joanna uśmiechnęła si pobłażliwie i wyjaśniła Gabrysi, że zabawa już w toku. Rodziców nie ma poszli do kina na nocny maraton i zostawili młodzieży tylko jedną butelkę radzieckiego szampana Igristoje w formie symbolu.

Pełna złych przeczuć co do ilości butelek przyniesionych przez młodych poligrafów, Gabrysia udała się do pokoju. Tu jednakże czekało ją miłe zaskoczenie. Nikt nie zdradzał objawów upojenia alkoholowego, nie było widać butelek. Poza tym w atmosferze jakby czegoś brakowało.

Aha - powiedziała Gabrysia. - Magnetofon nie dudni”.

Zamiast dudnienia słychać było romantyczne tony skrzypiec z płyty, a poligrafowie siedzieli na podłodze i jedli kawałki pszennego chleba, od czasu do czasu maczając je w dużym garnku, stojącym na turystycznej butli butanowej. Przed nimi, na parkiecie, stał krąg grubych szklanek z domowym piwkiem słodowym, które popijano z wniebowziętymi minami.

- Moja kuzynka Gabriela - ogłosiła Joanna, popychając Gabrysię przed sobą jak okazowy egzemplarz jałówki. - Medalistka ze spartakiady. Zabójczo rąbie w kosza.

O, nieba, cóż za rekomendacja. Gabrysia miała wrażenie, że albo zaraz ryknie homeryckim śmiechem, albo da kuzynce takiego łupnia w kark, że idiotka do śmierci popamięta. Doprawdy, po takim wstępie wcielanie się w Romantycznego Motyla było przedsięwzięciem skazanym na żałosne fiasko. Powinni ją teraz traktować raczej jak króla ringu.

Jednakże nic takiego się nie zdarzyło. Powitały ją uśmiechy i zaciekawione spojrzenia. Te pierwsze pochodziły od kilku osób z Gabrysinej klasy: był tu oczywiście Pawelek Nowacki, Danusia, Cesia i Hajduk, wszyscy znani z występów w szkolnym kółku teatralnym - a wśród nich poligrafka Aniela Kowalik, primadonna zespołu, sławny Hamlet z gwiazdkowego przedstawienia w szkole. A więc jednak salony Joanny zaludnili prawdziwi artyści! Pozostali goście byli to najwidoczniej koledzy Anieli i Joanny z klasy poligraficznej. To oni wysyłali Gabrysi owe zaciekawione spojrzenia.

Nieco speszona tym zainteresowaniem, które przypisała swemu imponującemu wzrostowi (metr siedemdziesiąt pięć na płaskim obcasie), Gabrysia czym prędzej przysiadła na podłodze.

Jak przysiadła, tak zmartwiała. O, do stu diabłów. Pyziak.

Siedział na podłodze, po przeciwnej stronie garnka, jadł i patrzał na Gabrysię wyzywającym spojrzeniem.

Przeklęty wampir. No, tak. Wszystko się zgadza. Wspomniał przecież na owej pamiętnej randce, że zdał do Liceum Poligraficznego. Najpierw pracował gdzieś w drukarni, potem dopiero mógł się uczyć. Był w pierwszej klasie, a więc chyba razem z Joanną i Anielą.

No, no, jaki to dzisiaj przystojny, uwodziciel przebrzydły, w swoim drelichowym komplecie safari koloru khaki, z naszywkami o treści anglosaskiej. Jego niebezpieczne stalowe oczy i zapadnięte policzki, zwieńczone ustami w kształcie łuku Amora oraz kępami kiełkującego zarostu, najwyraźniej robiły silne wrażenie na obecnych tu poligrafkach. Tylko Joanna wpatrywała się tkliwie w Pawła Nowackiego, który właśnie robił słodkie oczy do Gabrysi, kiedy dostał szturchańca w bok. Szturchnęła go Danusia Filipiak, pamiętna Ofelia ze szkolnego przedstawienia. Danka wyglądała dziś inaczej niż w szkole. Była blada, interesująca i długowłosa, ubrana modnie w kombinezon z pomiętego płótna w kolorach ziemi. Na jej twarzy wyraźnie rysowało się postanowienie, by nie pozwolić już Pawełkowi zrobić słodkich oczu do nikogo.

Okazało się, że w garnku stojącym na butanie jest żółty ser. Podgrzewany na małym ogniu, podlany białym winem i uzupełniony tajemniczymi ingrediencjami, tworzył -jak wyjaśniła z dumą gospodyni przyjęcia - szwajcarską potrawę zwaną „fondue”. Płynna, gęsta masa, w której należało maczać kawałki białego chleba, była nadspodziewanie smaczna. Gabrysia pomyślała z uznaniem, że kuzynka wykazała się nie tylko talentem kulinarnym, ale i mnóstwem zmysłu praktycznego. Czego bowiem jak czego, ale żółtego sera było w sklepach pod dostatkiem. Minęły dwie banalne godziny wypełnione tańcami. Było normalnie, jak na każdej prywatce. Ale na trzy kwadranse przed północą Joanna znowu zabłysnęła inwencją. Wyłączyła magnetofon, nastawiła płytę z jakimś rzewnym sopranikiem i zapaliła świece. Potem rozsadziła gości, gdzie się dało, przyniosła z kuchni kawę w kubkach i kilka talerzy, wyładowanych owym wspaniałym plackiem drożdżowym.

Był rzeczywiście nadzwyczajny. Gabrysia przypięła się do talerza i zajadała, aż jej się uszy trzęsły, obserwując mimochodem Pyziaka, który, pomijając wyzywające spojrzenia na początku przyjęcia, nie zaszczycał już jej odtąd swą uwagą.

Jakoś tak po kilku minutach Gabrysia wyczuła w powietrzu nieokreślone napięcie. Coś się działo. Danka Filipiak, która znów zasiadła koło Pawełka, to kontrolowała go wzrokiem, to znów goniła spojrzeniem za Anielą Kowalik, żywą jak iskra, czarnowłosą i czarnooką, z wielkimi okularami na nosie.

Aniela była to miła wariatka, pełna wigoru, żywiołowo radosna i przyjacielska. Ni stąd, ni zowąd przyniosła Gabrysi cały talerz z plackiem i trącając ją poufale, poczęła namawiać do jedzenia. Potem nagle zerwała się i wyleciała na środek pokoju, gdzie zaczęła się wygłupiać i deklamować całe ustępy z Szekspira. Najpierw mówiła tekst Ofelii udając Hamleta. Potem wygłosiła tekst Hamleta, używając nosowego sopranu, który wywoływał wśród zebranych ciche śmieszki. Kiedy stało się zbyt oczywiste, że Aniela naśladuje głos Danki Filipiak, ta wystartowała ze swego kąta z jakimiś diabelnie kiepskimi wierszami, które recytowała przed gronem kilku niezbyt zainteresowanych osób. W atmosferze narastającego zgrywu, Aniela nagle usiadła na podłodze, zdjęła okulary i zaczęła dosłownie pokładać się ze śmiechu. Aż poczerwieniała jak burak.

Ach, ta Aniela była bardzo sympatyczna. Chyba najsympatyczniejsza ze wszystkich zebranych tu osób.

Może tylko poza niedużym facecikiem z poligraficznej, ubranym w solenny garnitur i białą koszulę z krawatem. Facecik, zwany przez wszystkich Robrojkiem, budził w Gabrysi miłe wzruszenia, być może dlatego, że był rudy jak jej własne siostry i piegowaty jak ona sama. A może dlatego, że śmiał się szczerze i całą gębą. A może dlatego, że opowiadał najlepsze polityczne kawały, wybuchając co chwila zaraźliwym śmiechem. To on wznosił kawą piętrowe toasty na wzór gruziński i intonował przekomicznie arię „Myszko, to była piękna noc”.

Im bardziej mu się Gabrysia przyglądała, tym bardziej go lubiła. I nie spuszczając z niego oka odkryła coś, czego poza nią nie widział nikt: mianowicie, że Robrojek gra wielki spektakl w teatrze jednego aktora, który jednocześnie jest teatrem jednego widza. A tym widzem miała być Aniela Kowalik. To dla niej Robrojek wygłupiał się, tańczył i śpiewał, to dla niej opowiadał, śmiał się i podskakiwał. Przedstawienie było rozpaczliwe, bo Aniela bawiła się w najlepsze i zupełnie nie zwracała uwagi na szalejącego Robrojka. Była bowiem zajęta, i to bardzo zajęta, odpieraniem ataku psychologicznego, który przypuszczał do niej Janusz Pyziak.

Z pozoru nic się nie działo. Aniela przechodziła przez pokój i natykała się na wzrok Pyziaka. Stawała przy adapterze, a Pyziak już leciał za nią i bombardował ją swoimi stalowymi spojrzeniami. Wreszcie stanęła pod oknem i wtedy Pyziak podszedł do niej leniwym krokiem, jakby wcale nie zamierzał iść pod to okno, tylko tak go tam przypadkiem zaniosło.

Nikt nie zwracał uwagi na te manewry. Nikt poza Robrojkiem, który był zakochany w Anieli jak Romeo. I nikt poza Gabrielą, która na wyrywki znała repertuar Pyziaka.

Akurat Gabrysia zajadała sobie spokojnie czwarty kawałek placka i myślała, że sympatyczna Aniela lepiej by zrobiła, gdyby ze względu na Robrojka nie pozwalała Pyziakowi mówić do siebie z tak bliska - i że, kto wie, należałoby ostrzec nieszczęsną ofiarę, co ją czeka ze strony tego wampira - kiedy obserwowana przez nią para przeszła w pobliże jej fotela, za którego oparciem Gabrysia siedziała sobie na podłodze.

W pokoju zrobił się ruch, bo Robrojek nie wiadomo dlaczego zaczął nagle chodzić na rękach - ale śmiechy i hałasy nie zagłuszyły słów Pyziaka ani odpowiedzi Anieli.

- ...czyżbyś nie wiedziała - płynął Pyziak na fali rutyny -że masz oczy jak czarne diamenty?...

„Nowość-ubawiła się Gabriela. -Diamentów, i to czarnych, jeszcze nie używał”.

- Ach, Janusz, nie wierzę ani odrobinę - dawała się brać na plewy Aniela, rumieniąc się z zachwytu.

- Słusznie - rzekł Pyziak. - Czarne diamenty są zimne. Nie, ty jesteś podobna do...

„No, no? Do czego?” - napięła uwagę Gabrysia.

- Do kwiatu jabłoni - rzeki Pyziak namiętnym barytonem. - Głaskanego wiosennym wiatrem.

Gabrysia wstała i postanowiła przenieść się w inną okolicę. Pyziak źle działał na jej apetyt. A zamierzała dziś jeszcze zjeść dużo smacznych rzeczy.

Lecz w tej chwili wzbił się nagły gwar, Robrojek przeleciał koło niej na rękach i całym swym ciężarem runął na Pyziaka, udaremniając mu objęcie Anieli w pasie.

- O pardon, stary - rzekł swobodnie, wstając z podłogi i trąc kolano a następnie podał rękę Pyziakowi, pomagając mu wstać. - Chodzenie na rękach to też sztuka. Naprawdę nie wiem, jakim cudem mnie tu przyniosło.

- A ja chyba wiem - powiedziała Aniela i energicznym ruchem kciuka podsunęła spadające okulary.

- O! - zdziwił się Robrojek po mistrzowsku. - Ty tutaj?!

- Ja tutaj.

- To nieźle. Potrzebuję cię do czułego walca retro. No, co ja poradzę, chce mi się tańczyć walca - gadał Robrojek, łapiąc Anielę za łokieć i władczo sterując nią w stronę adapteru. - O, tu mamy taką starą płytę i jest walc „Francoise” i my sobie teraz potańczymy aż do północy, o.

- Ja sobie potańczę, owszem - powiedziała szorstko Aniela i wyszarpnęła się z dłoni Robrojka. - Ale z Januszem potańczę.

- Nie - poprosił wtedy Robrojek, nagle smutny i bezradny. - No, Anielka, daj spokój.

Z adapteru popłynął chrypliwie walc „Francoise” i cała scena zatarła się w ogólnym poruszeniu. Niektórzy usiłowali podrygiwać, lecz wkrótce ustalono, że najlepszym sposobem na walca jest jednak wykonywanie go sposobem pradziadków. Poruszanie się koliste i płynne, we dwoje, z przytuleniem i przegięciem, uznano za nadzwyczaj miłe urozmaicenie stosowanych dotąd metod tanecznych. I pokój zapełnił się nagle wirującymi parami.

Pyziak z miną zdobywcy dochodził już do Anieli, która stała wciąż pośrodku pokoju i kłóciła się z Robrojkiem, gdy nagle w Gabrysi zagrały dwa impulsy. Pierwszy, o którym nawet nie wiedziała, miał korzenie w jej podświadomości. Drugi, z którego ledwie zdążyła zdać sobie sprawę, spowodowany był jej gwałtowną sympatią do Robrojka i chęcią oszczędzenia mu zmartwień oraz przyjścia z pomocą. Dwa te impulsy przemknęły przez umysł Gabrieli w ciągu ułamka sekundy i spowodowały, że uznała ona, iż musi wkroczyć w nurt wydarzeń.

Ruszyła naprzód. Potknęła się.

Podkasała zamaszyście suknię - i, zrobiwszy dwa wielkie kroki znalazła się przed Januszem Pyziakiem.

- No, cóż, stary - powiedziała swobodnie. - Na dziś wieczór ogłaszam zawieszenie broni.

Pyziak milczał, bo się wystraszył.

- Zatańczymy? - wrzasnęła radośnie Gabriela i nie czekając na odpowiedź, bez ceregieli wcisnęła się w jego ramiona, krzepko ujęła go w pasie i pociągnęła w tany. Pominąwszy szmery w podświadomości, nie przejmowała się tym, co sobie pomyśli Pyziak, kolekcjoner czarnych diamentów.

Kątem oka uchwyciła natomiast gwałtowny wyraz ulgi i wdzięczności na twarzy Robrojka.

Aż do północy Pyziak tańczył walca.

Z Gabrielą.

Jak tylko kończyła się płyta, Robrojek doskakiwał do adapteru i nastawiał ją ponownie, nie wypuszczając z objęć rozbawionej i rozzłoszczonej Anielki. Walc „Francoise” rozbrzmiewał z nową siłą, Robrojek mocno obejmował Anielkę i z determinacją rzucał się z nią w ruch wirowy.

A Gabriela uśmiechała się ujmująco, błyskała białymi zębami, strzelała brązowymi oczami i trzepotała ciemnymi rzęsami, i przez cały czas nie pozwalała Pyziakowi odejść od siebie ani na krok.

Zresztą, Pyziak wcale odchodzić nie zamierzał. Gwałtowne i niespodziewane zainteresowanie Gabrysi zdawało się mu pochlebiać. Nic nie mówił, tylko niebezpieczny uśmiech igrał mu pod świeżym wąsem. I tańczył tego walca Pyziak, tańczył przyciskając Gabrysię do siebie tak, jak przyciskać podczas walca należy.

A tu w telewizorze wybiła północ, dały się słyszeć telewizyjne toasty, a w pokoju gruchnęły krzyki, wiwaty i z hukiem wyskoczył korek z butelki szampana. Z ulicy dobiegły pijane wrzaski, strzelały gdzieś blisko petardy. Ktoś zgasił światło w pokoju, pito szampana, składano sobie życzenia, a w mroku leciały iskry sztucznych ogni.

I wtedy Pyziak znienacka pocałował Gabrysię.

- Och! - rozległ się w ciemnościach jej oburzony okrzyk, co ze wszystkich stron powitano rechotaniem. Zapaliła się lampa pod sufitem i jej światło ukazało zebranym stropionego Pyziaka, stojącego pośrodku pokoju i mrugającego z dezorientacją, a za nim, zastygłą w geście panicznej ucieczki, Gabrielę.

Za oknem trzasnęła ostatnia petarda i w tej samej chwili w ów żywy obraz wdarł się dzwonek telefonu.

- Gaba, do ciebie - powiedziała Joanna z zaniepokojoną miną i podała kuzynce słuchawkę.

- Halo - odezwała się Gabrysia i zanim jeszcze zdołała cokolwiek zrozumieć, przeszył ją zimny dreszcz. W słuchawce beczała Ida.

- Gabrysia, wracaj! Wracaj! - i seria szlochów, bardzo wilgotnych i ociekających łzami.

- Cicho, do cholery! - huknęła Gabrysia. - Uspokój się! O co chodzi?

- Mm... buuuuu.. .mmama. Pogotowie... - dało się wyłowić z chlipania i bulgotów.

- Co mama? Co pogotowie?! - krzyczała Gabrysia, przerażona i wściekła na tę szlochającą kretynkę, swoją siostrę. Niechby najpierw powiedziała, co się stało, a płakała potem. Co za baba. -Mówisz czy nie! - ryknęła.

Wszyscy goście Joanny wpatrywali się z osłupieniem i napięciem w Romantycznego Motyla ryczącego do słuchawki. Ale Gabrysia nie dostrzegała nikogo. Skupiona, ze zmarszczonymi brwiami, czerwona jak burak z przestrachu, trzymała słuchawkę tak mocno, jakby zamierzała coś z niej wycisnąć. Lecz nie wycisnęła nic zgoła. Na drugim końcu przewodu Idą zaniosła się nowym lamentem, wobec tego Gabrysia powiedziała krótko:

- Spokój! Dobra! Już lecę!

Nawet nie wiedziała, jak znalazła się za drzwiami, łapiąc w locie podany przez kuzynkę płaszcz. Zbiegła po schodach jak ścigany przemytnik, wypadła na ulicę i tu stanęła.

Pusto!

Żadnej taksówki! Do stu diabłów!

Biegiem. Biegiem do domu! Co tam się stało? Mama i pogotowie?... Ta myśl sprawiła, że nogi się pod Gabrysia ugięły.

- Jedziemy - powiedział ktoś za jej plecami i mocna ciepła dłoń pociągnęła Gabrielę za łokieć. - No, szybko, chodź. - Robrojek zdyszany, w samej koszuli, z marynarką pod pachą, brzękał kluczykami samochodowymi. - Przyjechałem dziś syrenką szwagra - mówił otwierając drzwiczki sfatygowanego pojazdu, który stał przy krawędzi chodnika. - Jaki adres? Roosevelta 5? Nie żartuj. To tam, gdzie Paweł mieszka? No, jedziemy. Nie denerwuj się, wszystko będzie dobrze. A pogotowie przyjechało? - zatrzasnął drzwiczki ze swojej strony i zwrócił się do Gabrysi, która wzruszyła ramionami. - Nie wiesz. Nic, nic. Przyjedzie. A jakby co, to sami zawieziemy mamę do szpitala. Na ostry dyżur. Nic się nie martw. Czy tam z prawej coś jedzie? Nie? To dobra. Lecę na czerwonym. No i popatrz, za chwilę będziemy.

Drzwi mieszkania były nie domknięte, a w korytarzu leżało na podłodze rozwleczone prześcieradło, jak upiorna biała strzała wskazująca wyjście. Nie wiadomo dlaczego, dopiero widok tego prześcieradła obudził w Gabrysi uczucie dojmującej paniki. Gwałtownie pchnęła drzwi zielonego pokoju i na widok tego, co się w nim działo, momentalnie wróciła do równowagi.

Musiała. Ktoś powinien zachować rozsądek w tym pomieszczeniu pełnym płaczących dziewcząt.

Minęło pięć minut, zanim Gabriela zdołała opanować sytuację. Szlochająca, rozhisteryzowana Ida była niezdolna do myślenia, mówienia i działania. Natalia i Pulpecja, najwidoczniej wyrwane z głębokiego snu, zziębnięte w swych piżamkach, zbiły się w drżącą, przerażoną kupkę na krawędzi tapczana i zanosiły się od płaczu. Na widok wchodzącej siostry rzuciły się ku niej i poczęły się na nią wdrapywać jak na szalupę ratunkową.

- Gabusiu, czy mama umrze? Gabusiu, powiedz! Gabriela zacisnęła zęby? Przecież nie może się teraz rozpłakać. Dopiero by się smarkule przeraziły.

- Nie ma mowy - powiedziała. - Mama nie umrze.

Nutria i Pulpa, pokrzepione jej kurczowym uśmiechem, przestały z wolna płakać, ograniczając się tylko do wyrywkowego pochlipywania. Gabriela zaprowadziła je do ich pokoiku, okryła kołdrami i poleciła szybko zasnąć, obiecując, że zostawi im na całą noc zapaloną lampkę. Łagodnie odplątała zaciśnięte wokół swej szyi ramionka Pulpy, by po chwili wyplątać się z równie mocnych objęć Nutrii. Powiedziała im, że powinny jej wierzyć - wszystko na pewno będzie w porządku. I mają się nie bać, bo odtąd już ona dopilnuje wszystkiego.

Jej spokojne słowa i stanowczość podziałały jak tabletka nasenna. Dzieci przestały płakać, przytuliły się do swych misiów i z ufnością zamknęły oczy.

Z Idą było trudniej.

Kiedy tylko ujrzała wchodzącą znów do pokoju siostrę, wybuchnęła na nowo lamentem i płaczem. Gabriela skrzywiła się z irytacją, Idusia najwyraźniej chciała być pocieszana. Ale na to nie było czasu. Kiedy nie podziałały próby odwoływania się do rozsądku, Gabriela wzięła Idę za ramiona, potrząsnęła z całej siły i powiedziała z zimną furią:

- Cicho, bo w dziób. Widziałam w kinie, co się robi z historyczkami. Należy wątpić, czy podobne oświadczenie podziałałoby na osobę w stanie autentycznej histerii. Jednakże histeria Idy była widać łagodniejszej próby, bo czerwony, mokry, zasmarkany i zapuchnięty stwór spojrzał nagle przytomnie i przemówił obrażonym głosem:

- No, no, rączki przy sobie, dobra?

Osłabła z ulgi Gabriela osunęła się na krzesło i wtedy dopiero spostrzegła Robrojka, który - do tej pory spokojnie stojąc w korytarzu - zdecydował się właśnie wejść do pokoju.

Idą też go zauważyła. Natychmiast otarła łzy i powiedziała z dużym wyczuciem dramatycznym:

- Mamie zrobiła się dziura w żołądku.

- Co? Jak? - poderwała się od razu Gabrysia.

- Od wrzodu. Wrzód pękł i przedziurawił żołądek. Mamę strasznie bolało - głos Idy nabrał tonów tragicznych. - Tata zawołał pogotowie i pojechał za nią do szpitala. Na Przybyszewskiego.

Gabriela wstała i bez słowa spojrzała na Robrojka.

- Jedziemy - powiedział.

- Zostań tu, panuj nad sobą, pilnuj dzieci! - rzuciła rozkazująco Gabrysia i Ida posłusznie usiadła za stołem, z otwartymi ustami gapiąc się na siostrę.

Gabriela zajrzała do pokoju dziewczynek przez uchylone drzwi skonstatowała, że małe już śpią, i wybiegła na schody. Tuż za nią tupał Robrojek.

W godzinę później blada Gabrysia stała w swojej żółtej sukni na korytarzu oddziału chirurgicznego i trzymając ojca za rękę, usiłowała go nakłonić, żeby wrócił z nią do domu.

Ojciec uparcie odmawiał.

- Tato... no chodź... już po operacji... - zaklinała go Gabrysia ostatkiem sił. -No, powiedzieli ci przecież, że wszystko pomyślnie... no chodź, proszę.

Twarz taty była nieswoja i bardzo nieszczęśliwa. Miał ściągnięte brwi i wyraz ust jak u nadąsanego dziecka. Gabrysi ścisnęło się serce.

- Mama teraz śpi - powiedziała łagodnie i pociągnęła ojca za rękaw. - No, chodźmy, tato.

- Idź sama - burknął ojciec. - Ja muszę być tutaj. Nigdy nie wiadomo, co tym konowałom może strzelić do głowy.

Gabriela psyknęła i poprosiła go, żeby mówił ciszej, wobec czego szeptem dodał, że nie wierzy tym szarlatanom. Osobiście pamięta, jak jeden taki przyszył jego dziadkowi żołądek do nerki. Dopóki mama nie będzie całkowicie przytomna, ojciec nie zostawi jej na pastwę tym rzeźnikom.

Stuknęły drzwi dyżurki. Młody, kędzierzawy lekarz z wąsem wyszedł na korytarz i znużonym krokiem podążał w stronę Borejków. Mijając ich zrobił gest, jakby chciał coś powiedzieć, lecz spłoszony ponurym wejrzeniem ojca, zrezygnował i poszedł szybko dalej.

- Kowalik - mruknął ojciec posępnie. - Jeden z nich. To on operował mamę. - Obrzucił oddalającego się lekarza podejrzliwym spojrzeniem, jakby chciał przeniknąć na wylot czarne zakamarki jego duszy. - Musi mieć przyjemność w tym krajaniu ludzi. Większość chirurgów to sadyści. Ten był podobno na prywatce, ale zaraz przyleciał, jak go wezwali.

Gabriela z rozpaczą zastanawiała się, co może zrobić zdesperowany ojciec, kiedy zostawi się go tu samego. Jakkolwiek jej poglądy na lekarzy różniły się od ojcowskich, przychodziło jej jednakże na myśl, że vmvślany eskulap nie jest już tym samym bezinteresownym i szlachetnym Judymem i kto wie, w jaki sposób zachowanie ojca może się odbić na sytuacji mamy.

- Na litość Boską - powiedziała gorąco. - Tato, zaklinam cię, chodźmy już stąd.

Ojciec odmówił z niezwykłą u mego stanowczością.

- Idź sama-zażądał następnie. -W domu jesteś bardziej potrzebna niż tu. To była prawda.

Ciągnąc po posadzce swój płaszcz, Gabrysia wyszła z drzwi oddziału chirurgicznego i zwlokła się po schodach z uczuciem, że lada chwila nogi odmówią jej posłuszeństwa i załamią się pod nią jak kruche łodygi.

Było już po drugiej. Już od przeszło dwóch godzin był rok 1978.

Na ulicy zimno, na czarnym niebie małe, kłujące gwiazdy. Chodnikami wędrują grupki podchmielonych wesołków.

Jak można się śmiać, przechodząc obok szpitala?

Czy oni nie mają wyobraźni?

Zdrętwiała z zimna i osłabła Gabrysia stała przed oświetloną budką portierni i nie mogła się zmusić do wykonania jednego choćby ruchu.

- No, ubieraj się - powiedział nagle obok niej głos, który był jak szklanka herbaty z rumem. - Wkładaj to, mówię, jedziemy. - Ciepła dłoń Robrojka wyjęła z jej zgrabiałych palców miękką tkaninę. Po chwili, otulona płaszczem, Gabriela została usadzona w ogrzanej, przepojonej wonią spalin i benzyny syrence szwagra.

Trzasnęły drzwiczki, Robrojek zasiadł za kierownicą.

- No? - spytał z niepokojem, spoglądając na milczącą, nieruchomą Gabrysię.

Gabrysia powoli przeniosła nań wzrok.

- Dobrze - wykrztusiła zmęczonym i zachrypniętym głosem. - Na pewno będzie dobrze. Na pewno. - Coś w niej nagle odtajało i z oczu popłynęły jej szybko dwie ciepłe strużki łez.

- Nie płacz, stara - powiedział serdecznie Robrojek. - Albo płacz. Już sam nie wiem.

- Ja nigdy nie płaczę - oświadczyła Gabrysia, płacząc rzewnie.

- Jasne - mruknął Robrojek okropnie zakłopotany i odwrócił wzrok.

- Nigdy nie płaczę, bo muszę być dzielna.

- Jasne, stara.

- Ale teraz się tro...trochę załamałam.

- Nie ma powodu - mruknął Robrojek, klepiąc ją niezgrabnie po rękawie. - Tu są świetni lekarze. Sam słyszałem. Moja ciotka też tu leżała z tym... z wątrobą. A dziś już ho-ho, skacze przez płotki. Masz chusteczkę?

Gabriela wzięła się w garść.

- Przepraszam cię, stary -powiedziała. Otarła łzy przedramieniem a nos skrajem sukni. - Naprawdę przepraszam. - Nagle jej oczy zaokrągliły się. - O, Boże - powiedziała.

- Co jest? - przestraszył się Robrojek.

- Jak długo ja tu byłam? A co, jeśli dzieci się obudziły?!

- Ach, to. Daj spokój -mruknął Robrojek. -Wszystko gra. Byłem tam niedawno.

- Byłeś tam?

- No, tak, co się dziwisz. Przywiozłem cię tu i wróciłem. Ta Ida znów się rozkleiła, więc dałem jej neospasminy, była w apteczce. A znów ta mała ruda z zębami obudziła się i prosiła, żeby jej nalać gorącej wody do wanny, rozumiesz, o pierwszej w nocy. Opowiedziałem jej zwięzłą bajkę i usnęła.

- Tak? - szepnęła Gabrysia i zapatrzyła się w Robrojka, jakby widziała przed sobą górę brylantów wielkich jak jajka.

- Ty jesteś... wiesz, ty jesteś... - i umilkła nagle, onieśmielona.

- Robert - rzekł on, uśmiechając się szeroko i zapalając silnik syrenki. - Robert Rojek. No, jedziemy.

1 styczenia 1978

W ciemny noworoczny poranek Gabrysia obudziła się raptownie, zlana potem, po śnie pełnym koszmarów. Usiadła w pościeli, czując, jak łomoce jej serce. Dopiero po chwili otworzyła oczy i ujrzała śpiącą Idę, ledwie widoczną na swoim tapczanie w słabym świetle wstającego dnia. Widok swojsko zagrzebanej w pościeli rudej czupryny i chudych pedałów, wystających z przeciwnej strony kołdry, pozwolił Gabrysi odzyskać świadomość.

Niestety, razem ze świadomością napłynął strach.

Mama, operacja, szpital. Gdzie jest ojciec?

Zerwała się i boso pobiegła do pokoju rodziców.

Pusto. Ponuro. Łóżko mamy tak samo rozrzucone pod nieruchomymi rzędami książek na ścianie. Łóżko ojca nie tknięte. A więc wciąż jeszcze był w szpitalu.

Gabrysia zapaliła światło, by spojrzeć na zegarek. Szósta. Znalazła w książce telefonicznej numer szpitala i oddziału chirurgicznego, i drżąc w zimnym korytarzu, zadzwoniła.

- Dzień dobry - powiedziała do ostrego sopranu w słuchawce.

- Przepraszam... Moja mama była w nocy operowana. Czy wszystko w porządku?

- Nazwisko chorej?

- B-Borejko. Jak mama się czuje? Proszę pani?

- No, jak to po operacji - powiedział sopran nieco mniej ostro.

- Śpi, żadnych kłopotów. Może pani przyjść dziś, a najlepiej - jutro. Będzie już przytomniejsza.

- Ale... wszystko w porządku? - spytała Gabrysia głosem miękkim jak kisiel.

- Jasne, że tak - powiedziała kobieta w słuchawce już całkiem ciepło. - Wszystko będzie dobrze, na pewno.

Stuknięcie. Koniec rozmowy.

Gabrysia odłożyła słuchawkę ostrożnie, jakby rzucając ją mogła obudzić mamę śpiącą tam daleko, w szpitalnym pokoju. Poczuła, że drży w swojej cienkiej piżamie. W mieszkaniu panował przenikliwy ziąb. No, pewnie. Przecież nikomu nie przyszło wczoraj do głowy, że trzeba zadbać o piece. Zawsze robiła to mama - przed pójściem spać. Kiedy wszyscy byli już w łóżkach, chodziła jeszcze cicho po mieszkaniu, przemykała się z pokoju do pokoju, brzękała łopatką, podsypywała węgla, zakręcała drzwiczki pieców. Wychodząc z pokoju starszych córek nie mogła się powstrzymać, by nie otulić ich kołdrą, na co one obie nieodmiennie fukały, że nie są przecież dziećmi, ale dzięki czemu zasypiały z poczuciem błogiego bezpieczeństwa.

Gabrysia wciągnęła przez głowę swój gruby golf, ponieważ nie mogła znaleźć szlafroka. Zdała sobie też sprawę, że zapewne od dzisiaj nieraz jeszcze będzie powtarzała: „to przecież zawsze robiła mama”. Będzie chodziła po maminych śladach i dreptała po maminych ścieżkach. Nikt inny, tylko ona. Na siostry nie ma co liczyć. Na ojca, sądząc ze wszystkiego, też raczej nie. Na kogo w ogóle można liczyć?

Na siebie.

I na Robrojka. Gabrysia uśmiechnęła się mimo woli z rozrzewnieniem. Ach, ten Rojek Kochany chłopak. Uczucie wdzięczności i radości rozerwało ją bardziej niż gruby golf. Robrojek, bezinteresowny i skory ff pomocy nie znanemu dotąd człowiekowi. Przecież na tej prywatce działo się coś bardzo dla niego ważnego. A jednak, kiedy widział, . potrzebna jest pomoc, nie zawahał się ani chwili, wybiegi, zostawił Anielę i Pyziaka i poświęcił tyle czasu i dobrej woli obcej rodzinie, którą właśnie spotkało nieszczęście. Gabrysia pomyślała, że po prostu nie ma sposobu, żeby wypłacić się Robrojkowi za wszystko dobre. A także, że gdyby taki sposób znalazła, i tak nie mogłaby z niego skorzystać, bo Robrojek na pewno obraziłby się, gdyby chciała mu się jakoś odwdzięczyć. Postanowiła za to być jego wierną przyjaciółką aż do końca życia. Chodząc po pokojach, podpalając pachnące szczapki drewna, dmuchając w żółte płomyki, podsypując węgiel do pieców, Gabrysia mimo zmartwienia, które ciążyło jej wciąż jak uwiązany do szyi głaz, uśmiechała się do siebie. Przychodziły jej do głowy najbanalniejsze metafory o dobroci ludzkiej, która jest jak promień słońca i jak radosny sygnał krótkofalówki.

To ostatnie porównanie wydało się Gabrysi warte rozbudowania. Weszła do pokoju siostrzyczek i stanęła przy jeszcze trochę ciepłym piecu.

„Całe dobro - pomyślała - jakie nas otacza, to właśnie suma pojedynczych odpowiedzi na radosne sygnały dobrych ludzi. Ale te sygnały wysyła każdy z nas. Dobre sygnały. I złe. A im więcej wysyłamy tych dobrych, tym większe szansę, że ludzie odpowiedzą nam tym samym”.

Zadowolona ze swego rozumowania, Gabrysia stała sobie przy piecu w cichym uśpionym mieszkaniu. Mały pokoik Nutrii i Pulpecji był zarzucony zabawkami, a słabe poranne światło, przefiltrowane przez przykrótkie czerwone zasłonki, traciło swój chłód i nadawało całemu wnętrzu przytulną barwę. Siostrzyczki leżały w jednakowych pozycjach - na wznak, wyciągając nad rozczochranymi łepetynami luźno rozrzucone ręce. Spod wzburzonych kołder wystawały różowe pięty i kolana, które już zaczynały być chłodne. Gabrysia przykryła dziewczynki, otuliła, a potem rozpaliła ogień, podsypała węgla do pieca, szczęknęła żelaznymi drzwiczkami, wytarła ręce.

„A właściwie - pomyślała nagle. - Dlaczegóż by nie spróbować. Od dziś należy uśmiechać się, dla eksperymentu, do każdej napotykanej osoby. W kolejce, w autobusie, na ulicy. Wysyłać eksperymentalne sygnały dobra, tak, na taki sygnał powinno się uzyskać odpowiedź tego okrucha dobroci, który ma podobno każda ludzka istota”.

Postanowiwszy powyższe, Gabrysia zdjęła golf i wlazła do łóżka Pulpecji. Przytuliła się ostrożnie do tłustego, ciepłego ciałka, które zaraz wierzgnęło, mruknęło niecierpliwie i przekręciło się na lewy bok. Gabrysia uśmiechnęła się, objęła siostrzyczkę i wcisnęła nos w jej miękki, pachnący karczek. Pulpa mruknęła coś protestującym tonem potem zaś ucichła i spała twardo w ramionach starszej siostry, podczas gdy z Gabrieli ulatywało z wolna poczucie zatroskania i osamotnienia gnębiące ją od wczoraj. Z małego uśpionego grubasa promieniowało nie tylko ciepło, lecz i otucha. Sama nie wiedząc kiedy, Gabrysia zapadła w mocny, spokojny sen.

- Ty straszna góro mięsa -zakwiczał cienki głosik z pretensją i ktoś wsadził Gabrieli w bok mocnego kuksańca. Otworzyła oczy. Było już prawie jasno.

- Obudź się, no! Ktoś dzwoni! - podskakiwała Pulpecja, siedząc okrakiem na brzuchu Gabrieli.

- Kto dzwoni! Gdzie dzwoni?! - wychrypiała nieszczęśnica, czując półprzytomnie, jak jej zwoje mózgowe wirują wokół osi pionowej, a wnętrzności jęczą pod skaczącą Pulpecją.

- Potężna jak samica słonia. Wyniosła jak górski szczyt - odezwał się z sąsiedniego łóżka poetycki bas Natalii. Leżała ona na boku, kiwała nogami i z zainteresowaniem badała perspektywę Gabrieli od strony jej stóp, wystających przez pręty łóżka Pulpecji i spoczywających na Nutriowej poduszce.

- Rzeczywiście, ktoś dzwoni - jęknęła Gabrysia, zmiotła z siebie Pulpecję, wyplątała się z łóżka i pobiegła zygzakami do drzwi, naciągając w biegu sweter. „Pewnie tata” - pomyślała.

Otworzyła drzwi.

Nie, to nie był tata.

- Dzień dobry - powiedziała z przekąsem pani Szczepańska. Gabriela ziewnęła spazmatycznie i spróbowała wysłać eksperymentalny sygnał dobra. Bez rezultatu. W czarnych, pozbawionych blasku oczach starszej pani była ironia i nieprzyjaźń.

- Obudziłam? - spytała.

Gabriela bąknęła, że nie szkodzi. Przestąpiła z nogi na nogę pod badawczym spojrzeniem sąsiadki.

- Chciałam tylko zwrócić twoją uwagę na te drzwi.

- Drzwi - powtórzyła Gabriela zaspanym głosem.

- Tak drzwi! Przypominałam wczoraj, żeby je zamykać. Wieje z dołu, odkąd dozorca przebił to wyjście z piwnicy. No i co? I przez całą noc trwały tu hulanki. Ktoś krzyczał, trzaskał, łomotał. Nie mogłam zmrużyć oka. A od drzwi wiało.

- Och! - wykrztusiła z oburzeniem Gabrysia.

- Brak kultury. To wszystko. Poproś któreś z rodziców.

- Nie ma rodziców - odparła Gabriela, hamując się, by nie powiedzieć więcej.

- Już ich nie ma czy jeszcze? - spytała sąsiadka złośliwie i w tym momencie Gabrielę poniosło. Eksperymentalne sygnały dobra zwiało z niej jak tajfunem. Odfruwały teraz na peryferie świadomości, ustępując miejsca złości i urazie.

- Coś podobnego! -krzyknęła. -Mamę w nocy zabrało pogotowie! Była operowana! Tatuś jest jeszcze w szpitalu! A ja nie spałam do trzeciej w nocy! Dlaczego pani się nas czepia?! Kto mógł pamiętać o zamykaniu drzwi! Mogła pani sama je zamknąć! - zreflektowała się wreszcie i umilkła, tłumiąc w sobie chęć obrażenia pani Szczepańskiej w sposób nieodwołalny.

- No, no - powiedziała sąsiadka nieomal z satysfakcją. - Jesteś jeszcze gorzej wychowana, niż przypuszczałam. Ach, ach, na jakie chamstwo można się natknąć w tych czasach. - Kręcąc głową i cmokając odwróciła się i znikła w czeluściach swego korytarza, energicznie zamykając za sobą drzwi.

- Jeść! - wrzasnęła nagle Pulpecja, wyskakując na korytarz i nie dając Gabrysi nawet ochłonąć po nieprzyjemnej scenie z sąsiadką. Mała posuwała się naprzód krótkimi skokami na jednej nodze, drugą mając wplątaną w niebieskie rajtuzy. Zawiadomiła siostrę bolesnym głosem, że rajtuzy owe dziwnie na nią nie pasują. Wobec tego Gabrysia musiała zgłębić tę ważną kwestię i stwierdzić, że rajtuzy należą do Nutrii, co właścicielka tej części garderoby potwierdziła zaraz, wyłaniając się z łazienki i komunikując, że nie ma dla niej majtek. Z głębi mieszkania odezwała się Idą, zapytując pełnym głosem, czy tata już wrócił. Gabriela zajrzała do pokoju ojca, stwierdziła, że wrócił i śpi, po czym wyłoniła się nagląca sprawa czerwonych rajtuz, które z kolei nie pasowały ani na Nutrię, ani na Pulpecję. Świeżo wyprane majtki oraz podkoszulki dziecięce odnalezione zostały na sznurze w łazience i po przebrnięciu przez problem spodni, spódniczek i sweterków młodsze Borejkówny można było uznać za ubrane. Wówczas to Nutrii przypomniało się, że jeszcze się dzisiaj nie kąpała, więc rozebrała się do rosołu, gubiąc majtki i bezpowrotnie zapodziewając gdzieś sweterek.

Zziajana Gabrysia ubrała Nutrię ponownie i zaraz musiała odpędzić ją od drzwi ojca oraz odwieść Pulpecję od zamiaru wskoczenia śpiącemu na brzuch, po czym wywlokła z łóżka gnuśną Idę i już mogła robić śniadanie.

Do dziś wszystkie poranki w rodzinie Borejków wyglądały jednakowo. Mama wstawała pierwsza. Tym, co budziło co dzień Gabrielę, były dźwięki - brzękały w kuchni naczynia i sztućce, stukały mamine obcasy, gwizdał czajnik, dzwoniły butelki z mlekiem, w łazience huczał piecyk, a mama przebiegała z pokoju do kuchni i z kuchni do łazienki, podśpiewywała i nawoływała despotycznie, żeby wstawać. Kto zaś wstał wreszcie, miał sposobność ujrzeć w kuchni uwijającą się mamę, a na desce stos świeżo wyprasowanej bielizny lub zwitki pocerowanych skarpet w koszyku. Na stole czekało już śniadanie, a mama była rześka i wyspana jak skowronek, mimo że poprzedniego dnia położyła się najpóźniej ze wszystkich.

Tym mniej więcej torem biegły myśli Gabrieli, kiedy nakarmiła już siostry i została w kuchni nad zlewem pełnym naczyń.

Jakoś zaraz przypomniała jej się niedawna scena ze szkolną przyjaciółką mamy. Pani ta odwiedziła mamę i ujrzawszy, jak dawna Milka szoruje wannę, wytrysnęła fontanną współczucia. Mama wtedy roześmiała się, umyła ręce, ucałowała przyjaciółkę z dawnych lat, a potem zrobiła jej kawy. I powiedziała, że owszem, pracy, którą

44

konuie nikt sobie nie ceni. Ale że ona wcale nie chce, żeby ją cokolwiek cenił, tę pracę. Dzieci mają prawdziwy dom, mówiła mama, • mogą sobie kwitnąć w jego cieple. Nie ma piękniejszej pracy społecznej

7 wychować dziecko na porządnego człowieka, mówiła mama, kategorycznie odmawiając rzucenia tych garów i dzieciaków i zajęcia się pracą zawodową, odpowiadającą jej ambicjom, które to rozwiązanie sueerowała owa koleżanka. Mama oświadczyła, że jej ambicje naprawdę ograniczają się do dzieci. Wychować je, powiedziała, na ludzi szlachetnych i mądrych to o wiele trudniejsze niż pisać w biurze sprawozdania. Koleżanka, która właśnie pisząc w biurze sprawozdania realizowała swoje ambicje, obraziła się i znikła z maminego życia. A mama wróciła do szorowania wanny i garnków.

„Ale dlaczego?-pomyślała nagle Gabriela ze zdumieniem. -Dlaczego to nie ja szorowałam wtedy tę wannę?”

Stojąc teraz nad zlewem pełnym talerzy i kubków przypomniała sobie słowa mamy i myślała ze wstydem, że piękne to były słowa, ale że przecież wychowywanie dzieci to nie to samo, co mycie podłóg i naczyń. Dlaczego żadna z nich nie pomagała mamie częściej? Dlaczego egoistycznie przymykały oczy na fakt, że mama bierze na siebie większość obowiązków po to, by córki miały ciepło i miło?

Był to widocznie dzień postanowień. Na twarzy Gabrysi ukazał się wyraz stanowczej powagi. „Do roboty - pomyślała. - Przyzwyczajaj się, ty leniu obrzydły. Mama wróci i wszystko musi być inaczej niż dotąd”.

W dwie godziny później ojciec obudził się i przyczłapał do kuchni. Ujrzał Gabrysię przy czyściutkim stole nakrytym niebieską ceratą w kratkę. Na ceracie ustawiono drugie śniadanie dla wszystkich, składające się z chleba i sera ze szczypiorkiem. W kuchni było ciepło i czysto, a sprawczyni tego wszystkiego, przepasana fartuszkiem, siedziała przy stole zagłębiona w lekturze książki kucharskiej pod tytułem „Jak gotować”. To opasłe tomisko napisane przez Marię Dissiową, a wydane w latach trzydziestych przez Księgarnię Świętego Wojciecha w Poznaniu, zawierało mnóstwo przepięknych przepisów na babki muślinowe z trzydziestu jaj, befsztyki z polędwicy, rolady z cielęciny i kiełbaski z jałowcem. Nie było tam natomiast ani słowa 0 ty111! Jak przyrządzić obiad z mrożonego morszczuka, który się zanadto rozmroził; czegoś takiego jak morszczuk chyba po prostu w owych okropnych czasach nie znano. Gabrysia powiedziała to ojcu,

4$

dodając, że podejrzewa Centralę Rybną o jakieś ciemne matactwa w związku z asortymentem towarów. Chyba że morszczuk jest przemia. nowanym dorszem, co do czego jednak nie istnieją żadne dane.

- Zresztą - dodała. - Nie zamierzam się tym przejmować. Usmażę wam po prostu tego morszczuka na patelni. I tyle.

Ojciec uniósł brwi i bez słowa poszedł się golić. Kiedy wrócił, jego najstarsza córka już zaparzyła kawę, którą też zaraz mu podała wydymając usta i mamrocząc pod nosem jak zawodowa kucharka.

- Dzwoniłam rano do szpitala - powiedziała, kiedy ojciec zasiadł już nad kawą.

Miejsce taty przy stole w kuchni znajdowało się przy ścianie. Nad jego głową wisiały przyklejone taśmą krótkie utwory i aforyzmy, stworzone indywidualnie lub zbiorowo przez cztery Borejkówny. „Kto mlaszcze, dostanie w paszczę” - głosiły te niechlujne świstki, albo: „Kto siorbie, dostanie po torbie”. „Kto oblizuje nóż, ten nie przemówi już”.

- Dzwoniłaś, hę? -mruknął ojciec i łyknął kawy. - Gorąca. No, to jak dzwoniłaś, to już wiesz, że wszystko w porządku. Czuwałem.

- Tato, co to było właściwie?

- Perforacja wrzodu żołądka.

- Wrzodu, wrzodu. Przecież mama nigdy nie chorowała!

- Chorowała. Chorowała. Tylko myśmy o tym nie wiedzieli. Piła siemię lniane, pamiętasz? Udawała, że się odchudza, i jadła różne kleiki i mleczne zupki. Leczyła się po swojemu, a myśmy do niej biegali z każdym bólem głowy i skaleczeniem.

- Ach, tato.

- Ten szarlatan Kowalik powiedział mi, że mamie wycięto pół żołądka. Teraz nie wolno jej się denerwować. Żadnych stresów. Bo wrzód pojawi się znowu.

- Jak długo mama tam będzie?

- Ze trzy tygodnie, może dłużej. A potem sanatorium.

- Tato, co my z tym zrobimy?

- Z czym?

- Ze wszystkim. Z naszą codziennością, że tak powiem.

- Nie widzę problemu - zdziwił się ojciec.

- No, właśnie. Nie widzisz.

- A co?

- Nie, nic. Chyba się zwolnię ze szkoły. Na te trzy tygodnie.

46

_ No dobrze. Zwolnij się, Gabuniu. Jak uważasz. Fabriela westchnęła. Powoli zaczynało do niej docierać zrozumienie, że idą ciężkie czasy.

W południe ojciec zadzwonił znów do szpitala i obwieścił córkom radosną nowinę, że mama obudziła się już, jest przytomna i się uśmiecha. Wobec tego uradzono, że najrozsądniej będzie pozwolić jej leszcze trochę odsapnąć i odwiedzić ją później. Perspektywa ujrzenia maminego uśmiechu i radość, że wszystko jednak naprawdę skończyło się dobrze, sprawiły, że sporo z dręczącego wszystkich poczucia winy zdołało się jednak ulotnić.

Gabrysia wysłała młodsze siostry na podwórko, a sama zamknęła się w kuchni i przystąpiła do gotowania obiadu.

Nie miała w tym zbyt wielkiej wprawy. Gotowanie było czynnością, którą mama bardzo lubiła, twierdząc, że jest ono bezwzględnie rodzajem twórczości artystycznej. Despotyczna i szybka, nie dopuszczała córek do przedsionków tej sztuki, ponieważ ślamazarne ich poczynania denerwowały ją w ciągu pierwszych pięciu minut. Gabrysia była najbardziej pod tym względem wyedukowana. Umiała ugotować rosół, herbatę i budyń. Jednakże już przyrządzenie jajka na miękko przekraczało jej umiejętności, gdyż niezależnie od czasu gotowania, nieodmiennie wychodziło ono z kąpieli wodnej twarde jak kamień.

Umiała też ugotować ziemniaki. Uczyniła więc teraz to, co należy, mianowicie obrała je i wrzuciła do wody, dosypując czegoś, co zdało jej się solą, a było kwaskiem cytrynowym. Potem zabrała się do nieszczęsnego morszczuka, który leżąc przez pół dnia na desecze przeobraził się w miękką burą substancję, tonącą w kałuży zimnej wody.

- U, brzydki jesteś, kochasiu - powiedziała do niego Gabriela z wyrzutem i rozpuściła na patelni kawałek margaryny. Była gospodynią rozważną i ostrożną, toteż postanowiła przeeksperymentować morszczuka. Wrzuciła najpierw kawałek ryby na patelnię i czekała, co będzie dalej. Zaczął skwierczeć i pachnieć dosyć nawet jadalnie, więc Gabriela uznała, że próba wypadła pomyślnie i można poddać podobnej obróbce całość morszczuka. Posypała go kwaskiem cytrynowym i zwaliła mokrą masę na patelnię.

47

Morszczuk zaczął syczeć i walić kłębami pary, więc, żeby nie tracie czasu, zajęła się jarzynką. Obrała marchewkę i utarła ją na tarce wraz z paznokciami i naskórkiem palców prawej dłoni. Pod koniec tej tortury usłyszała z pewną ulgą głos Idy wołającej:

- Gaba! Do telefonu! - Więc zaaferowana, ssąc palce i wycierając dłonie w fartuch, pośpieszyła na wezwanie.

- Cześć, stara - powiedział miły głos w słuchawce. - Tu Robert Rójek.

- O! - ucieszyła się Gabrysia z głębi serca. - Cześć, stary.

- Dzwonię, żeby spytać, co nowego.

- Ach - powiedziała Gabrysia z zapałem, a myśl o morszczuku natychmiast uleciała z jej głowy. - Mama czuje się lepiej. Już się nawet podobno uśmiecha!

- A widzisz? Mówiłem. Słuchaj, jestem u Anielki. Ty wiesz, co za numer? Twoją mamę operował jej stryjek.

- Doktor Kowalik!

- No, Anielka u niego mieszka. Wczoraj go wezwali na dyżur, co za traf, no nie?

- Rzeczywiście - powiedziała gorąco Gabrysia. - Robert, chcę ci jeszcze raz podziękować za wszystko, co dla nas zrobiłeś. Zepsułeś sobie Sylwestra...

- No, coś ty, staruszko, daj spokój.

- Tak bym chciała zrobić coś dla ciebie.

- Co się wygłupiasz, dziewczyno. Nie ma o czym mówić. Gabrysia uśmiechnęła się, słysząc ten zadzierzysty głos, bo stanęła jej

przed oczami, jak żywa, piegowata gębusia Robrojka i jego szczere

poczciwe oczy.

- Wpadnij do mnie, z Anielką - zaproponowała impulsywnie.

- A, dobrze - zgodził się Robert. - Będziemy tam u was, to znaczy Paweł nas zaprosił na keks ananasowy...

- Halo, halo, mnie nie zaprosił - zaterkotała Aniela, która dorwała się nagle do słuchawki. - Na żadne keksy do niego nie idę. Ale ciebie odwiedzę, koszykarko. Wariacko lubię chodzić z wizytą.

Gabrysia roześmiała się mimo woli. Jaka ta Anielka sympatyczna, no, naprawdę.

- Więc czekam, wpadnijcie - powiedziała ciepło. - Około piątej będziemy w domu.

48

W tym momencie subtelna ^uga ohydnego smrodu dotarła

chni do przedpokoju. Gabriela spiesznie skończyła rozmowę pognała do swego morszczuka.

Miał on obecnie postać drobnej szarej kaszki, swędzącej się na

bvm zwęglonym podkładzie. Gabrysia złapała trzonek patelni, parzyła się, wsadziła rękę pod wodę, wrzasnęła, ponowiła próbę ratowania morszczuka, znów wrzasnęła, wreszcie zdjęła patelnię z ognia używając do tego celu lnianej ścierki. Patelnia została ustawiona na desecze, natomiast ścierka, rzucona niedbale gdzieś na piec, tliła się powoli blękitnozłotym płomyczkiem, póki ten nowy rodzaj swądu nie poruszył uwagi debiutantki kuchennej. Ścierka poszła do zlewu, morszczuka trzeba było zeskrobywać z patelni.

Weszła Idą.

- Nie chcę się wtrącać - powiedziała. - Ale kiedy mama smażyła rybę, to ta ryba nie była podobna do klusek. Ani do węgla kamiennego.

-` Może ty zrobisz obiad, hę? - wrzasnęła Gabriela, mocując się z morszczukiem.

- Nie, wolę nie - skromnie odparła Idą. - Znam granice moich możliwości. A czy posypałaś rybkę mąką przed smażeniem? Gabrysia nie posypała.

- A, widzisz. Jak się nie posypie, to przywiera - powiedziała Idą wielką nowinę. - No, cóż, chyba się dzisiaj poodchudzam - dodała z męczeńskim westchnieniem.

Ojciec wkroczył do kuchni i sentencja łacińska zamarła mu na ustach.

- O, święty Jacku - jęknął na widok tej niedoli. - Gabrielo, w zamrażalniku umieściłem wczoraj białą kiełbasę z białkiem roślinnym. Wrzuca się kiełbasę na wrzątek i gotuje pod przykryciem.

- Zamrożoną?

- Bo ja wiem.

- Jak nie jesteś pewien, to może ją usmażymy.

~ Na czym? - spytał cierpko ojciec. - Patelni już nie mamy.

~ Aha. No, można też smażyć w garnku.

- Można?

~ Tak mi się zdaje.

Ojciec otoczył się obłokiem melancholii i wycofał psychicznie w głąb swej jaźni.

49

- Mam pomysł - rzekł z daleka. - Pójdziemy na obiad do ciotki Pel;

- miał na myśli żonę swego brata, a matkę Joanny.

- O! - Idzie to odpowiadało. - Dobra myśl. Ciotka Fela gotuje jak archanioł.

Gabriela zawisła między uczuciem ulgi a obawą.

- Joanna mnie wyśmieje! - wysunęła kontrargument. - Czy wy wiecie, jak Joanna umie gotować? Nie, zostańmy, jakieś jajka chyba potrafię przyrządzić.

- Gaba, nie bądź dziecinna.

- Patelni nie masz.

- Po co mi patelnia. Ambicja mi nie pozwala.

- Zgłupiałaś, co ma ambicja do obiadu.

- Córki, proszę o ciszę. Będę dzwonić do ciotki.

- No to już dzwoń - ugięła się Gabriela. - Ale kto wypaple o morszczuku, tego osobiście znieważę.

5

Obiad u ciotki był wspaniały: zupa grzybowa z łazankami, mięsko komercyjne, kapusta i pyzy drożdżowe - białe bułeczki gotowane na parze - poznańska specjalność. Na deser był kompot wiśniowy własnej ciotczynej roboty, a do kawy - oszałamiający makowiec. Nawet upiór morszczuka, wywołany z nicości przez zdradziecką Idę, nie zdołał zepsuć Gabrysi nastroju. Zwłaszcza że pominięto uwagę Idy milczeniem pełnym dyskrecji, bądź co bądź, stryjostwo i Joanna byli to ludzie dobrze wychowani.

Nie można było tego, niestety, powiedzieć o trzech siostrzyczkach, które opychały się z gargantuicznym apetytem, tak nieprzyzwoicie, jakby ostatni raz widziały schab we wczesnych dniach dzieciństwa. Na widok tego obżarstwa, tak nie liczącego się z trudnymi czasami, Gabrysia poczuła się zobowiązana do wstrzemięźliwości i nie poprosiła o dokładkę. Ciotka Fela dołożyła więc jej sama.

- Jedz, bidulko, jedz - zachęciła, poklepując bratanicę po głowie.

- Boże, jakie te dzieci wygłodzone. Ignacy, ja cię podejrzewam, że ty ich wcale nie karmisz.

Ojciec zrobił głupią minę.

- No, tak. Już ja cię znam. Wielkie nieba, ta biedna Milka. Gdybyż ona wiedziała... serce by jej pękło.

50

- Mam nadzieję, że nie zechcesz jej martwić, moja Fdu - rzekł ojciec

^-^Jasne, że nie, kochany szwagrze. Ale co myślę, to myślę. Znam cię równie dobrze, jak znam Józeczka.

Stryj Józeczek, rudy i chudy, melancholijny jak jego brat Ignacy, snoirzał w sufit, chrząknął i wielkim haustem opróżnił filiżankę z kawą.

Ciotka Fela była atletyczną brunetką, z warkoczem owiniętym dookoła kształtnej głowy, z żywymi piwnymi oczami i nieco końską szczęką. Była ona również gadatliwą, wesołą ekstrawertyczką, w związku z czym w jej naturze leżało wylewne dawanie upustu nurtującym ją uczuciom. Kiedy wreszcie wyraziła swoje bezbrzeżne współczucie dla tej nieszczęsnej Milki, bidulka Ignasia i tych tu czterech niebożątek, podsumowała trzeźwo: - Będziecie teraz mieli kłopot z ułożeniem sobie życia.

Gabriela spojrzała na nią z wdzięcznością.

- Jak chcesz to wszystko zorganizować, Ignacy? -naciskała ciotka.

- Och - odparł nieuważnie ojciec, błądząc wzrokiem po bibliotece Józeczka. -Jeszcze nie mam koncepcji. Gaba zwolni się chyba ze szkoły. Mamy ratio sufficiens, bo...

- Ignacy! - krzyknęła ciotka z oburzeniem. - Ty do mnie nie gadaj po łacinie, bo ja i tak nie rozumiem. Koniec półrocza się zbliża, a ty chcesz z dziecka zrobić służącą!

Ojciec westchnął, przegryzł makowcem i spróbował wyjaśnić, jak - w ogólnych zarysach - wyobraża sobie nowy model organizacyjny w rodzinie. Ciotka pojęła z tej mętnej gadaniny dwie rzeczy: po pierwsze, że Ignaś nie ma pojęcia o złożonej tkance obowiązków i konieczności, niesionych przez obecne czasy, a po drugie, że w takim razie inicjatywa będzie należała do niej, do Feli.

Po krótkim i treściwym namyśle ciotka wydała-dyrektywy.

Natalię trzeba oddać do półinternatu.

Pulpecję umieścić w przedszkolu.

Odprowadzanie dziewczynek powierzyć należy Gabrieli, przyprowadzanie - Idusi.

Obiady gotować będzie Gabrysia, wieczorem. To, co ugotuje, schować ma do lodówki (ironiczne spojrzenie trzech sióstr, tajony chichocik) i odgrzać następnego dnia, w południe.

Zakupy będą domeną Ignasia. I niech Ignaś nie robi takiej miny, bo Jeśli biedna, chora Milka mogła sobie poradzić z tym wszystkim, to...

51

- Widziałem Milkę - przemówił nagle .łóżeczek mrocznym basem - Parę dni temu. Stalą po karkówkę. I była w kolejce jedyną osoba czytającą książkę. Zgadnij, co czytała.

- Och, przypuszczam, że coś z literatury kobiecej - rzekł ojciec.

- Nie. Wiersze Majakowskiego.

- Co ty powiesz? - zdziwił się Ignacy Borejko.

-- Nie na głos, oczywiście.

- Oczywiście.

Makowiec skończył się właśnie w tym momencie i dzieciom pozwolono wstać od stołu. Idą, Nutria i Pulpecja zostały wysłane do pokoju kuzynki, gdzie miały posłuchać sobie płyty Drupiego, natomiast Joannie i Gabrysi polecono umyć naczynia po obiedzie.

W kuchni początkowo milczały, zajęte pracą. Jak to często bywa z kuzynkami, nieszczególnie za sobą przepadały. Zbyt żywe jeszcze było w ich pamięci wspomnienie zasmarkanego dzieciństwa, zbyt świeże ślady ran tłuczonych i szarpanych, które zadawały sobie w owe świetlane dni. Jednak po chwili Joanna odezwała się pierwsza, z zainteresowaniem pytając o wrażenia z wczorajszej prywatki, wyrażając mimochodem ubolewanie z powodu choroby mamy i chcąc poznać opinię Gabrysi o pięknym Pawełku Nowackim.

- Co wy z tym Pawełkiem? -zdziwiła się Gabrysia. -Toż to mydłek. Zupa mleczna. Kakao z pianką i ptyś.

- Co ty bredzisz. Jest śliczny - powiedziała Joanna z rozmarzeniem, wzbijając dłonią pianę z płynu Ludwik.

- Danusia też tak uważa - uprzedziła kuzynkę Gabriela.

- Widziałam... - mruknęła Joanna. - Danusia to silny typ, co?

- Lepiej zapomnij o Pawełku. Poderwij Pyziaka - zaproponowała przewrotnie Gabriela i z biciem serca czekała, co będzie dalej.

- Pyziaka? Nie... strasznie ponury. Poza tym dziewczyny mówią, że to okropnie zmienny facet. Zacznie chodzić, pochodzi trzy dni, a potem się znudzi i zostawi. - Joanna spojrzała na Gabrysię z nagłym zaciekawieniem. -Ty, wiesz co? Możliwe, że ty będziesz następną ofiarą. Wczoraj, po twoim wyjściu, pytał mnie o twój telefon i adres.

- Piekło i szatani! - zdenerwowała się Gabrysia. -1 co, dałaś mu?!

- No pewnie. I tak by znalazł.

- No, nie! Teraz mnie będzie nachodzić!

- Nie bądź taka pewna. Może ciebie, a może Anielkę? Strasznie wczoraj chodził koło niej, widziałaś? Ale potem, jak zgasło światło...

52

_ Nic dziwnego, że chodził koło Anielki - powiedziała Gabrysia pospiesznie, lecz z godnością. - Uważam, że ona jest urocza.

- Bo ja wiem. Nogi ma za cienkie.

- Co to ma do rzeczy.

- Zarozumiała, niekoleżeńska... Robert w niej zakochany, a ona go dręczy...

- Joanna, nie obgaduj Anieli. Ja ją bardzo polubiłam.

- Jestem z nią, kochanie, w jednej klasie, więc wiem więcej.

- Bzdury. Bardzo fajna jest dziewczyna.

Joanna wzruszyła ramionami z niechęcią i irytacją. Nie ma nic przykrzejszego niż rozmowa z kimś, kto nie chce uczestniczyć w ob-smarowywaniu bliźniego.

- Ten duży rondel wstaw do wiszącej szafki -powiedziała. -A co do Anieli, to sama zobaczysz.

W szpitalu był właśnie dzień odwiedzin, toteż wpuszczono całą grupę bez najmniejszych trudności. Zarumienione od mrozu dziewczynki przemaszerowały przez długi, jasny korytarz pełen wózków, foteli na kółkach i słaniających się pod ścianami ozdrowieńców w piżamach, po czym wkroczyły w zaciszny korytarzyk wiodący do oddziału kobiecego. Z kuchni wionęło ciepłym zapachem dietetycznej zupy jarzynowej, potem był oszklony boks z pielęgniarkami w wysokich czepkach, wreszcie korytarz zakręcił pod kątem prostym i rodzina Borejków znalazła się przy sali 03, gdzie leżała mama.

Tu ojciec zatrzymał się i udzielił pouczenia swoim córkom.

- Spokój - powiedział stanowczo. - Spokój i cisza. Żadnych łez, proszę, żadnych wybuchów czułości ani pełzania po kołdrze, żadnych skarg, kłótni i narzekań. Spokój i cisza. Pamiętajcie. Radzimy sobie dobrze, nie mamy żadnych kłopotów i w ogóle wszystko jest w porządku.

Zapukał ostrożnie do drzwi i nacisnął klamkę.

Gabriela pierwsza zajrzała do pokoju, ponad wszystkimi głowami. Zobaczyła białe łóżko z wysokim wezgłowiem i długą, płaską postać leżącą pod białym okryciem. Ze stojaka, od butelki pełnej przezroczystego płynu, biegł przewód z igłą, wbitą w skórę dłoni. Leżąca postać

53

była blada, z nosa wystawała jej jaskrawoczerwona gumowa rurka i dopiero po dłuższej chwili, kiedy wszyscy już wtłoczyli się do pokoiu Gabrysia uprzytomniła sobie, że tą leżącą osobą z rurką w nosie jest iei' własna mama.

Zadziwiające, że Nutria i Pulpecja nie miały takich problemów z rozpoznaniem rodzicielki. Mimo że w tym niedużym pokoju były cztery identyczne łóżka z leżącymi postaciami, smarkule natychmiast skierowały się w stronę tego właściwego i stanąwszy przy nim wesoło potarmosiły chudą dłoń z igłą wkłutą pod skórę. - Cześć! - zawołały razem.

Bardzo powoli mama otworzyła oczy - dziwnie okrągłe, otoczone niebieskimi cieniami. Była bardzo słaba i bardzo obolała - to się widziało od razu. Ale była też twarda jak zwykle.

- Cześć - szepnęła chrapliwie, lecz dziarsko, i uśmiechnęła się pod rurką. - To wy, naprawdę?

- To my - odparła Nutria wzruszonym basem. - Mamo, czy można d podmuchać w tę rurkę?

- Mamo, a ta igiełka to po co? Ja ci ją wyjmę.

- Pokaż brzuszek!

- Tak, pokaż, pokaż, jak tam jest w środku człowieka.

- A gdzie masz ten kawałek, co ci wycięli?

Aż tyle pytań padło z ust Nutrii i Pulpecji, zanim ojciec zreflektował się i odsunął je na bok, cicho strofując. Tymczasem Gabrysia i Idą ucałowały mamę w czoło - Idą z głośnym biadoleniem i wzdychaniem, Gabrysia z krzywym uśmiechem i zaciśniętymi ze wzruszenia zębami.

- Jak się czujesz, Milu? - ojciec wyglądał, jakby się czuł jeszcze gorzej niż mama. Nachylił się nad nią i pogłaskał po głowie.

- Coraz lepiej - szeptem odparła mama. - Z minuty na minutę.

- Rzeczywiście, nagle zaczęła jakoś lepiej wyglądać. Uśmiechała się, oczy jej się ożywiły i na policzkach ukazał się cień słabiutkiego rumieńca.

- Ale wy... jak sobie... radzicie?

Wszyscy chórem odparli, że doskonale.

- Akurat - mruknęła mama ze zwykłą ironią. - Dobra, dobra. Niedługo wracam i zobaczymy... - przymknęła oczy.

Zaraz potem stało się jasne, że wizyta musi dobiec końca, bo mama zasnęła. Gabrysia pociągnęła ojca za rękaw i zarządziła odwrót. Wśród protestów Pulpecji i gromkich pożegnalnych okrzyków Nutrii, której

54

siostry usiłowały zatkać buzię, znaleźli się wreszcie na korytarzu. Ojciec z pewnym trudem szykował się do wygłoszenia reprymendy, gdy

narożnika wyszedł nagle doktor Kowalik. Na widok ojca Borejki ^eiawil pewną czujność, ale eksperymentalny sygnał dobra, jaki Usłała mu natychmiast Gabrysia, przekonał go, że jeszcze tym razem ale zostanie pobity przez dziwnego męża pacjentki.

Odpowiedział uśmiechem skierowanym w stronę Gabrysi.

- Witam - rzekł. - Witam i pana. No, jak tam, bardzo skrzywdziliśmy panu żonę?

Ojciec lekko poczerwieniał.

- Muszę przyznać - rzekł z dystansem - że istotnie jest niejaka poprawa.

- Ja też tak myślę - stwierdził doktor Kowalik, któremu śmiały się

oczy. - Już jutro wstanie, pojutrze będzie chodzić i zobaczy pan, jak u nas szybko się zdrowieje. A zna pan ten kawał? Pacjent budzi się po

narkozie...

- Nie, proszę pana - rzekł ojciec surowo. - Nie znam takich kawałów.

- ... i widzi nad sobą twarz chirurga. Mam dwie wiadomości, mówi chirurg, dobrą i złą.

- Tak, z pewnością - powiedział powoli ojciec Borejko, który cechował się zwolnionym refleksem. - Nie znam tego.

- Więc pacjent powiada, że woli najpierw tę złą nowinę. Na to chirurg: obcięliśmy panu nogi - nie rezygnował doktor Kowalik.

- Nie, nie znam tego - upewnił go ojciec Borejko.

- A pacjent na to: a ta dobra wiadomość? - brnął doktor Kowalik bliski rozpaczy. - Chirurg na to: mam kupca na pana buty!

Całe szczęście, że cztery Borejkówny wybuchnęły rozgłośnym śmiechem, bo tata Borejko nie tylko się nie ubawił, ale wręcz obraził.

- Nie musi mnie pan, doktorze, nawracać takimi metodami - oświadczył z godnością. - Sam wiem, że wczoraj trochę... hm... przeholowałem. Ale rozumie pan, zdenerwowanie, niepokój... pozwoli pan, że go

przeproszę.

- Ależ nie ma za co - odprężył się doktor Kowalik. Mrugnął porozumiewawczo do Natalii, która odpowiedziała mu tym samym. - To wszystko dzieci państwa? Hm! Imponujące. Ja mam dwoje. Tomcia i Romcię.

55

- O! Jak to jest Tomcio Kowalik, taki zezol piegowaty i bez zębów to ja z nim siedzę! - ucieszyła się Nutria. `

- Nie może być - zdziwił się doktor. - Czy to ty jesteś ta Natalia co tak świetnie bije?

- Tak, to ja - rzekła Nutria, kraśniejąc wdzięcznym rumieńczykiem

- I jest najlepsza z matematyki?

- Tak, tak, to właśnie ja!

- W takim razie jestem zachwycony. - Doktor Kowalik uścisnął dłoń Natalii i dodał: - Muszę już państwa pożegnać, za chwile zaczynamy obchód.

Odprowadził rodzinę Borejków aż do wyjścia i zostawił wszystkich w najlepszych, optymistycznych nastrojach.

- No, to rozumiem - rzekł z uznaniem ojciec, śledząc wzrokiem oddalającą się wysoką sylwetkę w białym kitlu. - Oto godny uczeń Hipokratesa. Pamiętajcie, dzieci, sapientis est mutare consilium.

7

- Doktor Kowalik jest nadzwyczajny - powiedziała z żarem Gabriela patrząc wiernym spojrzeniem w oczy Anieli.

Aniela, ubrana w połatany sweter i bure portki, uczesana w dwa lśniące warkocze, z wielkimi okularami na nosie i gumą do żucia w zębach, kiwała się na krześle i przeglądała książki leżące na biurku. Słowa Gabrieli sprawiły jej wyraźną przyjemność.

- Tak, miły z niego staruszek - przyznała. - Trochę choleryk w warunkach domowych, ale w pracy podobno się sprawdza.

- Jeszcze jak -przeżywała Gabrysia. -I jaki stosunek do chorych! Powiedział kilka słów, a mnie się od razu wydało, że ta choroba mamy nie potrwa długo.

- To teraz nie jest choroba, tylko proces ozdrowieńczy - sprostował Robrojek, który siedział naprzeciwko Anieli i patrzał na nią, niemal nie odrywając oczu, i śledząc czule każdy jej ruch. Robrojek ubrany był dzisiaj świątecznie, nie w garnitur, co prawda, lecz w brązowy sweter i koszulę z krawatem. Było późne popołudnie, za oknem niebieski zmierzch, w pokoju szarość, w piecu wesołe, ciche potrzaskiwanie. Pachniało kawą, którą Gabrysia zaparzyła niezbyt umiejętnie i podała swym gościom. Podała też biszkopty z paczki, która, pozostawiona na

56

tnie w kuchni, zawierała już tylko połowę swej właściwej objętości. s pj-awcy tego cudownego zniknięcia, to jest ojciec i siostry, zamknęli się w pokoju smarkul, gdzie ojciec czytał głośno „Heroje” Kingsleya. rwarantowało to spokój w domu na jakąś godzinę. Gabrysia mogła się wiec nie obawiać, że lube siostrzyczki wpadną nagle z rykiem do zielonego pokoju i przepłoszą gości. Popołudnie mijało zacisznie i miło. Nic dziwnego, że Aniela i Robrojek rozsiedli się i zadomowili, a rozmowa zaczęła przybierać tony coraz bardziej osobiste.

Mówiono mianowicie o szkolnym spektaklu „Hamleta”, odegranym przez kółko teatralne Liceum numer dwanaście, w którym to spektaklu występowała gościnnie Aniela, uczennica Liceum Poligraficznego. Przedstawienie odbyło się tuż przed Gwiazdką, Gabrysia była na nim i podziwiała Anielę z całego serca. Teraz wyraziła ten podziw otwarcie i szczerze, powodując u artystki przypływ znakomitego samopoczucia. Bez zwłoki i nie dając się długo prosić, Aniela zaprezentowała wspaniały w jej wykonaniu monolog „Być albo nie być”, a potem, porwana zapałem, przeleciała, ta hobbistka teatralna, po kilku znaczniejszych rolach ze światowego repertuaru. Widząc niekłamany zachwyt w oczach dwojga widzów, wskoczyła następnie w inny genre i popisała się przepiękną deklamacją poezji lirycznej. Mijały kwadranse, zrobił się wieczór, a Aniela wciąż deklamowała, bez śladu zmęczenia. I kiedy właśnie zatrzymała się na chwilę, by wziąć głębszy oddech, u drzwi wejściowych zabrzęczał dzwonek. Zabrzęczał tak jadowicie, że Gabrysia doznała czegoś w rodzaju kłującego wstrząsu, albowiem natychmiast przeczuła, że ten dzwonek brzęczy za sprawą pani Szczepańskiej, która zapewne znów będzie miała pretensje o nie domknięte drzwi.

Przeprosiła swych gości i poszła otworzyć. Po drodze minęła pokój sióstr, z którego dobiegał podniesiony głos ojca, czytającego właśnie o Tezeuszu. Rzecz oczywista, że podczas gdy brnął on przez Labirynt, szukając po omacku nitki Ariadny, nie było mowy, żeby ktokolwiek ze słuchających poszedł otworzyć drzwi i wysłuchać kolejnych wyrzutów z ust sąsiadki.

- Dobry wieczór - mruknęła pani Szczepańska, kiedy drzwi otworzono.

- Dobry wieczór - powiedziała Gabrysia. - Przepraszam, znów zapomniałam o tych drzwiach.

- Tym razem nie chodzi o drzwi. Chodzi o hałasy. Od dwóch godzin usiłuję się zdrzemnąć, a za ścianą ktoś się wydziera.

57

No, coś podobnego!

- Czy pani ma na myśli, że ktoś deklamuje?

- Powiedziałam: wydziera się. Proszę, żeby przynajmniej ta panna ściszyła głos.

- Ja naprawdę nie wiem - powiedziała Gabrysia -jak to możliwe że pani słyszy nas tak wyraźnie. My nie słyszymy zupełnie żadnych odgłosów z pani pokoju.

Pani Szczepańska zaśmiała się triumfalnie i krótko.

- Oczywiście! - zawołała. - A to dlatego, że ja się zachowuję bardzo cicho! Ja chodzę, o proszę, w gimnastycznych pantoflach tylko po to, żeby nie przeszkadzać sąsiadom!

Gabrysia spojrzała w dół i ujrzała maleńkie pantofle naprzeciwko swoich potężnych drewniaków. Stropiła się.

- O tym nie pomyślałam - przyznała uczciwie. - To na pewno łomoce.

- Mogę ci nawet, moje dziecko, kupić w prezencie takie pantofle - powiedziała z pasją pani Szczepańska. -1 proszę, żeby się skończyły te krzyki!

- O co chodziło? - chcieli wiedzieć Robrojek i Aniela. Kulili się oni w dwóch najbardziej odległych od siebie kątach pokoju, jakby podczas nieobecności Gabrysi zbytnie zbliżenie się Roberta do Anieli i odwrotnie mogło spowodować krótkie spięcie. Widok ten bardziej niż cokolwiek innego objawiał istotę łączących ich uczuć.

Taktownie nie zwracając uwagi na przerzucone między Robrojkiem i Anielą pole elektryczne, Gabrysia opowiedziała o natrętnej sąsiadce.

- Jakoś nie umiem się z nią dogadać - dodała z niechęcią. W tym momencie zdała sobie sprawę, że jeśli jakimś tajemniczym sposobem sąsiadka słyszy, co dzieje się w zielonym pokoju, to na pewno nie jest zachwycona tym, co doszło jej uszu w tej chwili. Gabrysia zniżyła głos. - Próbowałam wysłać jej eksperymentalne...

- Eksperymentalne co? - zaciekawiła się Aniela.

- A nic, głupstwo.

- No, powiedz, powiedz! - naciskała Aniela. - Chciałaś powiedzieć coś ciekawego. No?

58

- Eksperymentalne sygnały dobra - bąknęła Gabrysia, śmiejąc się zakłopotaniem. -To oczywiście brzmi zupełnie idiotycznie...

- Robert, tobie się nie wydaje, że ona coś ukrywa? - spytała Aniela.

- Ukrywa wyraźnie. Jazda, Gabrielo, nie ukrywaj.

- Ale... nie śmiejcie się.

- Nie będziemy! - obiecali.

- przeprowadzam eksperyment mający na celu ustalenie, czy na wysłany przeze mnie sygnał dobra - uśmiech lub coś w tym rodzaju - otrzymam odpowiedź.

- Niby jaką? - zainteresowała się Aniela.

- No, też uśmiech.

- Przeeksperymentuj na mnie - zaofiarował się Robrojek.

- No, patrz, a mówiłeś, że nie będziesz się śmiał.

- Ja się śmieję? Ja? To złudzenie optyczne.

- Robert, uspokój mi się zaraz - rozkazała Aniela. - Gabrysiu, on się nie śmieje, tylko daje ci eksperymentalną odpowiedź. Gabrielo, sekundę. Tu jest pewna kwestia do rozstrzygnięcia. Czy mi się zdaje, czy też ty zakładasz z góry, że jesteś człowiekiem dobrym bez zastrzeżeń?

- No, bo ja wiem. Każdy ma w sobie ten okruch dobra...

- Mów szczerze. Zakładasz czy nie?

- No. więc tak. Zakładam.

- Hę, hę. A widzisz. Teraz uważaj. Ja niedawno czytałam książkę, w której bohaterowi postawiono podobne pytanie. Czy uważa się za człowieka dobrego. I wiesz, co on odpowiedział?

- Nie wiem.

- Pewnie, że nie wiesz. Więc słuchaj. On odpowiedział, że jest człowiekiem, który chce być dobry. Ale że przeszkadza mu w tym Historia i Natura. I co mi powiesz?

- Powiem ci, moja droga, że człowiek dobry nie może udzielić takiej odpowiedzi.

- Jak ten mój bohater udzielił?

- No właśnie.

- To teraz powiedz ty: czy na pewno jesteś dobrym człowiekiem?

- Jestem.

-Tak?

- Tak. Jestem człowiekiem, który musi być dobry. Bez żadnych okoliczności łagodzących.

59

- Ach, Gabrielo, Gabrielo, co ty wiesz o okolicznościach.

- Jeśli dobra będę szukać w sobie samej, to okoliczności nie będą miały na mnie wpływu. Dobro nie leży w okolicznościach.

- Tak jest, tak jest, moje panie! - zawołał nagle Robrojek zrywając się i obciągając sweter. - To tak jak z tym moim kumplem' Gabrysia, posłuchaj. Pokłóciliśmy się kiedyś o tych samolotowych rozbitków, no wiecie, w Andach. Siedzieli na lodowcu i po kilkunastu dniach głodu zaczęli jeść zwłoki...

- Robert! - wrzasnęła Aniela. - Bądź estetą, dobrze? Mnie mdli od tych rozbitków. Gaba, ja to słyszę już setny raz. On się uwziął na mój system nerwowy.

- Ta historia służy mi jako przykład - rzekł Robrojek z godnością.

- Gdyż w sytuacji ekstremalnej...

- Robert, bo dostaniesz w ucho.

- Ja? Czy ja coś mówię? Anielciu, nie bądź jędzą - rzekł Robert i cierpliwie przeszedł do dalszych wyjaśnień. - Powiedziałem temu kumplowi, że to amoralne. A on mi na to, że nie ma za złe tym rozbitkom.

- No i co dalej?

- Powiedziałem mu, że wiem, co on by zrobił w takiej sytuaq'i, gdyby znalazł się na przykład ze mną na lodowcu. Jak tylko poczułby burczenie w żołądku, pierwszy rzuciłby się na bliźniego i pożarł go żywcem. W ten sposób straciłem kumpla.

- Stracił w ten sposób kumpla - powiedziała Aniela do Gabrysi.

- Spytaj go teraz, co go tak oburzyło w tej historii.

- Już mówię: to, że on założył z góry, że własne życie trzeba ratować za wszelką cenę. Tu uważajcie. Ja nie wiem, jak bym się zachował w tych Andach. Niewykluczone, że tak jak oni. Ale nie mogę zakładać dzisiaj, że wolno mi to zrobić, kiedy będzie trzeba. Nie wolno mi przyjmować z góry, że w pewnych okolicznościach zło nie jest złem.

- Teraz Robcio będzie mówił o samopobłażaniu - oznajmiła Aniela, kiwając się na krześle i patrząc na Robrojka z wyrazem serdecznej kpiny.

- Anielka, nie zbijesz mnie z tropu - rzekł on dobrodusznie. - Może jestem domorosły mędrzec...

- Ale kto to powiedział! - zaprotestowała Aniela. - Może jesteś domorosły, ale żeby mędrzec...

60

_ Anielo, milcz, bo jak mówisz, to tracisz na urodzie. A więc, jak wiadam: nie wolno zakładać z góry, że człowiek jest słaby i zły. Bo to

`owadzi w prostej linii do... .,..,..

- Do samopobłażania - powiedziała Aniela z powagą. - Ach, Fabrysiu, on mi to co dzień powtarza. Prawi mi takie kazania i ratuje mnie w ten sposób przed duchowym rozkładem.

- Żeby więc nie popaść w samopobłażanie - ciągnął Robrojek z miną prelegenta - należy przyjąć następujące założenie: że człowiek może o wiele więcej niż mu się wydaje.

- Co może? - spytała Aniela, przykładając dłoń do ucha.

- Może przede wszystkim przestać sobie pobłażać. Zacząć od siebie wymagać. A ujawnią się w nim ukryte siły...

- Bzzzdury! - syknęła nagle Aniela, która wyglądała teraz na prawdziwie rozzłoszczoną. - Czy to znaczy, że i we mnie są ukryte siły? Bo ja uważam, że nie ma. A jeśli nie ma, to po czorta mam od siebie czegokolwiek wymagać?

- No, nie! - powiedzieli jednocześnie Robrojek i Gabrysia. Aniela poprawiła okulary i ochłonęła.

- Dobra, dobra. Przesadziłam. Ale jak na was patrzę, to nie rozumiem: skąd u was to zadowolenie. Ja nie jestem z siebie zadowolona. Jestem kłamczucha, leń, złośnica i w ogóle nic dobrego. Poza tym, nigdy nie wiem, jak postąpię. Sama dla siebie stanowię niewiadomą.

- Ależ, dziecinko, w tym cały twój urok - powiedział Robrojek szarmancko.

- Ha, ha!-zawołała Aniela.-Tu cię mam. Nie ma nic nudniejszego niż osoba bez wad, nieprawdaż? Gaba, powiedz, czy on w gruncie rzeczy nie wygłasza typowo męskich poglądów?!

- Trudno, żeby wygłaszał typowo kobiece - zauważyła Gabriela, opierając się o ciepłe kafle piecowe. - Ogólnie uważam, że doszliśmy do właściwych wniosków.

- O, tak - rzekł Robrojek. - Nie masz to jak porządna dyskusja w dobrym towarzystwie.

- Gdybyśmy częściej tak pogadali, może byśmy wymyślili co mądrego.

- Niewykluczone, niewykluczone.

- Mam pomysł - ucieszyła się Aniela, dla której pomysły były chlebem powszednim. - Załóżmy grupę dyskusyjną. Może się nazywać Dyskusyjna Grupa ESD.

61

- Dlaczego nagle ESD? - nie zaakceptował Robert. - Dyskusyjna Grupa „Prawda i Sprawiedliwość”.

- Bzdura. To dla mnie pojęcia dwuznaczne - zirytowała się Aniela. -Ma być ESD. Eksperymentalny Sygnał Dobra. Ja mogę być prezeską.

- Bardzo obiecująca nazwa i takaż prezeska - rzekł Robrojek z kurtuazją. - Możemy teraz obmyślić plan działania.

- To ja może zrobię herbaty - zaproponowała Gabrysia.

- To zrób. Herbata dobra jest przy myśleniu.

9

Znad imbryka i szklanek poderwał Gabrysię dzwonek w przedpokoju. Wbrew jej obawom nie pani Szczepańska, lecz uśmiechnięty Paweł Nowacki ukazał się na progu. Oparty ramieniem o futrynę drzwi wysłał ze swych szafirowych oczu nieco blasku i spytał uwodzicielsko, czy Gabrysia nie wpadłaby do niego, piętro wyżej, na keks ananasowy, zdobiony kandyzowanymi wiśniami. Miał zamiar zaprosić Gabrysię już wczoraj, na prywatce, ale wybiegła tak nagle... Spytał o zdrowie mamy.

Wtedy nagle zza pleców Gabrysi wychynęła Aniela i powiedziała złośliwie;

- Cześć, Pawełku, kochanie.

- O rany, to ty? - stropił się Paweł.

- Ano ja - odparła słodko Aniela, stojąc obok Gabrysi i ujmując ją wpół. - Co słychać u Danki? Czyżby jeszcze jej nie było przy tym keksie?

- Nie ma jej, istotnie - z rozterką przyznał Paweł. - Powinna przyjść za kwadrans.

- Tak też myślałam -z satysfakcją użądliła Aniela. - Gabrielo, patrz i ucz się, jak wygląda chłopiec uroczy, lecz niestały. Popatrz na to umykające spojrzenie, popatrz na tę bladość.

- Nic nowego - oświadczyła Gabriela. - Nie zapomnij, że znam Pawła od lat. Ze szkoły.

- O, to nie możesz mówić o znajomości tego człowieka. Ja go znam z domowych pieleszy, prawda, Pawełku?

- Anielka, zapomnij już o tym -jęknął Pawelek, który aż się zwijał z poczucia winy. - Chciałem po prostu zaprosić was wszystkich na keks.

- Ananasowy? - zimno spytała Aniela.

- Tak. Z kandyzowanymi wiśniami.

62

- Mamusia kandyzowała?-

- Aniela, daj spokój.

Z zielonego pokoju wyszedł Robert Rójek.

- No, Anielka, ucisz się. Gabriela, wpłyń na nią. Słuchajcie, ja mam najlepszy pomysł. Niech Paweł przyniesie ten keks tutaj, sprawa będzie załatwiona. Keks się pożre, a duma Anieli będzie nietknięta.

- A... Danusia? - wahał się jeszcze Paweł.

- Zostawisz jej, bracie, wiadomość, że jesteś na dole.

Tak też się stało.

Kiedy po kwadransie do drzwi Borejków zadzwoniła Danusia, z keksu została jedna trzecia, a Dyskusyjna Grupa ESD powiększyła swój stan osobowy o Pawełka. Natychmiast przyjęto do niej jeszcze i Dankę, po czym z pokoju dzieci wyszła pozostała część rodziny Borejków. A wtedy zrobiło się już naprawdę bardzo wesoło i poczęto tańczyć przy muzyce z telewizora.

Tak zakończyło się pierwsze w historii zebranie Dyskusyjnej Grupy ESD i nikt nie przypuszczał, co z tego wszystkiego jeszcze wyniknie.

63

2 stycznia 78

Ojciec trzasnął drzwiami, wychodząc do swojej Biblioteki Raczyń-skich, pogrążony jak zwykle w zadumie. Trzaśniecie obudziło Gabrielę, która spała już dość nerwowo, ponieważ zanim jeszcze ocknęła się jej świadomość, już podniosło w niej łeb poczucie obowiązku. Wstała, zrobiła kilka chwiejnych kroków i natknąwszy się na lampkę, zapaliła ją, by popatrzeć na zegarek.

- Och, jej. Wpół do siódmej.

Z przeraźliwą jasnością Gabrysia pomyślała, że będzie to ciężki dzień. Zostawiono ją z całym majdanem i od nikogo nie może oczekiwać pomocy. Beztroski ojciec wróci dopiero o czwartej, ciotka Felicja wpadnie pod wieczór. A więc umieszczenie Nutrii w półinternacie,

64

Puloecji w przedszkolu, zawiadomienie spółdzielni „Świt” o chorobie a dokonanie zakupów i przyrządzenie posiłków, wszystko to ^oczywało na jej, Gabrysi, barkach. Było oczywiście zupełnie niemożliwe by przy tym wszystkim zdążyła pójść dziś do szkoły. Chociaż

to dobre.

Rześko wskoczyła pod natrysk i tam, zlewając się lodowatymi

strużkami wody, uprzytomniła sobie jeszcze jedną rzecz. Zapomniała poprosić ojca o pieniądze na zakupy. Własnych, zawsze zbyt drobnych, nie miała już wcale. Jeśli nie miała forsy i Idą i jeśli nie ma pieniędzy w torebce mamy, wiszącej w korytarzu, to sytuacja wytworzy się nieprzyjemna, zwłaszcza że antykwariat w poniedziałki otwierano dopiero w południe.

Wytarła się, owinęła ręcznikiem i pobiegła do pokoju. Po drodze zbadała zawartość maminej torebki. Znalazła kartki na cukier na grudzień oraz broszurę „Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy”, założoną na dwudziestej drugiej stronie paragonem ze sklepu mięsnego.

- No, Iduś, nóżki do góry - szturchnęła więc siostrę, która zaryta była w poduszki z taką siłą, jakby zamierzała przekopać się przez nie na drugą stronę materaca.

Idą rzuciła rudą głową, ruszyła chudymi łopatkami, chrapnęła w poduszkę, po czym czysto i wyraźnie rzekła; - Won! - nie budząc się ani na chwilę.

- Wstawaj! Czas do szkółki - kusiła nieumiejętnie Gabriela. Idą spała beznamiętnie i wyniośle.

- Walduś dzwoni - wrzasnęła Gabrysia wprost w ucho, wystające zamaszyście spod rudej grzywy. Teraz były efekty.

- Lecę, lecę - poderwała się Idą, na ślepo pędząc przed siebie. Zrobiła dwa kroki i wpadła na lodowato zimną Gabrielę w ręczniku. - Co to?

- To ja. Dawaj forsę.

- Walduś, Walduś... - przebierała nogami Idą, wyrywając się w kierunku domniemanego telefonu.

- Nie ma Waldusia, żartowałam. Masz forsę? Idą jęknęła przecząco i poczęła się giąć w kolanach, macając za sobą ręką w poszukiwaniu łóżka. Gabriela huknęła ją w łopatkę.

- Ocknij się, niedojdo. Tata poszedł i zostawił nas bez grosza.

65

- Ja nic nie mam. - Idą z trudem rozwarła zapuchnięte powieki Tusz do rzęs i mazidła noworoczne podziałały bez pudła. Idą miała alergię na pewien typ kosmetyków, zwłaszcza kiedy zapomniała umyć się na noc. Teraz jej powieki były szkarłatne, otoczenie oka czerwono cętkowane, z resztkami zielonych odcieni, a gałki oczne ukryte były pod silnym obrzękiem. Gabriela postanowiła wydobyć z elegantki wszystko co się da, zanim przejrzy się ona w lustrze.

- A nie wiesz, gdzie mama chowa pieniądze?

- Skąd mam wiedzieć;- ziewnęła rozdzierająco Idą. - Czy już czas wstawać? Bo tak jakoś... ciemno.

- Ach, siostro. Czeka cię wizyta u okulisty.

- Mnie? Nic podobnego.

- Spójrz w lustro. A potem się umyj - westchnęła Gabrysia. - Myślę że nie pójdziesz dziś do szkoły.

- Z przyjemnością - ucieszyła się Idą.

Lecz radość jej nie trwała długo. Już wkrótce łazienka rozbrzmiała jej bolesnym, długim okrzykiem.

„No więc, co najpierw - żmudnie organizowała się Gabriela. - Najpierw Idą do okulisty? Nie. Najpierw Pulpa do przedszkola, potem Idą do okulisty, potem Nutria do półinternatu, potem Idą do łóżka z kompresami, a ja do » Świtu « i po zakupy” - był to harmonogram aż nadto wystarczający na to pierwsze robocze przedpołudnie nowego roku.

Idą buczała rzewnie w łazience, co zmuszało Gabrielę do ustawicznego przerywania sobie pracy nad śniadaniem dla wszystkich. Niepodobieństwem było utulić łkającą, albowiem miała ona dziś odbyć randkę ze swoim Waldusiem i odwołanie spotkania z powodu braków w urodzie napełniało jej serce czystą rozpaczą. Interwencja Gabrysi poskutkowała dopiero, kiedy przyszło jej na myśl, by postraszyć Idę zgubnym wpływem łez na obrzęki wokół oczu. Wtedy zapanował względny spokój. Do czasu, kiedy obudziły się smarkule.

- Jeść - brzmiało pierwsze słowo różowej Pulpecji. Wyskoczyła z łóżka na bosaka i przybiegła do kuchni w samej koszuli, trzymając się dramatycznie za brzuch. Za nią nadbiegła Nutria w swojej żółtej piżamie, rozczochrana jak nieboskie stworzenie, z malinowymi rumieńcami na szczupłych policzkach.

- Śniło mi się, że stworzyłem Wszechświat - oznajmiła soczystym barytonem. - Miałem w sobie taką boską moc, wziąłem i stworzyłem. Fajne, co?

66

Nie pozyskawszy niczyjegoizainteresowania, obraziła się i weszła do

u;annv by zażyć porannej kąpieli.

-Gabuniu - dopytywała się tymczasem Pulpa, włażąc na krzesło kuchni i złażąc z niego natychmiast, by po chwili powtórzyć c^iłą operację od nowa. - Czy starożytni jedli woły z kopytami

i z sierścią? ..”,.. . ,., ,. . ., •

- Boże, nie wiem - Jęknęła Gabriela, smarując chleb l pilnując

mleka. . .

-- Najpierw stworzyłem powietrze, potem lądy i morza - wrzeszczała z wanny Nutria, przy wtórze hałaśliwie lejącej się wody. - Potem małpę, a z małpy człowieka.

- Coś tu się z czymś nie zgadza - powiedziała Gabrysia dość słabo.

- Poczytasz Darwina, to dowiesz się co. Pulpa, nie stój boso.

- Gabuniu niech ona wyjdzie z łazienki, bo ja chcę wiesz co.

- To rób, to rób, proszę cię bardzo - zapluskała się Nutria w swej ciepłej kąpieli.

- Ja się wstydzę, jak ktoś patrzy.

- Gabusiu, powiedz Pulpie, żeby się nie wygłupiała.

- Nie, Gabusiu, jej powiedz, żeby wylazła z wanny.

- Pulpa, Pulpa, no, bez cudów - zachęciła ją Nutria, myjąc sobie plecy.

- Wyłaź, wyłaź - podskakiwała Pulpecja.

- Uch, jak mnie denerwuje to dziecko! - krzyknęła Nutria, wyłażąc gniewnie z wanny. - Żeby człowiek nie mógł się wykąpać od czasu do czasu!

- Wytrzyj się porządnie! - zawołała Gabriela z kuchni. Przyszło jej do głowy straszne podejrzenie, że Nutria zapewne zechce zaraz dokończyć kąpieli albo wlezie do wanny za pół godziny, kiedy już zostanie dokładnie ubrana. Wpadła do łazienki i złapała ręcznik.

- Wiesz co? - powiedziała wycierając małą do sucha. - Ubierz się szybko, weź kartkę i zapisz ten sen, dobra?

- Mogę - zgodziła się Nutria po zastanowieniu.

- No, wyjdźcie stąd! - wrzasnęła nieszczęsna Pulpecja.

- Już idziemy. - Gabrysia wzięła Nutrię na plecy i zaniosła do pokoju. -Tu masz ubranie. Wskakuj w portki i szybko pisz. Zaniesiemy to potem mamusi.

- O! Jak to dobrze!

67

- Tylko szybko, bo zaraz śniadanie -popędziła ją Gabrysia, patrząc nerwowo na zegarek.

W łazience Pulpa stała przed lustrem i palcami podciągała skórę w kącikach oczu.

- Gabusiu, czy starożytni mieli skośne...

- O rany! -wybuchnęła Gabrysia. Zdecydowanie za wiele tego było na jej wytrzymałość. Złapała Pulpecję za rękę i wypaliła jej mocnego klapsa w pośladki. -Jazda, ubieraj się! Mówiłam, żebyś nie stała boso!

- To co, mam siedzieć boso? - zatkała Pulpa.

- Masz nie chodzić boso, jasne?

- Mówiłaś, że mam nie stać...

- Ja ci w ogóle zabraniam być boso! - ryknęła Gabriela.

- A w łóżeczku? - spytała trwożnie Patrycja, patrząc na swoją wielką i groźną siostrę nic nie pojmującym, łzawym spojrzeniem. Gabrielę zalało nagle poczucie wstydu.

- Przepraszam, Pulpet - mruknęła. - Chodź, dawaj buzi. No? No, fajnie. A teraz ubierz się wreszcie. Jak najszybciej. Błagam!!!

Kochana mamusiu! Śnilo mi się, że stwożylem Wszechświat, Gaba mówi, że mam ci to napisać, więc piszę. Kochana Mamusiu, Pulpa wstydzi się, powiedz jej, żeby się nie wyglupiala. Gaba bardzo wrzeszczy, wolałem, kiedy ty byłaś w domu. Kochana jesteś i najmilsza, ze wszystkich najmilsza. Ja ciebie kocham jak nikt. Czy wiesz, że na świecie jest nieskończoność? Która polega na tym, że nic nie ma końca. Jak ci powiedzą, że wszystko się kończy, to im nie wierz, bo to jest nieprawda. Tatuś mi muwił. Jak mi nie wierzysz to sprubuj powiedzieć największą liczbę. Największej liczby nie ma, bo zafsze można dodać jeden. I tak dalej, bez końca. Widzisz jakie to ciekawe? Nutria.

Kochana mamo! Jest dwunasta, siedzę sama w domu i nikomu nie jestem potrzebna, jak zwykle. Gaba poszła po kapustę kiszoną i mąkę, a ja zobaczyłam list Nutrii i się dopisuję. Gaba mówi, że nie pójdziemy dziś wszystkie do szpitala, zwłaszcza ja, bo mam potwornie spuchnięte oczy, więc to by cię mogło zmartwić i przerazić (tak mówi Gaba) - a oczy okropnie mi spuchły i okulistka powiedziała, że nieprędko z tym dojdę do ładu, mam zwolnienie ze szkoły, bo prawie zupełnie nic nie widzę.

68

, mówi że to laska Boska, jaka ona jest, sama widzisz wcielona /// kr Cieszy się, ze zostanę w domu i zamiast się leczyć, będę musiała knować Nutrii i Pulpy. Nutrii nie przyjęto do półinternatu, bo jest p rzepelniony. A Pulpy nie przyjęto do przedszkola bez podania powodu. Wykrzyczeli tylko Gabrielę, że ty nie pracujesz, a pchasz się do przedszkola, zresztą i tak nie ma miejsc. Zapisy są w maju i dostają się tvlko dzieci z protekcją, jak na studia. Ale nic się nie martw, kochana. Ja czuwam. Będę teraz w domu przez tydzień, a potem może mi przedłużą zwolnienie, a potem już zaraz ferie. Zresztą pewnie niedługo do nas wrócisz. Gaba nas tyranizuje, po prostu okropnie, ale nie martw się, mamo, oczywiście ona to robi dla naszego dobra. Chociaż nie wiem, doprawdy, co ma nasze dobro do ucierania kartofli na placki. Kazała mi to robić, choć wie, że jestem zupełnie ślepa. To znaczy niezupełnie a częściowo. Na obiad mamy dziś placki ziemniaczane, ponieważ zabrakło nam pieniędzy. Ale nie martw się, mamo, bo Gaba poszła najpierw do antykwariatu. A ja jestem dzielna jak zawsze.

Całuję Cię - Twoja Idą

Kochana staruszko, jak już tak się obie rude rozpisały, dopisuję się i ja, zwłaszcza że tato sam wybiera się do Ciebie, do szpitala. Mówi, że po raz drugi nie zniósłby takiego stresu -przez cały czas wczoraj bal się, że Pulpa Ci wskoczy na brzuch. Przesyłam Ci kisiel, który zrobiłam z mąki ziemniaczanej i soku jabłkowego, prawie bez cukru. Możesz to zjeść spokojnie, przepis pochodzi z Twojej broszurki. Tato mówi, że na pewno masz tam wszystko, co potrzeba, aleja myślę, że będzie Ci milo zjeść cos domowego, choćby nawet tak wątpliwego wdzięku jak mój kisielek.

Nie przejmuj się bredzeniem Idy, wariatka przedstawiła siebie jako slepnącą kalekę, nic podobnego, ma zwykle uczulenie na któreś ze swoich mazidel i rzecz jasna, nie oczy jej spuchły, a powieki. Gdyby nie to, że po drugiej stronie kartki jest fajny list Nutrii, byłabym wyrzuciła te Idusiowe bzdury. Zlekceważ je. Znasz jej skłonności do przesady. Wyjaśniam też, że obiad by l nawet udany, jak na debiut w zakresie placków ziemniaczanych. Potem przy szedł tata z zakupami i właśnie zjedliśmy obfity podwieczorek. Życie jest już jako-tako zorganizowane, więc widzisz, że nie ma strachu. Choruj sobie spokojnie. A raczej zdrowiej sobie spokojnie, bo w domu wszystko będzie dobrze.

Ściskam Cię mocno - Gaba

69

Mamo. Tu Patryc/a. Ja pisę. Mamo. ABCDEFGHIJKLŁMNOPRS-TUWYZ. To alfabet. Pulpa.

Mamusiu, napisałam dla ciebie jeszcze bajkę. Ta bajka nazywa się Bajka Pod Tytułem 6 100.

Jedynka zawołała -ja jestem większa od szóstki!

Ty ode mnie? - zaperzyła się szóstka!

A ja jestem starsza - wtroncila się setka. - No, chyba nie myślicie, że jestem młodsza od jedynki?

Ja jestem zero! - Zero? Nie wtroncaj się!

Niech rozsądzi milion, po co te kłótnie, w końcu i tak zginiemy w Nieskończoności! - Cześć -Nutria.

Teraz pisze Patrycja, bo pozazdrościła Nutrii, naprawdę nie wiem, kiedy tata będzie mógł wyjść. Gąb.

Mamo. Kacka lubi pływać. Głupia kacka bo tonie. Pa.

Kochana Mamo, korzystam z tego, że ten potwór Gaba poszła do kuchni, żeby wlać ten swój obrzydliwy kisiel do słoika i szybko się dopisuję. Po pierwsze, co ona mówi, że kłamię z tymi oczami. Chyba ja lepiej wiem, jak się czuję. A poza tym muszę Ci powiedzieć, że Gabriela w tej żółtej sukni poderwała aż dwóch chłopaków, jeden jest rudy, a drugi śliczny. Ma na imię Paweł, z naszej kamienicy. W dodatku wczoraj po południu przy szedł jeszcze trzeci, taki wysoki, z szarymi oczami. Spotkałam go, jak szłam po węgiel, bo oczywiście mnie się tylko do tego angażuje. Uznałam, że mógłby się czuć zakłopotany, a Gabriela niezadowolona z takiej ilości chłopaków, i powiedziałam mu, że moja siostra jest teraz zajęta, bo przyszedł jej narzeczony. Ten wysoki zmieszał się i poszedł. Teraz się martwię, czy dobrze zrobiłam. Mamo, jakby Gabriela się o tym dowiedziała, to jej wytłumacz, dobrze? Ja naprawdę chciałam tylko oszczędzić jej kłopotu. Ale znasz Gabę, ona jest taka brutalna, obawiam się, że nie zrozumie moich szlachetnych intencji. O, tata już ubrany, wola, żeby mu dać list i kisiel. Zaraz zakleję kopertę. Pa - Idą.

70

7 stycznia 78

Była to wolna sobota...

Przykry ten fakt Gabrysia uświadomiła sobie wkrótce po przebudzeniu. Właśnie stała obok łóżka i wykonywała dwunaste ćwiczenie oddechowe. Ćwiczeń tych miało być dwadzieścia, ale nagłe zmartwienie odebrało jej chęć do dalszych wdechów i wydechów. Wolna sobota - a więc dwa dni postu, ponieważ zapomniało się wczoraj o zrobieniu wystarczających zakupów. Sprawa była beznadziejna. Sklepy zamykano o jedenastej, żeby i sprzedawczynie miały wolną sobotę, więc kto nie nabył chleba, mleka, warzyw i mięsa do godziny jedenastej, miał już tylko jedną szansę: pójść w niedzielę do jedynego w mieście dyżurnego Samu i stać tam przez około półtorej godziny bez specjalnej nadziei, że coś kupi.

71

Gabrysia zastanowiła się, czy aby nie zdąży wyskoczyć po zakupy przed pójściem do szkoły, ale zaraz pożałowała czasu. Na dziś zapowiedziano klasówkę z fizyki. Fizyk, wicedyrektor Pieróg, oświadczył stanowczo, że jeśli Borejkówna nie zjawi się, by przy pomocy pracy klasowej poprawić swój niedostateczny, może się spodziewać takiejż oceny na okres. Było więc oczywiste, że Gabrysia pójść musi, i równie

oczywiste, że każdą sekundę teraz powinna wykorzystać na powtarzanie materiału.

Po zakupy pójdzie ojciec.

„Jakoś to będzie” -pomyślała Gabrysia, usiłując wykrzesać z siebie nieco optymizmu. Lecz w głębi jej duszy narastało z wolna poczucie miażdżącej klęski. Te zakupy to była zła wróżba. Na pewno i z klasówką coś się nie uda. Gabrysia nienawidziła fizyki - po pierwsze dlatego, że Pieróg był tłusty, dokuczliwy i nie cierpiał sportowców, a po drugie, ponieważ nie rozumiała paskudztwa ani w ząb. Wielokrotnie się zastanawiała, po jakiego czorta każą jej uczyć się tych hermetycznych bredni, które - zważywszy jej zainteresowania - z pewnością nie przydadzą się nigdy w życiu. Postanowiła już dawno, że pierwszego dnia po maturze uda się do parku i tam, pośrodku trawnika, urządzi publiczne spalenie zeszytów, notatek i podręczników od fizyki. Dopiero wówczas, jak sądziła, będzie mogła poczuć się naprawdę dorosła.

„Dlaczego nie może mieć wszystkich lekcji z Dmuchawcem? - pomyślała rzewnie, zapalając gaz pod mlekiem i płucząc butelkę. -Dmuchawiec jest kochany, naprawdę kochany”. U polonisty Dmuchawca Gabrysia zbierała piątki i pochwały, zresztą zbierała piątki i z innych przedmiotów, ale też do żadnego z nich nie była tak uprzedzona, jak do fizyki. Usiłując teraz zapanować nad złymi przeczuciami, przygotowała

szybko śniadanie dla wszystkich i zasiadła przy stole kuchennym z podręcznikiem i zeszytem.

Nauka jej nie szła. Ani w ząb.

Gabriela z paniką pojęła, że ma w głowie zimną i czarną pustkę. Żadne wiadomości nie mogły w nią wejść. Żadne też z niej nie wychodziły, bo kiedy spróbowała rozwiązać pierwsze z brzegu zadanie, poczuła w mózgu jak gdyby blokadę, przez którą nie przedostawał się nawet cień rozumowania.

„Równie dobrze mogłabym nie iść do szkoły - pomyślała z rozpaczą. - Przewalę klasówkę, to pewne”.

72

Nie pomogło nawet wysokokaloryczne śniadanie. Czuła wyraźnie, ,ak jej mózg zmienia się w ciężką, bezwładną bryłę.

W poszukiwaniu duchowego wsparcia weszła do pokoju ojca.

- Tato...

- Hm? - obudził się ojciec.

- Wstawaj, co?

- Nie - odmówił Ignacy Borejko. - Dziś wolna sobota.

- Tato. Wiesz co?

- Hm?

- Wychodzę zaraz do szkoły.

- Czyżby? - jęknął ojciec. - Popieram. Wyjdź.

- Zapomniałam wczoraj zrobić zakupy na dwa dni.

- Rozumiem. Daj pospać, hm?

- Już, już. Tato, mam dziś klasówkę.

- Tak - rzekł ojciec bezbarwnie. - To chyba normalne o tej porze roku? - Kochał Gabrysię i chciał okazać jej jakieś zainteresowanie, lecz był jednocześnie nieludzko senny, więc rzuciwszy spojrzenie, które miało wyrażać otuchę, a było całkowicie szkliste, łagodnie osunął się na poduszkę.

2

Gabrysia wpadła do pracowni fizycznej niemal na ostatnią chwilę przed dzwonkiem. Klasówka miała być na pierwszej lekcji - jeden z głupszych pomysłów Pieroga, który widocznie budził się o czwartej rano i o ósmej nie odczuwał już śladu senności.

Wszedł do klasy zaraz po Gabrysi i całą swą krągłą sylwetką zdawał się wyrażać powagę chwili.

- Mam pustkę w głowie - szepnęła Gabrysia do swojej sąsiadki, Cesi Żak. Ale i u niej nie znalazła zrozumienia, ponieważ Cesia zakochana była z wzajemnością w Jurku Hajduku, a Jurek Hajduk był najlepszym fizykiem w całym liceum.

„Może uda się odpisać” - pomyślała Gabrysia z rosnącą beznadzieją. Złe przeczucia nie omyliły jej. Pieróg właśnie podzielił klasę na przemyślnie posegregowane zespoły. Odpisywanie zostało w ten sposób wykluczone.

73

„Ach, Boże - pomyślała Gabriela, zaciskając pod stołem spocone dłonie. - Błagam, wymyśl coś. Jeśli nie będzie klasówki, ślubuję przez cały rok nie spojrzeć na czekoladę”.

Pieróg popatrzył ciężko na szepczące uczennice i polecił zapalić światło. Następnie podszedł ciężkim krokiem do tablicy i począł kreślić jakieś straszliwe wektory i wzory. I właśnie w tej chwili do drzwi klasy zapukano i weszła sekretarka dyrektora.

Gabrysia zamarła.

„Przez dwa lata - dorzuciła błyskawicznie. - Na czekoladę i na pomarańcze”. Nie był to ślub zbyt rygorystyczny, ponieważ ani

czekolady, ani pomarańcz nie widywano zbyt często w domu Borejków. A jednak...

- Panie profesorze, wizytacja - szepnęła trwożnie sekretarka.

- Ja mam klasówkę - naburmuszył się Pieróg.

- Z kuratorium!

- To co mam zrobić?

- Pan dyrektor prosi, żeby pan zechciał poprowadzić lekcję pokazową.

Pieróg poczerwieniał apoplektycznie.

- Dlaczego się mnie nie zawiadamia wcześniej! - syknął dyskretnie, odwracając się tyłem do klasy, po której pofruwałjuż radosny szmerek.

Sekretarka zaszeptala coś nerwowo, robiąc wielkie oczy i machając rękami. Uczniowie wywnioskowali z tej mimicznej ekspozycji rzecz ważną: że gdzieś na szczytach szkolnej władzy wieje wiatr halny i że dzięki temu oni, drobna szkolna zwierzyna, ujdą jeszcze tego dnia przed polowaniem. Pieróg najwyraźniej zmuszony był wziąć na smycz sforę wektorów, wzorów i symboli i wypuści ją na klasę może dopiero w przyszłym tygodniu. O, swobodo! O, radości!

Gabrysia odprężyła się natychmiast, kiedy tylko sekretarka wybiegła za drzwi swym drobnym kroczkiem niewolnicy. Teraz, po przeżyciu tak różnych uczuć w tak krótkim czasie, umysł Gabrieli tryskał inwencją oraz emanował z siebie, wszystkie naraz, zmagazynowane w nim wiadomości naukowe. Kiedy do klasy wkroczyła wizytacja, promienny wygląd Gabreli Borejko z miejsca podpadł Pierogowi. Nie wierząc własnym oczom skonstatował w duchu, że ktoś, kto tak się raduje na widok wizytatorów, nie obawia się zapewne, iż go wyrwą do odpowiedzi. A nie obawiać się może z dwóch powodów: albo nie umie nic

74

• wie że go nie wyrwą, albo umie i czeka na pytania. Pieróg rozważył to w sobie i postanowił zaryzykować. Ponieważ najpierw popisał się swoim ukochanym oczkiem w głowie, swoją nadzieją

• źródłem dumy, Jurkiem Hajdukiem, a potem dopomógł sobie przepytywaniem Pawła Nowackiego, który był niemal równie dobry iak Hajduk, niewiele by stracił, gdyby Gabriela się sypnęła. Wyrwał ia do odpowiedzi, a ona udzieliła mu jej z całą swobodą i pewnością siebie. Prawda, że rozważny Pieróg w obliczu wizytatora na wszelki wypadek zaniżył nieco próg trudności, ale tak czy inaczej, wypowiedź Gabrieli wypadła znakomicie, co zmusiło Pieroga do postawienia iej piątki w dzienniku. Była to pierwsza piątka z fizyki, jaką Gabriela zdobyła w ciągu długich lat nauki w szkole. Koleżanki śmiały się do Gabrysi, chłopaki podnosili kciuki, Danka i Paweł klaskali bezgłośnie ze swojej ławki, chichocząc za plecami Hajduka.

Niebywały ten sukces podniósł Gabrysię na duchu aż do zawrotu głowy. Patrząc na łysą kulę Pierogowej czaszki, schylonej nad dziennikiem, miała wrażenie, że kocha tego poczciwca, i zastanawiała się, dlaczego właściwie wydawał się jej dotąd tak niesympatyczny. Postanowiła zapamiętać dzisiejsze uczucie tkliwości dla profesora i skonfrontować je z tym, którego dozna po nieuniknionej dwói z klasówki. Pieróg podniósł wzrok znad dziennika i spojrzał na Gabrielę, ruszając kosmatymi brwiami, i coś jakby cień surowego uśmiechu ukazało się przy jego ustach.

„A co, jeśli napiszę i klasówkę?” -przemknęła przez głowę Gabrieli myśl nagła i zuchwała.

Na trzeciej lekcji był polski - z Dmuchawcem. Siwy, potargany starszy pan o dobrodusznym, kpiącym uśmieszku i łagodnym spojrzeniu jasnych oczu, ukrytych za grubymi szkłami, był wychowawcą III b. Słynął w szkole z nieszablonowych pomysłów i oryginalnie prowadzonych wykładów. Nikt nie nudził się na jego lekcjach. Klasa III b składała się w przeważającej większości z ciekawskich dziewczyn i jeszcze w pierwszym roku nauki przeprowadziła dokładny wywiad na jego temat. Starsze klasy wystawiły wówczas Dmuchawcowi entuzjastyczne referencje: „W ogóle się nie denerwuje”, „Broni przed dyrciem, dwój na okres nie stawia”, „Nie nudzi”, „Nie dokucza”.

75

Na nieoficjalnej giełdzie istniejącej wśród uczniów - warstwy uciemiężonej - największe uznanie mieli władcy liberalni. Dmuchawiec wybijał się nawet ponad tę warstwę, gdyż nie tylko był liberalny ale w dodatku w najmniejszym stopniu nie był władcą. Toteż III b' której wychowawcą został już w pierwszym roku, słusznie uważała się za wyróżnioną przez los.

- Witam - rzekł Dmuchawiec, grzebiąc w szufladzie stołu. - Czy tu jest dziennik?

Nigdy nie pamiętał, że dziennik należy odnieść po lekcji do jaskini profesorów, nigdy też nie pamiętał o tym, że to on ma przynieść ów dokument na swoją lekcję. Nieodmiennie, i ku oburzeniu innych profesorów, posyłał po niego któregoś z uczniów, dzięku czemu szczęśliwiec taki mógł ze spokojem rozejrzeć się po ocenach i nawet co nieco podskrobać w dzienniku lub postawić dyskretny plus przy jakiejś trójczynie.

Kiedy zamieszanie z dziennikiem zostało opanowane, Dmuchawiec przystąpił do lekcji.

Najpierw omówił wyniki klasówki. Były one jak zwykle dobre, ponieważ tak się jakoś składało, że wszyscy w tej klasie lubili przedmiot wykładany przez Dmuchawca. Nauczyciel mówił zwięźle, jasno i dowcipnie. Kiedy zobaczył, że część uczniów zdradza oznaki nieuwagi, skrócił swą wypowiedź jeszcze bardziej. Wreszcie rozdał zeszyty i po paru minutach, które zużył na przeglądanie swego grubego notesu o tajemniczej treści, spytał uprzejmie, czy uczniowie już skończyli cieszyć się ze swoich piątek. Kiedy usłyszał odpowiedź twierdzącą, poprosił o schowanie zeszytów, wstał i przeszedł się po klasie.

- Współczucie - powiedział, nagle przystając. Klasa ucichła momentalnie.

- Kto wyjaśni, co to oznacza?,

- Ja! - powiedział gruby Darek z pierwszej ławki. - To jest litość. Dmuchawiec fuknął.

- Bezmyślny chłopcze - rzekł. - Litość to nie współczucie. Zwróćcie uwagę na zabarwienie emocjonalne obu łych stów. Które z nich ma odcień pejoratywny?

- Współczucie - powiedziało kilka głosów naraz.

- Oba mają - powiedziało kilka innych głosów.

76

Dmuchawiec nie spodziewał się takiej odpowiedzi. Był szczerze

zdumiony.

- Chwileczkę, jak to?-spytał.

- Ja chyba źle rozumiem. Wyjaśnijcie mi to zaraz - zażądał. Nikt się nie kwapił.

- Darek! Mów no, bracie

- Dmuchawiec klepnął grubasa

po łopatce.

- Nno... - rzekł Darek. - Bo współczucie to tak jak... miłosierdzie... to takie jakieś babskie.

Ckliwe.

- Ckliwe i babskie - mruknął polonista. - Słucham dalszych wypowiedzi.

Młodzież jednakże była bardziej cwana, niż się pedagogowi wydawało. Powtórzenie słów Darka i niedostrzegalny wyraz troski na twarzy Dmuchawca pozwoliły klasie pojąć, że nie takich odpowiedzi się oczekuje. Zapadło milczenie, ponieważ nikt nie zamierzał się wychylać.

- Niech to diabli - rzekł Dmuchawiec, wyjmując z kieszeni paczkę papierosów, wkładając jednego do ust i natychmiast się reflektując.

- Co się dzieje? W waszej świadomości zachodzą niepojęte dla mnie zmiany. Czy to, że ich nie pojmuję, byłoby znakiem, że się gwałtownie starzeję?

Taktowne zaprzeczenia powiały po klasie przypochlebnym szmerem.

- Dzieci - rzekł nauczyciel. - Dlaczego waszym zdaniem współczucie jest czymś niewłaściwym? Dlaczego waszym zdaniem pomaganie bliźnim jest śmieszne? Dlaczego nikt się nie wstydzi agresji i brutalności, a żenuje go własna dobroć? Czy nie sądzicie, że coś tu stoi na głowie? Dwaj spośród was - nazwisk nie wymienię ze względów humanitarnych

- stali wczoraj na skrzyżowaniu, a obok staruszka nie miała odwagi przejść przez jezdnię. Widziałem to z dala, tak jest. Stąd temat mojej dzisiejszej rozmowy z wami. Starsza pani zwróciła się w końcu do jednego z tych dwóch i on ją przeprowadził przez jezdnię. Ale tak się wstydził, że to zrobił, że musiał sobie zdrowo zakląć, kiedy już wrócił do

77

kolegi. Ja pytam - dlaczego? Dlaczego wstydzicie się współczucia? Współ-czucia. Proszę się zastanowić teraz nad etymologią tego wyrazu.

W klasie wisiało niepewne milczenie.

Wstała Cesia Żak.

- Boimy się współczuć - powiedziała. - Ludzie wokół nas są agresywni. Robimy krok w ich stronę, a oni odpowiadają nam złością. - Niepewnie spojrzała w stronę Dmuchawca. - Po prostu boimy się żeby nas nie odtrącono.

- Śmieszne - rzekł Dmuchawiec. - Odtrącą was - no i co z tego? Ja bym się tego nie obawiał.

- Ale Cesia ma rację, panie profesorze - powiedziała szybko Beata Kowalczuk. -Ja się na przykład boję ludzi, mama zawsze mi powtarza żebym była ostrożna. Bo ludzie, panie profesorze, zaraz wyczują, że ktoś jest miękki, i wykorzystają go od razu...

Jakiś baryton z mutacją zauważył konspiracyjnie, że Beata faktycznie jest miękka, i to się daje zaraz wyczuć - w klasie gruchnął śmiech.

Dmuchawiec pośmiał się też dla towarzystwa, po czym wyjął paczkę papierosów i znów ją schował.

- Boicie się ludzi -mruknął. - No, jest to znany aspekt tej sprawy. Czy wiecie, że zwierzęta często atakują ze strachu? Jak pisał pewien znakomity pisarz: „Źli ludzie to ci, którzy myślą, że świat jest zły i źli są wszyscy wokół. I czynią zło, myśląc, że bronią się przed złem innych”.

Zgłosił się wysoki, pryszczaty Wojtek, zaczerwieniony teraz i spocony z wrażenia.

- Ja... też tak uważam, panie psorze. Ja na przykład jestem regularnie agresywny ze strachu.

W klasie eksplodował nagły śmiech.

Dmuchawiec pozwolił uczniom nieco się odreagować, wykorzystując ten czas na spacer w kierunku okna i uchylenie lufcika.

- Wojtek - rzekł wreszcie, kiedy śmiech ucichł. - Czy chciałeś powiedzieć coś jeszcze?

- Nno tak - zabełkotał uczeń, stropiony i nieszczęśliwy. - Pan profesor wie, to ja tę staruszkę... tego. Chciałem powiedzieć, że ja jej po prostu nie zauważyłem, jak staliśmy tam z Łuckiem. Rozmawialiśmy o meczu, więc niech pan psor nie myśli, że ja tego... boja to normalnie pomagam w takich sytuacjach.

78

W porządku, jasne - klepnął go w ramię Dmuchawiec. - Nie ` ~ v o tobie. Naświetlamy teraz kwestię w sposób ogólny. Czy ktoś

„l^Sby powiedzieć coś jeszcze?

-Ja - zgłosił się Lucek, sąsiad Wojtka. - Ja jeszcze o tym, co ten pisarz powiedział. Co do złych ludzi. _ No, no, słucham?

- Ten gość nie miał racji - stwierdził Lucek kategorycznie. - Moim zdaniem, źli ludzie to ci, którzy zapewniają sobie korzyści, krzywdząc nnvch Taki zły wcale nie musi myśleć, że inni są źli. On może myśleć, że inni są dobrzy, ale głupi, a on jest po prostu sprytniejszy

od nich. Pan rozumie?

Dmuchawiec nagle roześmiał się z całego serca i wziął Łucka za rękę. Była to ręka nie domyta, czerwona, z połamanymi paznokciami, śladami tytoniu wypalanego w szkolnej ubikacji i pyłu boisk piłki

nożnej.

- Ależ tak - powiedział. - Rozumiem. Rozumiem doskonale

i dziękuję wam za dzisiejszą lekcję. Odwieczne wartości, jak się okazuje, nie umierają z byle powodu. Tak. Gdyby porównanie to nie miało wydźwięku negatywnego, przywołałbym tu przykład hydry, której wciąż obcinane głowy odrastają, w nieoczekiwanych zresztą miejscach. Oto dlaczego lubię być nauczycielem. Utwierdzam się wciąż na nowo w przekonaniu, że dobro jest niezniszczalne. - Puścił wreszcie rękę Łucka, który przestępował z nogi na nogę i zataczał oczami, nad wyraz głupio się czując w tak ciasnym kontakcie z nauczycielem. - No, a teraz zadanie domowe: „Współczucie w moich ulubionych książkach”. Liczę na obszerne i szczere wypowiedzi. Żegnam do jutra, już dzwonek.

Była to cudowna wolna sobota.

Poza wszystkim, co się zdarzyło do południa, w południe miało miejsce doniosłe wydarzenie: ciotka Felicja przybyła na odsiecz. Ujrzawszy obiad rodziny Borejków (makaron z mlekiem), oświadczyła, że nie będzie już patrzeć dłużej na to, jak dzieci pozbawione matki zamieniają się w hinduskie szkielety. Od dziś, powiedziała, ona będzie gotować obiady - wieczorami. Nie mogłaby bowiem spojrzeć w oczy tej nieszczęśliwej Milce, kiedy bidula wróci ze szpitala. Po czym

79

stanowczym ruchem postawiła patelnię na gazie i usmażyła befsztyki z cebulą.

Na deser zrobiła krem waniliowy z gruszkami z kompotu, potem postanowiła zaprowadzić w kuchni porządek, twierdząc, że to, co jest tam obecnie, przypomina jej stajnię Augiasza.

Gabrysia nie musiała więc troszczyć się o nic, poza przyzwoitym przyodziewkiem na popołudnie. Była bowiem zaproszona do Anieli która właśnie kończyła szesnaście lat i zamierzała świętować tę bolesną rocznicę w gronie przyjaciół. Miała być Gabrysia, a z poligrafów Joanna i Robrojek. Pyziak przyjął zaproszenie Anieli, nikt jednak nie liczył się z jego przyjściem. Od kilku dni nie był w szkole. Gabrysia nie zauważyła go natomiast na piątkowym treningu. Myśl, że zwolennik kradzionych pocałunków nie przybędzie dziś do Anieli, sprawiła Gabrysi ulgę, podobnie jak w piątek, w hali AZS-u. Nie mogłaby znieść jego natrętnej obecności i bezczelnego uśmiechu, zwłaszcza po tym, co zaszło w sylwestrowych mrokach.

Opędzając się od szczególnie dziś dokuczliwych sióstr - z których jedna wnosiła pretensje, że ociemniałym na ogół nie daje się zadań ponad ich siły, jak na przykład prasowanie dziecięcych bluzeczek z flaneli, druga domagała się, by zagrać z nią w szachy, a najmłodsza nudziła, żeby jej ktoś wreszcie zaostrzył fioletową kredkę - Gabrysia ubrała się w białą bluzkę, szkolną spódnicę i szary pulower.

W kwadrans potem dzwonek u drzwi obwieścił przybycie kuzynki Joanny, która dotarłszy tramwajem do mostu Teatralnego, wpadła po drodze po Gabrysię.

- No, chodźmy już - powiedziała, rozpinając od niechcenia piękny płaszcz z miękkiej wełny w kratę i ukazując najmodniejszą, marszczoną, długą spódnicę w kolorze oliwkowym, puszysty sweterek z ogromnymi rękawami i takimż dekoltem oraz wspaniałe botki pochodzenia zachodniego. - Kolory ziemi - napomknęła. W tym sezonie obowiązkowe.

- Kolory ziemi mam w nosie - burknęła Gabriela, powodując swoją odpowiedzią zabawne skojarzenia u Nutrii i Pulpecji, które zgodnie zaniosły się rabelaisowskim rechotem.

- Spokój, złośliwe bachory.

- Ja też mam w nosie kolory ziemi!-kwiczała wniebowzięta Nutria. Gabrysia parsknęła mimo woli śmiechem. Natomiast Joanna, w osobie której obrażano tu twórczą myśl światowych kreatorów

80

odv stała w milczeniu, lodowatą Klina dając do zrozumienia, co myśli

o podobnym pospólstwie.

- Przebierz się wreszcie i chodźmy - powiedziała do Gabrysi.

- W co mam się przebrać? Tak idę.

_ W tym? - spytała Joanna ze zdumieniem.

- A co, źle?

- Gaba, no daj spokój. Dlaczego ty jesteś taka dziwaczna? Przecież

to nie akademia pierwszomajowa. Włóż coś bardziej ludzkiego. Cztery siostry Borejko spojrzały po sobie i pokiwały głowami.

- Powinnaś być modna dziewczyna - perswadowała Joanna. - Modna, jeśli już nie ekstrawagancka. Modna!

- Po co? - spytała Gabriela krótko a celnie.

- Po co?... -Joanna przez ułamek sekundy wyglądała jak ktoś, kto zgubił klucz do kasy. - Jak to: po co. No... żeby wyróżnić się z tłumu.

- Ja i tak się wyróżniam. Jestem znacznie wyższa niż ogół populacji. Joanna wciąż jeszcze nie mogła odzyskać równowagi ducha.

- Nie, czekaj, bo źle powiedziałam. Powinnaś być modna, żeby właśnie nie wyróżniać się spośród innych dziewczyn.

- To znaczy, teraz się jednak wyróżniam? - spytała Gabrysia, ukrywając uczucie przykrości.

- No tak, no kto się dziś tak ubiera? Spódniczkę masz za krótką, i w ogóle...

- Ja, Joasiu, mam ambicje dyktatorskie - powiedziała Gabriela, wkładając na nogi swoje botki, które nie były piękne, ale za to tanie. -Myśl, że mam ślepo naśladować jakichś półgłówków z jakiegoś tam Paryża, powoduje u mnie niesmak. Zamierzam wprowadzić własną modę, przynajmniej na terenie Poznania. Krótka plisowana spódnica w kolorze granatowym, biała bluzka, szary pulower. Botki ze skaju. Sam smak. Wystarczy, rozumiesz, nosić to z przekonaniem, a już po tygodniu ulice zaroją się od naśladowczyń. O, a na głowę kapelusz taty. O, popatrz, jakie ma wspaniałe, szerokie rondo. Wyglądam jak Ciark Gable.

- Ty oczywiście żartujesz? - zaniepokoiła się Joanna.

- Ależ skąd!

- Ty naprawdę wyjdziesz w tym kapeluszu?

- Jakże by nie. Jest szałowy.

- Gaba! Ja naprawdę... nie wiem, co ci mam powiedzieć.

81

- Najlepiej nie mów nic - poradziła jej Gabrysia i za jej plecami pogroziła pięścią w stronę kulających się ze śmiechu sióstr. - Powiedz, co kupiłaś Anieli?

- Perfumy w „Modzie Polskiej”. A ty?

- Książkę - mruknęła Gabriela, zajęta szczotkowaniem spódnicy, na której łapki jednej z sióstr, nie wiadomo kiedy, zostawiły białe ślady. - Pulpa, czy wyjadałaś cukier pudrowy?

- Nniee - wyparła się Pulpa. - Ja go tylko... eee... sypałam na parapet, dla ptaszków.

- Lubią? - spytała ironicznie Gabrysia.

- A - nie. Wszystko wypluły.

- Trzeba im było powiedzieć, że cukier jest na talony - mruknęła Gabriela, wkładając płaszcz. - Sama też o tym pamiętaj, złotko. Tak. No, a teraz spojrzenie w lustro, muśnięcie ronda, kapelusik lekko na bakier, i w drogę. Idziemy, Joaśka.

5

Joanna cierpiała męki zakłopotania przez całą drogę. Dreptała obok dumnie wyprostowanej Gabrieli, która niosła kapelusz ojca na głowie tak naturalnie i z taką swobodą, jakby się w nim urodziła. Namawiała Gabrysię, żeby zdjęła z głowy to paskudztwo i nie robiła z siebie klowna. Daremnie. Gabriela rozochociła się do tego stopnia, że kilka razy ukłoniła się kapeluszem jakimś przypadkowym przechodniom. Ku ^dziwieniu Joanny nikt nie wytykał Gabrieli palcami. Kilka osób uśmiechnęło się, ale były to uśmiechy sympatii na widok ładnej, rumianej, wesołej dziewczyny, która wygłupia się w sobotnie popołudnie, bo ma właśnie taki nastrój. Tak czy inaczej, męka Joanny nie trwała długo. Nikt ze znajomych i nikt z nieznajomych, którzy mogliby stać się znajomymi, nie rozpoznał jej w przygarbionej, zakrywającej twarz szalikiem i rzucającej trwożne spojrzenia na boki żałosnej postaci. Zresztą, Aniela mieszkała bardzo blisko ulicy Roosevelta.

W szeregu kilku starych domów, przy skwerku zwanym Teatral-ką, stała ciemnoszara nieduża willa, na poddaszu której Aniela wynajmowała pokój. Jej stryj, doktor Kowalik, mieszkał tam również z żoną i dziećmi, gnieżdżąc się od lat w wynajętym pokoju z kuchnią i łazienką.

82

Wszystko to opowiedziała Joanna, kiedy stały z Gabrysia na ganku przed frontowymi drzwiami willi. Od chwili kiedy zadzwoniły, najpierw dość długo nic się nie działo, potem dał się słyszeć pisk, a następnie daleki łomot drewniaków - ktoś zbiegał po dość licznych schodach. Wreszcie drzwi się otworzyły i na progu ukazała się rozpromieniona Aniela; wycałowała Gabrysię i Joannę i wciągnęła je do hallu. Tu popatrzyła na Gabrysię, potem na Joannę i pojąwszy wszystko w jednej chwili, z całkowitą powagą pogratulowała koleżance pięknego, nowego kapelusza. Następnie odegrała starannie zachwyt, kiedy Gabrysia dała go jej do potrzymania, wreszcie wsadziła sobie kapelusz na głowę i oznajmiła, że zaraz jutro kupuje taki sam, czym do reszty podbiła Gabrysię, a w niesłychaną rozterkę wprawiła biedną Joannę.

Przez nieduży hali Aniela zaprowadziła dziewczyny schodami aż na poddasze. Tu, po lewej stronie niedużego podestu, znajdował się pokój Anieli, po prawej - kuchnia państwa Kowalików. Kręciła się tam ciotka Kowalikowa, wesoła, pulchna blondynka, i opędzała się od dwojga rozbrykanych dzieci. Aniela przedstawiła koleżanki, po czym zaprowadziła je do swego pokoju.

Nie był to właściwie pokój, lecz wąska, ciasna klitka, w której z trudem mieściły się meble: staroświecka kozetka, takaż bieliźniarka i stojak na ubrania. Jednak mimo braku przestrzeni klitka Anieli miała swój własny, wdzięczny i zabawny styl. Było tu zawadiacko, śmiesznie i swobodnie. Żaden przedmiot najwyraźniej nie miał swego stałego miejsca, wszystko zaś razem - cały natłok książek, pism, fotografii, plakatów, roślin doniczkowych pnących, zwisających i kwitnących, najróżniejszych gadgetów, papierowych ptaszków i kwiatków zwisających z lampy, porozwieszanych po ścianach i przypiętych do drzwi - wszystko to sprawiało wrażenie, że tu się żyje, pracuje i bawi całą parą.

Pośrodku tego kramu, obok stoliczka z pięknym tortem makowym, siedział skurczony we dwoje Robrojek. Był zaczerwieniony z błogości, miał rozanieloną minę i popijał herbatę z zielonego kubka, podkradając co chwila z talerza małe czekoladowe ciasteczka z kremem.

- O, naprawdę, los mi sprzyja - oświadczyła z zadowoleniem Aniela, kiedy obejrzała już wręczone jej prezenty, podziękowała, wymieniła kolejne uściski z Gabrysia i Joanną, wreszcie kiedy usadowiła je rzędem na kozetce i zaopatrzyła w talerzyki, filiżanki i łyżeczki.

83

-Miesiąc temu nie przypuszczałam, że będę miała aż troje przyjaciół na urodzinach. Byłam pewna, że nikt mnie nigdy nie polubi.

Rozkwitła wśród chóru protestów i wyrażając żywiołową radość kontynuowała:

- Chciałam, żeby przyszli jeszcze Cesia i Hajduk, ale nie mogli. Przyjdą jutro.

- A Pyziak chory, co? - wtrąciła Joanna, poprawiając fałdy swojej pięknej spódnicy w kolorach ziemi.

Gabriela mimo woli odkaszlnęła, bo coś jakby utkwiło jej w gardle. Miała nadzieję, że nikt nie skojarzy sobie tego odgłosu z mrokami pewnego Sylwestra. Robrojek uśmiechnął się do niej i zawołał, żeby wreszcie już zapalić te świeczki. Oświadczył, że on je zdmuchnie.

Rozległy się protesty i powiedziano Robertowi, żeby dmuchał raczej na swoje torty. Dziś jest dzień Anieli i koniec.

Aniela zapaliła więc szesnaście świeczek na wspaniałych, obfitych falach kremu zdobionych palonymi w cukrze migdałami. Przy okazji wyjaśniła, że nadzwyczajny ten wypiek jest prezentem urodzinowym od cioci. Uwaga ta sprowokowała Joannę do poinformowania zebranych, jakiego rodzaju arcydzieła sztuki cukierniczej wyszły już spod jej własnej ręki. Robrojek i Aniela wyrazili szczery podziw, a Gabrysia postanowiła cichcem i zawzięcie, że musi udoskonalić się kulinarnie, bo inaczej popadnie w kompleksy wobec kuzynki.

W ciasnocie i tłoku Aniela przeprosiła gości, wzięła lekki rozbieg i potężnym dmuchnięciem zgasiła wszystkie szesnaście świeczek naraz.

Odśpiewano „sto lat” i zajęto się krajaniem tortu. Gospodyni ładowała potężne kawały ciasta na talerzyki gości, śpiewając radośnie i piskliwie, i oblizując palce z kremu.

Wkrótce potem, między jednym kęsem a drugim, nawiązano rozmowę o Grupie ESD, wyjaśniono nic nie rozumiejącej Joannie ogólne zasady zrzeszenia i z czystej uprzejmości, choć bez przekonania, przyjęto ją na członka.

- A Pawełek nie przyjdzie? - spytała nagle Joanna i Aniela poczuła się zobowiązana do wyjaśnienia, dlaczego Pawełek, choć również członek ESD, nie został zaszczycony zaproszeniem na dzisiejsze spotkanie. Zdumione kuzynki usłyszały zwięzłą, lecz zadziwiającą historię sponiewieranego uczucia Anieli, którą ona sama opowiadała pękając ze śmiechu. Kiedy zaś przeszła do relacji, jak to w przebraniu pracowała

84

u matki Pawełka jako pomoc domowa, ryczeli już wszyscy czworo, łącznie z Robrojkiem, który po raz pierwszy właśnie miał okazję posłyszeć tę historię w całości. Wyznał to, dodając, że teraz dopiero skłonny jest wybaczyć Anieli perfidną zemstę, jaką wywarła na Paweł-ku, jak również jej nieustanne wobec biedaka złośliwości.

Patrząc sobie czule w oczy, Robrojek i Aniela wybuchnęli wspólnym śmiechem i nastrój zrobił się tak szampański, że trzeba go było rozładować chóralnymi śpiewami, ponieważ, niestety, nie było miejsca, żeby sobie potańczyć.

Była już prawie dziewiąta, kiedy zapukano do drzwi.

Weszła ciotka Anieli.

- Smacznego wszystkim - ucieszyła się widząc, że jej tort znika z patery jak zaczarowany. Spojrzała na Gabrielę. - Jeśli dobrze zrozumiałam, to ty jesteś Gabunia?

- Owszem - z zaskoczeniem odparła zapytana.

- No, to pozwól ze mną. Dzwoni do ciebie jakieś dziecko. Chyba siostrzyczka. Zdawało mi się, że płakała w słuchawkę.

Gabrielę przeszył zimny dreszcz. Skojarzenie z pamiętnym wieczorem sylwestrowym narzuciło się samo. Co się stało tym razem?! -kołatało jej po głowie, kiedy przeskakiwała po pięć stopni naraz, by jak najszybciej znaleźć się w hallu na dole, gdzie stał telefon.

- Halo!!! - krzyknęła do słuchawki.

- To ja... - powiedział przy jej uchu zamazany basik Nutrii.

- Co się dzieje?

- Gabuniu, ale nie denerwuj się, dobrze?

- Już się zdenerwowałam! Mów!

- Tata znalazł świnkę.

- Kogo?!

- Świnkę, Gabuniu.

- Słuchaj no, ty bąku obrzydły, czy po to tu dzwonisz i straszysz mnie, żeby mi opowiedzieć jakieś bzdury o świnkach? A w ogóle, skąd znasz ten numer?!

- Przecież tam mieszka Tomek, sama mówiłaś.

- Halo, Nutria, sekundę, a dlaczego ty jeszcze nie śpisz?

- No, przecież ci mówiłam. Mamy świnkę.

- Kochanie, miejcie sobie nawet trzy świnki, fermę drobiu i dwie krowy, miejcie sobie nawet wielbłąda, ale spać trzeba o normalnej porze. No, to pa. Śpij dobrze, ja wrócę późno.

85

- A torcik dali? - spytała Nutria boleśnie.

- Uhm. Dobranoc.

- Jaki był?

- Makowy. Dobranoc.

- Mogłabyś przynieść po kawałku dla każdego.

- Oj, Nutria, Nutria.

- To tatuś znalazł tę świnkę, wiesz? - zmieniła temat Natalia.

- Bolało mnie przy uszach. Tatuś dotknął i znalazł tam dwie kulki.

- Nu... Nu... Nutria... Co ty... mówisz? - Gabrysi nagle zmiękły kolana. - Świnka? Świnka?

- Przecież mówiłam. Świnka.

- Świnka -jęczała Gabrysia, z przerażeniem przerzucając w myśli wszystkie swoje mizerne wiadomości na temat chorób zakaźnych.

- „Lotny wirus” - dotarło do niej i zadrżała. - A jak tam Pulpa?!

- A, Pulpa. Pulpa też ma świnkę. Tylko w innym miejscu

- wesoło raportowała siostrzyczka. - Tata powiedział, że wlazło jej w inne węzły. Pod brodą. Gabrysia zaczęła gryźć palce.

- Macie gorączkę?

- Tak. Obie tę samą. Trzydzieści osiem i sześć. I bardzo źle widzimy.

Trzy ślepe siostry tłukące się po mieszkaniu i obijające się o ściany

- obraz ten narzucił się wyobraźni Gabrieli tak natrętnie, że musiała przetrzeć oczy.

- I leżymy w łóżkach od bajeczki.

- Jak to leżycie! Jak to leżycie! Bachorze! Ty na pewno stoisz boso!

- Hmm... no tak.

- Gdzie tatuś?!

- W kuchni, robi nam coś do picia, bo nam się bardzo chce pić.

- Boże wielki. A co Idą?

- Idą leży w łóżku i na oczach ma watę. Z herbatą.

- A Pulpa?

- A Pulpa tylko leży. Jest trochę smutna. Właściwie, jest bardzo smutna. Gabuniu, wiesz co, ona jest taka smutna, jak jeszcze nigdy nie była. Chyba umiera.

- O, nieba! Co ty pleciesz! - krzyknęła Gabrysia z rozpaczą.

- Natychmiast wracaj do łóżka! Ja już pędzę do domu!

86

„A doktor Kowalik na dyżurze! - pomyślała, pędząc po schodach na górę. - Czy wołać pogotowie? Zobaczymy. Poradnia D nieczynna aż do poniedziałku”.

Wizja bezradnego ojca, snującego się niespiesznie między jedną świnkowatą córką a drugą, stanęła nagle przed oczami biednej Gabrieli i spowodowała jeszcze gwałtowniejsze przyspieszenie jej ruchów.

Na podeście schodów Gabrysia wpadła na panią Kowalikową. Ona i Aniela wychodziły właśnie z kuchni, niosąc talerze pełne kolorowych kanapek.

- No i co, no i co? - spytała Aniela. - Stało się coś?

- Tak. Siostry mają świnkę - Gabrysia zdjęła płaszcz z wieszaka. - Muszę tam zaraz wracać.

- Oj, Gabrysiu - zaśmiała się pani Kowalikową. - Nie przejmuj się tak okropnie. Świnka to nie tyfus, bądź co bądź. Gabrysia zawiesiła rękę w pół gestu.

- Czy to prawda, że od świnki można dostać zapalenia mózgu?

- Dziewczyno, spokojnie. To się zdarza bardzo rzadko.

- Ale się zdarza - dręczyła się Gabrysia.

- Nic im nie będzie - powiedziała autorytatywnie pani Kowalikową. - Każ im tylko leżeć w łóżku przez tydzień. Nie trzeba nawet żadnych lekarstw, tylko piramidon. Nie przejmuj się, chodź do pokoju i zjedz kanapki. Przecież nic się nie stanie tym twoim świnkom, nie są same w domu.

- No, tak - mruknęła Gabrysia; jej lojalność wobec ojca była tym większa, im większe było niebezpieczeństwo, wobec którego był on bezradny. - Ale ja już pójdę. To dawać im piramidon, tak?

- I dużo pić. To choroba ślinianek. I owiń im głowy czymś ciepłym.

- Spróbuję - powiedziała Gabrysia.

87

11 stycznia 78

Najdroższa Mamusiu!

Zapewne wiesz już od taty, ze jesteśmy chore na Świnkę. To znaczy. wiesz, że Nutria i Pulpecja są chore. Ale nie wiesz jeszcze, że ja jestem chora. Na świnkę. Zachorowałam przedwczoraj, gdyż los zawsze przesiaduje nieszczęśliwych, a na pochyłe drzewo wszystkie kozy skaczą, jak mówi ludowe przysłowie. Gabamówi, żeby Cię nie martwić. Ale czyja Cię martwię? Przecież świnka nie jest groźna, prawda? A to. że czuję się tak tragicznie, to tylko dlatego, że na pewno mam jakieś powikłania. Jest mi też bardzo smutno. Waldemar mnie nie odwiedza, gdyż nie przechodził świnki w dzieciństwie i boi się zarazić. Postępuje podle. Mężczyźni są egoistami i tchórzami. Jak on by zachorował nawet na dżumę, to ja bym go nie opuściła i pielęgnowała, aż razem byśmy dostali tej wysypki i razem byśmy umarli, na jednym słomianym, przepoconym sienniku. Gabriela jest tyranem, właśnie przeszła przez pokój i ryknęła na mnie. że płaczę nad

88

\ intern. Ona twierdzi, że jak ja płaczę nad listem, to na pewno piszę jakieś okropności. A czy ja piszę jakieś okropności? Czy ja w ogóle zrobiłam komu cos złego? Gdybym teraz umarła, to chyba zaraz poszłabym wprost do nieba, ponieważ czuję, że dusza moja jest czysta jak kwiat, choć ciało mam chore. Na świnkę. Kochana Mamo, napisz do mnie list. Koniecznie minapisz, czy to prawda, że nad moim poprzednim listem, jak mówi tata, „ryczałaś ze śmiechu”. Na pewno to tylko te jego dowcipy, nie obrażaj się, że Cię podejrzewam, ale jednak napisz mi, czy to prawda.

Z klasy wydelegowali do mnie chłopaka, ma na imię Klaudiusz i przynosi mi co dzień lekcje. Chorował na świnkę w przedszkolu. Klaudiusz jest bardzo tolerancyjny. Jak go tata spotkał wczoraj po południu, to oczywiście zaraz zaczął go maglować, czy wie, że ma rzymskie imię i kto to był Klaudiusz Julianus Flavius zwany Apostatą. To on tylko spojrzał na tatę tolerancyjnie, bo tata zaraz myśli, że wszyscy muszą wiedzieć, kto był zwany Apostatą, a kto nie - a Klaudiusz oczywiście nie wiedział, bo skąd. I powiedział tylko spokojnym głosem, że czasy się zmieniły, proszę pana, teraz na szczęście nie musimy się przesadnie uczyó historii starożytnej. Nasz tato, domyślasz się, strasznie się zdenerwował inakrzyczalna mojego własnego kolegę. Krzyczał, że jest przerażony i że jakiej to historii chcemy się, mianowicie, uczyć i takie tam różne, zresztą, co ci będę pisać, jeszcze kto przeczyta.

Bardzo dziwne, ale Klaudiusz nie obraził się na tatę, tylko dziś przyszedł i go przeprosił. Powiedział, że przemyślał sprawę i że jego tata myśli tak samo jak nasz tata i że proszą, żeby im pożyczyć różne książki. A mnie przyniósł spis zadanych lekcji, ale nawet na mnie nie spojrzał, choć nie miałabym nic przeciwko temu, gdyż owinęłam sobie świnkę chustką, a na moje biedne oczy włożyłam ciemne okulary. Nic jednak nie zauważył, tylko energicznym męskim ruchem rzucił spis na kołdrę i zaczął gadać z naszym tatą.

Znowu przyszła Gaba. Ona mnie zadręczy. Mamo, powiedz jej, żeby mnie nie zmuszała do jedzenia piramidonu, bo ja po piramidonie zupełnie tracę wzrok. Każe mi też nieustannie pić bulion z kury, chociaż wie doskonale, że jak mam świnkę, to się kury brzydzę. Kazała mi zaraz kończyć i chce przeczytać ten list. Jakim prawem? Jakim prawem, pytam? Właśnie, że jej nie pokażę. Zaraz zakleję kopertę i niech sobie Gaba wrzeszczy. Całuję Cię, najdroższa Mamo, i cieszę się, że czujesz się lepiej. Twoja córka - Idą.

89

Kochana Źołądkówko! Idą ma minę, jakby oszukała króla oszustów, więc się domyślam, że jej liścik jest wart czytania. Na wszelki wypadek melduję więc, że w domu wszystko gra. Smarkule Już czują się lepiej, chociaż ani my ślą tracić obrzęki. Nutria wygląda na chomika, a Pulpa ma fantastycznego pulpeta pod brodą i wygląda jak swoja wiosna babcia. Przez caly dzień nie robią nic innego, tylko piją i siusiają. Nie sposób utrzymać ich w lóżku. Nigdy nie myślałam, że to takie trudne. Proszę cię, napisz, jak ty to robiłaś w przypadku chorób obłożnych.

Nie mogę diugo pisać, bo gotuję kaszkę na mleku dla smarkul, a fata wola, żeby się skracać, bo on zaraz idzie. Więc kończę, pa. Cieszę się, że już sama chodzisz, tata nam tu wszystko opowiada. Szkoda, że nie mogę cię teraz odwiedzić. Przesyłam ci galaretkę z kurą mieloną. Soli dalom nawet mniej, niż bylo w przepisie. Całuję cię mocno - Gąb.

Mamo. Ja pisę. Mis nie lubi pływać. Głupi mis bo tonie. Pulpa.

Kochana Mamo. Mam świnkę. Pulpa też ma świnkę. Idą też ma świnkę. Więc jesteśmy świnki 3. Ciocia Fela załatwiła sobie lewe el cztery, żeby nam gotować i pilnować nas w chorobie, jak Gabajest w szkole. Czy wiesz, że słowa na „PRZ” pisze się przez „PRZ”, a nie „PSZ”? Na pszykład przenica. Napisałam dla ciebie drugą bajkę. Ta bajka nazywa się 979877.

Bajka pod tytułem 979877.

Na ulicy Rooseyelta w Nowym Jorku mieszkała dziewczynka Natalia. Natalia sama gotowała obiady, co drugi dzień zrobiła golompki, a wszyscy ją chwalili, a na stole były kwiaty i w końcu tyle dni minęło, ale ktoby tego . żałował. Miną lata i zimy, a na ulicy Roosewita w Nowym Jorku zamieszka inna dziewczynka, gdyż na tym świecie nic się nie kończy i nic niepszepada. Minie lat 979877, a znów ktoś ugotuje golompki, kochana mamo. Czas bowiem płynie. Nutria.

Kochane Córki!

Bardzo, bardzo dziękuję za listy - czytam każdy z osobna i jem wspaniałą galaretkę - i jestem zdrowsza z każdą sekundą. Odpisuję wam zbiorowo - tata stoi już w płaszczu przy drzwiach i pogania.

Biedne moje Świnki Trzy - biedna Gabusia ze świnkami - szkoda, że nie mogę teraz być z Wami, żeby Was chociaż pocieszyć. Gabusiu, dawaj świnkom po pól pabialginy -przecież te pulpety na pewno bolą. Czy pani doktor nie przepisała czegoś takiego? Co z oczami Idy? Tatuś mówi, że

90

ciągle puchną. Idą! Czy ty przypadkiem nie malujesz sobie rzęs na cześć Apostaty? - na pewno robisz z nimi coś podejrzanego - więc zaraz mi przestań, bo już za długo się utrzymuje ten obrzęk. Przy okazji: wcale się nie śmieję z Twoich zmartwień - śmieję się, bo Twoje listy są zabawne

- traktuj to jak komplement.

Jakie śliczne bajki pisze Natalia! - czytałam je sąsiadkom szpitalnym

-nie chcą wierzyć, że pisała topierwszoklasistkal-inie chcą też wierzyć, że Pulpecik ambitny ma dopiero pięć lat!

Jak tam w szkole? Nic jakoś o tym nie piszecie, a tata nic nie wie na ten temat. Gabrysia, jak poszła klasówka z fizyki? Aha, będziesz chyba musiała pójść jutro na wywiadówkę Natalii, bo tata jutro oprowadza jakąś zagraniczną delegację. Zapomniałam Ci powiedzieć, córeczko, że jestem w trójce klasowej. Jeśli będzie trzeba, zastąp mnie. Wychowawczyni Nutrii jest bardzo mila, więc nic się nie bój. O, tata już się będzie obrażał, więc kończę - całuję - mama.

W domu panowała cisza - była już północ. Świnki trzy dawno już spały, tato też zasnął nad jakąś grubą księgą. Przed chwilą Gabrysia skończyła prać niezliczone podkoszulki, majtki, rajstopy, sweterki i chustki do nosa. Przed chwilą dopiero rozwiesiła pranie, umyła się, napaliła w piecach, wzięła gorący prysznic, potem zimny, wystawiła za drzwi butelki na mleko, sprawdziła, czy gaz jest zamknięty, a żelazko wyłączone, weszła do pokoju taty, zgasiła lampkę przy jego łóżku, zajrzała do siostrzyczek i przykryła je ostrożnie, wreszcie po ciemku, żeby nie budzić Idy, weszła do zielonego pokoju i przysiadła w piżamie na stołeczku, uchylając drzwiczki pieca. Zamierzała pouczyć się fizyki, ale przedtem jeszcze raz przeczytać list mamy. Otworzyła szerzej drzwiczki pieca - płomień cicho zahuczał, a pomarańczowy blask padł na proste, stanowcze literki maminego listu. Gabrysia czytała go już kilka razy, ale jeszcze jej było mało. Z białej, nieco już wymiętej kartki, która przeszła przez cztery pary Borejkowskich rąk, wydzielało się tajemnicze ciepło. Jakby szorstka, mała ręka mamy gładziła najstarszą, zmęczoną córkę po policzku. Gabrysi było dziś ciężko na sercu - i bardzo potrzebowała kogoś, kto by ją pogłaskał, ofuknął, że jeszcze nie śpi, zapędził do łóżka i otulił kołdrą. Biedna Gabrysia była

91

przytłoczona odpowiedzialnością. Zapatrzyła się teraz w list mamy, zbyt już zmęczona, żeby ruszyć się z miejsca i pójść do łóżka. Mogłaby tak siedzieć całą noc - było cicho, ciepło, przytulnie. Ogień huczał, piec grzał bez opamiętania, oczy Gabrysi zaczynały się kleić.

Nagle - w tej ciszy, mroku i spokoju, w tej półdrzemce i przytulności

- Gabrysia posłyszała tuż nad uchem ostry, przenikliwy krzyk kobiecy.

Przeszył ją taki okropny strach, że zerwała się na równe nogi i przez dłuższą chwilę drżała, nie mogąc złapać oddechu. Nie była też zdolna do wykrzesania z mózgu żadnej myśli poza jedną: Mordercy! W istocie, krzyk, jaki usłyszała, pełen był takiej mrożącej krew w żyłach grozy, że należało się spodziewać, iż teraz przez pokój przebiegnie ociekający krwią drab z nożem w zębach. Ponieważ nic takiego nie nastąpiło, Gabrysia odważyła się poruszyć głową. Spojrzała na Idę, choć wiedziała doskonale, że krzyk nie wyszedł z ust siostry. Słychać go było z bliska i jakby z wysoka.

Teraz już Gabrysia opanowała się na tyle, by móc spytać: jak to możliwe?

Wyciągnęła rękę w stronę biurka. Jak pamiętała, widziała tu dziś latarkę Nutrii - mały reflektorek na drucianym wieszaku. Znalazła ją, przycisnęła guziczek i trafiła smugą światła wprost w ścianę obok pieca. Była to ta właśnie ściana, która dzieliła zielony pokój od pokoju pani Szczepańskiej. Gabrysia poruszała latarką w górę, w dół, na boki

- i nagle, jakby ją coś tknęło, jeszcze raz w górę. Aha!!!

Światło latarki kładło się jasnym krążkiem w miejscu, gdzie ściana stykała się z sufitem. Tuż powyżej pieca, obok rury łączącej go z kominem, ziała w ścianie ciemna dziura.

Chociaż w obecnym stanie nerwów mogła się obawiać, że z dziury wyleci na przykład nietoperz albo wychynie kobra, Gabrysia bez wahania przysunęła biurko do ściany, postawiła na nim krzesło, wlazła na te wyżyny i poddała badaniu podejrzany otwór.

Miał on przekrój dość nieregularny. Jakiemuś niedbałemu zdunowi nie chciało się zapewne niweczyć starego otworu tak wysoko i niewygodnie umieszczonego. Jakkolwiek zresztą było, obecnie dziura, niewidoczna w dzień i w nocy, ginęła w cieniu zwalistego pieca. Przechodząc przez całą grubość ściany łączyła oba mieszkania jak tuba. Nic dziwnego, że pani Szczepańska słyszała wszystko, co się mówiło w zielonym pokoju. Nic dziwnego, że przed chwilą w tymże pokoju słychać było jej krzyk.

92

- Przepraszam... - powiedziała Gabrysia otulając się ciasno płaszczem i utknęła, nie wiedząc, co powiedzieć dalej. Pani Szczepańska stała na progu swego mieszkania. Wzrok miała błędny, a plecami przyciskała się do drzwi, jakby się bała, że ktoś niespodziewanie ugodzi ją z tyłu sztyletem. Odziana była w nocną koszulę z różowej flaneli i burą lizeskę, zawiązaną na trzy kokardki.

- Czego chcesz? - wyszeptała, oglądając się na wszystkie strony.

- Ja... -jęknęła Gabrysia z rosnącym poczuciem nierealności - chcę spytać, czy u pani wszystko w porządku... bo słyszałam krzyk.

Rozbiegane spojrzenie czarnych oczu zatrzymało się nagle na Gabrieli.

- A! Słyszałaś krzyk. Tak... to ja krzyczałam.

- Czy coś się stało?

- Nic nowego, nic nowego... -wyszeptała sąsiadka w odpowiedzi. Jej oczy straciły wyraz skupienia i poczęły rzucać ukradkowe spojrzenia na boki. - To samo, co zawsze... Podsłuchują zza wszystkich ścian... podkopują się pod podłogę... I to zawsze o północy...

W okno korytarzyka uderzył porywisty wiatr, Gabriela zaczęła się trząść ze strachu. Przebywanie z szaloną sąsiadką o północy, w pustym korytarzu, podczas gdy na dworze wyje wiatr, a cały stary dom rozbrzmiewa tajemniczymi szmerami i skrzypnięciami - było zajęciem dla osoby pozbawionej wyobraźni.

- Przepraszam - szepnęła Gabrysia najuprzejmiej jak umiała.

- To ja już pójdę. - Ostrożnie wysunęła nogę do tyłu i przeniosła na nią ciężar ciała.

- Nie, nie - rzuciła się nagle sąsiadka. - Nie odchodź, proszę!

- Złapała Gabrysię za rękę i znów jakby na chwilę oprzytomniała.

- A po co właściwie tu przyszłaś? - spytała.

Gabriela opowiedziała jej o otworze w ścianie i o tym, jak usłyszała krzyk. Powiedziała też, że teraz dopiero uwierzyła, że sąsiadka naprawdę słyszy rozmowy w zielonym pokoju. Przepraszając i wikłając się, spróbowała wyjąć dłoń z dłoni sąsiadki. Bezskutecznie.

- Czekaj - powiedziała sąsiadka ostro. - Pójdziemy do mnie.

- Nie, nie! - przeraziła się Gabriela. Ale nie miała wiele do powiedzenia w tej sprawie. Z energią, o jaką trudno by ją podejrzewać,

93

pani Szczepańska pociągnęła dziewczynę za sobą, i po chwili znalazły się obie we wnętrzu dużego, słabo oświetlonego pokoju. Na wprost wejścia widniało okno, szczelnie zasłonięte ciemnymi kotarami. Po lewej stronie stał tapczan z rozrzuconą pościelą, obok świeciła nocna lampka z żółtawym abażurkiem. Powietrze było tu gorące, ciężkie, pachniało kurzem i Waleriana.

Teraz pani Szczepańska wypuściła dłoń Gabrysi.

- Zobaczymy - mruknęła i podeszła do owej ściany, dzielącej mieszkania.

Gabrysia lekko drżała. Opanowując to idiotyczne drżenie, pokazała sąsiadce dziurę za piecem, który i w tym pokoju stał przy granicznej ścianie. Pani Szczepańska popatrzyła, popatrzyła i westchnęła nagle.

- Więc to tędy - powiedziała i zamilkła nagle. Znieruchomiała, oczy jej się zrobiły dzikie. - Cicho! - szeptała do Gabrysi. Zgasiła lampkę nocną, przyprawiając Gabrysię o nowy paroksyzm strachu. W zupełnej ciemności, wśród intensywnego zapachu waleriany, minęła dłuższa chwila - nic się nie działo. Wokół panowała cisza. Gabriela miała duszności i oblewała się potem, choć jednocześnie drżała jak w febrze.

I nagle - gdzieś spod podłogi, z głębi piwnic czy lochów, dał się słyszeć dziwny dźwięk - jakby stukanie czy turkot. Gdzieś daleko i głęboko zgrzytały jakby jakieś drzwi, coś głucho trzasnęło, a potem rozległ się blaszany, przykry łoskot, stłumiony odległością.

- Słyszysz?! Słyszysz?! - zaszeptała gdzieś z mroku pani Szczepańska i Gabrysia poczuła, że ma kolana jak z twarogu. Uginały się one pod nią tak beznadziejnie, jakby wkrótce miała upaść na podłogę i tam umrzeć ze strachu. Całe to przeżycie było jak koszmar senny. Na domiar złego gdzieś wysoko, wśród gęstej ciemności, coś zachrobotało metalicznie, a z pogłosem rozległ się świst sprężyny i stary zegar wybił, krztusząc się, godzinę dwunastą.

- Aaaa!!! - wrzasnęła Gabrysia ze zgrozą, czując na szyi dotknięcie jakichś rozcapierzonych pazurów. A ponieważ okrzyki tego typu łatwo się udzielają, pani Szczepańska, która właśnie szła po omacku i dłonią trafiła na Gabrielę, wydała z siebie podobny odgłos, tyle że bardziej chrapliwy, co na nowo przeraziło Gabrysię. Skoczyła do wyjścia na oślep, desperacko, namacała kontakt na ścianie i zapaliła górne światło.

Przez chwilę stała bez ruchu, łapiąc oddech i usiłując dostosować wzrok do jaskrawego blasku. A potem, jak oszalała, wyskoczyła za drzwi i wleciała do swego mieszkania, jakby ją goniło stado upiorów.

94

12 stycznia 78 czwartek

Tak się złożyło, że dopiero po południu Gabrysia mogła zwierzyć się komuś z okropnych przeżyć tej nocy, które w miarę upływu czasu zresztą zdawały się coraz mniej okropne. Kiedy rano wychodziła do szkoły, siostry jeszcze spały, a taty już nie było. W szkole natomiast, nawet gdyby ta historia kogokolwiek zainteresowała, nie było czasu na zwierzenia. Na trzeciej i czwartej lekcji była klasówka z fizyki -ta sama koszmarna klasówka z Fizyki, która skłoniła Gabrielę do złożenia ślubów czekoladowo-pomarańczowych. Pieróg zmuszony był ją przełożyć i tym razem po prostu nie uprzedził klasy. Pozbawiona nerwowego okresu wyczekiwania na tę egzekucję, postawiona nagle wprost przed koniecznością napisania klasówki od ręki, Gabriela niespodziewanie napisała ją całkiem nie najgorzej - stało się to jasne już na przerwie, kiedy porównała swoje wyniki z wynikami Hajduka.

95

Tak więc - przed klasówką wszyscy byli przejęci, po klasówce zaś zajęci rozprawianiem o tym, kto jak napisał. Potem była lekcja chemii, potem polski... nie było zresztą komu opowiedzieć o tej koszmarnej nocy. Gabrysia wróciła więc do domu naładowana potrzebą zwierzeń. Trafiło to na Idę, która w tej właśnie chwili wlokła się cierpiętnicze do łazienki, przytrzymując jedną ręką chustkę na swojej śwince, a drugą ciągnąc po ścianie, jakby się bała, że zaraz zemdleje z wysiłku.

- O, to ty -jęknęła na widok Gabrysi. -Dobrze, że jesteś, bo Pulpa i Nutria...

- Idą! Słuchaj! - przerwała jej Gabrysia, zrzucając dwoma kopnięciami botki i wieszając płaszcz. - Ty wiesz, co tu się działo w nocy?

- Wiem tylko, że całą noc nie spałam - oświadczyła Idą męczeńsko.

-Nie zmrużyłam oka od wieczora aż do świtu.

- Tak, słyszałam nawet twoje rzężenie - zirytowała się Gabrysia.

-Jak chcesz pozorować bezsenność, to chociaż nie chrap. Więc słuchaj: pani Szczepańska...

- Ach! - Idą zapomniała, że grozi jej omdlenie i machnęła w oburzeniu pięścią. - Co to za baba! Była tu dziś rano i nakrzyczała na mnie, że stukam jej w ścianę. Pomyśleć tylko, musiałam zwlec się z łóżka po to, żeby usłyszeć podobne bzdury...

- Idą, w tym coś jest. Tam aę naprawdę dzieje coś dziwnego. Byłam u niej w nocy.

- Byłaś u niej w nocy?!

- Tak, bo usłyszałam potworny krzyk.

- Ona krzyczała?

- Tak, to było straszne. Najpierw myślałam, że ma urojenia. Ale potem na własne uszy słyszałam, że pod podłogą coś się dzieje... Idą wytrzeszczała swoje obrzmiałe ślepka.

- Wiesz co? - powiedziała. - Pozwól, że pójdę do łóżka. Czuję, że mi się pogarsza stan zdrowia. Z chwili na chwilę.

Wobec takiego oświadczenia Gabriela zezwoliła siostrze na pójście do łóżka, po czym wynikła sprawa Nutrii i Pulpecji, które, jak się okazało, przez całe przedpołudnie nie mogły uleżeć w pościeli i dlatego biegały po mieszkaniu w piżamach i boso. Gabriela huknęła, wrzasnęła, wlepiła każdej smarkuli po klapsie, powiedziała, co grozi dziecku choremu na świnkę, jeśli nie leży ono w łóżku, usłyszała odpowiedź, że leżenie w łóżku jest męczarnią, poddała się, ubrała siostry w dresy

96

i ciepłe pantofle i pozwoliła poruszać się po mieszkaniu wyłącznie sookojnym truchtem, a następnie zdenerwowała się do ostatnich granic, widząc siostrzyczki wpadające natychmiast w opętańczy galop, zagroziła, że zedrze z nich dresy i wpakuje świnki dwie do łóżek, została nazwana podłą szantażystką i tyranem - po czym zapanowała względna cisza i względny spokój. Gabriela mogła zjeść kapuśniak i naleśniki u wezgłowia cierpiącej potępieńczo Idy, między jednym kęsem a drugim opowiadając, co wydarzyło się w nocy.

- Żartujesz! - powiedziała tylko Idą, kiedy Gabriela skończyła zarówno opowiadanie, jak i naleśnik.

- Wszystko prawda.

- Więc ta wariatka nie jest wariatką?

- Och, Idą, Idą. Jak ty się wyrażasz, hrabianko. Ona ma rację, we wszystkim. Po pierwsze, wszystko naprawdę słychać... -tu Gabrysia urwała, zdając sobie sprawę, jak głośno dotąd mówiły. - Wszystko słychać przez tę dziurę... - dodała szeptem.

- Nie szepcz. Ona wyszła po zakupy. Widziałam przez okno.

- To co, ja się już nigdy nie odważę mówić tu pełnym głosem. Więc, jak mówię, miała rację z naszymi hałasami. Po drugie, coś działo się w nocy pod jej pokojem.

- Bzdury. Pod jej pokojem jest wytwórnia kołder. Pewnie robili porządki w magazynie.

- O północy? Zresztą wytwórnia kołder jest o parę metrów dalej, moim zdaniem pod pokojem pani Szczepańskiej jest korytarz piwnicy.

- Gabrysia przymknęła oczy, usiłując odtworzyć w myśli plan podziemi.

- Też bym się tym nie przejmowała - powiedziała Idą, wzdychając i masując sobie skronie.

- Ciocia zrobiła świetny obiad - rozmarzyła się nagle Gabriela.

- Nie wiesz, czy zostały jeszcze jakieś naleśniczki?

- Nie mogły zostać - odparła Idą okrutnie. - Tata był w domu około pierwszej, łyknął obiad i poleciał oprowadzać delegację zagraniczną. Ciesz się, że dostałaś choć te dwa. Powiedział, że masz iść na wywiadówkę i reprezentować rodzinę.

- O której?

- O wpół do piątej.

- Za godzinę. No dobra. Więc powiedz mi, ruda, co zrobimy ze Szczepańska?

97

- Zatkamy szmatą tę dziurę w ścianie i zapomnimy o pani Szczepańskiej.

- A te szmery w piwnicy?

- Szmery w piwnicy. Moją siostrę interesują szmery w piwnicy. Ja mam szmery w sercu, Gabuniu, i to cię powinno niepokoić. Co mówię, w sercu. Ja mam szmery w całym organizmie. Nie ma tu nikogo, kto zająłby się moim zdrowiem...

- Nie jęcz, hipochondryczko. Zdaje mi się, że ktoś dzwoni.

- Cześć.

- Cześć.

Milczenie i obustronna panika.

Na progu Pyziak z miną pozornie niezależną. Za progiem Gabriela oblana idiotycznym rumieńcem. Za jej plecami świdrujące spojrzenie Idy, wychylającej się z łóżka do połowy.

- Wpadłem tak, po drodze...

- Bardzo mi miło.

- Co słychać? Dawno cię nie widziałem.

- Ostatnio w Sylwestra - powiedziała Gabriela i zaczerwieniła się jeszcze bardziej. - No, czekaj... stoimy tak w progu... może wejdziesz?

- A, chętnie, chętnie.

- To właź, stary - powiedziała Gabrysia, która już pokonała zmieszanie. - Tylko... - wpadło do głowy Gabrieli. - Muszę cię uprzedzić, że u nas panuje świnka.

- Czyżby?

- Tak. To zakaźne. Bardzo lotny wirus.

- Nie szkodzi. Przechodziłem w dzieciństwie - rzekł Pyziak i zaczerwienił się z lekka, jakby ujawnienie faktu, iż kiedyś był dzieckiem, mogło go w oczach Gabrieli skompromitować.

Coś w tym było. Gabrysia bowiem zapatrzyła się nagle na niego, usiłując sobie wyobrazić, jak Pyziak wyglądał ze spuchniętymi gruczołami ślinowymi. Wizja, jaka pojawiła się w jej wyobraźni, przeszła jej najśmielsze oczekiwania. Gabrysia z wysiłkiem stłumiła nerwowy chichot.

98

Przeszli do zielonego pokoju, wprawiając w nieopisane zawstydzenie Idę, która była wszak nie umalowana, uczulona i w dodatku zamiast czarnej koronkowej koszulki z dekoltem miała na sobie ciepłą piżamę w fioletowe kurczątka. Idą najchętniej opuściłaby natychmiast zielony pokój, lecz było to całkowicie niemożliwe: musiałaby pokazać się Pyziakowi w tych barchanach. Wolała umrzeć. Więc zaszyła się pod kołdrą, wystawiając zza niej tylko czubek głowy.

- Moja siostra Idą - przedstawiła ją po wersalsku Gabriela.

- Znamy się, znamy - pomachał ręką Pyziak. - Spotkaliśmy się kiedyś na schodach.

- Tak? - zdziwiła się Gabriela.

- Idą powiedziała mi wtedy, że jest u ciebie narze...

- Wody!!! - rozległ się nagle dramatyczny głos spod kołdry.

- Wody? - zgłupiała Gabriela.

- Słabo mi. Umieram. Mdleję -jęczała Idą, która rzeczywiście była bliska omdlenia ze strachu, że Pyziak się wygada.

- Masz tu mój kompot - mruknęła Gabrysia, zaglądając pod kołdrę i widząc swą siostrę w mniej więcej normalnym stanie. - Wypij i nie umrzyj od razu, jeśli łaska. - Zwróciła się do Pyziaka z miną uprzejmej gospodyni. - Tak, słucham?

- Że jest u ciebie narzeczony - dokończył Pyziak.

- Tak powiedziała Idą? - poinformowała się Gabrysia. - A, rozumiem. - W rzeczy samej, wszystko było jasne. Gabriela obiecała sobie, że wytłucze rudą za wszystkie czasy, kiedy tylko Pyziak się ulotni.

- Nie wiedziałem, że masz narzeczonego - rzekł on. Gabriela też nie wiedziała. Milczała więc dyplomatycznie.

- Hm, tak - rzekł Pyziak po krótkiej chwili łamania palców i skubania wąsika. - Co słychać w klubie?

- Nie było cię długo.

- Zauważyłaś? - ucieszył się Pyziak. Gabrysia była na siebie wściekła.

- O, nie - odparła. - Tyle że pytały o ciebie różne dziewczęta -żabluffowała.

- Gabrysiu, chciałbym z tobą porozmawiać.

- Ależ proszę cię bardzo.

- Nie tu. Sam na sam.

- Ach, tak?

99

- Tak.

- Nie widzę możliwości. W domu pełno ludzi, a zresztą ja zaraz muszę wyjść na wywiadówkę.

- To ja pójdę z tobą.

- Na wywiadówkę?

- Chociażby. Gabriela nabrała powietrza w płuca, by odpowiedzieć jak należy, ostro i kategorycznie, lecz w tej samej chwili do pokoju wpadła Nutria, trzymając się oburącz ramion Pulpe-cji. Obie były w owych starych dresach, brudne i wymazane dżemem, i wydawały przenikliwe okrzyki i posapywania, brzmiące mniej więcej jak: - Czu-czu-czu-pff-pfT-pff-pff! - Uuu! - i tak od nowa. Najwyraźniej przedstawiały sobą obraz pociągu parowego, przy czym Pulpecja była zdecydowanie lokomotywą. Przetoczywszy się wokół pokoju, ekspres parowy z denerwującym gwizdem wypadł na korytarz, by po chwili przejechać przez kuchnię i wtoczyć się do łazienki.

Pyziak patrzał za nimi w lekkim osłupieniu, wreszcie drgnął i zwrócił się do Gabrysi.

- Już tyle razy - rzekł - chciałem ci powiedzieć...

- Ja wiem, co mi chciałeś powiedzieć - zauważyła Gabriela, która była poirytowana. - Nutria, uważaj, bo się spocisz!

- Proszę? - stropił się Pyziak, biorąc tę uwagę do siebie.

- Mówię, że wiem, co mi chciałeś powiedzieć. Nutria, mówię ci, nie biegaj!

- Co za nutria? - oszołomiło Pyziaka,

- Moja siostra jest Nutrią. To jest, Nutria jest moją siostrą. Chciałeś mi więc powiedzieć...

100

- Tak... od dawna...

- Że jestem jak kwiat jabłoni, zapewne.

- O!

- Co za zdumienie, no!

- Kpisz sobie ze mnie?

- Kpię. A co, nie wolno? Ty sobie kpisz ze wszystkich dziewczyn...

- O, przepraszam, wcale nie ze wszystkich.

- Naprawdę nie obchodzi mnie ich ilość. W ogóle cała ta sprawa mnie nie interesuje. Wybacz, stary, ale muszę iść na wywiadówkę.

- Cha-cha-cha-czu-czu-czu - wjechał radosny ekspres parowy. - Czu-czu-czu-pfEY! Stacja! Wysiadać!

Dwie damy w dresach wysiadły z dystynkcją na peron i stanęły przed Pyziakiem, opierając się ufnie o jego kolana.

- Dzień dobry panu - powiedziały chórem.

- Hm. Dzień dobry.

- Bilet do Krakowa poproszę.

- A ja do Biescadów. Z miejscówką.

- Hm - rzekł Pyziak sztywno. - Obawiam się, że nie ma biletów.

- No, dobrze, to pojedziemy na gapę.

- Trudno - zgodził się Pyziak.

- Ale ty z nami, dobrze? Będziesz konduktorem.

- Nutria! - huknęła zdenerwowana Gabrysia. - Wynocha mi stąd, słowo daję, bo...

- Ale on jest taki milutki, Gabuniu... -powiedziała pieszczotliwie Pulpecja i wtuliła się Pyziakowi między łokieć a żebra.

- Owszem, jest milutki, ale nie będzie się z wami bawił - wykłócała się Gabriela, wstając energicznie i szykując się do klapsów.

- A to dlaczego? - spytał Pyziak, nagle ucieszony. -Jestem milutki i będę się bawił. Ile mamy czasu do tej wywiadówki? Przygotuj się, Gaba, a ja przez ten czas pojadę do Krakowa. Jako konduktor.

I zanim osłupiała Gabriela zdołała wykrztusić z siebie jakiś protest, ekspres parowy wydał gruby ryk i odjechał w stronę kuchni z konduktorem na lokomotywie i zachwyconymi świnkami w dwóch następnych wagonach.

101

Dwadzieścia minut potem Gabriela i Pyziak znajdowali się na ulicy Stalingradzkiej, koło Opery. Było już ciemno, mróz ściskał dosyć mocno, wiodąca w dół kasztanowa aleja była bezludna i mroczna. Tylko samochody na parkingu przy tylnym wejściu do Opery łyskały w ciemności światłami postojowymi.

- Zimno - powiedziała Gabrysia.

- Uhm.

Szli dalej w milczeniu, długimi krokami, znajdując cichą przyjemność w tym zgodnym, miarowym marszu. Bez słowa stanęli na przejściu naprzeciwko parku Moniuszki i czekali na zielone światło. Kiedy się zapaliło, oboje w tej samej chwili zeszli z krawężnika i Gabrysia nie zdziwiła się nawet i wcale nie zaprotestowała, kiedy Pyziak wziął ją za rękę. Przeszli przez jezdnię, a on wciąż trzymał jej dłoń. Milcząc dotarli do szkoły Natalii i stanęli przed oświetlonym wejściem.

Dlaczego wciąż milczeli?

Dlaczego trzymali się wciąż za ręce?

Gabrysia zdecydowała, że woli się nad tym nie zastanawiać.

- No, to ja idę - mruknęła.

- To idź - zgodził się on. - Jak to długo potrwa?

- Z pół godziny.

- Aha.

Dokładnie tyle słów padło przed budynkiem szkoły rejonowej, zanim Gabrysia obdarzyła Pyziaka poważnym spojrzeniem i odwróciwszy się, spokojnie weszła na schody. Czas już był wielki, zaczynało się zebranie w I b.

4

Wychowawczyni Nutrii była pełną wdzięku panią w średnim wieku. Przypominała Gabrysi jakąś francuską aktorkę. Wyprostowana, uczesana w jasny kok, ubrana dyskretnie w beżową sukienkę z białym kołnierzykiem, siedziała na krzesełku za katedrą i ufnym wzrokiem patrzała na rodziców, stłoczonych za niskimi stolikami.

- Drodzy państwo - powiedziała. - Teraz, kiedy już omówiliśmy sprawy wychowawcze, kiedy wiedzą już państwo, jakie będą oceny na półrocze, chciałabym udzielić głosu naszej przewodniczącej.

102

Gabrysia poszła za jej spojrzeniem i rozpoznała siedzącą w ławce ooodal panią Kowalikową, matkę Tomcia. To ona była przewodniczącą

trójki klasowej.

- No właśnie - odezwała się gruba blondynka ze złotym zębem,

siedząca obok Gabrysi. - Mamy do omówienia różne ważne kwestie, a tymczasem nie ma pani Borejko.

- Ja testem... w zastępstwie... - Zerwała się Gabrysia, która po raz nierwszy uczestniczyła w wywiadówce i czuła się raczej jak podsądna. -Mama leży w szpitalu... a ja chętnie pomogę, jakby trzeba...

Uśmiech pani Kowalikowej dodał jej odwagi. Usiadła zupełnie

śmiało.

- przyjmujemy tę pomoc-powiedziała gruba z zębem. -Naprawdę,

chciałabym zauważyć, że należy wykazywać więcej zaangażowania. Na. zebranie ogólne Komitetu przyszłam z naszej trójki tylko ja jedna, choć testem zasadniczo skarbniczką. Nie do mnie należy pisanie sprawozdań, Muszę państwu powiedzieć, że wstyd mi było na tym zebraniu, wstyd naprawdę. Wszystkie klasy były reprezentowane, zgłoszono tyle czynów społecznych - tylko myśmy zawiodły.

W klasie zapanowało głuche milczenie. Rodzice, czując, co się święci, wpatrywali się w sufit lub we własne paznokcie.

- Ojej - nic nie wiedziałam o zebraniu - odezwała się wesoło pani Kowalikową.

- Na pewno Tomcio zapomniał oddać zawiadomienie - pospieszyła z pomocą wychowawczyni.

- To mi wygląda na niego - skonstatowała pani Kowalik z beztroskim uśmiechem.

- No, tak - wyskoczyła znów gruba z zębem. - Pani sobie lekceważy, a ja się musiałam najeść wstydu. Ileż tam było inicjatyw! Ile samorzutnych...e, tego. Spontanicznych...

Wychowawczyni dyskretnie westchnęła.

- Na przykład - kontynuowała blondyna. -Na zarzuty, że w szkole jest brudno, dyrektor odpowiedział, że na trzy sprzątaczki dwie są na urlopie macierzyńskim. I natychmiast powstała inicjatywa, żeby rodzice w czynie społecznym umyli okna w klasie IV a. W klasie trzeciej rodzice będą szorowali blaty stolików. Rodzice z siódmej będą zsypywać koks z podwórka do kotłowni c.o., bo palacz powiedział, że on nie jest od tego. Podjęto zobowiązanie, że ojciec jednego z uczniów ostatniej klasy

103

załatwi trochę szkła do okien na parterze, bo uczniowie wybijają je piłką, a szyb przecież nigdzie nie można dostać. I tak dalej, proszę państwa, a cóż my? Pani Kowalikowa na początku roku zgłosiła tylko jeden wniosek - żeby urządzić balik karnawałowy dla dzieci. Ale czy to ma być zadanie dla Komitetu Rodzicielskiego?

Rodzice spuścili wzrok i wpatrywali się w brudne blaty stolików. Ich sylwetki wprost krzyczały o to, by zostawiono wszystkich w spokoju.

- O, nie - powiedziała pani Kowalikowa, okraszając protest uśmiechem. - Wybaczcie, państwo, ale ja nie będę myła okien w tej klasie. Nie myję okien nawet u siebie w domu, bo nigdy nie mam na to czasu. Umawiam po prostu studentów ze spółdzielni „Akademik”. Poza tym, wydaje mi się, że nawet najgorliwsze członkinie trójki klasowej nie powinny zrzucać koksu do kotłowni c.o., ponieważ ta czynność nie przystoi damie.

Blondynka z zębem zrobiła oburzoną minę i otworzyła usta, ale po klasie przeleciały już śmieszka, zwiastujące poparcie dla pani Kowalikowej.

- Słusznie! - rozległ się głos drobnej kobietki w metalowych okularach. - Nie odmawiajmy pomocy, jeśli nas o nią poproszą. Ale, o ile dobrze rozumiem, nikt nas nie prosi o to mycie okien i zrzucanie koksu. Jest to po prostu nadgorliwość niektórych z rodziców. Być może są to właśnie ci, którzy obawiają się o oceny swoich dzieci.

Na tę herezję blondynka z zębem wyraziła oburzenie, natomiast reszta rodziców dała upust swej wesołości.

- Czy nie lepiej sporządzić listę potrzeb? - mówiła dalej dziarsko osóbka w okularach. - Lista potrzeb, a nie bezsensowne inicjatywy. Pomagajmy tam, gdzie to potrzebne, ale protestuję stanowczo przeciwko napędzaniu się nawzajem do mycia okien. Myjąc te okna udowodnilibyśmy sami sobie, że szkoła nie potrzebuje sprzątaczek. Zsypując koks zaaprobowalibyśmy jednocześnie postawę tego palacza. Niech każdy wykonuje po prostu swoje obowiązki, a to co ponadto - niech wynika tylko z dobrej woli. Nie z przymusu.

- Brawo! Brawo! - zaaprobowali rodzice.

- Ale poza tym - zauważyła pani Kowalikowa, przeciągając palcem po stole - inicjatywy zmierzające do utrwalenia nawyku higieny uważam za chwalebne. Jutro dam Tomciowi woreczek plastykowy z gąbką i mydłem, żeby umył sobie stolik. Zdecydowanie jestem przeciwna idei, żeby rodzice myli stoliki za dzieci.

104

- Właśnie, właśnie!

Zebranie potoczyło się dalej swoim torem, natomiast myśli Gabrieli zjechały na bocznicę. Zastanawiała się, co też Pyziak chciał jej powiedzieć w tej rozmowie sam na sam. Cokolwiek by było, na pewno nie orzedstawiało sobą sprawy nie cierpiącej zwłoki, bo przecież przez całą drogę nie powiedział właściwie ani słowa do rzeczy.

Nie powiedział też ani słowa w drodze powrotnej. Kiedy Gabrysia wyszła ze szkoły po wywiadówce, Janusz Pyziak czekał już przed głównym wejściem, na ulicy, skąd chyba przez te czterdzieści minut nie ruszył się ani na krok. Potwierdzał to jego siny z zimna nos i czerwone, zgrabiałe ręce. Jedną z nich ujął dłoń Gabrieli i bez słowa ruszyli obok siebie, w kierunku powrotnym.

Gabrysia znów popadła w takie samo jak przedtem zamyślenie i zupełnie jej nie przeszkadzało, że Pyziak milczy, nie krępowało jej również, że nie ma mu nic do powiedzenia. Dziwna rzecz: po raz pierwszy zdarzyło się Gabrieli milczeć tak długo, i to milczeć wspólnie z kimś, i po raz pierwszy milczenie takie wywołało w niej tyle uczucia bliskości. Najwidoczniej Pyziak również czuł coś podobnego. Jego dłoń, ściskająca dłoń Gabrysi, rozgrzała się wreszcie. Na parkingu przy tylnym wejściu do Opery Pyziak przystanął, ujął Gabrielę za ramiona, potrząsnął nią, a następnie przyciągnął do siebie i w milczeniu, poważnie spojrzał jej w oczy. Niewiele w nich ujrzał, ponieważ było ciemno. Postali jednak dłuższą chwilę, popatrzeli sobie głęboko w oczy, po czym, jakby jakaś ważna

105

kwestia uległa wreszcie wyjaśnieniu, bez stówa ujęli się za ręce i ruszyli przed siebie równym, długim krokiem.

Na ulicy Roosevelta, przed domem Gabrysi, nie okazawszy ani odrobiny wahania, spokojnie weszli do bramy i jednocześnie wstąpili na schodki. Już po chwili znajdowali się w rozwrzeszczanym, rozrzutnie oświetlonym, ciepłym i pachnącym cebulą mieszkaniu Borejków.

- Salve - rzekł ojciec do Gabrieli, wychodząc z kuchni z nad-krojoną cebulą w dłoni. - Robię właśnie coś w rodzaju kolacji. Witam pana.

- Pyziak - rzekł Pyziak, ściskając podaną mu dłoń bez cebuli.

- Bardzo mi miło. Zje pan z nami?

- A, owszem, chętnie - rzekł Pyziak i zdziwił się własną odpowiedzią. Nie wiedział jeszcze, że Borejkowski magnetyzm już zaczął na niego działać. W tym domu każdy bardzo szybko czuł się jak u siebie - szybciej nawet, niż się zorientował.

- To siadajcie - rzekł ojciec z rozi-argnieniem obserwując trzymaną w dłoni cebulę. - Niech świnki umyją ręce, dopilnujcie tego.

- Umyte! - zawrzasnęły smarkule, wypadając z łazienki. - O! Konduktor łaskawy!

Pyziak zaśmiał się mimo woli.

- Mała przejażdżka? - zaproponowała przychylnie starsza świnka.

- Następnym razem - szepnął Pyziak i wskazał na drzwi kuchni.

- A, nim możesz się nie przejmować - namawiała go Nutria, ale Pyziak pokręcił głową.

- Ach! Nie wchodzić! Nie wchodzić! - wrzasnęła rozpaczliwie Idą, która właśnie wstała z łóżka i wkładała szlafrok, ponieważ tata kazał jej się przebrać do kolacji i usiąść razem ze wszystkimi do stołu.

- Juuuż! - zawołała po chwili wdzięcznym głosikiem i wrzuciwszy pościel do tapczana, zaciągnęła wokół talii pasek szlafroka.

Gabrysia weszła więc z Pyziakiem do zielonego pokoju i wskazała mu krzesło, a sama zaczęła sprzątać ze stołu książki i czasopisma, które nie wiadomo dlaczego gromadziły się tam regularnie, mimo iż przynajmniej trzy razy w ciągu dnia uprzątano je stamtąd przed posiłkami. Idą, w ciemnych okularach na nosie, w chusteczce wokół twarzy, z tajemniczym uśmiechem na ustach, zasiadła obok Pyziaka i z niezrozumiałym w jej sytuacji optymizmem usiłowała oczarować gościa swym wrodzonym wdziękiem. Nutria i Pulpecja upewniwszy się grzecznie, czy aby na

106

oewno pan konduktor nie zarazi się świnką, wpakowały się Pyziakowi

na kolana.

Gabrysia zaś poszła do kuchni. W samą porę, ponieważ ojciec,

zaczytany w niewielkiej książczynie, nie zwracał najmniejszej uwagi na leniące mleko. To Gabrysia zamknęła gaz, nalała mleka do kubeczków, wstawiła je do zimnej wody, wygarnęła z patelni na półmisek smażone ziemniaki i zaniosła je do pokoju. Kiedy wróciła po talerze i mleko, oiciec jeszcze czytał, ale już zaczęło docierać do niego, że czajnik

gwiżdże.

- Tato, kolacja.

- Już idę, idę.

- Będziesz pił herbatę czy mleko?

- Mleko, carissima.

- No to siadaj do stołu.

- W tej chwili. Aha - ojciec wrócił na ziemię. - Czy to ten chłopiec ma na imię Juliusz?

- Nie. Janusz.

- Dziwna zbieżność - rzekł tato. - Ale to nie jest wciąż ten sam?

- Nie - zapewniła go Gabrysia. -Tamten byłKlaudiusz. Zresztą, to i tak dla ciebie bez znaczenia.

- To prawda - zgodził się ojciec. - Czy mam coś zanieść do pokoju?

- Cukierniczkę, jeśli łaska.

- To chodźmy.

W pokoju było wesoło. Nutria produkowała się w piosence pod tytułem „Polski elementarz”, a Pulpa akompaniowała jej nieudolnie na bębenku, podśpiewując od czasu do czasu jakieś znajome fragmenty.

- Już w przedszkolu dzieci wiedzą, co to Wisła, co to Bałtyk, że na Śląsku leży węgiel, a znów góry to są Tatry. Taki polski elementarz raz usłyszysz - i spamiętasz Nasze polskie ABC, każde dziecko o tym wie...

- Dzieci, do stołu - zawołała Gabrysia. - Każde dziecko & tym wie, że się nie śpiewa, kiedy się je.

107

Nierozważnie spowodowała ruszenie lawiny poetyckiej inwencji

- Kto mlaszcze, dostanie w paszczę - zaprodukowała się Pulpa ze swoim starym numerem.

- Kto w zębie dłubie, dostanie po dzióbie.

- Nutria!

- Kto mleka nie pije, ten z głodu zawyje.

- Dziewczyny, spokój.

- Dajcie mi dużo tego smażonego - powiedziała Pulpa łakomie. - Lubię -demniaczki. Wszystko lubię.

- Gabrysiu, byłaś na wywiadówce? - ocknął się ojciec.

- Byłam - odparła Gabriela, rumieniąc się jak głupia.

- No i jak tam?

- Nutria ma piątkę z nauki i z zachowania dobrze.

- Tak? - zdziwiła się Nutria mile. - Spodziewałam się gorszej oceny.

- To właśnie jest ta gorsza - uświadomiła jej Gabriela. - Niektóre dzieci mają zachowanie wzorowe.

- Jakiś nowy system ocen? - zainteresował się ojciec z czystej uprzejmości.

- Owszem - odparła Gabriela. - W ogóle jest ciekawie. Czy wiesz o tym, że teraz w podstawówkach nie repetuje się klasy?

- Quo modo? - zdumiał się ojciec.

- Legalnie. `

- Nie wolno zostawić złego ucznia na drugi rok? - upewniał się ojciec Borejko, nie wierząc własnym uszom.

- Tak jest.

- Nie do wiary. Nie do wiary. Ziszczony sen idioty - rzekł ojciec enigmatycznie.

- Tato, czy byłeś dziś w szpitalu?

- Nie miałem czasu. Ta delegacja... - ojciec ruszył brwiami, wymamrotał coś do siebie i popadł w krótkie zamyślenie. Następnie podniósł głowę, spostrzegł, że obecni wciąż jeszcze patrzą na niego wyczekująco i wyjaśnił, zwracając się do Janusza. - Zdumiewająca historia. Oprowadzałem ich po Bibliotece Kórnickiej i po zamku. Wydawało mi się, że są szczerze znudzeni i czegoś jakby na mnie gniewni. Patrzyli na mnie wilkiem, a jeden powiedział nawet, że w ich kraju takich zamków jest dużo, i to o wiele większych. No i na pożegnanie, wyobraźcie sobie, oni yiritim obdarowują mnie znaczkami,

108

takimi na szpilkach, i mówią, że spotkanie było owocne i upłynęło w przyjaznej atmosferze. Już dawno nie byłem tak zaskoczony.

_ To mama nie dostała dziś galaretki z kurczaka? - zaniepokoiła się

Gabriela. . , . . .

- Nie. Miałem, uważa pan, do wyboru dwa wyjaśnienia. Albo, ze nie byli znudzeni, albo że...

- Tatuś, która godzina? Która godzina?

- Siódma, a co?

Nutria i Pulpecja nie odpowiedziały, tylko z krzykiem dopadły telewizora i włączyły go, komunikując wszystkim, że zaraz będzie bajka.

- Wybaczy pan, panie Juliuszu - rzekł ojciec. - Ta bezmyślna mania zatacza coraz szersze kręgi. Właśnie, ciekaw jestem pana opinii na temat telewizji.

- Na imię mam Janusz, proszę pana - rzekł sztywno Pyziak, reagując na pomyłkę pana Borejki w sposób najzupełniej typowy. -Pan mnie z kimś myli. - W jego glosie zabrzmiała taka gorycz, że przerażona Idą, której kłamstewko wciąż jeszcze nie zostało zdekonspirowane, pospieszyła na pomoc zagrożonemu szczęściu Gabrieli.

- Tata myli cię z moim kolegą Klaudiuszem. A ten narzeczony to... tego.

- Tak? - napiął uwagę Pyziak.

- Narzeczony? - zdziwił się ojciec. - Ja nic nie wiem o żadnym narzeczonym!

- Nie musiałbyś wiedzieć. Podejrzewam, że nic cię to nie obchodzi - powiedziała sarkastycznie Gabriela.

- Gabriela, nie drażnij go - przenikliwym szeptem odezwała się Idą. Nie było wiadomo, czy miała na myśli ojca, czy przystojnego drągala o stalowych oczach. Z kierunku wszakże spojrzeń, jakie rzucała, można było wnioskować, że spokój tego ostatniego leży jej bardziej na sercu.

Przez chwilę wszyscy milczeli, pozwalając, by fale dźwiękowe rozniosły po pokoju pęknięty dyszkant psa Pankracego. Potem ojciec drgnął i polecił córkom, by ściszyły telewizor.

- Idą, nie oblizuj palców - powiedział nieuważnie. - Coś miałem powiedzieć na jakiś temat. Aha, że jeszcze za wcześnie na zaręczyny.

- Jestem tego samego zdania - przytaknął Janusz Pyziak. Przełknął mleko i zagryzł je smażonym ziemniaczkiem.

109

- Mówisz serio? - spytała go słodko Gabriela.

- Tak jest.

- Wiedziałam od początku, ty należysz do tych nieodpowiedzialnych donżuanów.

- Co takiego? - smażony ziemniaczek stanął Pyziakowi w przełyku. - Z czego to wnioskujesz, na przykład?

- Och - powiedziała Gabrysia niefrasobliwie. - Wróżę sobie z kwiatu jabłoni. Przepraszam teraz, bo muszę ugotować galaretkę.

- Ugotuj - zgodził się Pyziak. -Ja poczekam. A potem odprowadzę cię do szpitala.

- I zrób mi teraz herbaty - zawołał ojciec za Gabrielą i z sympatią popatrzał na młodego człowieka siedzącego po jego prawicy. - Panie Juliuszu - rzekł wyciągając z kieszeni swoją książczynę. - Czy spotkał się pan kiedyś z tym zdaniem Epikteta: „Czemu nie gniewamy się, gdy ktoś mówi, że nas głowa boli, a gniewamy się, gdy mówi, że błądzimy w rozumowaniu lub w wyborze?” Nie?... Pascal bardzo ładnie to rozwija, wie pan, jego odpowiedź brzmi: „Bo jesteśmy pewni swego zdrowia, a słuszności nie”. I dalej: „Skąd pochodzi, że człowiek chromy nie drażni nas, a umysł chromy drażni? Stąd, iż chromy uznaje, że idziemy prosto. Umysł zaś chromy powiada, że to my kulejemy”.

Kiedy byli sami, milczeli i było im dobrze bez słów. Kiedy nie byli sami, każde z nich mówiło nie to, co zamierzało powiedzieć. Na przykład Gabriela miała sobie za złe swoje kretyńskie wystąpienie przy kolacji. Pyziak zaś, podczas gdy ona kręciła się po kuchni, jednym uchem słuchał wywodów pana Borejki, a zasadniczo pochłonięty był przeżywaniem wstydu z powodu swych metod konwersacyjnych. Toteż zarówno on, jak i Gabriela z ulgą wydostali się z mieszkania, zbiegli szybko po schodach i na ulicy odnaleźli swój sposób na porozumienie. Nie patrząc na siebie ruszyli z miejsca równym, długim krokiem i na skrzyżowaniu ulic wzięli się za ręce.

Po kwadransie, minąwszy hotel „Merkury”, przechodząc pod Rondem Kopernika, wyłonili się na powierzchnię dokładnie przed kinem, gdzie właśnie grano film „Serpico”, pokazujący, jak źle i strasz-

110

nie jest w USA. Następnie skręcili w pasaż przy Domu Studenckim Jowita” i wyszli w okolicę Targów.

Przy pomniku Kościuszki i na ulicy Karola Świerczewskiego zatrzymali się i spojrzeli na siebie.

- Gabriela.

- Słucham.

- Chciałbym zapytać...

- Wiesz co, stary, ty lepiej nic nie mów. Słowa są źródłem nieporozumień.

- To jest z „Małego Księcia”?!

- No to co?

- Gabrielo, co z tym matołkiem?

- Kogo masz na myśli?

- Juliusza. Tego osobnika. On musi być półgłówkiem. Przecież ty jesteś dziecinna. Czytujesz „Małego Księcia”.

- Wcale nie, do diabła.

- Wierz mi, Gabrysiu, za wcześnie na tak poważne decyzje. Żyde przed tobą... dlaczego się śmiejesz?

- Ja się śmieję?

- Tak, śmiejesz się wyraźnie... o tu... tu ci tak... usta drgają.

- Bo Idą zełgała. Podła ryża wiewiórka.

- Teraz bujasz.

- Ja?

- Bujasz czy nie?! Mów mi zaraz!

- Hę, hę. Zgadnij, Pyziaczku.

- Ani myślę!

- I czego to się obrażasz? Widzisz, mówiłam, lepiej milczeć. Słowa są źródłem i tak dalej. Chodźmy już, bo ten kurczak wciąż stygnie.

- To daj łapę. A słoik z kurą mogę schować do kieszeni.

Kochany Ignasku. Jak się udało z cudzoziemcami? - ale prawdę mówiąc, mój drogi, ja wcale nie o to chcę spytać. Gabrysia jest u mnie z drabem o nazwisku Pyza czy jakoś - i dlatego tak gryzmolę, bo oni czekają na ten list - i on na nią patrzy oczami foksteriera, a ona udaje, ze nim pomiata. Ignasiu, ale ta galaretka z kurczaka byla całkowicie słodka - a wierz mi, że z byle powodu nie słodzi się kurczaka. Moim zdaniem Gabusia wkrótce się w nim zakocha - i, Ignasiu, on mi się wcale nie podoba

111

- zawsze myślałam, że chłopiec Gabrieli będzie blondynkiem, i to dobrze ułożonym - a ten Pyza taki sportowiec z uwodzicielskim błyskiem - więc proszę cię, żebyś jutro do mnie wpadł, jeśli zdążysz po pracy - a jak nie, to pojutrze, ale koniecznie. Niestety, automat szpitalny się zepsuł i nie mogę do Ciebie dzwonić, mój drogi -aż dyżurki nie mam odwagi. Jestem zmartwiona, Ignasiu, chciałabym pogadać z Gabrysia sam na sam, ale coś mi mówi, że oni teraz będą tu przychodzić we dwoje - i czuję się, jakbym straciła dziecko - aż mi się łzy w oczach kręcą. Całuję, kochany, całuję Świnki Trzy - Mila.

sobota, 14 stycznia rano

Kochana Żono! Jeśli ci powiem, że mam świnkę, to z pewnością nie uwierzysz. A jednak musi to być parotitis epidemica, na który to wniosek naprowadzają mnie trzy racje. Primo: jedna z moich przyusznych slinianek jest powiększona do rozmiarów brzoskwini. Secundo: mam gorączkę, co nie zdarzyło mi się od lat. Tertio: nigdy dotąd nie chorowałem na świnkę. Nawet w dzieciństwie. Natomiast przeciwko mojej hipotezie świadczyć może opinia źródeł fachowych: jak podają, parotitis epidemica jest chorobą dziecięcą. Wydaje mi się jednak, że jestem ciekawym wyjątkiem w tej regule.

Kochana Milu, jest już szósta wieczorem. Gabriela wróciła ze szkoły o drugiej i wezwała lekarza, który rozpoznał u mnie świnkę (mówiłem!) i zalecił,bym leżalw łóżku. Wy stawił mi również dyskretne a przekonywające zwolnienie na tydzień, dzięki czemu będę mógł sobie ze spokojem poczytać. Obejrzał przy okazji dziewczynki. Idzie zalecił lek przeciw alergiczny, który Gabrysia zaraz kupiła i zastosowała, przekonamy się, z jakim skutkiem. Małe wciąż swinkowate, lecz nie gorączkują. Gabrysia i Fela zajmują się wszystkim, więc nie musisz zamartwiać się postępami epidemii. Czy Gabriela chorowała na świnkę w dzieciństwie? Bądź tak dobra i napisz mi, co na ten temat pamiętasz. Choroba omija tę dziewczynę w sposób zastanawiający. Lecz jeśli ją w końcu dosięgnie, nie wyobrażam sobie, kto się będzie zajmował domem. Moja Milko, niepotrzebnie emocjonujesz się Juliuszem. Miałem sposobność poznać go dość blisko, kiedy jadl u nas kolację we czwartek. Jego stosunek do Gabrieli (i vice versa) jest daleki od sentymentów. Docinali sobie nawet, o ile mogłem się

112

zorientować. To sympatyczny i zrównoważony młodzieniec i krzywdzisz go, widząc w nim jedynie tępego sportowca. Jego spojrzenie na świat nacechowane jest głębią i spokojem. Dysputa nasza na temat pewnego cytatu z Epikteta pozwala mi przypuszczać, że jego zainteresowanie Gabrielą ma charakter ściśle intelektualny - gdyż (nie zapominaj) mimo iż jest ona dziewczyną, posiada przecież zdyscyplinowany umysł o dużej sprawności. Nie wykluczam jednak możliwości, że Ty, ze swoją intuicją matczyną (dlaczego nikt nigdy nie pisał o intuicji ojcowskiej?! Przecież nie jesteśmy jej pozbawieni), wyczułaś cos mniej intelektualnego w ich znajomości. W takim jednakże razie nil melius quam cum ratione tacere

- i tego radziłbym się trzymać, moja droga. Zawsze przejawiałaś pewien despotyzm. Milu, lecz to, na co ja chętnie się godzę jako człowiek rozsądny, nie musi wcale podobać się Twojej córce. O, ten hipotetyczny blondynek o manierach fryzjerczyka, którego Twoje marzenia narzuciły już Gabrieli! Co do mnie, jestem po stronie Juliusza. Zwracam Ci też uwagę, że nie nazywa się on Pyza, lecz Pyziak. Czytałem gdzieś, że mylenie się rodziców co do imion kolegów dzieci jest przez te ostatnie odbierane niekorzystnie. Juliusz Pyziak, kochanie, Juliusz Pyziak. Pamiętaj. Całuję Cię gorąco - Ignacy.

P.S. Ciekaw jestem, jak się czujesz. Mam nadzieję, że lepiej niż ja.

Kochana Mamo! Powiedz Gabusi, że ja chcę już iść do szkoły. Dzwoniłem do Tomka Kowalika, żeby mi powiedział co zadane. Wszystko odrobiłem. Kowalik mówi, że mam szybko wracać, bo moje koleżanki są niegrzeczne. Gaba mówi, że ja jeszcze zararzam, aleja czuję, że nie mam już ani jednego zarazka. Kochana mamo, wymyśliłem dla ciebie dofcip. Idzie facet ulicą, patrzy a tu wielki portret wisi do gury nogami. Co cisie stało, pyta facet. Patrzę sobie w niebo dla odmiany -mówi ten na obrazku. Ale śmieszne? Nutria.

Mamo! Tuja. Piniondz nie lubi pływać. Głupi pmiondz bo tonie. Pulpa.

Mamuś, ja tylko kilka słów, bo przyszedł Klaudiusz i gramy razem z Januszem w makao. Gabriela jest w kuchni i robi galaretkę z kur czaka

- tata jej odradzał, ale ona się uparła, bo tę poprzednią, co ci zaniosła, pochwaliłaś tak serdecznie. Widzisz, co to za tyranka. Jak wyzdrowieję, to ja ci będę gotować. Całuję - Idą.

113

14 stycznia 78

W mroczne, ponure, niżowe popołudnie u Borejków było tłoczno, hałaśliwie i wesoło. Ledwie wyszli trzej starzy przyjaciele ojca, nawiedziła go ciotka Felicja wraz ze swym wybuchowym sposobem bycia. W pokoju małych świnek był Tomcio Kowalik z siostrą, a w zielonym - Gabrysia, Idą, cała grupa dyskusyjna ESD oraz Pyziak. Mieszkanie jarzyło się setkami watów, licznik monotonnie cykał, w kuchni bezustannie gotowała się woda na herbatę - ponieważ niczego prócz herbaty i słonych paluszków nie było w tym domu w sobotni wieczór. Lodówka ziała pustką i tę właśnie sprawę poruszyła ciotka Felicja przede wszystkim.

- Musicie sobie to jakoś zorganizować - tłumaczyła mozolnie. - Od poniedziałku wracam do pracy.

114

- Wielka, wielka szkoda, doprawdy - rzekł ojciec Borejko z prawdziwą galanterią, jednocześnie ślizgając się wzrokiem po apetycznie pożółkłych stronicach książki rozłożonej na kołdrze. Ojciec leżał w łóżku już trzy dni. Obłożony ze wszystkich stron ulubionymi książkami, pismami i skryptami, w sposób orgiastyczny oddawał się lekturze, ignorując dyskretnie otaczający go świat.

- Ignasiu, ty mnie zupełnie nie słyszysz - skonstatowała ciotka, biorąc się pod boki i wysuwając szczękę.

- Słyszę cię, Felu, słyszę, moja złota.

- Może słyszysz, ale nie rozumiesz. Papatrz na mnie! Ojciec podniósł mętne oczy.

- Mówię, że od poniedziałku zostajecie sami - walczyła ciotka.

-Wracam do pracy. Teraz pójdę jeszcze na zakupy, ugotuję wam obiad na dwa dni, ale w poniedziałek to już ty musisz tym się zająć.

- Czym? - spytał ojciec, zmagając się z zadumą.

- Gotowaniem, Ignasiu, gotowaniem.

- Nie sądzę, żebym umiał gotować - zdziwił się ojciec Borejko.

- To się naucz. I żebyś mi wszystkiego nie zwalał na Gabunię. Ta dziewczyna, nie zapominaj, musi chodzić do szkoły i odrabiać lekcje.

- Słusznie, Felu. Słusznie - rzekł tato i ukradkiem przewrócił pożółkłą stronicę.

- Ignacy. Tu jest książka.

- Książka? - ocknął się ojciec.

- Kucharska. Pozakładałam co łatwiejsze przepisy. Nie mów mi, że człowiek, który zna kilka języków obcych, nie potrafi zrozumieć, o co chodzi w przepisie na naleśniki.

- Dobrze, moja droga - dał się złapać na ambicję ojciec Borejko.

-Pokaż no tę książkę. Hm. A teraz już idź. - Odłożył książkę kucharską na bok robiąc minę, jakby zamierzał powrócić do niej za moment, po czym skierował wzrok na swoje pożółkłe tomisko i zapadł w otchłań czytelniczą.

- Mój Boże - westchnęła ciotka Felicja, patrząc na ten rozpaczliwy obraz. - Ta Mila to bidulka. Słowo daję, to prawdziwa bidulka.

Z tymi słowy ciotka Felicja opuściła pokój i poszła po zakupy, rejestrując po drodze do wyjścia, że w pokoju małych jest wesoło i głośno, a w pokoju dużych - głośno i poważnie. Wychodząc westchnęła i pomyślała z podziwem, że Milka to nie tylko bidula, ale także autentyczna cicha bohaterka.

115

2

Tymczasem grupa ESD zajmowała się bardzo gorąco sprawami etyki: Właśnie omawiano rozprawkę Arystotelesa „O cnotach i wadach” - była to najnowsza lektura Gabrieli. Lektura ta zafascynowała Gabrysię do tego stopnia, że koniecznie musiała podzielić się myślami z grupą ESD.

- Zacznę od tego - powiedziała wymachując słonym paluszkiem

-że Platon rozróżniał trzy części duszy: część rozumną, część popędliwą i część pożądliwą.

- Ty, ale to fajne - wtrącił się z zapałem Robrojek. - Ja to albo już kiedyś czytałem, albo jestem umysł klasy platońskiej. Ja też wprowadziłem taki podział na trzy i patrzcie, co mi wyszło. Po pierwsze...

- Robert, zamilcz, ty gaduło - szturchnęła go Aniela. Była uczesana w koronę z warkoczy, poza tym jednak nie przesadzała z elegancją. Odziana w bury sweter siedziała na podłodze i czyściła sobie okulary skrawkiem spódnicy. - Umówmy się, że jak kto zabiera głos, to mu się nie przeszkadza. Bo inaczej to nie będzie dyskusja, tylko głupie giędzenie.

- Bardzo słusznie - zgodzili się wszyscy.

- Więc dalej - ciągnęła Gabrysia. Stała ona pośrodku zatłoczonego pokoju, za biurkiem. Była czerwona, zgrzana i pełna entuzjazmu. Mówiąc, co chwila przeciągała palcami za golfem grubego swetra albo odgarniała wpadające w oczy kosmyki. Jej gestykulacja była zamaszysta i szeroka, a oczy kierowały się podświadomie w stronę Pyziaka. Ten zaś siedział pod piecem, nonszalancko jadł słone paluszki i co ugryzł którego z chrzęstem, to ciskał w Gabrysię stalowe spojrzenie. - Arystoteles - powiedziała Gabriela, czując, że jest jej coraz bardziej gorąco

-twierdzi, że jeśli idzie o część rozumną duszy -jej cnotą jest rozsądek, a wadą - nierozwaga. Cnotami części popędliwej są łagodność i męstwo. Wadami - zapalczywość i tchórzostwo.

- Święte słowa - zemocjonowal to Robrojek, wstając gwałtownie z krzesła i dorywając się do głosu. - Słuchajcie sekundę, ja wam zaraz coś powiem. Ja znałem jednego faceta...

- Robert, tylko bez ludożerców, bo cię porzucę - warknęła Aniela, siłą sadzając Robrojka obok siebie. -Ja już widzę, jakie wady ma twoja część popędliwą.

116

Ogólny wybuch śmiechu.

- Nie, no poważnie - wtrąciła się Joanna. - Dajcie Gabrysi dokończyć.

- Właśnie, przeszkadzają i przeszkadzają - narzekał Paweł Nowa-cki, który siedział na tapczanie między Danusią a Joanną.

- Cicho bądźcie. Więc tak. Cnotami części popędliwej są umiarkowanie i opanowanie. A wadami, hm, rozwiązłość i nieopanowanie.

- Patrzcie na Pyziaka, jak się zaczerwienił.

- Robcio, słowo daję, ty masz dziś naprawdę zły dzień.

- Ja, Anielciu? Ja? Ja mam zły dzień? Popatrz na Pyziaka, to zobaczysz, kto ma zły dzień.

- Cnotami zaś całej duszy są sprawiedliwość, szczodrość i duma. Natomiast wadami całej duszy - niesprawiedliwość, chciwość i małoduszność.

- Uważam, że to są pojęcia względne - zauważył Pyziak. - Co to znaczy na przykład: niesprawiedliwość. Dajcie mi najpierw dokładną definicję, przyjaciele, to wam powiem, czy ewentualnie Arystoteles miał rację.

Dla Gabrysi ostatnio Arystoteles był prawdziwą wyrocznią.

- Niesprawiedliwość? Proszę cię bardzo, cytuję - powiedziała gorąco. - Tu masz napisane czarne na białym: „Niesprawiedliwości właściwe jest to, że gwałci zwyczaje i obyczaje ojczyste, że nie słucha praw, że mataczy i przysięga krzywo, że gwałci umowy i poręki. Niesprawiedliwości towarzyszy donosicielstwo, chełpliwość, obłudna życzliwość dla ludzi, nikczemność i podstęp”.

- Ja nie wiem, co to jest, ale mnie to znowu się z czymś kojarzy

- wyrwał się Robrojek.

- Oj, Robcio, ty masz dzień na skojarzenia.

- Ja, Anielciu? Ja? Popatrz na Pyziaka, to zobaczysz, kto ma...

- Robert, czemu byś się nie miał ode mnie odczepić? ~ Ja, kolego? Ja? Czy ja się czepiam?

- Cicho wreszcie, co was dziś ugryzło!

- No właśnie, miejcie trochę powagi! - zawołała Danka Filipiak.

- Pawełku, przytul mnie, bo mi zimno.

- Spokój. „Dumie właściwe jest znosić w sposób szlachetny powodzenie i niepowodzenie, wyniesienie i poniżenie, odnosić się obojętnie do wygód, pochlebstw, znaczenia i zwycięstw w igrzyskach, mieć pewną

117

głębię i wspaniałość duszy. Dla dumnego obcą jest rzeczą oddawać się w życiu wielu sprawom lub przywiązywać się do życia. Szczery i szlachetny w usposobieniu, zdolny znieść krzywdy, wolny od uczuć mściwości. Dumie zaś towarzyszy szczerość i prawdomówność”. Ja nie wiem, Pyziak, co ty byś jeszcze chciał.

- Uściśleń-rzekł Pyziak krnąbrnie.-Co to na przykład znaczy: w sposób szlachetny”? Co to w ogóle znaczy: „prawdomówność”?

- Czyżbyś nie wiedział? - spytała kąśliwie Gabriela. Dotknięty do żywego Pyziak wyprostował się dumnie.

- Przypuśćmy, że nie wiem.

- Ludzie, nie drażnijcie mnie! Pyziak, nie udawaj, żeś się wczoraj urodził! -zdenerwował się Robrojek. -Jeżeli nie uznamy pewnych pojęć za podstawowe, to w ogóle nie ma co zaczynać dyskusji.

- Więc mamy założyć, że każdy z nas ma wrodzony system wartości

- rzekł Pyziak. - Że instynktownie potrafimy odróżnić dobro od zła, nie posługując się żadnymi zasadami ani dekalogami... otóż ja właśnie uważam, że tak nie jest.

- Jak to nie jest? Jak to nie jest? Niby nie wiesz, że źle jest krzywdzić drugiego człowieka, na przykład?

- No, tak, wiem, ale przecież w dzieciństwie uczono mnie pewnych prawd.

- Pyziak, ciebie uczyli w dzieciństwie jedynie, żebyś nie dłubał w nosie, słowo ci daję...

- Robert, zejdź ze mnie, proszę cię łagodnie. Czepiasz się, jak nie powiem co.

- Ja się czepiam? Ja? No... zresztą, może się i czepiam. Ale jak możesz negować istnienie okrucha boskości w każdej istocie ludzkiej...

- Pyziak nie ma ani okrucha boskości - wtrąciła Aniela. - Sam o sobie mówi, że nie ma, o innych się nie wypowiada, więc nie czepiaj się go, Robrojeczku.

- Kto się czepia, kto się czepia, do wszystkich diabłów?! Ludzie, co tu się robi zamiast dyskusji, to ja już nie wiem.

- Cicho, proszę o głos! - wrzasnęła Gabrysia, waląc pięścią w stół.

- Ja jeszcze nie skończyłam. Dowodem na istnienie okrucha dobra w każdym z nas jest mój eksperyment z ESD.

- O, przepraszam - zabrał głos Pawełek Nowacki, wyplątując się z objęć Danki. - Gabrysiu, ty jesteś dziewczyna atrakcyjna... Jak się

118

dniechasz do kogoś na ulicy, to to nie jest sygnał dobra, tylko pewna Umiana flirtu. - Dostał szturchańca od Danki i umilkł posłusznie. _ No wiesz! - Gabriela była bliska furii.

- Coś w tym jest - poparła Pawełka Danusia. - Mistyka z tym syenałem dobra. Czy nie słyszałaś o uśmiechach fałszywych? Czy każdy, kto się uśmiecha, jest dobry? A jak kto na przykład jest

dobry, ale ponury?

- Proszę o głos - odezwała się Aniela, która samorzutnie objąwszy stanowisko prezeski grupy dyskusyjnej nie zamierzała bynajmniej rezygnować z wiążących się z nim przywilejów. - Wnoszę, żeby każdy członek grupy ESD przeprowadził obowiązkowy eksperyment z sygnałem dobra.

- Zgoda - rzekł Robert. - Z tym, że wymuście na Pyziaku przysięgę, ze wyśle prawdziwy sygnał dobra, a nie trupi grymas.

- Robert, ja ci jednak nastukam, to nie ulega wątpliwości.

- Bij mniejszego, bij. Jestem mniejszy, ale za to dżentelmen

-wygłupiał się Robrojek, kryjąc rozdrażnienie. Był zazdrosny o Anielę i wyobrażał sobie, że Pyziak nie myśli o niczym innym, jak tylko o zawróceniu jej głowy. - Powtarzam, żebyś uczciwie uśmiechnął się do przypadkowego przechodnia. Płci męskiej, oczywiście.

Wśród obecnych dziewcząt podniósł się feministyczny szumek.

- Niby dlaczego tylko do męskiej? - spytały oburzone dyskryminacją.

- Bo dziewucha to się do niego uśmiechnie ze złej części swojej istoty

- oświadczył Robrojek zgryźliwie. - Innymi słowy, bynajmniej nie do okrucha dobra w jej jaźni Pyziak zaapeluje.

- A do czego, a do czego?

- Mniejsza z tym. Radzę, żeby Pyziak śmiał się do facetów, to wszystko.

- Spokój! Wnoszę o tymczasowe rozwiązanie posiedzenia! - zawołała władczo prezeska. - Rozchodzimy się i eksperymentujemy. Jutro każdy przynosi do mnie raport, a wiceprezeska spisze podsumowanie. Zebranie ustalam na godzinę czwartą. Tylko gdzie?

- Jak to gdzie, u mnie - powiedziała Gabrysia.

- U wiceprezes. O czwartej. Może jutro dojdziemy do jakichś konstruktywnych wniosków.

119

a5 stycznia 78 niedziela

PROTOKÓŁ Z POSIEDZENIA DYSKUSYJNEJ GRUPY „EKSPERYMENTALNY SYGNAŁ DOBRA” - W DNIU 15.1.78 R. - w lokalu przy ul. Roosevelta 5

protokólantka: D. Filipiak

Zebranie rozpoczęło się od składkowego posiłku (kawa i babka włoska). Następnie zagaiła nasza nieoceniona prezeska Kowalik (nie oceniona zwłaszcza przez niektórych, przez innych zaś przeceniona), nawołując do przedstawienia wyników uzgodnionego w dniu wczorajszym eksperymentu. Włączył się kolega Rójek, ze zwykłą niesubordynacją proponując, by najpierw potańczyć, co spotkało się z ogólnym sprzeciwem. Po chwili namysłu samozwahcza prezeska Kowalik powiedziała z pewną

120

niekonsekwencją, że może najpierw należałoby wyłonić jakiś zarząd. Dodała, że wybory powinny odbyć się demokratycznie i że w związku z tym ona proponuje swoją kandydaturę na prezeskę, ponieważ i tak była nią nieformalnie, no i chyba dobrze sobie radziła. Pisząca te słowa Danuta Filipiak wtrąciła, że to jeszcze nie dowodzi, iż A. Kowalik powinna bezustannie pretendować do tak odpowiedzialnego stanowiska, lecz wypowiedz ta została zlekceważona i odparta przez osoby z kręgu znajdującego się w sferze wpływów A. Kowalik. Przedstawiła więc ona w dalszym ciągu kandydatury tych osób, które (jej zdaniem) powinny wejść do zarządu, tendencyjnie pomijając kolegów pici męskiej. Na to stronnicze oświadczenie męska część grupy ESD wystosowała ostry protest, po czym z sali padła kandydatura koi. Nowackiego. Następnie zapowiedziano tajne wybory. Koi. Rójek zaproponowali żeby komisja skrutacyjna wy szukała jakiś najbardziej odległy kąt mieszkania i ustawiła tam kabinę z firanką. Pomyśl ten przyjęto z ogólnym rozbawieniem, ale z braku kabiny nie zrealizowano go w końcu. Rozpoczęto wybory. Po zebraniu kartek komisja skrutacyjna obliczyła glosy, a następnie wszyscy sprawdzili, czy komisja skrutacyjna nie zrobiła jakiegoś szwindla. Wyszło na to. że nie i że prezeską zostanie jednak A. Kowalik. Tym razem uczciwie.

Po krótkiej przerwie na herbatę przystąpiono do dalszych obrad. Odczytano, mianowicie, sprawozdania z ustalonego wczoraj eksperymentu oraz podsumowanie - pióra wiceprezeski Borejko G. (wszystko w załączeniu). Potem odbyła się krótka i ożywiona dyskusja, a następnie wyznaczono temat referatu na następne zebranie (w sobotę 21 bm. o godzinie 17-tej), przy czym ustalono, że odbędzie się ono znów u koi. Borejko, ze względu na dobre warunki lokalowe. Temat referatu brzmi:

„Niesprawiedliwość - aspekt współczesny”, referować będzie koi. Pyziak. Zebrano też składki na wyżywienie (złożono u skarbnika) i zgodzono się, że następnym razem nie należy kupować w „Merkurym” babki włoskiej, która ma krem z margaryny, lecz poprzestać na bezkonfliktowym placku drożdżowym. Tym stwierdzeniem zakończono część oficjalną zebrania i wkroczono w część rozrywkową, tj. tańce przy muzyce z „Tu jedynki”.

Podpisano - Danuta Filipiak, protokolant. Załączniki: l) Lista zarządu i członków.

2) Sprawozdanie z eksperymentu ESD w porządku alfabetycznym.

121

Dyskusyjna Grupa ESD - Poznań

Lista zarządu:

PREZESKA: Aniela Kowalik V-CE PREZESKA: Gabriela Borejko SKARBNIK: Paweł Nowacki SEKRETARKA: Danuta Filipiak

Lista członków:

Idą Borejko Joanna Borejko Janusz Pyziak Robert Rójek

Sprawozdania z eksperymentu w dniu 14 stycznia 1978

GABRIELA BOREJKO:

W dniu 14.L78 przeprowadziłam kolejny eksperyment ESD. Wyszłam na ulicę i natychmiast wysłałam sygnał dobra do pierwszej spotkanej osoby, którą przypadkowo okazała się ekspedientka ze sklepu komercyjnego przy ul. Dąbrowskiego. Eksperyment się nie powiódł, bo sprzedawczyni spojrzała na mnie ponuro i podejrzliwie. Nie przypuszczam mimo to, by nie miała w sobie okrucha dobra. Zapewne raczej myślała, że podlizuję się z powodu napięć rynkowych. Toteż nie zrażona tym niepowodzeniem udałam się przed siebie, rozsyłając sygnały dobra. Na czternaście spotkanych osób pozytywnie zareagowało jedenaście, dwie odpowiedziały sygnałem zdumienia, a jedna (chłopiec 10 lat) pokazała mi język. W sumie eksperyment uważam za udany - na piętnaście testów tylko dwa wyniki negatywne.

IDĄ BOREJKO:

Ja wyszłam na ulicę z Gabrysia, więc miałam trudniej. Ale ten brunet nie patrzał wcale na Gabrysia, tylko na mnie, więc mogę go zaliczyć do moich własnych sukcesów, to jest, wyników. Razem było takich czterech. Pozytywnych wyników. Idą.

JOANNA BOREJKO:

Na dwie osoby ani jedna nie odpowiedziała mi uśmiechem. Głupio mi było dalej eksperymentować, tym bardziej że byłam nieodpowiednio ubrana.

122

DANUTA FILIPIAK:

Opuszczając nasz przemiły lokal wyborczy spotkałam starszą panią podsłuchującą pod drzwiami. Wysłałam jej ESD, na co ona z oburzeniem splunęła i znikła w swoim mieszkaniu. Wychodząc z kamienicy wpadłam na pana Nowackiego, ale jego odzew się nie liczy, gdyż jest on ojcem Pawelka. Znalazłszy się na ulicy zderzyłam się z wysokim starszym panem około czterdziestki, który jako pierwszy wysłał mi ESD i zapytał, czy aby nie nadepnął mi na nóżkę. Na dalszych pięć osób pozytywnie zareagowały trzy, a dwie popatrzyły na mnie dziwnym spojrzeniem. Niech prezeska zakwalifikuje to odpowiednio.

ANIELA KOWALIK:

Całkowity sukces!!! Dziewięć na dziewięć, czyli sto procent! W tym jedna

propozycja spaceru.

PAWEŁ NOWACKI:

Testowanych - dziesięć. Odzew pozytywny - wszystkie.

No, no! - przypisek protokólantki.

JANUSZ PYZIAK:

Przede wszystkim wnoszę, żeby członkinie ESD nie ograniczały się do rozsyłania promiennych uśmiechów w obce strony, a pomyślały trochę o towarzyszach z grupy. Więcej ciepła! Teraz do rzeczy. W mysi obietnicy uśmiech mój napoiłem słodyczą {strzelałem nim wyłącznie w stronę panów, narażając się na niewymyślne docinki. Za trzecim razem duch we mnie osłabi, bo o mało nie dostałem w gębę. Wobec tego przeszedłem na eksperymentalne sygnały obojętności (patrz: znieczulica). Mój występ uznajcie więc za całkowite fiasko.

ROBERT RÓJEK:

W eksperyment włożyłem wiele serca i wysiłku! Przetestowałem niemal każdego przechodnia! Przetestowałem nawet kontrolera w tramwaju nr 8 (bardzo znamienny przypadek! Jechałem na gapę, a on, mimo ze nie miałem forsy na zapłacenie kary, zareagował na ESD przychylnie, odpowiadając mi ojcowskim sygnałem, po czym mrugnął i dał mi prztyczka w nos), a także - sierżanta MO, który na mój widok najpierw odruchowo chwycił się za bok, a potem się roześmiał, co prawda nieszczerze. Wyniki: pozytywnych osiemnaście, negatywnych dwa, nieokreślonych dwa, w sumie eksperymentów dwadzieścia dwa.

123

PODSUMOWANIE V-ce prezeski Borejko G.

Nazwisko

Ilość

Wyniki

Wyniki

Wyniki

i imię

ekspery

pozytywne

negatywne

pośrednie

mentów

G. Borejko

15

11

2

2

I. Borejko

4

4

-

-

J. Borejko

3

-

3

-

D. Filipiak

8

4

1

3

A. Kowalik

10

10

-

-

P. Nowacki

9

9

-

-

J. Pyziak

3

-

3

-

R. Rójek

22

18

2

2

Razem:

74

56

11

7

Powyższe zestawienie prowadzi do interesujących wniosków. Po pierwsze, koledzy, jest dobrze, Jest dobrze i dlatego wyrażam najserdeczniejsze uznanie Grupie ES D za jej zaangażowaną postawę i godne podziwu samozaparcie, z jakim oddali aż siedemdziesiąt cztery sygnały dobra w ciągu godzinnego zaledwie eksperymentu, co daje średnią 1,23 sygnału dobra na minutę. Rzuca się w oczy, że najmniejsza ilość eksperymentów wynosi: trzy (Do trzech razy sztuka? - zwróćmy, koledzy, uwagę na wymowę tej trójki, która od stuleci uchodzi za liczbę magiczną. Omne trinum perfectum, na pewno, a dalej: tertium comparationis. tertium non datur albo tertius gaudens, albo tresfaciunt collegium i tak dalej). Rekord pobił nasz drogi Robrojek, który wyemanował z siebie aż dwadzieścia dwa uśmiechy.

Dalsze wnioski są równie pouczające: na siedemdziesiąt cztery sygnały uzyskano siedemdziesiąt cztery odpowiedzi: czyli sygnał dobra ani razu nie został zignorowany. Zresztą ilość odzewów pozytywnych znacznie przeważa i stanowi ^7 5,6%. Korzystny jest również objaw, ze na osiemnaście odpowiedzi niepozytywnych, negatywnych jest aż jedenaście, przy siedmiu pośrednich. Stąd wniosek, że uczucia, jakie wzbudzamy, nie należą do letnich.

124

Tym optymistycznym wnioskiem (precz z tanim optymizmem, niech żyje optymizm kosztowny!) kończę niniejsze podsumowanie,

Niech żyje sprawozdawczość!

Niech żyje Dyskusyjna Grupa ESD!

Niech żyje i rozkwita przy jaźń i braterska wymiana myśli między płcią żeńską a płcią męską!

Niech żyje pleć męska!

Niech żyje pleć żeńska!

Niech żyję ja -

V-ce prezeska Gabriela Borejko.

Maria Szczepańska Poznań, Roosevelta 5

Do

Dyrektora Szkoły Średniej Ogólnokształcącej numer 12 w Poznaniu.

Szanowny Panie Dyrektorze!

Z przykrością muszę zawiadomić Pana, że młodzież z Pańskiej szkoły schodzi na złe drogi. Zawiadamiam, że uczennica klasy trzeciej, Gabriela Borejkówna, założyła wraz z synem dyrektorstwa Nowackich oraz z kilkoma innymi chłopcami tajną i nielegalną Grupę. Zebrania odbywają się w mieszkaniu Borejków, gdzie w ścianie jest dziura, przez którą ja, jako sąsiadka, wszystko słyszę, zupełnie mimo woli. Grupa jest tajna iż tego, co usłyszałam, rozumiem, że rozprowadzają narkotyk LSD, Dostawy przyjmują w nocy, do piwnicy mieszczące/się akurat pod moim mieszkaniem. Następnego dnia wysyłają LSD różnym ludziom, a potem cynicznie chwalą się, kto więcej rozesłał. Prowadzą też rachunkowość, więc łatwo będzie wszystko sprawdzić. Dodam, że zachowują się bardzo głośno, a kiedy opuszczają mieszkanie Borejków, są podekscytowani, oczy im błyszczą i uśmiechają się nienormalnie. Program „Tu jedynka” podawał dane o narkomanii na Zachodzie. A więc i do nas dotarła już ta zaraza! Niech Pan przeciwdziała, póki nie jest za późno. ^ szacunkiem Maria Szczepańska

P.S. Prószę oczywiście o dyskrecję, gdyż boję się represji. Najbliższe zebranie w sobotę 21 bm. o godz. 17.

125

21 stycznia 78 sobota

Od kiedy Nutria i Pulpa skończyły ze swoją parotitis epidemica, życie stało się jakby lżejsze. Ku wielkiej radości wszystkich zaczęły się właśnie ferie zimowe dla szkół podstawowych i odpadł problem odprowadzania Natalii do szkoły i odbierania jej o najdziwniejszych godzinach. Obie smarkule przesiadywały więc w domu albo na podwórku, a chorego ojca Borejko obarczono obowiązkiem pilnowania najmłodszych córek, podczas gdy starsze przebywały w szkole.

Tato już nie leżał, lecz chodził po mieszkaniu, po królewsku zarzucając na siebie płaszcz kąpielowy i wypijając nieprawdopodobne

126

ilości herbaty. Ze smutkiem też stwierdził, że jego parotitis epidemica kończy się, niestety, i trzeba będzie porzucić zacisze domowe, by wrócić do pracy i przez pół dnia czytać nie te książki, na które ma się ochotę.

Ciotka Felicja, zmuszona zrezygnować z prób wychowania taty Borejki na świadomego ojca-kuchcika, przychodziła co drugi wieczór i gotowała wielki gar pożywnej zupy oraz jakieś praktyczne, łatwe do odgrzewania przez dwa dni następne, drugie danie. Na przykład tego dnia była zupa fasolowa, a drugie danie składało się z krokietów ziemniaczanych z grzybowym sosem.

Wszyscy byli straszliwie głodni, jak zwykle, więc Gabrysia, skoro tylko wróciła ze szkoły, odgrzała obiad, parząc sobie palce w pośpiechu. poganiano ją głodnymi okrzykami to z pokoju ojca, to z różnych miejsc, gdzie znajdowały się siostry. Dziwne było tylko, że wśród tych wrzasków brakło głosu Pulpecji. Natomiast z łazienki dochodziło nucenie i pluski. Ponieważ Pulpet nie reagował na wezwania, Gabriela poszła do Pulpeta.

- Co robisz? - spytała, widząc siostrzyczkę schyloną nad umywalką.

- Patrzę - brzmiała odpowiedź. Z kranu ciurkała żwawo zimna woda i Pulpa miała mokry przód sukienki.

- Na co patrzysz? Chodź na obiad szybko.

- Patrzę, że to nie tonie.

- Co nie tonie? - zdziwiła się Gabrysia.

- Pieniądz nie tonie. A zawsze tonął. Kaczka utonęła i miś, i dużo rzeczy utonęło. A pieniądz nie tonie.

Tknięta dziwnym przeczuciem, Gabrysia niemal nieświadomie zbliżyła się do umywalki. Była ona pełna wody. W wodzie pływały różne drobne przedmioty - od maskotek, poprzez plastykowe koraliki, do znaczków pocztowych. Pulpa zaś, nachylona nad tym wszystkim, ze skupieniem badała zachowanie dwustuzłotówki, wirującej na powierzchni wody. Ponieważ w rzeczy samej banknot nie tonął, popychała go szczotką do zębów w stronę odpływu.

- A!!! - wrzasnęła Gabrysia, co Pulpę tak przestraszyło, że omal nie zleciała ze stołka między obiekty swych badań naukowych.

- Co, Gabuniu?

- Dawaj to!

- Które?

127

- To, to - jęczała Gabriela, łowiąc dwusetkę jedną ręką, a drugą gorączkowo macając po dnie umywalki w poszukiwaniu zatyczki. Należało jak najszybciej opanować odpływ wody, której strumień mógł unieść ze sobą jeszcze jakieś fragmenty ojcowskiej pensji.

- Teraz rozumiem - powiedziała Gabrysia do ojca, który stanął w drzwiach łazienki z prośbą o ocet zamarłą na ustach. - Teraz rozumiem, dlaczego tak źle tu woda spływała. Tato, trzeba odkręcić kolanko. Znajdziemy zapewne górę forsy.

- Patrycjo, co to znaczy? - spytał ojciec surowo. Pulpecja zaczęła się plątać w odpowiedziach, chlipać i łamać paluszki, wreszcie wyznała, że od tygodni pochłania ją bez reszty topienie różnych przedmiotów oraz obserwowanie, jak zachowują się na wodzie te, które nie toną. Ojciec skojarzył sobie zaraz to wyznanie z enigmatycznymi komunikatami w każdym, jak dotąd, liście do mamy i postanowił się nie gniewać. Dziecko najwidoczniej nie wiedziało, co czyni. W dodatku wcale nie ukrywało swego procederu, przeciwnie, uczuciwie informowało matkę o wynikach eksperymentów. Gdyby Milka była w domu, zapobiegłaby natychmiast tym ekscesom. Lecz Milki nie było i Pulpa mogła jej wyznawać swe winy tylko na piśmie, nie będąc zresztą bynajmniej wprawną w tej dziedzinie.

- Patrycjo - rzekł więc ojciec z powagą. - Pieniądze cuchną, wierz mi na słowo, jakkolwiek w języku łacińskim istnieje twierdzenie wręcz odwrotne. Nigdy więcej, córko, nie dotykaj mojego portfela, bo możesz nagle znaleźć ślady okrutnych razów na swych pośladkach.

Przerażona Pulpecja, która nie rozumiała z tej przemowy ani słowa z wyjątkiem wyrazów „pieniądze” i „pośladki”, na wszelki wypadek wy buchnęła głośnym wyciem pełnym męczeństwa i skruchy. Kompozycja ta poskutkowała z miejsca: ojciec podniósł oczy, zatkał uszy, potem je odetkał i zatkał z kolei otwór gębowy Pulpeta. Wreszcie oświadczył, że jej przebacza, i nakazał, by wytarła się cała ręcznikiem kąpielowym i zasiadła wreszcie do obiadu.

Tak czy inaczej, popołudnie zaczęło się niedobrze. A przecież dalsze wydarzenia miały być jeszcze bardziej przykre.

Jak już się zaczęło, to poszło wszystko w złym kierunku. Przede wszystkim zdenerwowanie wywołane myślami o ewentualnej zawartości kolanka nie pozwoliło Gabrieli skupić myśli na kwestiach obiadowych, w wyniku czego podała na stół wszystko, co ugotowała ciotka Fela.

128

Miało to wystarczyć na dwa dni - lecz, niestety, zanim myśl ta pojawiła się w gfowie Gabrieli, rodzina pochłonęła doszczętnie zawartość wazy z zupą i półmiska z krokietami, w którym to dziele zniszczenia i sama Gabriela miała niemały udział.

Ponadto, wkrótce potem jak Gabrysia odkryła, że na jutrzejszy obiad niedzielny będzie musiała zrobić jajecznicę lub coś w tym rodzaju, do drzwi zadzwoniła pani Szczepańska i co prawda nic nie powiedziała, ale za to wsunęła głowę przez drzwi i potoczyła wścibskim spojrzeniem po wszystkim, co tylko znalazło się w jego zasięgu. Następnie zachichotała triumfalnie, pokiwała głową i odeszła bez słowa całą swą postacią manifestując coś w rodzaju mściwej radości.

Gabriela po raz setny w ciągu ostatnich dni postanowiła zatkać dziurę za piecem i po raz setny natychmiast o owym postanowieniu zapomniała, gdyż zbliżał się czas posiedzenia grupy ESD, a tu naczynia były w zlewie, w pokoju bałagan, a rodzina w rozkładzie psychicznym bynajmniej nie kwapiła się do pomocy.

Dopiero w pół godziny później, kiedy Grupa ESD stawiła się w komplecie, niosąc paczki z ciastem, coca-colę i krakersy, Gabrysia przypomniała sobie o podsłuchującej zapewne sąsiadce, lecz myśl owa wywietrzała jej z głowy natychmiast, gdy otrzymała od Pyziaka różę koloru herbacianego, którą wyplątał on z celofanu, papieru i szalika. - Żeby nie zmarzła - wyjaśnił szorstko. - To od nas wszystkich dla gospodyni lokalu wyborczego. Dla naszej nieocenionej wiceprezeski.

Ach, tak. Dla wiceprezeski.

- No, dziękuję bardzo - powiedziała Gabrysia, skrywając cień rozczarowania. - Bardzo to miły gest i jako wiceprezeska postaram się traktować go nie jako objaw lizusostwa, lecz jedynie - zdrowego rozsądku. Dbajcie o samopoczucie zwierzchników. A kto właściwie zaproponował tę różę?

- Pyziak - odparli wszyscy chórem.

- A! - powiedziała Gabriela, kryjąc satysfakcję.

- Wcale nie ja! - zaprzeczył Pyziak natychmiast. - To Robertino!

- Ja? Ja, Pyziaczku? Nie przypominam sobie. To ty nas zacząłeś namawiać, żebyśmy nie kupowali placka, tylko to tańsze... au! Kto mnie kopnął?

Wszyscy spojrzeli po sobie ze zdziwieniem.

129

Robrojek wyglądał jak nadmuchany, rozzłoszczony balon. Jego małe oczka wyrażały prawdziwą wściekłość, ale w miarę jak masował sobie goleń i ustalał kierunek doznanej napaści, nastrój mu się zmieniał. Kiedy po chwili wyprostował się, wiedział już wszystko.

- Przebaczam tej świni, co mnie kopnęła - oświadczył. - Przebaczam, gdyż moje serce śpiewa. Gabuchna, nie pytaj, kto ci kupił różę, tylko się ciesz, że dostałaś taki kosztowny kwiatuszek. Chodźmy na salę obrad, koledzy.

2

Najpierw grupa ESD tańczyła do upadłego. Potem pożarła całe ciasto, wypiła coca-colę oraz pochłonęła wszystkie krakersy. Wreszcie nastał moment, kiedy wszyscy odczuli potrzebę chwilowego wypoczynku. Siedli więc na podłodze tworząc krąg i wtedy Aniela powiedziała, że to się jej kojarzy na hindusko i że wobec tego ona zaraz będzie tańczyć. Poruszenia jej ciała, oświadczyła, stanowić mają wyraz targających nią sprzeczności i żywo przypominać będą hinduski Taniec Lotosu.

- Lotosu? - spytali wszyscy z powątpiewaniem, po czym uznali, że Taniec Lotosu w wykonaniu prezeski Dyskusyjnej Grupy ESD będzie miał nawet pewien smaczek, i oświadczyli, że zamieniają się w słuch. Dbająca o szczegóły każdej swojej kreacji Aniela rozpuściła włosy, pożyczyła od Gabrysi prześcieradło i upięła je na ramionach jak sari, zdjęła botki i wreszcie stanęła w pozie wstępnej, kołysząc miarowo szyją na boki i zdławionym głosem prosząc zebranych, by zechcieli zanucić coś mniej więcej hinduskiego, w mniej więcej zgodnym rytmie. W tym miejscu Pyziak wtrącił, że zgodnie z tym, co on sobie wyobraża na temat tańców hinduskich, Aniela powinna raczej włożyć powiewne szarawary i zdjąć górę. Natychmiast obecne sufrażystki nazwały go niedouczkiem o brudnej wyobraźni, a Aniela, wyniośle ignorując docinki Pyziaka i wciąż kołysząc szyją, powtórzyła prośbę o akompaniament. Po chwilowym zamieszaniu ustaliła się ogólna linia melodyczna i wszyscy Ścieśnili się na podłodze, krzyżując zgięte nogi i składając dłonie na piersiach.

- Start! - wrzasnęła Aniela, wywracając swe czarne oczy i robiąc minę Sziwy. Drżącogłosy chór począł jęczeć i piskliwie zawodzić,

130

Robrojek udawał jednocześnie flet, zaklinacza i węża, co sprawiło, że wkrótce oblał się z wysiłku rzęsistym potem. Aniela wykonała kilkanaście pokrętnych konwulsyjnych ruchów i w tym momencie pchnięto z zewnątrz drzwi pokoju, głos zapędzonej Nutrii powiedział szybciutko:

-Gaba, goście idą! - i na dźwiękowym tle jej oddalającego się tupotu do pokoju wkroczyło dwóch panów.

Najpierw wszedł Dmuchawiec.

A za nim Pieróg.

Razem z nimi weszła nieuzasadniona obawa i zupełna konsternacja. Aniela zamarła w swoim sari, z jedną nogą prostopadle wystawioną przed siebie i z rozcapierzonymi palcami obu wyciągniętych rąk. Chór urwał na piskliwym murmurando i skamieniał na podłodze.

- Dzień dobry - powiedzieli nauczyciele razem i bardzo uprzejmie. Z ośmiu obecnych członków Grupy ESD czworo było uczniami Liceum Poligraficznego, Idą zaś chodziła do podstawówki. A jednak nieuzasadniony niczym przestrach Gabrieli, Danki i Pawła udzielił się całej reszcie grupy. Wszyscy mieli za sobą długoletnią praktykę szkolną, która nauczyła ich jednego przede wszystkim: że nie jest dobrze, kiedy nauczyciele pojawiają się znienacka, z minami kwaśnymi i surowymi. Nic też dobrego nie wyniknie z ich nadmiernej uprzejmości, gdyż, jak wiadomo, nauczyciel nadmiernie uprzejmy - to nauczyciel szykujący podstępną niespodziankę.

Aniela Kowalik, jedyna z poligrafów, znała Dmuchawca - była wszak podporą jego kółka teatralnego. Na równi z jego własnymi wychowankami wiedziała, że polonista sam w sobie nie przedstawia poważniejszego zagrożenia. Lecz i ona w ułamku sekundy pojęła, że jaki by Dmuchawiec nie był nieszkodliwy - jego pojawienie się tak nagłe i niespodziewane nie może wróżyć niczego dobrego.

- Czy możemy usiąść? - spytał Pieróg z przewrotnym uśmieszkiem, napawając się żywym obrazem grozy, jaką wzbudził. Dopiero jego głos targnął jestestwami zastygłych uczniów. Wszyscy z cichym westchnieniem powrócili do życia.

- Proszę bardzo - ocknęła się Gabriela, podsuwając profesorom dwa krzesła.

Usiedli, rozglądając się wokół. Zza uchylonych drzwi dał się słyszeć najpierw wybuch diabelskiego chichotu i krzyk; - Puszczaj, śmierdzielu! - potem wzbierający gwizd czajnika oraz męczeński

131

kaszelek taty Borejki, który wygrzebał się z łóżka i przeczłapał ze swego pokoju do kuchni.

- I cóż? - spytał Pieróg, gładząc delikatnie swą łysą czaszkę. - Co tu się dzieje, hm? Borejko, Filipiak, Nowacki... Reszta młodzieży też z naszego liceum?

Gabriela wyjaśniła mu, skąd jest reszta młodzieży.

- Ach tak - rzekł Pieróg.

Dmuchawiec westchnął z niechęcią, pokiwał się na krześle i założył nogę na nogę, całym sobą wyrażając moralny sprzeciw.

- A czemu ta uczennica jest w prześcieradle? - chciał wiedzieć Pieróg, przypatrując się podejrzliwie Anieli.

Aniela drgnęła jak wyrwana z letargu i opuściła nogę na ziemię.

- Przecież to Kowalikówna - powiedział Dmuchawiec takim tonem, jakby fakt, że uczennica w prześcieradle nazywa się Kowalik, mógł cokolwiek wyjaśnić.

- To co? - zbił go z pantałyku Pieróg. - Pytałem, dlaczego ona jest w prześcieradle?

- Panie kolego... ^przemówił łagodząco Dmuchawiec. -To przecież Kowalikówna... nasz Hamlet... duża indywidualność... Zresztą Nowacki i Filipiakówna też...

- Panie kolego, tylko bez liberalizmu. Pan wie, czym to grozi. Jesteśmy tu po to, by wyjaśnić sprawę. Hm, tak. A więc, może młodzież nam powie, co tu się działo?

Zapadło krępujące milczenie.

Nikt się nie kwapił z odpowiedzią. Bo cóż można było odpowiedzieć, u licha? Że Aniela prezentowała Taniec Lotosu? Że Robrojek był piszczałką? Co można było powiedzieć, będąc kilkunastoletnim człowiekiem z pretensjami do dojrzałości i nie lubiącym się narażać na śmieszność lub zarzut infantylizmu?

Ni stąd, ni zowąd przemówił Pyziak.

- Przepraszam - rzekł swobodnie. - Myślę, że mamy prawo spytać, o co właściwie chodzi?

Pieróg nie był zdania, że ktokolwiek poniżej trzydziestki ma prawo wiedzieć, o co właściwie chodzi, i zwracać się do nauczyciela zbyt swobodnym tonem. Skarcił śmiałka wzrokiem.

- Odbywamy tu miłe spotkanie towarzyskie - nie zraził się Pyziak. - Nie ma w tym niczego złego. A jednak wydaje mi się, że pan profesor ma nam coś do zarzucenia.

132

Cisza. \

- Dyrekcja dostała donos - wyrwał się Dmuchawiec, nim z otwartych ust Pieroga zdołał paść grom.

- Panie kolego! - grom padł jednak, ale w stronę Dmuchawca. -Nie donos, nie donos, a powiadomienie.

„Co za różnica” - powiedziała mina Dmuchawca, lecz on sam milczał.

- Może to pani Szczepańska?! - krzyknęła nagle Gabrysia, którą po dokonaniu prawidłowej operacji myślowej nagle olśniło.

- Co to ma do rzeczy - zdekonspirował autorkę listu Pieróg. - Czy to ważne, kto napisał ten... to powiadomienie?

W zapadłej ciszy do pokoju weszła Nutria, spojrzała po wszystkich, obwieszając się z lekka na klamce i ciągnąc po ziemi nogi w trepach, po czym zrobiła balona z gumy do żucia i z klaśnięciem wessała go na powrót do jamy ustnej.

- Gabusiu, jeden pan przyszedł - powiedziała życzliwie.

- Dzień dobry - ukłonił się zza jej pleców krępy obywatel z rumieńcami, ortalionową kurtką, berecikiem i teczką. Powiedział, że nazywa się Kaczmarek i jest przedstawicielem Komitetu Blokowego. Wśród rosnącego zdumienia i pomieszania obecnych oświadczył on, że Komitet Blokowy otrzymał pismo od obywatelki Szczepańskiej w sprawie hałasów urządzanych w pokoju i piwnicy przez gości państwa Borej-ków. Wyraził także pragnienie zbadania wzmiankowanej w liście dziury między mieszkaniami.

Przeprowadzono więc wizję lokalną, Gabriela oświetliła latarką dziurę w ścianie za piecem i opowiedziała trzem oskarżycielom o kłopotach, jakie do tej pory otwór ten nastręczał. Mówiąc, czuła wprost fizycznie utajoną za ścianą obecność sąsiadki. Była tam, na pewno.

- Taak - rzekł Pieróg. -To tylko pogarsza waszą sytuację. W rzeczy samej, otwór jest tak duży, że sąsiadka ma ułatwioną, hm, kontrolę nad waszymi zebraniami. I w związku z tym... lepiej się sami przyznajcie.

- Do czego? - zdumiała się grupa ESD.

- Radziłbym do wszystkiego - rzekł poufnie Pieróg.

133

- Panie kolego, może najpierw...

- Kolego Dmuchawiec, wy lepiej nie zabierajcie głosu.

- O, przepraszam, jestem ich wychowawcą!

- Przepraszam, ale ja jestem ich wicedyrektorem.

- Niemniej...

- O, przepraszam... - te ostatnie przeprosiny wyszły z ust speszonego ojca Borejki, który stanąwszy w drzwiach zielonego pokoju ujrzał się nagle niechlujnym starcem w szlafroku, z termoforem pełnym gorącej wody przyciśniętym do gruczołu ślinowego. -Bardzo przepraszam... nie wiedziałem, że tu panowie... tego.

- Tato! - powiedziała Gabrysia tonem ni to błagalnym, ni to uszczęśliwionym. - Tato! Chodź do nas! Panie profesorze... panie dyrektorze... to nasz tata.

- Jestem z Komitetu Blokowego - przypomniał o sobie pan Kaczmarek.

- Co tu się odbywa? - zdumiał się ojciec, zapominając o gruczole i witając się z trzema panami krótkim uściskiem dłoni. Ponieważ zawsze dotąd na wywiadówki szkolne Gabrieli chadzała mama, ojciec Borejko widział obu profesorów po raz pierwszy w życiu. Lecz od razu, instynktownie, wyczuł w Dmuchawcu bratnią duszę i od tej chwili zwracał się wyłącznie do niego. - Co panów do nas sprowadza?

- Donos sąsiadki - rąbnęła Gabriela.

- Ach, ach! - zamachał dłońmi Pieróg. Ojciec zignorował go odruchowo.

- Wszystko przez ten otwór! - rzekł domyślnie. - Z wrodzonym nam wszystkim niedbalstwem zapominamy wciąż, że trzeba go zapchać. Obiecuję jednak już niebawem znaleźć jakiś modus operandi...

- Nie o to idzie - Dmuchawiec poddał się przypływowi sympatii do pana Borejki, nie zdając sobie sprawy, że zawdzięcza to promieniowaniu kultury łacińskiej. - Sąsiadka wniosła oskarżenie dość poważne... chodzi, krótko mówiąc, o narkotyki.

Ojca zamurowało.

Zamurowało też grupę ESD.

Nawet Pieróg ucichł z lekka, jakby okropność zawarta w dowie „narkotyki” już go pozbawiła stanowiska wicedyrektora. Dmuchawiec speszony ciągnął dalej:

134

- Oczywiście ja, jako wychowawca, zmuszony zostałem - wbrew przekonaniu - do przyjścia tu...

- Panie kolego!

- iakkolwiek znam dobrze kilkoro spośród tych dzieci... i nie wierzę, żeby...

Gabrielo - odzyskał mowę ojciec i cisnął gwałtownie termofor na

nodlogę. - Czy masz coś wspólnego z narkotykami?

- Nie tato - odparła Gabriela spokojnie i stanowczo.

- Panowie - rzekł ojciec. - Od tego powinniście byli zacząć. Jeśli moja córka twierdzi, że nie ma nic wspólnego z narkotykami, to bądźcie pewni, że istotnie nie ma.

Młodzież wypełniająca pokój spojrzała na tatę Borejkę w spontanicznym odruchu uznania.

- To zapewnienie nie może nam wystarczyć - poważnie powiedział Pieróg. - Mamy polecenie od dyrekcji, żeby zbadać dokładnie tę sprawę. W czwartej klasie miesiąc temu...

- Cokolwiek by się zdarzyło w czwartej klasie miesiąc temu - wtrącił ojciec logicznie - nie sądzę, żeby był to dowód przeciwko mojej córce.

- Proszę - zirytował się Pieróg. - Może niech pan najpierw przeczyta list obywatelki Szczepańskiej. Ojciec przeczytał.

- Stwierdzam - rzekł z niesmakiem - że pismo to zawiera wyłącznie insynuacje. Nie rozumiem, jak można na podstawie listu chorej kobiety oskarżać uczciwą i szlachetną młodzież?

- Proszę pana, nie jest pan pierwszym ojcem, który idealizuje własne dziecko.

- Być może - odparł z powagą tata Borejko i wyprostował się w swym szlafroku jak Marcus Porcius Cato zwykł był zapewne prostować w swej todze. - Ale ta okoliczność nie zmusi mnie, bym przestał wierzyć Gabrieli. Nigdy dotąd żadna z moich córek nie dała mi powodu do niepokoju. Ręczę panu słowem honoru, że żadne z twierdzeń zawartych w tym liście nie jest prawdziwe.

- Niestety, to nie może mi wystarczyć - westchnął Pieróg. - Proszę zrozumieć moją sytuację, dyrektor będzie żądał czegoś bardziej konkretnego niż pańskie słowo.

Gabrysia wzięła list z rąk ojca i zagłębiła się w lekturze, podczas gdy grupa ESD zaglądała jej przez ramię i ponad głową, a przedstawiciel

135

Komitetu Blokowego robił swoje, opukując dyskretnie ściany i spodziewając się, być może, znaleźć tam tajną skrytkę lub ukryty za obrazem sejf, a w nim paczki białego proszku.

- Tato, przepraszam - skończyła czytać Gabriela. - Jest jednak w tym liście twierdzenie zgodne z prawdą. Myśmy rzeczywiście założyli grupę.

Pierogowi zapaliły się oczy.

- A! Grupę!

- Tak. Ale nie jest to grupa nielegalna.

- Jak to - nie jest nielegalna. Czyżbyście ją legalizowali?

- No... nie... to była taka zabawa...

- Zawsze - rzekł Pieróg. - Zawsze zaczyna się od zabawy. No to, proszę, mów, Gabrielo. Posłuchamy - rozsiadł się w fotelu i z trudem powstrzymał się od wyjęcia notesu.

Na czoło zwartego szyku młodzieży wypchnęła się bojowa Aniela Kowalik. Jej czarne włosy były w nieładzie, sari z prześcieradła podeptane i naderwane, oczy pozbawione okularów miały wyraz szklisty, policzki płonęły.

- Ja powiem - oświadczyła, wyglądając na ofiarę haszyszu. -To jest Dyskusyjna Grupa Eksperymentalny Sygnał Dobra.

Nauczyciele i przedstawiciel Komitetu Blokowego spojrzeli po sobie znacząco, jakby nazwa ta skojarzyła im się natychmiast z koloniami hippisów w Tybecie.

- No i co? - nacisnął Pieróg.

- No... -peszyła się z wolna Aniela. - Po prostu... zresztą... może ja pokażę protokół z poprzedniego zebrania.

- A, pokaż, pokaż - zgodził się Pieróg. Rozpoczęło się gorączkowe szukanie protokołu. Wreszcie Gabrysia znalazła go w podręczniku geografii i przekazała w ręce wicedyrektora.

- Dużo tego - zdziwił się Pieróg. Przeleciał oczami po kartkach zeszytowych, jakby szukał wśród nich kwitów za marihuanę.

- Dziwna nazwa - Eksperymentalny Sygnał Dobra.

- ESD - zauważył ojciec, podnosząc swój termofor. - Tu ma pan klucz do nieporozumienia. Dzieci używają skrótu ESD, a podsłuchująca sąsiadka słyszy LSD. I tylko na tej podstawie pisze donosy...

- Przepraszam, to co wobec tego? - wtrącił przedstawiciel Komitetu Blokowego, miętosząc berecik. - Mamy uznać, że nie ma sprawy?

136

- Przede wszystkim, nie ma narkotyków - mruknął Dmuchawiec, podczytujący przez ramię Pieroga sprawozdania Grupy ESD.

- Jednak sprawa jest, bo być musi - rzekł pan Kaczmarek. - Od kilku dni prowadzę dochodzenie, bo te hałasy w piwnicy są faktem. Coś tam się dzieje w nocy, ja osobiście słyszałem to tylko raz, i jak tam chciałem wejść, to ucichło.

- To nie my! -jednym głosem powiedziała grupa ESD.

- Oczywiście, że to nie oni - poparł grupę ojciec Borejko. - W nocy moje córki śpią, a ich goście też śpią, ale na pewno nie w naszej piwnicy. Uważam, że nie mamy już o czym mówić.

- Rzeczywiście - Dmuchawiec przerwał sobie lekturę sprawozdań i z gasnącym powoli uśmiechem mówił dalej: - Nie wydaje mi się, żeby program grupy ESD zawierał eksperymenty w piwnicach. Z tego, co zdołałem wyczytać... dość pobieżnie zresztą... widzę, że program ten zakłada działalność całkowicie jawną i, powiedziałbym, nie zawoalowa-ną. Kolega Pieróg zgodzi się na pewno ze mną, że możemy umorzyć postępowanie.

- O, nie - rzekł Pieróg. - Ja nic nie umarzam. Ja muszę bardzo dokładnie przestudiować to sprawozdanie. Potem trzeba będzie zdać sprawę dyrekcji... a potem - zobaczymy, co będzie.

Poznań, 23 stycznia 78

Do Dyrekcji Liceum nr 12

w/m

W związku z pismem Ob. Szczepańskiej Marii dot. założenia grupy młodzieżowej w domu pp. Borejków zawiadamiam, że wspólnie z koi. Dmuchawcem przeprowadziłem w dniu 21 stycznia br. rodzaj inspekcji w w/wym mieszkaniu. Stwierdziliśmy, co następuje:

Ob. Maria Szczepańska dysponuje możliwością siedzenia wydarzeń w domu pp. Borejków. Jak zauważyliśmy, jest to osoba w wieku emerytalnym, niezmiernie pobudliwa nerwowo. Grupa młodzieży zbierająca się (jak dotąd, dwukrotnie) w mieszkaniu pp. Borejków prowadzi dyskusje na wysokim poziomie intelektualnym i moralnym, a także etycznym, i żadna z możliwości imputowanych przez Ob. Szczepańska nie

137

zachodzi. Podczas każdego z dwóch zebrań przebywał w mieszkaniu ojciec uczennicy Borejko, doktor filologii, pracownik Biblioteki Raczyńskich odznaczony Honorową Odznaką Miasta Poznania w roku 1973, który swoją obecnością, moim zdaniem, gwarantuje bezpieczeństwo moralne młodzieży. Kończąc niniejsze sprawozdanie, pragnąłbym dodać, że wszyscy troje z obwinionych uczniów (Borejko, Filipiak, Nowacki) mają z wykładanego przeze mnie przedmiotu oceny bardzo dobre i takież z przedmiotów pozostałych. Ich zaangażowanie, zachowanie i udział w pracach społecznych nie pozostawiają nic do życzenia.

Z poważaniem - mgr W. Pieróg.

26 stycznia 78 Pan Ignacy Borejko

Poznań, Rooseyelta 5 Szanowny Panie,

miło mi zawiadomić Pana, że na dzisiejszym zebraniu Rady Pedagogicznej znakomita Grupa ESD została oczyszczona z wszelkich zarzutów. Miałem niewątpliwą przyjemność odczytać głośno wszystkie sprawozdania i podsumowania dotyczące eksperymentalnego sygnału dobra. Jeszcze nigdy dotychczas moje wystąpienie na Radzie Pedagogicznej nie wywołało tak szczerych salw śmiechu. Muszę przyznać, że jako lektor zrobiłem furorę. Sprawozdanie przechodziło z rąk do rąk, a kilka osób prosiło mnie, by przekazać Panu gratulacje z powodu tak udanej córki. Czynię więc to teraz z całą przyjemnością, dołączając również wyrazy uznania dla pozostałych członków grupy. Niestety, na zakończenie zmuszony jestem przekazać wiadomość przykrą: dyrekcja prosi stanowczo, by mimo wszystko zawiesić działalność Grupy ESD - polecono mi zachęcić młodych ludzi do jeszcze pilniejszej nauki i skierować ich energię i fantazję na tory społecznie użyteczne. Uczynię to, oczywiście, a prywatnie chciałbym poradzić Panu, by zdecydował się Pan jak na/spieszniej zamurować ten otwór w ścianie.

Załączam wszystkie sprawozdania Grupy ESD -

proszę przekazać Gabrysi i jej Grupie podziękowania za arcysym-patyczną lekturę -

C. Dmuchawiec - wychowawca

138

28 stycznia 78 sobota

- Cześć, wiceprezesko - powiedział Janusz Pyziak, w stalowych oczach mając dużo ciepła.

- Cześć - powiedziała Gabriela, mimo woli ujawniając zaskoczenie i radość. - Właź, stary, bo słyszę szmery od sąsiadki.

Ledwie zdołała doszeptać do końca te słowa, zgrzytnęły zamczyska sąsiednich drzwi i pani Szczepańska, w palcie z futrzanym kołnierzem i takimż toczku na głowie, wyszła za próg.

Po raz pierwszy od historii z donosem Gabriela zetknęła się z sąsiadką oko w oko. Kiedy rozważała -jeśli w ogóle rozważała -jak będzie wyglądało to spotkanie, przychodziło jej na myśl, że zapewne

139

sąsiadka nie będzie mogła spojrzeć jej w oczy. Lecz czy mogłaby przypuścić, że pani Szczepańska w dalszym ciągu będzie przekonana iż miała rację? Zgodnie z tym przekonaniem wyszła teraz przed swoje drzwi z nieruchomą, urażoną i wyrażającą pewną obawę miną i całkowicie ignorując obecność dwojga młodych, wyjęła z lakierowanej torebki pęk kluczy. Ze spokojem przekręciła trzy z nich w trzech kolejnych zamkach, zatrzasnęła torebkę, sprawdziła raz jeszcze zamknięcie drzwi i, z urazą wyminąwszy spojrzeniem Gabrysię i Pyziaka wyszła na klatkę schodową, starannie zamykając za sobą żółte drzwi.

- Ja właśnie w tej sprawie - tajemniczo powiedział Pyziak w odpowiedzi na minę Gabrieli. Wszedł do korytarza Borejków, zamknął drzwi i z sapnięciem ulgi postawił na podłodze dużą, ciężką torbę podróżną. Następnie zdjął swoją kurtkę z grubej kraciastej tkaniny i jak każdy gość w tym domu stanął bezradnie wobec wyładowanego do granic możliwości wieszaka na garderobę.

- Co masz w tej torbie? - spytała Gabrysia, wyjmując z jego rąk kurtkę. Że też nikt z gości nie wpadł na prosty pomysł, by okrycie rzucić po prostu na sam wierzch płaszczowego stosu.

- Kilka cegieł mam, zaprawę w worku foliowym, kielnię i packę.

- Paczkę, Pyziaczku?

- Packę, Gabrielo, packę. Deseczka z uchwytem, do wygładzania zamurowanej ściany. ~ Będziemy murować?!

- Jasne. Grupy ESD już nie ma, ale sobota po południu należy do ciebie. Nie masz pojęcia, jak mi głupio było dziś w domu.

- Mnie też było nieswojo. Nawet kupiłam słone paluszki na wypadek, gdyby ktoś...

- No widzisz, widzisz. To co, pozwól, że zdejmę jeszcze sweter... i zabieramy się do murowania, póki tej paniusi nie ma w domu.

- Dawaj sweter, ja powieszę...

- Och... Gab-Gabrysiu...

- Hę?! - O co chodzi?!

- O. Nic. Nic. Chodźmy już do pokoju.

W kuchni zagrzechotały garnki szorowane przez Idę, która, niestety, była już całkowicie zdrowa, gdyż żadna siła nadprzyrodzona nie wysłuchała jej błagań o następną chorobę zakaźną lub choćby o przewlekłe suchoty. Zasadzona do mycia naczyń po obiedzie umilała sobie

140

to obrzydliwe zajęcie na różne sposoby. W chwili gdy usłyszała dzwonek Pyziaka, odkręciła wodę i podstawiła pod jej strumień garnek z widelcami, by uzyskać efekt dźwiękowy symulujący gorliwe zmywanie. Następnie stanęła za drzwiami kuchni i przez szparkę podglądała Gabrysię i Janusza, żywiąc nadzieję, że wreszcie ujrzy coś ciekawego. Spotkał ją jednak srogi zawód. Rozmawiali trywialnie o cegłach! Co prawda, kiedy Gabńela wieszała sweter, Pyziak spojrzał z zachwytem na jej łydki, a potem przemówił do niej lirycznie i już chciał ją nawet objąć, ale ta głupia Gabriela ryknęła „Hę?!” takim głosem, że Pyziakowi ręce opadły i odsunął się, biedak, jak oblany kubłem zimnej wody. Zirytowana ciężkim niedorozwojem starszej siostry, Idą gniewnie trzasnęła garnkami i zabrała się do zmywania podczas gdy tamci poszli do pokoju, zachowując między sobą spory dystans. Zresztą, gdy tylko Pyziak zaczął hałasować, przesuwać meble i rozkuwać otwór za piecem, skończyło się sam na sam Gaby i Pyziaka, bo natychmiast pojawiły się w zielonym pokoju Nutria i Pulpa. Zaraz potem pisnęły drzwi od pokoju rodziców i nadciągnął ojciec Borejko z papierosem w zębach i papierzyskami w obu dłoniach zapytując, co się właściwie dzieje w tym domu.

- A! - rzekł życzliwie, wchodząc do pokoju. -Witam pana, Juliuszu. Pyziak, stojąc na blacie biurka, dosuniętego do ściany i przykrytego

starymi numerami tygodnika „Kultura”, ukłonił się grzecznie i omal

nie zleciał.

- Dzień dobry. Ale... ja nie jestem Juliusz, proszę pana - zarówno jego mina, jak i ton głosu wskazywały, że jest urażony, choć stara się to ukryć z przyczyn dyplomatycznych. Ustawiczne mylenie go z owym enigmatycznym Juliuszem, którego nigdy tu nie widział lecz który wciąż obecny był wśród Borejków, doprowadzało go do furii. W dodatku wciąż nie był pewien, czy Gabriela aby nie jest naprawdę zaręczona. Dlatego natychmiast poczerwieniały mu uszy, ponieważ przeraził się, że mogłaby ona posądzić go o zwyczajną zazdrość.

- U... - stropił się tata Borejko, którego uwadze nie uszły subtelne objawy przeżyć duchowych widoczne na twarzy Pyziaka. -Jak mogłem się tak pomylić. Pan ma przecież na imię... - zatoczył rozpaczliwie oczami. - Oczywiście... hm, Klaudiusz.

- Janusz - rzekł Pyziak ostrożnie.

141

- No, oczywiście! Jak mogłem zapomnieć. Najmocniej przepraszam! - sumitował się ojciec. - To wszystko wina mechanizmu skojarzeń... Ale teraz będę już pamiętał. Jak to miło z pana strony, że zatyka pan ten nieszczęsny otwór... przypuszczam, że ja bym nie potrafił. Proszę przyjąć wyrazy zachwytu i zawiści... panie Juliuszu.

Skinął głową z pogodnym uśmiechem i oddalił się spokojnie. Janusz wysłał za nim podejrzliwe spojrzenie, wreszcie ruszył brwiami i powrócił do rozkuwania ściany. Kiedy po kwadransie przestał walić młotkiem w dłuto, otwór za piecem był już czysty, poszerzony i znakomicie się nadawał do wypełniania go zaprawą i cegłami - przynajmniej do połowy głębokości.

Tymczasem, niedosłyszani wśród huku i zgrzytów, nadszeli Rob-rojek i Aniela. Najwidoczniej również czując się nieswojo bez sobotniego zebrania grupy ESD, przeprowadzili oni samorzutną składkę dwuosobową, kupili dziesięć pączków w prywatnej cukierni „Hanusia” i przywędrowali do Borejków.

Zanim zdołano zagotować wodę na herbatę, przyszła Joanna z wielką paczką od ciotki Feli, zawierającą pół świeżo upieczonego placka drożdżowego ze śliwkami. Była strasznie zziajana, bo wstydząc się iść przez ulice z nieelegancką paką w dłoniach, pędziła co sil, żeby jej przypadkiem nie zobaczył ktoś ze znajomych.

Zaraz potem zabrzęczał znowu dzwonek u drzwi i Pawełek z Danusią, którzy pędzili dotąd smutne i nudne chwile w mieszkaniu państwa Nowackich przy adapterze kwadrofonicznym i slajdach, obwieścili wszystkim z wielką radością, że ujrzeli przez okno, jak Joanna zasuwa sprintem z jakimiś papierami i od razu wiedzieli, że coś się święci.

Tym sposobem Grupa ESD skompletowała się znowu i pracę nad zatykaniem dziury w ścianie odłożono do czasu, gdy wszyscy się posilą.

Do oczyszczonego z gruzu biurka dosunięto stół i oba meble przykryto dwoma różnymi obrusami. Przyniesiono wszystkie krzesła i stołki z całego mieszkania. Poukładano na talerzach pokrojony placek, pączki i słone paluszki, ustawiono szklanki i kubki z gorącą i pachnącą herbatą oraz różnorodne, a z reguły nieco wyszczerbione talerzyki

142

deserowe. Wreszcie wszyscy, łącznie z Idą, Nutrią, Pulpą i rozbawionym nagle ojcem, zasiedli do jedzenia.

- Dobre pączki nie są złe.

- Otóż to, otóż to.

- Gabrielo, jedz pączki, nie wstydź się. Czuj się jak u siebie w domu, skarbie.

- He-he-he-he.

- Ludzie, co to za uczta. Ja się rozpływam.

- W „Uczcie Trymalchiona” - zabrał głos tata Borejko - Petroniusz opisuje, jak podano do stołu pieczonego dzika, w całości. Wokół niego leżały wypieczone z ciasta warchlaki. Kiedy zaś przekrajano jego brzuch...

- Tego dzika?

- A kogóż by, panie Robercie, przecież nie Petroniusza. Otóż, kiedy przekrajano jego brzuch, ze środka wyfrunęło stado kwiczołów i...

- Uuujejku, tata, co za ohyda.

- Idą ma rację, tato. Przestań...

- Co wy, dziewczyny, to ciekawe.

- O, słuchajcie głosu rozsądku. Panie Juliuszu, moje uznanie. Sam Trymalchion zresztą mawiał, prostak jeden, że nawet podczas jedzenia należy okazywać swą miłość dla wiedzy.

- Tu bym się z nim zgodził, proszę pana.

- Czy to prawda, że Petroniusz opisał w tej „Uczcie” Nerona?

- To nie dowiedzione, lecz prawdopodobne. Panie Juliuszu, gratuluję znajomości przedmiotu.

- Patrzcie na Pyziaka, jak się ucieszył.

- Robciu, nie bądź zazdrosny. Jak chcesz, żeby cię pan Borejko pochwalił, to poczytaj Petroniusza.

- Ja, Anielciu? Ja? A może razem poczytajmy?

- Ha! Ja czytałam!

- Proszę pana, a ja nie. I co było dalej z tą ucztą?

- O, nie! Tato, ja cię proszę, tylko bez szczegółów. Przecież to skrajna obrzydliwość. Komu jeszcze herbaty?

Ojciec nie pohamował się jednak i przytoczył ze szczegółami i soczystą barwnością opis uczty u Trymalchiona, nie pomijając całego wieprza obwieszonego girlandami kiełbas ani ugotowanego cielęcia z hełmem na głowie, ani wielu innych uciesznych niezwykłości. Herbata

143

miała szalone powodzenie, pączki i ciasto rychło stały się tylko wspomnieniem, konwersacja osiągała pułap coraz wyższy, lecz niestety, trzeba ją było kończyć, ponieważ czas mijał nieubłaganie. Lepiej zaś było zamurować wiadomy otwór przed powrotem sąsiadki.

Wiedziano, że nie wróciła ona jeszcze, ponieważ nie słychać było dotychczas szczęku i pisku owych ogromnych żółtych drzwi z klatki schodowej. Ponieważ pani Szczepańska zamykała je równie uparcie, co beznadziejnie, i ponieważ była w tej czynności raczej, niestety, odosobniona, charakterystyczny zgrzyt potężnego zamka był w podświadomości Borejków nieodłącznie związany z osobą sąsiadki.

Dziewczęta sprzątnęły ze stołu i odniosły naczynia do kuchni. Biurko przykryto na powrót gazetami i dosunięto do ściany. Janusz Pyziak, który dzisiaj robił wszystko, by poruszyć wyobraźnię Gabrysi, a także, w miarę możności, i jej serce, złowił najpierw kątem oka jej spojrzenie, a potem podbił się sprawnie z podłogi i wdzięcznym podskokiem znalazł się na blacie biurka. Tam stanął jak posąg renesansowy, z lekko przygiętym kolanem i wyrazem niedbałego zadowolenia na swej renesansowej twarzy.

- Te, koleś, uważaj, bo fikniesz kozła - powiedziała na to szydercza Gabriela, wobec którego to dowodu zakamieniałej obojętności Pyziak odwrócił się gwałtownie i począł mieszać kielnią w przygotowanej misce z zaprawą.

Tata Borejko, dla którego z chwilą wygaśnięcia konwersacji towarzystwo Grupy ESD przestało być interesujące, pożegnał wszystkich obecnych łaskawymi słowy i udał się w zacisze swego księgozbioru. Nutria uczuła potrzebę natychmiastowej kąpieli, więc podążyła do łazienki, śpiewając tkliwie pieśń o Hucie Katowice; Pulpa zaś, czując się nieco samotnie w gronie osób dorosłych, porzuciła je bez wahania dla swych lalek i misiów.

Każda z pozostałych w zielonym pokoju osób zajęta była swoimi sprawami. Robrojek patrzał tkliwie na Anielę, Aniela zaś czytała znalezioną przy okazji przesuwania biurka powieść Jane Austen pod tytułem „Emma” i świat cały dla niej nie istniał. Pawełek podrzucał na dłoni cegłę, Danusia snuła mu do ucha narzekania, że poświęca jej coraz mniej uwagi, a Joanna Borejko patrzała na to z boku i myślała, że ona na pewno nie dręczyłaby tak tego cudownego chłopca. Natomiast Idą, siedząc cichutko jak zając pod miedzą, pochłonięta była obserwowa-

144

niem renesansowego Pyziaka i tej idiotki swojej siostry. Obserwacje jednakże nie przyniosły jej nic prócz irytującego zawodu. Gabrysia patrzała, owszem, na ramiona renesansowego Pyziaka, lecz na jej twarzy nie było śladu emocji, a wyłącznie zniecierpliwienie.

- To co, Pyziaczku, zamuruj ścianę i cześć - powiedziała despotycznie.

- Proszę uprzejmie - rzekł Pyziak. - Już się robi. Podaj cegłę. Chlapnął zaprawą, wyrównał, położył cegłę, a potem drugą.

- Cholera, wiecie co - powiedział. - Czuję się jakbym zamurowywał grobowiec.

Wszyscy spojrzeli na niego z zaskoczeniem.

- Co ty gadasz - zaśmiał się Paweł.

- A ja myślę, że coś w tym jest - oderwała się od lektury Aniela. -Powiedziałabym, że zamykamy tej pani okno na świat.

- Bzdura - śmiał się Paweł.

- Zupełna bzdura - poparła go Gabrysia. - Jazda, Pyziaczku, bez sentymentów. Zamuruj donosicielce ten peryskop.

- Kiedy mi głupio... mam uczucie, jakby Mazepa tam siedział.

- Patrzcie na Pyziaka, jaki poetyczny.

- Ja, Robciu? Ja poetyczny? - obraził się Pyziak. - Proszę bardzo. Podaj cegłę.

I w ciągu dziesięciu minut otwór w ścianie został pięknie i fachowo zamurowany.

3

Wieczorem tego dnia Gabrysia i Pyziak poszli do kina „Bałtyk” na seans nocny. Film był amerykański, z Dustinem Hoffmanem, i opowiadał o tym, jak źle i strasznie jest w USA. Niestety, sam film również był nie najlepszy, a że nie zawierał w dodatku scen lirycznych, Gabrysia poprosiła Pyziaka, by wyszli przed końcem.

Jak przystało na prawdziwego dżentelmena, Pyziak wyszedł za nią posłusznie, choć w głębi duszy klął soczyście, gdyż on osobiście lubił filmy gangsterskie, niezależnie od ich klasy i poziomu artystycznego. Niemniej, kiedy znaleźli się na ulicy, wywołał na swej twarzy wyraz pogodno-ugodowy i spytał, czy Gabrysia chciałaby

145

może pospacerować. Ona spojrzała na zegarek i stwierdziwszy, że jest jeszcze dość wcześnie (była prawie północ), zgodziła się na rundkę wokół Pałacu Kultury. Dla zdrowia, jak powiedziała. Żeby się dobrze spało. Pyziak na to cicho westchnął i powiedział miękkim głosem, że jeśli chodzi o niego, to on ostatnio sypia źle. Mianowicie najpierw nie może długo zasnąć, bo myśli - tu zawiesił głos, oczekując, że Gabriela zechce spytać, o czym to tak Pyziak myśli, i zamierzając jej odpowiedzieć: „nie o czym, tylko o kim, Gabrielo”. Lecz ona milczała, przytupując na pokrytym śnieżnymi krupami chodniku, więc Pyziak dodał, że jak już zaśnie, to, niestety, dręczą go smutne i melancholiczne sny i już chciał zagłębić się w szczegóły, kiedy Gabriela spojrzała na niego wilkiem i wydała z siebie krótki, jadowity chichot, a następnie spytała celnie, czy sny owe są dlatego tak dokuczliwe, że śni mu się cała drużyna juniorek, a jeśli nie, to może pojedynczo któraś z koleżanek szkolnych. Dodała też, że woń kwiatu jabłoni bywa dusząca jak cholera i wobec tego Janusz Pyziak przypomniał sobie poniewczasie, że nic tak dobrze na Gabrielę nie działa, jak milczenie. Ucichł więc i maszerowali razem, noga w nogę, przez pustą ulicę Armii Czerwonej, ku pomnikowi Mickiewicza. Oświetlony zegar na wieży Zamku wskazywał za kwadrans dwunastą, na Domu Partii łyskał czerwony napis, zachęcający do czytania „Gazety Zachodniej”, ulica była mocno oświetlona neonami oraz długimi szeregami lamp łukowych. Natomiast w parku za pomnikiem było ciemniej. Gabriela i Pyziak, nie porozumiewając się ani słowem, skręcili zgodnie w stronę parku, jakby oboje cierpieli na światłowstręt. Kiedy wszakże znaleźli się na asfaltowej alejce, Gabrieli nagle strzeliło do głowy, że dawno nie biegała na czas, i zaproponowała wyścigi do końca ścieżki, po czym rzuciła się w ciemną głąb alejki jak na bieżnię i pozwoliła Pyziakowi pierwszemu znaleźć się przed Operą, gdzie było nawet dość jasno i stosunkowo ruchliwie, jak na Poznań o pomocy, oczywiście. Przeszli przez jezdnię, obejrzeli beznadziejne fotosy w gablotach, pokiwali głowami i skręcili w stronę Teatralki. Tu stanęli na szczycie wzgórza i popatrzyli na dom, w którym na poddaszu świeciło się jeszcze okno Anieli. Gabrysia zauważyła, że pewnie Anielka nie może oderwać się od „Emmy” i będzie ją czytać do rana, i w tym momencie Pyziak po raz drugi przełamał milczenie.

- Gabuniu - powiedział, wziął ją za rękę, spojrzał jej w oczy, stracił dech, odzyskał go i wyznał: -Jesteś najbliższą mi istotą...

146

Na te słowa Gabrysia skamieniała, po ułamku sekundy otworzyła usta i odparła z miejsca:

- Powiedz to swojej cioci. - Po czym odchrząknęła, żeby móc mówić głosem nieco pewniejszym, i dodała: - Stary, czemu ty mnie z uporem klasyfikujesz jako gęś, to ja już naprawdę nie rozumiem.

- Co ma gęś do rzeczy? - powiedział Pyziak słabo.

- To, że nią nie jestem. Myślący człowiek nie daje się brać na plewy. Schowaj sobie swoje wytarte frazesy dla osób naiwnych.

- Wytarte?! Wytarte?!

- Wyświechtane, stary. Wyświechtane.

- Gabrielo, życzę sobie, żebyś nie mówiła do mnie per „stary”.

- Proszę uprzejmie. Masz prawo sobie życzyć. Ja też sobie życzę, żebyś mnie nie traktował stereotypowo.

- A jak?!

- W ogóle mnie nie traktuj, stary. W ogóle.

- Gabrielo, miałaś do mnie nie mówić per „stary”!!

- A słusznie. A jak byś wolał?

- Janusz! Janusz, do stu diabłów! Nie „stary”, nie „Pyziaczku”i nie „koleś”! Janusz! Albo-Jasiu...

- Żałosne, żałosne, koleś. Niech ci mówią „Jasiu” te wszystkie twoje... kwiatuszki. -To mówiąc, Gabriela wyrwała dłoń z ręki Pyziaka i ruszyła energicznym krokiem ku pobliskiemu skrzyżowaniu ulic Roosevelta i Dąbrowskiego.

Pyziak za nią.

- Kwiatuszki? Kwiatuszki. Jakie znów kwiatuszki?!

- Jabłoni. Stary, naprawdę lepiej byś milczał. Mówiłam ci tyle razy.

- Mówiłaś. Balona ze mnie robiłaś, kwiatuszku.

- Tylko nie to, Pyziak, nie jestem żadnym kwiatuszkiem!

- O, w istocie - rzekł Pyziak. - Kwiatuszkiem to ty nie jesteś. Dobitne to stwierdzenie zdziwiło nieco Gabrielę. Przystanęła pośrodku jezdni.

- Ach, nie?

- Nie - rzekł Pyziak mściwie. - Przypominasz mi raczej coś z warzyw. O, kalafior, stara. Kalafior. Jesteś tak pozbawiona wdzięku i romantyzmu jak on. Jesteś wcieloną prozą życia. Córka takiego ojca! Niestety. Mam cię odprowadzić pod dom czy już sama trafisz?

147

- O, sama trafię, dziękuję ci uprzejmie - odparła Gabrysia głosem zdławionym z urazy i odwróciwszy się na pięcie, zostawiła Pyziaka koło witryny „Foto-Angelo”.

W zasadzie chciało jej się płakać jak diabli, zapewne ze złości na durnego Pyziaka, chciało się jej też pobiec za nim i jeszcze coś wyjaśnić, nie wiadomo co, bo przecież to on (on, jasne!), on ją obraził i skrzywdził. Nurtowało ją też zaskakujące pragnienie, by zawołać za nim „Jasiu!” - lecz obejrzawszy się, zobaczyła jego wysoką sylwetkę już gdzieś koło skwerku przy „Merkurym”, wobec czego stłumiła w sobie wszystkie wyżej wymienione pragnienia i pobiegła do domu.

Wpadła do bramy i natychmiast w jej ciemnościach zderzyła się z kimś wysokim i masywnym.

- A! - wystraszyła się. - Kto to?

- Ja, Kaczmarek - szepnęła w mroku sylwetka, na głowie której po krótkiej chwili dało się już odróżnić berecik. - Z Komitetu Blokowego. Panna Gabrysia?

- Tak, ja, a co, nie ma światła?

- Cśśś! Jest, ale specjalnie wyłączyłem. Pani pamięta? Dziś sobota, północ. O tej porze miały być te hałasy w piwnicy.

- Faktycznie.

- Dobrze, że panią spotykam.

- Też się cieszę, ale teraz to już muszę iść do domu.

- A nie pożyczy mi pani kluczy do piwnicy? Ja mam, ale tylko od tego nowego wejścia, od drugiej strony. Jakbym miał od tego wejścia, tobym ich zaskoczył.

Gabrysia pogmerała w kieszeniach i wręczyła blokowemu kółko z kluczami. Ten zapalił malutką latarkę, oświetlił jej promykiem schody i zstąpił po nich do drzwi piwnicy. Chwilę gmerał przy kłódce, wreszcie ją otworzył.

- Zajdę drani od tyłu - wyszeptał i zgasił latarkę. - No to idę. W chwili gdy gasił latarkę, z głębi piwnic doniósł się głuchy łoskot, jakby otwierano, czy też zamykano, ciężkie drzwi.

- Aha! Już są! - szeptał blokowy. - Panno Gabrysiu, a nie poszłaby pani ze mną? Byłaby pani świadkiem w razie czego.

148

- Hm - rzekła Gabrysia z wahaniem.

- Co się pani boi - przynaglał pan z Komitetu Blokowego lękliwym szeptem. - Ja jestem z panią. No, idziemy?

- Dobra - zgodziła się Gabriela. - Powiem panu, że mi dzisiaj nic nie straszne.

- Cśś! Uwaga!

Znów hałas, łoskot, potem głuche turkotanie. Coś ciężkiego jechało po kamiennej podłodze piwnicy.

- Idziemy! - szepnął blokowy, łapiąc Gabrysię za rękę, -Jakby co, to pani rzuca się w tył i leci po pomoc. Może tatusia szanownego zawołać albo po milicję dzwonić. O, słyszy pani?

Zeszli w dół, słysząc dalekie pobrzękiwanie kluczy. Ktoś mówił rozkazującym szeptem, lecz z daleka trudno było rozróżnić słowa.

Na palcach, ostrożnie i cichutko, blokowy i Gabrysia zeszli po ceglanych schodach do samej piwnicy. Owionął ich zimny, suchy zapach typowy dla porządnej piwnicy w porządnym starym poznańskim domu. Pachniało też pyłem węglowym i naftą, i nagle, niespodziewanie - czosnkiem.

Drogę do piwnicy Gabrysia mogła przebyć po omacku, bo chodziła tędy po węgiel co najmniej kilka razy w tygodniu. Wiedziała, że korytarz piwniczny ciągnie się pod całym domem, po obu stronach mając oddzielone od siebie nawzajem ściankami boksy, z drzwiczkami zamykanymi na kłódki. Korytarz zakręcał następnie pod kątem prostym i w pewnym miejscu był przedzielony ścianką z desek, w której znajdowało się wejście, zawsze zamknięte.

Do tej to ścianki dotarli teraz Gabrysia i blokowy i ujrzeli, przedostające się przez szpary w deskach, światło latarki.

W tym świetle struchlała Gabrysia ujrzała oczy pana Kaczmarka. Były one wytrzeszczone ze strachu i pełne grozy. Poszła za jego spojrzeniem i ujrzała przez szparę stojącą tuż obok ścianki z desek wyładowaną taczkę. Pakunek, który ją wypełniał, owinięty był w jakieś szmaty, spod których wystawały krwawe szczątki, przykryte po wierzchu papierem, niegdyś białym, a obecnie splamionym posoką.

Gabrysia i blokowy schwycili się za ręce i nie zdołali uczynić już nic ponadto, gdyż za ich plecami gruby męski głos zapytał groźnie:

- Co to? Kto tu? Co wy tu robicie?

149

- Jezus Maria! - jęknął pan Kaczmarek cichutko i jedną ręka ściskając dłoń Gabrysi, drugą przesunął guziczek latarki. Promień światła przeleciał po grubym, puszystym swetrze, po zamszowej marynarce, po białym kołnierzu koszuli, spod którego wystawał jedwabny szalik, wreszcie oświetlił tęgą szyję i twarz mężczyzny stojącego przed nimi.

- O - powiedział blokowy z respektem. - Pan dyrektor.

- Co się pan tak skrada, co? - spytał sąsiad z drugiego piętra tonem kwaśnym i nawykłym do rozkazywania. - Po co pan tu łazi z tą panią? Zgaś pan to!

Zanim blokowy odpowiedział, drzwi w ścianie z desek otworzono z drugiej strony. Wyszedł człowiek w gumiakach.

- Panie dyrektorze, cholera, światła nie ma - powiedział.

- Chwileczkę, panie Szymuś. No, więc... co wy tu robicie? - elegancki dyrektor zwrócił się do blokowego.

- Chodzi o hałasy, panie dyrektorze - rzekł blokowy. - Jestem z Komitetu.

- Z jakiego Komitetu?!...

- Blokowego.

- Ach, blokowego.

- Są zaistniałe skargi od lokatorów na hałasy w porze nocnej, w piwnicy, i my, jako instancja...

- Dobra, dobra, panie blokowy.

- Musieliśmy zareagować...

- I tu pan reaguje, o tej porze?

- Panie dyrektorze... - wylazł drugi facet w gumiakach. - Pan pozwoli latareczkę, bo nawet kłódki nie widzę.

- Ja też mam latarkę - rzekł blokowy niezłomnie i razem z Gabrysia i latarką podążył za facetem w gumiakach. Po przebyciu drzwi w ścianie z desek znaleźli się w zamkniętym zakończeniu korytarza. Drugie wejście do piwnicy, to, które niedawno przebił dozorca, znajdowało się w czołowej ścianie i prowadziło na podwórze. Zawiewał teraz stamtąd lodowaty chłód, przeciągając przez cały korytarz. Pani Szczepańska miała rację, prosząc o zamykanie żółtych drzwi od schodów - ale teraz myśl ta nie zaprzątnęła Gabrieli ani przez sekundę. Gabriela stała drżąc

150

i z dreszczem na plecach wpatrywała się w upiorną taczkę, przyczynę nocnych hałasów.

Blokowemu też nie wyszła ona z pamięci. Co to jest? - spytał twardo wskazując latarką na krwawe szczątki

pod papierem.

- Cielak -mruknął pan Szymuś, mocując się z kłódką. - Poświeć no

oan tutaj, dobra? Panie dyrektorze, pan pozwoli tę dużą latarkę, teraz ją tu powiesimy. Trzeba podzielić mięsko i do lodówki.

Latarka, wisząca dotąd na ścianie z desek, została przeniesiona do wnętrza dyrektorskiej piwnicy.

- O Jezu... - usłyszała Gabrysia szept pana Kaczmarka. - Tyle dobra... tyle dobra...

- No, no, panie blokowy - przemówił ojcowskim głosem dyrektor.

- Nie puścimy pana przecież z pustymi rękami. Weź pan trochę tej kiełbasy, w nagrodę za obywatelską postawę, i dobranoc. Dla tej pani też coś się znajdzie, oczywiście.

- Nie potrzebuję - warknęła Gabriela.

- Pani też z Komitetu Blokowego? - spytał groźnie z ciemności głos dyrektora rąbiącego mięso tasakiem i ładującego je do szafy zamrażal-niczej, która stała przy ścianie piwnicy.

- Nie - odparła Gabrysia. - Ja tu w czynie społecznym.

- U - mruknął dyrektor. - No, niech się pani tak nie oburza. Przykro mi z powodu tych hałasów.

- Oj, te hałasy, te hałasy - wtrącił łagodnym a filuternym tonem pan Kaczmarek. - Lokatorzy się skarżą... że to niby w nocy spać nie mogą...

- Panie blokowy, nie bądź pan śmieszny - wyśmiał się pan Szymuś.

- Kiedy mamy wozić, w dzień? Żeby kto się dyrektorowi włamał! Nie wiesz pan, jacy ludzie teraz nieuczciwi się porobili?151

29 stycznia 78 niedziela

-^ ,, ^

. `r

- Gabuniu, czego ty taka zła chodzisz, istna osa.

- Ja? Nic podobnego, zdaje się cioci.

- To pomóż pierogi cedzić. Tylko ostrożnie, ostrożnie.

- Felu? - Ojciec Borejko wszedł do kuchni. - Czy prędko będzie obiad?

- A bo co? - krzyknęła ze złością ciotka Fela, dmuchając na palce, które poparzyła sobie wskutek raptownego wkroczenia szwagra. -Jak jesteś głodny, to pomóż, będzie szybciej!

- Kto mówił, że ja jestem głodny? - spytał z godnością tata Borejko. - Gabrysiu, czy ja mówiłem, że jestem głodny?

152

Córka rzuciła mu spode łba takie spojrzenie, że aż się zachłysnął.

- Dziecko, co ci jest?

- Nic!!! - odparła Gabriela głosem trucicielki. - Jak mnie jeszcze raz kto o to spyta, to nie ręczę za siebie.

- A co się stało?

- O, tato, radzę ci, daj spokój.

- Masz do mnie żal?

- O co?

- To ja pytam, o co.

- Ależ ja nie mam żalu do nikogo!

- Jeno do ciebie, niebogo - nie oparł się pokusie zacytowania ojciec Borejko. - A jednak wydaje mi się, Gabrysiu, że coś cię gryzie. Gabrysię gryzło sumienie oraz myśl o Pyziaku Jasiu. Lecz do tego nie przyznałaby się nawet przed sobą.

- O, jak chcesz, to ci powiem - wycedziła złym głosem. - Wczoraj w piwnicy widziałam całego cielaka i z dziesięć kilo kiełbasy. Wszystko to załatwił sobie sąsiad. Zastanawiam się, dlaczego u nas na obiad są dziś pierogi z serem i ziemniakami. Dlaczego nasze uczty Trymalchiona mają zwykle charakter duchowy?

- O, Gabrysiu - rzekł ojciec z wyrzutem, - Naprawdę nie wiesz, dlaczego?

- Wiem, wiem. Nie mamy pieniędzy. Zastanawiałam się jednakże, z jakiego powodu my ich nie mamy.

- A, to proste. Pecuniae oboediunt omnia, a ja umiem je zarabiać tylko w uczciwy sposób.

- Duma nie pozwala ci inaczej.

- Właśnie, córko sarkastyczna. Duma jest zawsze idiotycznym gestem, jeśli przyjąć punkt widzenia człowieka praktycznego. Znajdź chwilkę, to ci przeczytam, co na ten temat mówił Arystoteles.

- Ja wiem, tato, co na ten temat mówił Arystoteles...

- O, albo Marek Aureliusz.

- ...ale to było jednak parę lat temu.

- To nie ma nic do rzeczy - obruszył się ojciec. - Na ich etyce stoi cała etyka współczesna.

-Wątpię.

- Przepraszam, ale w co wątpisz, bo tó dla mnie niejasne.

153

- Że w ogóle istnieje etyka!!!

- Gabrysia, jak mówisz do ojca - zdenerwowała się ciotka Felicja.

- Cicho mi bądź zaraz, pierogi przelej zimną wodą i barszcz przecedź. I wołaj dzieci, żeby myły ręce.

2

Przy obiedzie, jak na złość, wszyscy mówili o Pyziaku. Zaczęło się od tego, że ciotka dostrzegła zamurowaną dziurę w ścianie. Aprobująca jej uwaga dała wszystkim obecnym, nie wyłączając ojca, a wyłączając Gabrielę, powód do wygłaszania peanów pod adresem tego niezastąpionego młodzieńca. Gabriela jadła ponuro, patrząc w talerz, a smakowite pierogi stawały jej w przełyku jak stygnący beton. Nie wiedziała też, jakimi słowy zawiadomić rozkochaną w Pyziaku rodzinę, że człowiek ten nie przestąpi już progu ich domu. Przeczuwała, że gdyby ojciec poznał ze szczegółami przebieg wczorajszej rozmowy, mógłby się zachować nieobliczalnie. Zbyt bowiem polubił Janusza ostatnimi czasy, by teraz zgodzić się bez protestu na brak tak chętnego i wiernego słuchacza.

Na szczęście temat rozmowy szybko się zmienił. Podano deser

- galaretka z mrożonymi truskawkami - i ciotka przemyciła aluzję, że wszystko drożeje, co skłoniło ojca do wdzięcznej wolty. Powiedział, mianowicie, że spotkał onegdaj w tramwaju wychowawczynię Nutrii. Zdumiona Gabrysia zapytała, jakim cudem rozpoznał wychowawczynię Nutrii, nie widząc jej przedtem nigdy w życiu. Ojciec zrobił niedbałą minę,

-ruszył brwiami i rzekł, że to nie on ją rozpoznawał, lecz vice versa, co zresztą nie było trudne, gdyż jechał właśnie z kolegą szkolnym, który bezustannie ryczał na całe gardło: „Borejko, stary chłopie!” i walił go po karku w przystępach czułości. Otóż, kiedy wreszcie ojcu udało się spławić kolegę, mamiąc go obietnicą rychłego spotkania, podeszła urocza dama z jasnym kokiem, podobna do jakiejś angielskiej aktorki, i spytała, czy może pan Borejko jest ojcem Natalii z I b, na co ojciec odparł, że wszystko się zgadza z wyjątkiem klasy, i gotów był dać się zabić za pogląd, że Nutria chodzi do klasy II. Na szczęście wychowawczyni przyszło do głowy, żeby uzgodnić z ojcem rysopis Natalii i wtedy wysiedli oboje na moście Teatralnym, gdzie przez następne dziesięć minut ojciec wysłuchał interesującej historii, jednocześnie poddając się dystyngowanemu urokowi, jaki emanował z nauczycielki.

154

Cała sprawa wyglądała następująco: zgodnie z odgórnymi dyrektywami wychowawczymi w klasie utworzono zespoły po siedem osób. Każdy zespół miał swego siódemkowego i Natalia właśnie też była siódemkową. Zadaniem takiej osobistości było obserwować kolegów ze swej siódemki podczas przerw i pod koniec każdego dnia lekcyjnego meldować wychowawczyni, które z dzieci było grzeczne, a które nie, które biegało na drugie piętro, a które łobuzowało w ubikacji, które skoczyło do kiosku po gumę do żucia, a które wdało się w bitkę.

Wychowawczyni, osoba na poziomie, nie respektowała powyższego zarządzenia zbyt rygorystycznie. Dopuszczała chętnie możliwość oględnych wygibasów moralnych, typu: „nie chcę skarżyć, niech on sam się przyzna” lub „nie zwróciłam szczególnej uwagi”. Jednakże, kiedy Nutria wróciła po chorobie do szkoły, nauczycielka zaobserwowała u niej zastanawiającą zmianę. Otóż meldunki Nutrii przez dwa pierwsze dni nie odbiegające od normy, w ciągu następnych dni zmieniły się w dość jadowite donosy, w dodatku, niestety, nie znajdujące pokrycia w rzeczywistości. Nutria mijała się z prawdą, a mówiąc ściślej i bez ogródek - łgała jak z nut na temat rzekomych przewinień koleżanek ze swej siódemki. Wychowawczyni sprawdziła to, podglądając dzieci na dużej przerwie. W rzeczy samej, Natalia chodziła po korytarzu osamotniona, z miną agresywną, i nie zwracała najmniejszej uwagi na swoją siódemkę, która dziewczyńskim zwyczajem zbiła się w stadko i grzecz-niutko spacerowała pod rączki, szepcząc sobie różne sekrety. Po lekcji Nutria oświadczyła, że jej siódemka na dużej przerwie zdemolowała spłuczkę w ubikacji i kupowała w sklepie PSS napój Orange. Gdyby to ostatnie przewinienie istotnie miało miejsce, winowajczynie zostałyby ukarane srodze, ponieważ sklep PSS znajdował się za niebezpiecznym skrzyżowaniem ruchliwych ulic, a zresztą uczniom nie wolno było oddalać się od budynku szkolnego w godzinach lekcyjnych. Jednakże nauczycielka na własne oczy widziała zachowanie Nutriowej siódemki na dużej pauzie, wobec czego dyplomatycznie zmieniła temat i uciszyła protesty pokrzywdzonego kalumniami zespołu. Jej pedagogiczny zmysł obserwacyjny mówił bowiem wyraźnie, że z dobrą, miłą i wrażliwą Natalią dzieje się coś niedobrego.

Wszystko to wychowawczyni I b opowiedziała ojcu Borejce marznąc w porywistym styczniowym wietrze, i dodała, że mimo trwających ferii problem nurtuje ją nadal. Pytała też, czy ojciec Natalii nie zauważył

155

czegoś niezwykłego w zachowaniu swej córki, i otrzymała odpowiedź że absolutnie niczego takiego nie spostrzegł.

Zakończywszy tę przydługą opowieść tata Borejko poprosił, żeby mu podano herbatkę, przypadkiem spojrzał na Gabrysię i żachnął się na widok kamiennego oburzenia, wyrytego na jej obliczu.

- O co znów chodzi, moje dziecko? - chciał wiedzieć.

- Tato - odrzekła mu Gabriela. - Wybacz, że będę okrutnie szczera. Gdyby którejś z nas wyrosły nagle ośle uszy, ty nadal twierdziłbyś, że nie zauważyłeś niczego niezwykłego.

Ojciec się ubawił.

- Na jakiej, pulchemma, podstawie podejrzewasz mnie o podobną hipokryzję?

- Hipokryzję? Ja nie twierdzę, że mijałbyś się z prawdą. Ja twierdzę, że naprawdę nic byś nie zauważył. Ojciec zastanowił się.

- Uważam, że jesteś w błędzie-orzekł po dojrzałym namyśle. -Tak, zdecydowanie jesteś w błędzie.

Gabriela zostawiła go w tym przekonaniu i poddała śledztwu Natalię.

- Powiedz no, o co chodziło z tą siódemką?!

- Nie wrzeszcz na nią, dobra?! - wtrąciła ze złością Idą. - Ty na wszystkich wrzeszczysz brutalnie, moja droga. Pozwól, że ja z Nutrią porozmawiam, mnie się ona przynajmniej nie boi.

W ciągu następnych pięciu minut każda z obecnych osób, nawet Pulpecja, usiłowała przeforsować pogląd o swoich wyjątkowych uzdolnieniach pedagogicznych, które pozwolą wyciągnąć z Nutrii oczekiwane zeznanie. Skutek był taki, że Nutria, dotąd siedząc ze spuszczoną głową i czerwonymi uszami, nagle zerwała się i wybiegła z pokoju, bucząc tragicznym basem: - Nie powiem! Nie powiem! Zabijcie mnie!

Widząc to ojciec zauważył, że akq'a wychowawcza spaliła na panewce i że wobec tego on idzie teraz wyciągnąć swoje membra putrida na tapczanie, ponieważ po tej śwince wciąż czuje nawroty senności.

Gabriela w zajadłym milczeniu sprzątnęła ze stołu i wyszła z domu, ponieważ miała wrażenie, że jeśli pozostanie tam jeszcze sekundę, to niechybnie kogoś pobije.

156

O godzinie piętnastej trzydzieści był film w kinie „Olimpia”. Ruchem zdecydowanym i gniewnym Gabrysia zmięła gazetę z pro-eramem i energicznie ruszyła w stronę ulicy Grunwaldzkiej. Kino Olimpia” mieściło się w okazałym budynku Domu Kultury MO, tuż mży skrzyżowaniu ulicy Grunwaldzkiej z ulicą Matejki. Było stąd niedaleko do szpitala na Przybyszewskiego, toteż - kiedy skończył się film „Niewierna żona”, pokazujący zgniliznę moralną średnich klas mieszczańskich we Francji - nogi Gabrieli same poniosły swą właścicielkę w kierunku zachodnim, ku szpitalowi.

Mama siedziała tym razem na korytarzu, w zacisznym załomku murów, pod oknem.

Jej czerwony fotel usytuowany był dokładnie pod wielkim ponurym linorytem, ofiarowanym zapewne szpitalowi przez wdzięcznego grafika—ozdrowieńca.

Na okolicznych fotelach, na krzesełkach i ławeczkach pod ścianą widać było szemrzące grupki bladych pacjentek, a także czerstwe, czerwone od mrozu, tryskające zdrowiem oblicza odwiedzających. Korytarz był długi, wysoki i obszerny - gmach szpitala pochodził z okresu, kiedy jeszcze normy budowlane służyły ludziom, a nie odwrotnie. Twarz mamy zaświeciła jak blade słoneczko przy końcu tej mrocznej trasy.

- Cześć, żołądkówko.

- Cześć, Gabusiu.

- Jak leci?

- Mnie dobrze. A tobie nie najlepiej, jak widzę.

- Widzisz to, naprawdę?

- Z punktu. Z punktu. Nos ci się ciągnie po ziemi, a w oczach masz gniew.

Nie wiadomo dlaczego, Gabrysi to pochlebiło.

- No, to mów - powiedziała mama, sadzając córkę w sąsiednim fotelu i klepiąc po ręce.

- Ten Pyziak.

- Pyza.

- Jaki Pyza. Pyziak. Janusz.

- Pokłóciliście się?- ucieszyła się mama.

157

- Uhm. - Głupio było mówić mamie o wszystkim. Ale komuś przecież trzeba było powiedzieć.

Gabrysia stłamsiła opory i patrząc w bok, jąkając się i gryząc paznokcie, opowiedziała mamie wszystko, co zdarzyło się jej ostatnio z Pyziakiem. Zwięźle nakreśliła tło, precyzyjnie odmalowała charakter Janusza, przytoczyła słowo w słowo wszystkie jego wypowiedzi, opisała malowniczo spojrzenia, gesty i uśmiechy, streściła swoje domysły i podejrzenia, i wreszcie podsumowała stwierdzeniem, że nie wie, co o tym sądzić, i prosi mamę o radę.

- O radę? - upewniła się mama i ciaśniej otuliła się szpitalnym szlafrokiem.

- Tak. Mamo, powiedz mi koniecznie, jakie są symptomy prawdziwej miłości. Po czym mam rozpoznać, czy Pyziak mówi mi prawdę, czy też cynicznie nabiera?

- Myślę, że on nabiera - powiedziała z przekonaniem mama, pragnąc gorąco, by wspomnienie uwodzicielskiego Pyzy jak najspiesz-niej zatarło się w pamięci córki. - A co do symptomów, nie mam doświadczenia. Osobiście byłam zakochana kilkakrotnie, ale zawsze bez najmniejszej wzajemności.

- Naprawdę?!

- Tak jest. Z perspektywy lat rozumiem, żechłopcy bali sięmniejak ognia, ponieważ byłam bardziej niż oni energiczna. Rzecz dziwna;

z reguły zakochiwałam się w dziarskich i żądnych czynu dynamicznych brunetach. A oni mnie z reguły żywiołowo nie cierpieli. Przełom nastąpił dopiero, kiedy poznałam waszego ojca.

- Aha - mruknęła Gabriela ze zrozumieniem.

- Właśnie. Więc, jak widzisz, doświadczenie moje ogranicza się do jednego tylko przypadku, i to nietypowego. Na randkach wasz ojciec rozmawiał ze mną głównie o Alkaiosie z Mityleny, twórcy strofy alcejskiej, a jedyne dygresje, jakie czynił, dotyczyły utworów religijnych Tibullusa. Kiedy podsunęłam mu delikatnie, że mogli byśmy się pobrać, powiedział: „O, z przyjemnością” - i opisał mi szczegółowo rzymskie obyczaje weselne.

- Ten nasz tata! To takie duże dziecko.

- O, moja droga - oburzyła się mama. - Nie bardziej niż inni. W gruncie rzeczy wszyscy jesteśmy duże dzieci, mam tu na myśli naszą wieczną potrzebę akceptacji i nasz głód uczucia. Zauważ, że każdy z nas

1-58

„st w petoi szczęśliwy tylko wówczas, kiedy go pochwalą oraz kiedy kocha i jest kochany. Od dzieciństwa do grobu. Różnie tylko się przedstawiają powody, dla których nas chwalą, oraz osoby, które chcemy kochać. Nie ma człowieka, którego by nie można rozbroić stosując te dwa zabiegi.

- No, powiedzmy, że koloryzujesz.

- Nic podobnego. Spróbuj. Spróbuj na przykład polubić panią Szczepańską i dać jej to do zrozumienia. Tatami opowiedział o waszej aferze z ESD. Gabrysiu, nie bądź taka bezwzględna. Zamiast wygłupiać się z eksperymentalnymi sygnałami dobra, spróbuj po prostu być dobra bez eksperymentów.

- No, ale myśmy zeszły z tematu. Miałaś mi coś poradzić w związku z Py... to jest, z Jasiem.

- Ojciec mówił, że Pyza ma na imię Juliusz.

- Nie, Janusz.

- Wiesz, on ma takie oczy, że ja bym mu nie wierzyła na twoim miejscu.

- Ach, tak? - mruknęła Gabrysia, kryjąc zawód.

- Zdecydowanie. Ty lepiej w ogóle nie myśl o chłopakach. Ucz się pilnie, doskonal swój umysł i duszę, a jak przyjdzie czas, że się zakochasz, to od razu będziesz wiedziała, że to jest to.

- Nie takiej rady od ciebie oczekiwałam, szczerze mówiąc.

- Ja wiem. Oczekiwałaś ode mnie, że nie znając Pyzy poradzę d, żebyś mu uwierzyła. Ach, lebiego, przecież ja go widziałam raz, i to przez pięć minut.

- Wystarczyło, żeby się do niego uprzedzić, co?

- Czy ja mówiłam, że jestem do niego uprzedzona?

- Nie, nie mówiłaś - powiedziała gorzko Gabriela. -Ale nie mówmy już o tym, bo on i tak ze mną zerwał. Powiedział, że jestem podobna do kalafiora. Do kalafiora!

- Tak, to jednak bez wątpienia bardzo obraźliwe porównanie.

- To czemu się śmiejesz?!

- Bo jest też śmieszne. Gabuniu, wcale nie jesteś podobna do kalafiora. Jesteś podobna do całego pęczka rzodkiewek. Ten twój Pyza niema oczu. Słuchaj, czy wiesz, że w najbliższym tygodniu wychodzę ze szpitala?

- Co?! Hurrra!!'.

159

- Uch! Nie ściskaj tak, bo brzuch mnie boli.

- A sanatorium?

- Nie jadę. Jestem już zdrowa, co się będę obijać po jakichś sanatoriach. Muszę wrócić do domu i zająć się tym wszystkim.

- Czy to nie z mojego powodu ta nagła decyzja?

- Jaka znów nagła? Nic podobnego - mama spojrzała na Gabrysię z ukosa i jej oczy zaświeciły błękitnie i radośnie. -Aha, a czy pamiętasz, że za dwa dni imieniny ojca? No, leć do domu i nie martw się, wszystko będzie dobrze.

4

Stanowczo mama miała właściwości żywej wody z cudownego źródła. Gabriela wracała do domu zreanimowana, wyleczona ze wszystkich zmartwień z problemem Jasia Pyziaka na czele. Jednakże na moście Teatralnym nastrój ten uległ odmianie, gdyż przechodząc koło przystanku ujrzała charakterystyczną wysoką sylwetkę z orlim profilem. Pyziak czekał na tramwaj naprzeciwko sklepu z obuwiem. Stał twarzą do hotelu „Merkury”, więc oczywiście nie mógł nie dostrzec, jak Gabrysia idzie przez jezdnię. A jednak spojrzał na nią jak na powietrze, bez śladu jakiejkolwiek emocji na twarzy. Gabrieli zamarł na ustach półuśmiech pólprzyzwolenia i żeby ukryć jego ślady, wytarła nos rękawiczką. Minąwszy Pyziaka przeszła przez jezdnię za wysepką tramwajową i koło sklepu z obuwiem spojrzała na witrynę. Pyziak widziany w szybie był równie niezłomnie odwrócony w inną stronę, a jego plecy demonstrowały swą prostą i dumną linią, co myśli o Gabrieli ich właściciel.

„No cóż - pomyślała Gabrysia. - Szkoda. Ale nie będziemy się przecież przejmować nieobytymi koszykarzami”. Postanowiła jednocześnie wypisać się z sekcji koszykarskiej, ponieważ znoszenie podobnych fochów na każdym treningu, gdy szatnie juniorów i juniorek sąsiadują ze sobą, a wyjście w ogóle jest jedno, byłoby zdecydowanie okropnością.

Zdawało się jej ponadto, że wszystko gra i że Pyziak wraz z jego minami i grubiaństwem nie istnieje dla niej jako problem. Przyszła do domu, zdjęła botki, wrzuciła kurtkę na szczyt wieszaka i poszła do kuchni, żeby napić się herbaty. Wszystko z zupełnym spokojem.

160

Po drodze minęła uchylone drzwi łazienki i ujrzała Nutrię siedzącą w wannie pełnej wody i płaczącą cicho, lecz rozpaczliwie.

Normalną reakcją Gabrieli na płacz którejś z sióstr była lekka irytacja i obrzydzenie. Ale dziś była dziwnie wrażliwa na cudzą niedolę. Stojąc w pustym mieszkaniu pod drzwiami łazienki, Gabriela zadała sobie pytanie, czy mama miała rację, nazywając ją bezwzględną. Nigdy Gabrysia nie patrzała na siebie z tej strony. Zawsze uważała się za osobę dobrą i miłą. Teraz, na widok samotnej, małej dziewczynki płaczącej tak beznadziejnie w ogromnej wannie pełnej wody, Gabriela z rumieńcem wstydu pojęła, że nigdy dotąd nie rozmawiała z Nutrią tak, jak przystało starszej siostrze. Nigdy nie miała dla niej czasu, pokpiwała, krzyczała, strofowała i poganiała, i nie próbowała zrozumieć, co się dzieje w rudej głowie tego tak przecież kochanego stworzonka.

Nawet teraz nie bardzo umiała wejść po prostu do łazienki, by zagadnąć Nutrię czy jakoś ją pocieszyć. Tak zrosła się już ze swoim pokrzykującym i poszturchującym stylem, że za nic nie mogła przełamać się i wykrzesać z siebie nieco zwyczajnej czułości.

- Maluszku - powiedziała wchodząc jednak do łazienki i serce jej się ścisnęło na widok Nutriowej reakcji. Mała w mgnieniu oka dała nurka i wystawiła z wody głowę dopiero po dłuższej chwili. Wtedy już na jej buzi nie było śladów łez, tylko jednolita mokrość. Zapłakane, zaczerwienione oczy rzuciły lękliwe spojrzenie spod rudych, przylepionych do czoła kosmyków.

- Kochanie - powiedziała Gabriela drżącym głosem. - No, wyjdź już z tej wanny.

Zdjęła z wieszaka wielki ręcznik kąpielowy i otuliła Natalię, stawiając ją przed sobą na stołku. - Co słychać? - spytała.

- Nic - krzywy, bojaźliwy uśmiech. Gabrysia wytarła siostrę do sucha.

- Dlaczego płakałaś?...

Nutria milczała. Była chudziutka. Nawet przez grubą tkaninę ręcznika czuło się jej żebra i wystające obojczyki. Gabrysia narzuciła ręcznik na szczuplutkie ramiona i raptem, porwana falą miłości, Przytuliła do siebie Nutrię ze wszystkich sił.

- Yh... Ududu-dusisz mnie - sieknęła dziewczynka.

- No to powiedz, dlaczego płakałaś. Chwila ciszy.

161

- Bo się wstydzę... -cicho szepnęła Nutria i, uwolniona z potężnego uścisku starszej siostry, opuściła wzrok.

Gabrysia poprawiła ręcznik na jej ramionach i jego krawędzią otarła czoło siostry. Spływała po nim woda z mokrej grzywki.

- Wstydzisz się? Tego, co w szkole?... No, ale powiedz... dlaczego tak kłamałaś? Powiedz mi spokojnie, ja już... nigdy nie będę na ciebie krzyczeć.

- Jak wróciłam do szkoły po śwince, to moja siódemka mnie już nie chciała. Bo Joasia była lepszą siódemkową niż ja.

- A ty chciałaś być nadal siódemkową... tak?

- Tak. Bo chciałam, żeby mnie lubiły. Ale one nie chciały mnie słuchać, chociaż pani powiedziała, że znów jestem siódemkową.

- Więc zaczęłaś kłamać i donosić?

- Tak - szepnęła Nutria i rozpłakała się znowu. - Nie mogłam ich zmusić, żeby mnie polubiły... więc zrobiłam to, żeby mnie chociaż... zauważyły.

„Zupełnie jak pani Szczepańska” - błysnęło w głowie Gabrysi.

- Natalia, nie becz - powiedziała uroczyście.

- Tak mi wstyd... - płakała Nutria. - Nie mogłam przestać... nie wiem dlaczego... wierzysz mi, Gabuniu? Ja nie jestem zła, naprawdę... Już nigdy nie będę... nigdy, nigdy, nigdy!

- Oczywiście, że nie będziesz - powiedziała Gabriela z mokrymi oczami. - Uczymy się przecież na własnych błędach, no nie? Po feriach pójdziesz do szkoły i ja jeszcze pomyślę, co powinnaś zrobić. Przeprosisz koleżanki albo wiesz co? Urządzimy wspaniałe przyjęcie i wtedy przeprosimy twoją siódemkę. Tak czy inaczej, na pewno ci przebaczą. I nie martw się, wszystko będzie dobrze.

Gabrysia powtórzyła te słowa mamy i było to jak magiczne zaklęcie. Nutria rzuciła się Gabrysi na szyję, ucałowała z dubeltówki i nawet poróżowiała, jakby weszło w nią żyde. Starsza siostra pomogła jej się ubrać, wysuszyła rudą czuprynkę i czesząc ją pomyślała, że przecież zachowanie Nutrii było od początku całkowicie zrozumiałe, tylko nikt nie umiał wpaść na właściwy trop. Trzeba było dopiero, by ona, Gabriela, poczuła się dzisiaj nieszczęśliwa i odtrącona, żeby pojęła uczucia Natalii. Przecież i ona sama była dzisiaj agresywna i niedobra, nawet dla ojca.

- No, Nutria, uszy do góry-powiedziała głośno.-Mama ma rację. Wszyscy jesteśmy duże, smutne, niedobre dzieci. Czy ja ci w ogóle mówiłam, że mama niedługo wraca?

162

31 stycznia 78 wtorek

Gabrysia postanowiła upiec wspaniały tort. Nutria i Pulpecja, którym na czas przypomniano o zbliżających się imieninach ojca, uparcie i wytrwale ściuboliły rozmaite laurki, powiastki, wycinanki i figurki z plasteliny, a Idą dziergała chusteczkę z mereżką, które to dzieło sztuki ojciec miałby ewentualnie nosić w butonierce. Nie zważając na podłe docinki wszystkich trzech sióstr, które tłumaczyły J6J, ze tato posiada wprawdzie bajeczne mnóstwo różnych eleganckich przedmiotów, ale na pewno nie posiada butonierki. Idą dłubała igiełką w batyście, a łzy żalu kapały jej na mereżkę.

163

- Życie jest krótkim pasmem smutku i cierpienia - wyznała cicho pociągając nosem i gęsto mrugając powiekami.

W ciągu dwóch dni druga już siostra płakała w obecności Gabrieli.

- Iduś, nie martw się, wszystko będzie dobrze - powiedziała więc serdecznie. - Czy ty płaczesz z powodu mereżki?

- Nie, z powodu ogólnej depresji - wyjaśniła Idą. - Mężczyźni to podłe zwierzęta.

- A, to tak - zgodziła się Gabrysia dość zajadle.

- I Waldzio, i Klaudiusz. Obaj podlece.

- I Pyziak. On też. No, nie martw się, upiekę tort i życie będzie weselsze - powiedziała Gabriela mocnym głosem. - Chcieć to móc. Tort będzie pulchny, pachnący, ociekający czekoladą, pełen orzechów, migdałów i wszystkiego.

- Hę - powiedziała Idą z powątpiewaniem.

- Co za „hę”? Myślisz, że nie potrafię? Zresztą, na wszelki wypadek zabiorę się do tego już dziś. Jak się nie uda, to jeszcze jutro będzie czas.

Zapadła cisza. Idą melancholijnie mereżkowała, Gabrysia wróciła do swojej fizyki. Nutria i Pulpa gdzieś w oddali bawiły się w aptekę, w której nie ma połowy lekarstw. Za oknem z wolna zapadał cichy

zmierzch zimowy.

Kiedy w tej ciszy zadzwonił telefon. Idą i Gabriela skoczyły do przedpokoju jak pchnięte tą samą gigantyczną sprężyną o potężnej mocy. Obie jednocześnie dopadły aparatu i obie jednocześnie się nań rzuciły. Gabriela była jednak silniejsza i to ona zawładnęła słuchawką.

- Hallo? - jej głos był romantyczny, namiętny i tkliwy.

- Dzień dobry, tu Klaudiusz - rzekł łamliwy tenor w słuchawce.

- A! - burknęła Gabrysia normalnym głosem. - Już proszę Idę.

- O, nie, może nie trzeba... Chciałbym mówić z panem Borejko.

- Wyszedł - odrzekła Gabriela już całkiem niegrzecznie i przygarnęła ramieniem płaczącą rzewnie siostrę, która trzymając dotąd ucho przy jej uchu, niewątpliwie wszystko słyszała. - Proszę dzwonić wieczorem.

Odłożyła słuchawkę.

- Widzisz - załkała Idą na jej piersi. -Ja chyba jestem jakaś ułomna.

- Co. za bzdury. Dlaczego ułomna?

- Każdy chłopak mnie porzuca.

- Nic podobnego-Gabrysia poklepała Idę po rudej łepetynie.- Po prostu Klaudiuszek przeniósł uwagę na tatę. Ojciec świetnie umie

164

rozmawiać z chłopakami. To pewnie dlatego, że chciałby mieć i synów. Zauważ, że wszyscy chłopcy, co do nas przychodzą, są ojcem zafascynowani.

- A widzisz. To może być to.

- Tylko! Pamiętasz Waldusia?

- Ja miałabym nie pamiętać Waldusia?

- Walduś panicznie bał się mamy. A ojca?

- Absolutnie nie. Rozmawiali o Hipokratesie, bo Walduś marzył, że zostanie lekarzem, a ja... - zatkała Idą -ja miałam być pielęgniarką i u jego boku...

- Nie płacz, on niewart twych łez. Uląkł się świnki, kanalia. Ale Klaudiusz, Idusiu, Klaudiusz jest jeszcze do odzyskania. Przecież ty również miałabyś do powiedzienia coś na temat antyku.

- Słusznie - powiedziała Idą z nagłą werwą. - Czekaj no, niech on tylko tu przyjdzie. Już ja mu powiem o Apostacie, tylko najpierw sobie o tym poczytam. Oko mu zbieleje.

- Tę słabość chłopaków do naszego taty należy inteligentnie wykorzystać - z namysłem rzekła Gabriela. - Przypomnij ojcu, żeby zaprosił Pyziaka na swoje imieniny, a ja mu podszepnę o Klaudiuszku.

- Zgoda. Gaba, jesteś geniuszem. Nie tylko piękna, ale inteligentna, mądra i utalentowana.

- Zgadza się - powiedziała radośnie Gabriela. - Jak Aspazja z Miletu.

- Ciociu, cześć, tu Gaba.

- Co tam znowu, nie daj Boże?...

- Nie, nic takiego. Obiad odgrzałam, pyszny był. Teraz chciałabym upiec dla ojca tort, na imieniny.

- Tort? Rany boskie, Gabriela, ty się lepiej do tego nie bierz. Jak kto ma takie maślane łapy, to lepiej niech piłkę kopie.

- Oj, ciociu, ciociu, ja przecież gram w kosza. To jest piłka ręczna. Jak mi ciocia nie da przepisu na tani i szybki tort, to wezmę przepis z tej starej książki i na pewno mi się nie uda.

- Gabriela! On ci się nie uda i tak.

165

- Więc niech mi ciocia da tani przepis. Przynajmniej produktów mniej się zmarnuje.

- Tak - powiedziała ciotka. -To brzmi rozsądnie. No dobrze, więc słuchaj. Kostka margaryny...

- Już piszę, już. Kostka margaryny...

- Cztery łyżki mleka, cztery łyżki kakao...

- Ciociu, skąd ja wezmę kakao, przecież tego nigdzie dostać nie można.

- Stoi tam u was w szafce nad zlewem, wysuszone na kamień. Będzie w sam raz. Pisz dalej. Półtorej szklanki cukru...

-Tak...

- Włożyć do garnka i raz zagotować. Ma zabulgotać, jasne?

- Jasne. Ale co ma zabulgotać?

- Wszystkie produkty, włożone do garnka.

- Razem mają zabulgotać?

- Razem. Potem trzeba to ostudzić i dodać jedno żółtko.

~ A co z białkiem?

- Boże, daj mi cierpliwość. Gabrielo, białko należy oddzielić od żółtka i wlać do miseczki.

- Aha. Co się ciocia gniewa, ciociu, ja naprawdę chcę być dobrą gospodynią.

-Hm! Dobrze. Pisz dalej. Odlać z masy pół szklanki...

- Czego pół szklanki?

- Tej masy! Po upieczeniu posmarujesz nią tort.

-.Aha.

- Do masy w garnku dodać trzy żółtka...

- A białka do miski.

- Szybko się uczysz.

- A widzi ciocia. Chcieć to móc.

- Dalej - półtorej szklanki mąki, proszek do pieczenia, skórkę otartą z cytryny. Wymieszać, dodać pianę z tamtych czterech białek.

Znowu wymieszać, i wlać do formy.

- Co tak ciocia głos zniżyła?

- Bo to już koniec. Koniec przepisu. I obleciał mnie strach, że podpalisz dom.

- No, to jeszcze zobaczymy. To pa, ciociu, dziękuję za przepis i zadzwonię, jak upiekę. 166

- Gabrysiu, dziecko kochane...

- Tak?

- Błagam cię, uważaj na siebie.

- Ciociu, spokojnie. Postanowiłam być kobieca. I dlatego wszystko się uda. Wszystko!

Pieczenie tortu Gabriela zaczęła od wyszorowania kuchennego stołu. Następnie wyrzuciła z kuchni wszystkie siostry i zamknęła się od wewnątrz na klucz. Potem przygotowała garnek i wszystkie potrzebne produkty, wreszcie, zerkając co chwila w przepis, przystąpiła do czynności właściwej. Roztopiła w garnku produkty opisane w pierwszej części recepty i z napięciem czekała, co będzie dalej. W tym momencie rozległo się pukanie do drzwi, więc wrzasnęła:

- Nie przeszkadzać! - i energicznie pomajtała łyżką w ciemnej pachnącej masie. Na jej powierzchni ukazał się bąbelek i Gabrysia zastanowiła się, czy należy go uznać za zwiastuna rychłego zabulgotania całości, czy też jest to wynik przemieszczenia się masy pod łyżką.

Za drzwiami głos Idy wywrzaskiwał coś o telefonie. - Cicho! Nie ma mnie! - krzyknęła Gabrysia nerwowo, bo ujrzała drugi bąbelek, a za nim dwa następne - małe, ale niewątpliwe. Czy to już? Czy jeszcze nie? Dylemat stawał się coraz poważniejszy. Masa od spodu podejrzanie posykiwała, bąbelków przybywało, lecz nie słychać było żadnego odgłosu. - Chyba zadzwonię do ciotki - powiedziała Gabriela do bąbelków. A wtedy z głębi czekoladowej masy wypłynął jeden gigantyczny bąbel i wszystko razem w sposób niewątpliwy zabulgotało.

Gabriela zdjęła garnek z ognia i triumfalnie zaniosła go na parapet otwartego okna, żeby masa wystygła. Po czym zajęła się ubijaniem piany, czerpiąc niezwykłą satysfakcję z faktu, że mimo wszystko nie przypaliła garnka.

Po kwadransie starannej pracy wszystkie składniki zostały połączone, a proszek do pieczenia, starannie przebadany pod kątem podobieństwa do sody oczyszczonej, wsypany został do ciasta. Można było teraz ^ać je do formy.

167

Tak, ale gdzie była forma?

„Wiedziałam, że coś nawali” - tak wyglądała pierwsza myśl Gabrieli. W rzeczy samej, w całym domu nie było tortownicy. Były formy do babek, keksów i cwibaków, ale żadna z nich nie wchodziła w rachubę, gdyż Gabriela miała zupełnie inne wyobrażenie o swoim wypieku. Miał to być tort. Okrągły i duży.

„No i co teraz? - pomyślała z przygnębieniem. - Sekundę, Gaba, nie bądź babą, jakieś wyjście się znajdzie. Pożyczymy tortownicę od sąsiadów”.

Umyła ręce i poszła po prośbie. Uważając, by nie pomylić dzwonków i nie trafić przypadkiem na panią Szczepańską, nacisnęła guzik przy nazwisku „Gadomscy”. Państwo Gadomscy byli to cisi staruszkowie, mieszkający gdzieś w głębiach wspólnego z panią Szczepańską wewnętrznego korytarza. Kiedy otwarły się drzwi i pani Gadomska stanęła w progu, Gabrysia zrozumiała, że jej misja niekoniecznie musi zakończyć się powodzeniem. Staruszka nic bowiem nie słyszała - kręciła tylko nerwowo guziczkiem aparatu słuchowego.

- Czy mogłabym pożyczyć od pani tortownicę? - spytała Gabriela głosem tubalnym, ale bez rezultatu, ponieważ aparat słuchowy sąsiadki wciąż nie działał. Jednocześnie w głębi wewnętrznego hallu, na wprost wejścia, otworzyły się drzwi pokoju pani Szczepańskiej i ona sama dostojnym krokiem przeszła ku mieszczącej się po lewej stronie drzwi wejściowych niedużej spiżarni. Podczas gdy Gabrysia ponowiła próbę porozumienia się z panią Gadomska, pani Szczepańską pozorowała mozolne otwieranie kłódki, by wreszcie powiedzieć w przestrzeń:

- Ja mam tortownicę.

Gabrysia osłupiała, uszczypnęła się w rękę i uzyskawszy przekonanie, że nie śpi, powiedziała słabo:

- O, dziękuję. - Na co pani Szczepańską błyskawicznie poradziła sobie z kłódką i zapuściwszy dłoń w głąb spiżarni, wydobyła stamtąd solidną, nieco tylko przyrdzewiałą, najwyraźniej przedwojenną, okrągłą formę.

4

Po godzinie tort był gotów. Ponieważ wykonanie kremu przekraczało na razie możliwości Gabrieli, przekrojone warstwy ciasta zostały posmarowane konfiturą. Po wierzchu oblała go Gabriela

168

pozostawioną uprzednio w szklance czekoladową masą, co dało artystyczny efekt brunatnego polśniewania na wszystkich obłościach i krawędziach. Ozdobiony orzechami wyglądał tak cudownie, że przybyłe do kuchni trzy siostry wydały z siebie trzy zgodne okrzyki zachwytu i natychmiast chciały jeść. Trzeba im było dopiero uprzytomnić, że tort jest prezentem imieninowym dla ojca, by natychmiast zmieniły zdanie i z pełnym poświęceniem zrezygnowały z degustacji. Tort został schowany do spiżarni, kuchnia wywietrzona z upojnej woni, a wszystkie naczynia umyte starannie, by najmniejszy nawet ślad nie przywiódł ojca do podejrzeń względem imieninowej niespodzianki.

- Gabusiu, Aspazja przy tobie to zwyczajny wycirus - oświadczyła Idą. - Powinnaś upiec jeszcze jeden taki.

- Gabusiu, upiecz, upiecz, bo nie starczy dla wszystkich.

- No, dobra - zgodziła się Gabrysia. - Tortownicę oddamy jutro.

- Upiecz, upiecz jeszcze jeden. Jutro w południe, zanim tata wróci z pracy.

- Upiekę, macie moje słowo - powiedziała łaskawie Gabrysia.

Ojciec wrócił do domu pod wieczór i dostał zaraz obiad, odgrzany, ale smaczny. Nutria i Pulpecja dokonywały nadludzkich wysiłków, by nie wygadać tajemnicy - tyczyło to zarówno tortu, jak i ich własnych prezentów, już gotowych, zapakowanych w przybrudzone bibułki l poupychanych w szafie pod bielizną pościelową. Kiedy więc tato siedział za stołem w zielonym pokoju i jadł zupę jarzynową, dziewczynki kręciły się wokół niego i wzdychały, zatykały sobie nawzajem usta, trącały się łokciami i kopały w kostki, słowem, czyniły wszystko, by wyglądać normalnie, osiągając oczywiście efekt wręcz odwrotny. Ktoś mniej niż tata Borejko bujający w obłokach byłby z pewnością zauważył, że coś się dzieje, a następnie odgadłby bez trudu przyczynę zamieszania. Jednakże ten niesłychany człowiek nie tylko nic nie spostrzegł, ale nawet nie pamiętał, że ma nazajutrz imieniny. Rozmyślał głęboko przy jedzeniu i bąkał coś nieuważnie, jednym uchem słuchając, co mówi do niego Gabriela.

-- Tato, uważaj - mówiła Gabriela.

169

- Słucham cię, słucham, moje dziecko.

- Jaki jutro dzień miesiąca?

- A, wiem - ucieszył się ojciec. - Wypłata.

- Pierwszy lutego. Masz imieniny.

- Ja? No, cóż... - rzekł ojciec niezdecydowanie. -To miło, czyż nie? Może trzeba by kupić coś do jedzenia, bo na pewno przyjdzie paru przyjaciół... Kupcie jakiś tort czy coś.

W tym miejscu Nutria i Pulpecja wyleciały z pokoju zanosząc się kwikiem pełnym szczęścia.

- Włciśnie - Gabriela spojrzała wymownie na Idę. - Przypuszczam, że przyjdą też nasi koledzy. To znaczy, oni mają wielką ochotę przyjść i złożyć ci życzenia, ale są onieśmieleni. Mógłbyś ich zachęcić, doprawdy.

- Ależ oczywiście - ożywił się ojciec. - Będzie mi bardzo miło.

- Klaudiusz będzie dzwonił dziś wieczorem, a Janusz... no, gdyby Janusz zadzwonił...

- Jakby zadzwonił, to go zaproś, co, tatusiu? - wsparła Gabrysię Idą, - Oni obaj są tacy nieśmiali...

- Czy grupa ESD też zamierza mnie uhonorować? - spytał rozweselony ojciec.

- A życzyłbyś sobie?

- Czemu nie. Miłe dzieciaki.

- To dobrze. Przyjdą i oni - powiedziała Gabriela. Podała ojcu drugie danie i poszła do telefonu, ponieważ musiała się natychmiast porozumieć z kuzynką Joanną w pilnej sprawie kobiecej.170

1 lutego 78 wtorek

Dzień imienin ojca Borejki był uroczysty nawet pod względem pogody: dął patetyczny wiatr, ołowiane chmury odjeżdżały szybko na wschód, niebo lśniło głębokim kobaltowym błękitem, a słońce wyżywało się na zaspach świeżutkiego śniegu. W południe, kiedy Gabrysia wracała ze szkoły, niosąc w jednej ręce torbę z książkami, a w drugiej siatkę pełną zakupów, śnieg już co prawda nieco stopniał, ale za to na niebie nie było ani obłoczka.

W domu czekały już niecierpliwe Pulpa i Nutria, które ostatnio musiały zostawać same w mieszkaniu i którym nie wolno było ruszać się 2 niego ani na krok, dopóki ktoś ze starszych nie wrócił. Gabrysia dała un Jeść, ubrała ciepło t pozwoliła wyjść na podwórze. Podsunęła im, że

171

powinny zbudować wielkiego bałwana, i miała nadzieję, że to je zajmie na jakiś czas. Zamierzała bowiem upiec nie tylko drugi tort, ale i dwie babki-puchatki. Jak twierdziła kuzynka Joanna, nie było jeszcze na świecie łatwiejszego w wykonaniu ciasta. Gabrysia odwiedziła Joannę wczorajszego wieczora, zamierzając prosić ją o radę w kwestii odzieżowej. Joanna odradziła kuzynce żółtą suknię z firanki jako zbyt już wieczorową i przełamawszy odruchy skąpstwa, sama zaproponowała Gabrysi, że pożyczy jej swoją wspaniałą spódnicę w kolorach ziemi i ów szeroki sweterek z niekonwencjonalnym dekoltem. Gabrysia przełamała opory i dumę, i oto właśnie strój ów leżał teraz na tapczanie, rozpostarty starannie, i roztaczał wokół siebie atmosferę romantyzmu i nadziei.

Gabrysia - nie wiadomo dlaczego - pewna była, że Pyziak się dziś odezwie. O zbliżających się imieninach była wszak mowa już kilka razy i w końcu tata nie uczynił Pyziakowi nic złego. Intuicja kobieca mówiła Gabrieli wyraźnie, że dziś rozstrzygnie się coś ważnego. A czegóż by to określenie miało dotyczyć, jak nie Pyziaka... to jest, Jasia?

W dwie godziny później mieszkanie Borejków wibrowało zmieszanymi woniami czekoladowego tortu i śmietankowych babek. W zielonym pokoju, na stole przykrytym wspaniale wyprasowaną serwetą, pyszniły się lśniące lukrami ciasta, a także leżała paczuszka od Idy i kilka niechlujnych zawiniątek od Pulpeta i Nutrii. Trzy siostry były wymyte, uczesane jak anioły i ubrane najczyściej jak można. Gabriela, wciąż jeszcze w bezpretensjonalnych dżinsach i fartuchu, zmywała w kuchni naczynia.

Umyła tortownicę, wytarła do sucha i postanowiła zaraz ją oddać pani Szczepańskiej.

Już była przy drzwiach, kiedy nie sterowany rozumem impuls pchnął ją z powrotem do kuchni po nóż i talerzyk, a następnie do zielonego pokoju, gdzie trzy siostry nabożnie stały wokół stołu, powstrzymując się nawzajem od oblizywania lukru. Gabrysia podeszła i bez namysłu wbiła nóż w jeden z tortów, wydobywając sieknięcie grozy z trzech naraz siostrzanych gardeł. Odkroiła piękny kawał i ułożywszy ciasto na

172

ręcznie malowanym, porcelanowym talerzyku -jedynym, jaki pozostał z kompletu po babci - bez słowa wyjaśnienia wyszła z mieszkania.

pani Szczepaóska otworzyła natychmiast potem, jak przebrzmiał energiczny sygnał dzwonka u jej drzwi. Najwidoczniej znów szukała czegoś w spiżarni - paliło się tam światło, rozjaśniając z lekka mroczną głąb hallu, a sama pani Szczepańska odziana była w niepokalany fartuszek.

- To ja - powiedziała Gabrysia. - Dzień dobry. Fani Szczepańska milczała niepewnie.

- Bardzo dziękuję za tortownicę - dodała Gabrysia i uśmiechnęła się bez najmniejszego trudu. W tejże chwili pojęła różnicę między Eksperymentalnym Sygnałem Dobra a prawdziwym uśmiechem: ten ostatni był naprawdę zaraźliwy. Przynajmniej w wypadku pani Szczepańskiej. Słaby, niepewny, mimowolny, a nawet ukradkowy - ale jednak był to uśmiech, który zmienił nie do poznania tę zaciętą, obojętną, smutną twarz.

- Upiekłam - powiedziała Gabriela, śmiejąc się już z całego serca. -Upiekłam dwa wspaniałe torty... i przyniosłam, żeby pani spróbowała. To mój debiut. Jestem z niego dumna... i proszę. Wyciągnęła rękę z talerzykiem i podała sąsiadce. Pani Szczepańska nie powiedziała ani słowa, tylko najpierw obejrzała podejrzliwie talerzyk, potem ciasto, przyjęła jedno i drugie i nagle zamrugała gwałtownie okrągłymi, czarnymi oczami. Postawiła talerzyk na półce spiżarni, zgasiła światło i zajęła się zamykaniem kłódki.

O godzinie czwartej po południu w drzwiach zazgrzytał klucz i solenizant wkroczył do domu, niosąc bukiet biało-czerwonych goździków. Bukiet był tak olbrzymich rozmiarów, że nasunął podejrzenie, iż zapłacono zań z kasy państwowej, co potwierdził ojciec, wyjaśniając, ze goździki owe otrzymał dzisiaj w swojej bibliotece, z najlepszymi życzeniami od współpracowniczek. Kwiaty te kupiono na przywitanie zagranicznej delegacji, która jednakże nie takie widać bukiety ceniła, bo zostawiła je na stole konferencyjnym.

173

- Kochany tato, wszystkiego najlepszego! - wykrzyknęły chórem Borejkówny, odbierając ojcu jego kurczowo ściskany bukiet i wiodąc go do zielonego pokoju. Tu zdjęły z niego płaszcz, kapelusz i szalik, podstawiły pod rodziciela krzesło i patrzyły z lubością na jego minę, wyrażającą wstrząs i kompletne zaskoczenie.

- Co to? - spytał wreszcie ojciec w sposób mało błyskotliwy.

- To Gabrysia upiekła! - zawrzasnęly Nutria i Pulpa, po czym rzuciły się wręczać swoje paczuszki. - Sto lat! Niech żyje nam w dniu imienin!

- I dłużej! - dodała Idą.

W paczuszkach znajdowały się: królewna z plasteliny, ilustrowana powieść dwustronicowa pióra Nutrii pod tytułem: „Przygody dobrej dziewczynki”, praktyczne nosidełko do igieł, wykonane z pudełka od zapałek i złotego papieru, wycinanka przedstawiająca tatusia na traktorze oraz wyszarzały banknot stuzłotowy, noszący ślady długotrwałego moczenia. Kiedy rozczulony niemal do łez ojciec Borejko uporał się już z tym majdanem, kiedy już wycałował dwie smarkule i wychrząknął całe wzruszenie, podeszła Idą ze swojąmereżką, powodując nowy napływ rozrzewnienia, i jakby nie dość było wzruszeń na trzepocące ojcowskie serce - zgrzytnął klucz w drzwiach, rozległy się lekkie, stukające obcasami kroki i na progu pokoju stanęła mama w rozwianym płaszczu i z rozwianym włosem.

4

Tego to już nie spodziewał się doprawdy nikt.

Mama stała sobie na progu i zaśmiewała się z efektu, jaki uczyniło jej wejście, a śmiała się tak długo, że nagle osłabła i gdyby nie stryj Józeczek, który przyskoczył do niej zaraz z tyłu i podtrzymał, byłaby pewnie usiadła na dywaniku. Zaraz więc położono ją na tapczanie, podparto poduszkami, okryto pledem, wycałowano i poddano eksplozji pytań. Oczywiście - zmusiła lekarzy, żeby puścili już ją do domu, ponieważ koniecznie chciała wrócić, i to właśnie dziś. Miała to być niespodzianka, i dlatego powiedziała o tym przez telefon tylko Józeczkowi i Feli, którzy byli tak dobrzy i przyjechali po nią swoim fiacikiem. Czuje się znakomicie, tyle że jest głodna, bo musiała czekać, aż Józeczek przyjedzie po pracy, a obiad szpitalny już jej nie przysługiwał.

174

Natychmiast wszczął się ruch, Gabriela poleciała do kuchni i łamiąc ręce, zaczęła szukać broszurki „Choroba wrzodowa żołądka”, żeby wykombinować coś obiadowego dla mamy, póki co nalała mleka do szklanki i przypomniała sobie, że przecież i ojciec jeszcze nic nie jadł. Więc zaczęła chaotycznie podgrzewać mu obiad, biegając co chwila do pokoju, by upewnić go, że zaraz zostanie nakarmiony, to znów, by zanieść mamie paczkę biszkoptów i zapytać, czy może jeść ziemniaki puree, i wreszcie dopiero przytomna interwencja ciotki Feli uratowała zupę pomidorową przed niechybnym zwęgleniem.

Nakarmieni Gabrysinymi ciastami stryjostwo wyszli po półgodzinie, wychwalając pod niebiosa nowo odkryte talenty bratanicy. Dla skołowanej mamy nastała krótka chwila relaksu. Postanowiła więc przebrać się w domowe rzeczy i zmyć z siebie charakterystyczną woń szpitala. Ta czynność mamy przypomniała Gabrysi, że wszak miała się dziś przeobrazić w kobietę elegancką.

Poszła do pokoju dziewczynek, niosąc z sobą cudowne przedmioty, które miały jej pomóc w dokonaniu owej metamorfozy.

Owszem, dekolt w tym sweterku był niekonwencjonalny. Gabriela zastanowiła się, czy przymiotem elegantki jest aby na pewno połowicznie goły biust, i doszła do wniosku, że niekoniecznie. Sprawę można zlikwidować przy pomocy szaliczka. Co do spódnicy w kolorach ziemi, sięgała ona Gabrysi po połowy łydek, choć na Joannie wisiała aż do podłogi. Jednakże ogólny efekt był zachwycający. Gabrysia poszła do lustra w przedpokoju. Uczesała się przy pomocy grzebienia i nawet szczotki, pogrzebała w torebce Idy i wyjęła stamtąd zielone mazidło oraz -nomen omen! -perfumy „Kwiat jabłoni”. Rozpyliła je na sobie hojnie, pomalowała mazidłem powieki na kolor zielony, uznała, że wygląda jak jaszczurka, starła farbę z oczu i poszła się przebrać. Cudowny strój Joanny nie nadawał się bowiem do pracy przy wycieraniu wody z podłogi kuchennej. Pulpa zmieniła dziś miejsce swych eksperymentów. Łazienka była zajęta przez mamę, ona zaś musiała sprawdzić, czy plastelina nie tonie, po czym zapomniała o eksperymencie i teraz na podłodze w kuchni wody było po kostki. Ledwie się z tym Gabrysia

175

uporała, zadzwoniono do drzwi i w kilku kolejnych ratach zwaliła się Grupa ESD z kwiatami, ale bez Pyziaka. Za to po chwili nieśmiałe pyknięcie w dzwonek oznajmiło przybycie Klaudiusza - wątłego chłopiny z loczkami blond. Został on natychmiast zaanektowany przez uszczęśliwioną Idę, która z niecierpliwością doczekała końca składania życzeń, a zaraz potem wymanewrowała Klaudiusza w kąt pokoju. Tam zastawiła mu wyjście fotelem, usadziła go wygodnie, podała talerzyk pełen ciast i rozpoczęła swoje expose na tematy antyczne. Tymczasem tata Borejko przyjmował życzenia od Grupy ESD, wysłuchiwał niezbornego wykonania pieśni „Sto lat”, wreszcie z rezygnacją poddał się podrzucaniu w górę przez kilka par młodzieżowych ramion przy wtórze gromkich okrzyków „Niech żyje!”

Nadciągnęła świeżo umalowana mama, więc uczczono jej szczęśliwy powrót nowymi okrzykami. Wreszcie wszyscy dostali talerzyki z tortem i babką, zasiedli również na podłodze, gdyż oczywiście krzeseł wystarczyć nie mogło, i pierwsza fala pochwał przetoczyła się przez pokój wezbraną falą... a ten podły Pyziak nie nadchodził, by wszystko to usłyszeć i zachwycić się nowo odkrytą kobiecością Gabrieli oraz jej romantycznym wdziękiem.

Nerwowe oczekiwanie i utrzymywanie się w motylim nastroju sprawiło, że Gabriela zapomniała przebrać się wytwornie. Wyczerpało ją ono także do tego stopnia, że kiedy po upływie dwóch godzin, idąc z kuchni do zielonego pokoju z nową baterią herbaty, usłyszała typowy dla Pyziaka dzwonek, zamiast tkliwego wzruszenia odczuła wyłącznie zimną furię. Otworzyła drzwi wejściowe łokciem, ujrzała zaśnieżonego gościa i bez słowa wpuściła go do korytarza, zamykając drzwi zręcznym kopnięciem. Na widok jego uśmiechu pełnego wyższości moralnej zastanowiła się, czy nie huknąć go w łeb tacą.

- Wytrzyj nogi - powiedziała przez zęby.

Pyziak posłusznie zadreptał na wycieraczce koło lustra.

Gabriela zdjęła kamienne spojrzenie z jego butów i poszła do

rozwrzeszczanej Grupy ESD. Postawiła tacę z herbatą na stole i wróciła

gościnnie do przedpokoju.

Pyziak właśnie mozolił się z przeładowanym wieszakiem.

- Dawaj - burknęła Gabrysia, wzięła od niego kurtkę i celnym rzutem umieściła ją za szczycić piramidy okryć zimowych. Odwróciła

176

się, złowiła zachwycone spojrzenie, a w następnej chwili już znajdowała się w uścisku Pyziaka, czując jego zmarznięty policzek przy swoim.

- Co robisz - chciała warknąć, lecz wypadło to dość słabo. - Co robisz ty... ohydny uwo...

- Gabrielo - rzekł Pyziak nie zwalniając uścisku. - Chciałem ci powiedzieć, że kalafior też jest kwiatem. Właśnie wyczytałem to w encyklopedii przyrodniczej. Nie dość tego. Życie bez kalafiora jest praktycznie niemożliwe. Zawiera on nieprawdopodobną ilość soli mineralnych, wapnia i witamin. Nie sposób odżywiać się przez całe życie kwiatami. Zresztą, czymże byłaby róża, gdyby miała woń kapusty. Ty natomiast ślicznie dzisiaj pachniesz.

- Kapustą czy kalafiorem? - spytała Gabrysia, szamocząc się dla przyzwoitości. Zimny nos Pyziaka znalazł się naraz koło jej ucha.

- Nie... jakby... fiołkami... - odparł Pyziak głosem zdławionym.

- Nie wyrywaj się, bo i tak cię nie puszczę.

- To ja zawołam tatę.

- To zawołaj - rzekł Pyziak niezłomnie.

- Albo mamę - dodała Gabrysia i z żalem stwierdziła, że Pyziak rozluźnił uścisk i już tylko trzyma ją za rękę.

- O - rzekł z wahaniem. - Mamusia w domu?

- Owszem - odpowiedziała Gabrysia i zajrzała mu głęboko w oczy.

-Ale myślę, że jakoś to przeżyjesz... Jasiu.

Z pokoju dobiegło gromkie „sto lat” oraz nieco znużony śpiew taty Borejko: „Jak szybko mija życie, jak szybko mija czas...” Tata demonstrował właśnie młodzieży repertuar imieninowy swojego pokolenia. Gabrysia nabrała powietrza w płuca, ponieważ nie miała wprawy w całowaniu się z nikim, a co dopiero z Pyziakiem, i właśnie zupełnie zabrakło jej tchu. Nagły dzwonek u drzwi wprawił ją w panikę, wyrwała się z ramion swego Jasia i szarpnęła za klamkę, jednocześnie przygładzając nerwowo włosy.

No i któż to stał na progu, z nieśmiałym uśmiechem na ustach, z talerzykiem ręcznie malowanym w dłoni i spoczywającą na nim tabliczką wedlowskiej czekolady?

- To ja - powiedziała pani Szczepańska, wręczając Gabrysi talerzyk. - Wszystkiego najlepszego dla tatusia. I dziękuję za tort - był naprawdę wspaniały.

Poznań grudzień 1978

177

Spis treści

31 grudnia 1977, sobota

1 stycznia 1978 ........

2 stycznia 78 ...........

7 stycznia 78 ...........

11 stycznia 78 ...........

12 stycznia 78, czwartek

14 stycznia 78 ...........

15 stycznia 78, niedziela 21 stycznia 78, sobota .

28 stycznia 78, sobota .

29 stycznia 78, niedziela 31 stycznia 78, wtorek l lutego 78, środa ....

---