Pieniądz jest to powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonywana jest wymiana produktów i usług. Istota pieniądza przejawia się w jego czterech funkcjach: -jako środek wymiany *jako jednostka obrachunkowa *środek płatniczy *środek przechowywania bogactwa. Koszt posiadania pieniądza- Km=(r-π0)-( -π0)=r Km-koszt przechowywania bogactwa w formie pieniądza; r-nominalna stopa oprocentowania obligacji państwowych; π0-oczekiwana stopa inflacji; r- π0-realna stopa oprocentowania obligacji. Popyt na pieniądz jest to ilośc pieniądza, na jaką istnieje zapotrzebowanie zgłaszane przez podmioty gospodarcze Wielkość popytu na pieniądz zależy od:*wielkość produkcji różnych dóbr, *liczba zawieszonych transakcji * przeciętny poziom cen produktów i usług, *nominalna i realna stopa oprocentowania środków pieniężnych(inflacja), *kosz posiadania pieniądza, *koszt zmiany jednych aktywów na inne. Ilościowa teoria pieniądza-równanie Mishera M*Vm=P*Qtr Motywy zgłaszania popytu na pieniądz *popyt transakcyjny -gotówka na bieżące wydatki,*popyt prezentatywny-na nieprawidłowe wydatki(''czarną godzinę'')*popyt spekulacyjny- . W praktyce można zintegrować popyt przezornościowy z transakcyjnym. Ltr=f(P*Y) ; L=Ltr+Ls ; L=f(py,r) . Popyt na pieniądz rośnie, gdy rośnie nominalny dochód narodowy,a maleje, gdy rośnie nominalna stopa procentowa. Neoilościowa teoria pieniądza - realny popyt na pieniądz to inaczej popyt na realne zasoby pieniądza, czyli zasoby nominalne odniesione do średniego poziomu cen. Równanie popytu na pieniądz w ujęciu realnym - L/P=f(Y,r) Powstanie i funkcje banków: *przyjmowanie zwrotnych wkładów pieniężnych (depozytów) w zamian za odsetki, *udzielanie kredytów dla przedsiębiorców, osób fizycznych, *świadczenia usług finansowych zwycięzców z obiegiem pieniądza jako środka cyrkulacji i środka płatniczego, *kolekcja pieniądza. Funkcje banku centralnego:*posiada monopol na emisję pieniądza. *bank banków. *bank państwa. *stabilizuje rynki finansowe. *wspóluczestniczy w realizacji polityki pieniężnej państwa. Celem polityki pieniężnej NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen która jest niezbędna do zbudowania trwałych fundamentów długofalowego wzrostu gospodarczego.Bank centralny wykorzystuje instrumenty oddziaływania na podaż pieniądza w celu prowadzenia polityki ekspansywnej i restrykcyjnej. Polityka monetarna ekspansywna (polityka taniego pieniądza -zwiększyć ilośc pieniądza w obiegu), *obniżenie stopy rezerw obowiązkowych ,* obniżenie stopy redystrekcyjnej(oprocentowanie nałożone na bank przez bank centralny), *skup papierów wartościowych . Polityka monetarna- reguluje ilość pieniądza w obiegu decyzje banku centralnego dotyczące podaży pieniądza.Bank centralny jest kredytodawcą. Polityka monetarna restrykcyjna- (ograniczenie ilości pieniądza w obiegu) poprzez zwiększanie stóp procentowych, zmniejszanie inflacji, *podniesienie stopy redystrekcyjnej, *podniesienie stopy rezerw obowiązkowych, *sprzedaż papierów wartościowych przez bank centralny. Polityka neutralna- brak wyraźnie określonego charakteru polityki pieniężnej Podaż pieniądza(M)- ilość pieniądza dostępna w obiegu M=mBm ; 1/stopa rezerw obowiązkowych=MNOŻNIK. Wysokość mnożnika zależy od stopy odbytku gotówki z systemu bankowego oraz od stopy całkowitych rezerw bankowych. Podaż pieniężna zależy: *wprost proporcjonalnie od bazy monetarnej, *od stopy obytu gotówki z systemu bankowego, *stopy rezerw obowiązkowych *od stopy procentowej(im wyzsza ta stopa,tym wyzsze sa dla bankow koszty utrzymania rezerw dobrowolnych, a tym samym nizszy jest poziom tych rezerw i wieksza podaz pieniadza. MODEL ISLM- Analiza krotkokresowa,analiza skutków polityki fiskalnej i pieniężnej. Wydarzenia na rynku pieniądza skorelowane sa ze sferą realną gospodarstw.* Stopa procentowa nie tylko kształtuje rozmiary popytu i podaży pieniądza,ale również ma wpływ na popyt globalny, a tym samym i na dochód narodowy. *Z drugiej strony dochód narodowy wpływa na rynek pieniężny i stopę procentową. Krzywa IS- zbiór różnych kombinacji Y i r, przy których rynek dobór znajduje się w równowadze. Ruchy wzdłuż krzywej IS: obniżenie stóp procentowych to wzrost globalnego popytu. Nachylenie IS zależy od wrażliwości popytu na zmiany stopy procentowej(MPI,m)Nachylenie negatywne(dotyczy polityki fiskalnej)(dobra i usługi IS->AD=Y). Przesunięcia krzywej IS:* wzrost optymizmu przedsiębiorstw ocenie kształtowania się przemysłu zysków* wyższe szacunki gospodarstw domowych w odniesieniu do ich przyszłych dochodów*wzrost wydatków państwa*polityka fiskalna. Krzywa LM- *zbiór różnych kombinacji Y i r, przy których rynek pieniężny znajduje się w równowadze, *wzrost globalnego popytu to wzrost także popytu na pieniądz, a to prowadzi do wzrostu stopy procentowej na rynku pieniądza. Nachylenie pozytywne,zależy od wartości popytu na pieniądz na zmiane dochodzi i r.(dotyczy polityki monetarnej) LM->LS=LD.Efekt tłumienia- ->wzrost podaży pieniądza->obniżenie stopy procentowej->wzrost popytu inwestycyjnego i popytu konsupcyjnego =wzrost popytu globalnego.->wzrost dochodu zapewniajacego rownowage->wzrost popytu na pieniadz->wzrost stopy procentowej rownowazacej rynek pieniezny->krzywa popytu globalnego przesuwa się w dół(spadek Y) Zjawisko wypełnienia- -> wzrost wydatków państwa->wzrost globalnego popytu->wyzszy dochod zapewniajacy rownowage->wzrost popytu na pieniadz->wzrost stopy procentowej->ograniczenie popytu inwestycyjnego i konsupcyjnego-krzywa popytu przesuwa się w dół(spadek Y) Wypieranie-ograniczenie wielkości popytu konsupcyjnego i inwestycyjnego sektora prywatnego pod wplywem wzrostu wydatkow panstwa(wydatki panstwa wypieraja wydatki pieniezne)Zarządzanie popytem-wykorzystywanie polityki pienieznej i polityki fiskalnej w celu stabilizacji dochodu na wzglednie stałym, wysokim poziomie.1)ekspansywna polityka fiskalna i restrykcyjna polityka pieniezna. 2)restrykcyjna polityka fiskalna i ekspansywna polityka pieniezna. Czynniki wpływ na decyzję rządu co do polityki fiskalnej i monetarnej: *możliwość przewidywania skutków prowadzonej polityki*możliwość pojaiwenia sie oporu wobec lagodnej polityki pienieznej(wzrost inflacji)*mikroekonomiczne skutki polityki fiskalnej (np.osłabienie bodźców do pracy przy zbyt wysokiej stopie podatkowej)Instrumenty banku centralnego regulujące podaż pieniądza(instrumenty polityki monetarnej) *stopa rezerw obowiązkowych-banki komercyjne wpłacają do banku centralnego-od wartosci zgromadzonych depozytów ileś procent dla zapewnienia bezpieczeństwa*stopa redysrekcyjna-jest to stopa procentowa po ktorej bank centralny udziela kredytów bankom komercyjnym. Im wyzsza stopa redysrekcyjna tym mniejsza podaż. *operacje otwartego rynku-zakup lub sprzedaz przez bank centralny od bankow komercyjnych skarbowych papierow wartosciowych.Podaż siły roboczej-liczba ludności w wieku zdolności do pracy,gotowa podjąć pracę za oferowaną płacę w określonym czasie na danym rynku pracy.Determinaty podaży:-stopa przyrostu rzeczywistego ludności, -relacja ludności w wieku aktywności zawodowej do pozostałej ludności, -czas spędzony poza pracą przez aktywnych zawodowo, -stosunek emigrantów do imigrantów w wieku zdolności do pracy, -poziom konsupcji przy przeciętnej płacy.Popyt na siłę roboczą-liczba ludności w wieku zdolności do pracy, na którą jest zapotrzebowanie przy danej cenie i w określonym czasie ze strony pracodawców. Popyt na siłę roboczą wyznacza rzeczywiste możliwości zatrudnienia. Determinanty popytu na siłę roboczą-liczba i rodzaj pracodawców, -sposób zarządzania przedsiębiorstwami, -poziom technoligii, -popyt na produkty i usługi, -stopa opodatkowania dochodów, -poziom inwestycji,stopa zysku,oprocentowanie kredytów, -siła i rola związków zawodowych. Rodzaje płac- *płaca nominalna-suma jednostek pieniężnych, otrzymywanych przez pracownika od pracodawcy, *płaca realna-suma dóbr i usług, jakie można zdobyć za płacę nominalną. Funkcje płac-*informacyja ; *bodźcowa-pracodawcy racjonalnie i oszczędnie gospodaruje silę roboczą, -pracownicy wydajniej pracują, -skłania do podnoszenia lub zniany kwalifikacji, -sklania do utrzymania lub zmiany miejsca pracy. *wychowawcza-płaca kształtuje nasz stosunek do pracy. Współczynnik aktywności zawodowej: liczba ludności aktywnej zawodowo/liczba ludności w wieku produkcyjnym Wskaźnik zatrudnienia: liczba ludności pracującej/liczba ludności aktywnej zawodowo.Typy bezrobocia: naturalne, przymusowe, dobrowolne, klasyczne, sezonowe.Przyczyny wzrostu bezrobocia:-likwidacja niektórych gałęzi np górnictwa, -zmniejszenie popytu na konkretne dobra, -brak informacji o miejscach pracy, -niepełna mobilność siły roboczej, -wysokie obciążenia podatkowe.Inflacja-proces wzrostu ogólnego poziomu cen w danym czasie. Rodzaje inflacji ze względu na rozmiary: *pełzająca-wzrost cen nie przekracza średno 5% rocznie*umiarkowana-5-10% rocznie*galopująca-10-150% rocznie*hiperinflacje-powyżej 150%. Dla wzrostu gospodarki niski poziom inflacji jest korzystny(od 0 do 2%) Stagflacja-stagnacja PKB (kryzys) przy jednoczesnej inflacji. Przyczyny inflacji( rodzaje inflacji ze wzgledu na przyczyny)- 1)teoria monetarna-rownanie Fischera-wzrost ilości pieniądza w obiegu prowadzi do wzrostu przecietnego poziomu cen. 2)teoria podażowa/kosztowa-*inflacja kosztowa-wzrost kosztow przedsiebiorstw.*inflacja spowodowana dążeniem do wzrostu wysków-wieksza cena dla zysku. *inflacja płacowa,czyli wyzsze płace-wyzsze koszty przedsiebiorstw.3)teoria popytowa-wzrost globalnego popytu prowadzi do wzrostu cen*luka inflacyjna-niezaspokojenie potrzeb(kryzys)Miedzynarodowy transfer inflacji-inflacje na swiecie powoduje wzrost cen,jednak niezmienione ceny w kraju powoduje relaktywne tansze ceny,czyli checi importu zagranicznych produktow relatywnie tanszych z kraju. Mierzenie inflacji: 1)deflarot PKB - cena nominalna/cena realna *100% 2)wskaźniki cen dóbr konsupcyjnych (CPI) -indeks wzrostu cen dóbr konsupcyjnych 3)wskaźniki cen dóbr produkcyjnych(PPI)Etapy budowania wskaźników cen:1)wybór odpowiedniego koszyka dóbr(rok poprzedni, najczęściej nabywane produkty) 2)przypisanie wagi-w charakterze wag wykorzystuje się udziały wydatków na dane dobro w wydatkach ogółem. 3)liczymy średnią ważoną danego koszyka dóbr Polityka antyinflacyjna: *polityka banku centralnego-zmniejszenie ilości pieniadza w obiegu. *polityka fiskalna. *okreslona polityka placona np. placa minimalna. *polityka cenowa Deflacja-spadek przeciętnego poziomu cen w danym czasie. Przyczyna: spadek popytu globalnego.Indeksy LASPERSA-wskazniki wykorzystujące wagi z okresu bazowego(wejściowego)Indeksy PAASHEGO-wskazniki wykorzystujące wagi z okresu badanego(koncowego)Cykl koniunkturalny-analiza historii gospodarczej dowodzi,ze tempo wzrostu gospodarczego charakteryzuja ciagle zmiany. Fazy cyklu koniunkturalnego: *kryzys, *depresja, *ożywienie, *rozkwit.Faza kryzysu: *nadwyżka podaży nad popytem, *ogromny poziom konkurencji na większość rynkow, *wysoki poziom inwestycji, DN, zatrudnienia, *spadek cen-ograniczenie zapasów-ograniczenie zysków-wiele przedsiębiorstw zamyka się, bankrutujr, *spadek inwestycji, produkcji, zatrudnienia, *stopniowo zmniejsza się luka miedzy podażą a popytem.Faza depresji(dno kryzysu): *zahamowanie spadku produkcji, *stabilizacja poziomu zatrudnienia, *stabilność zysków, cen, *gospodarka znajduje się w stanie równowagi na najniższym poziomie, *rentowne sa firmy o najniższych kosztach, *jest to impuls do rozwoju nowych technologii. Faza ożywienia: *wzrost poszczególnych wskaźników aktywności gospodarczej, *wzrost inwestycji, produkcji, cen, zysków, *wzrost zatrudnienia, *wzrost popytu konsumpcyjnego, *narasta ożywienie w wielu nowych dziedzinach zycia gospodarczego. Faza rozkwitu(moment nasycenia rynku): To faza tzw. Szczytowej koniunktory,w której wszystkie istotne wielkości gospodarcze takie jak: *produkcja, *zatrudnienie, *płace, *ceny, *zyski, *inwestycje, * popyt konsumpcyjny, osiągają poziom najwyższy(górny punkt zwrotny)Charakterystyka cyklu koniunkturalnego musi obejmowac następujące elementy: *punkty zwrotne, *czas trwania, *proporcje faz, *amplitudę zmian, *intensywność tych zmian.Teoria innowacji: * przedsiebiorca- innowator osiaga nadzwyczajne zyski, *rozprzestrzenienie innowacji(faza wzmocnionych inwestycji i wzrostu produkcji) *popyt konsumpcyjny rosnie wolniej niż podaz, *nadwyzka podazy, a wiec obnizka cen i spadek stopy zysku, *ponieważ spada stopa zysku-spada popyt inwestycyjny, *zanikajaca stopa zysku zmusza do szukania nowych technik wytwarzania innych innowacji. Zasada mnożnika- wzrost popytu inwestycyjnego powoduje wielokrotny wzrost dochodu narodowego. ^Y=m AI ; *wzrost DN powoduje wzrost popytu konsumpcyjnego, *koniecznośc sprostania rosnącemu popytowi konsumpcyjnego pociąga za soba wzrost popytu inwestycyjnego, *inwestycje spowodowane zmianami dochodu narodowego i konsumpcji to inwestycje indukowane(pobudzane) Zasada akceleracji -zmiana dochodu narodowego powoduje z pewnym opóźnieniem wielokrotne zmiany inwestycji indukowanych. ^I=a^Y. (a-akcelerator) Metody oddziaływania państwa na przebieg cyklu: 1)Interwencjonizm antykryzysowy-podejmowanie działań w celu łagodzenia skutkow kryzysu.2)interwencjonizm antycyklowy- interweniuje we wszystkich fazach cyklu, przeciwdziałania bieżącym wahaniom koniunktury(zwłaszcza poziom zatrudnienia). 3)interwencjonizm rozwojowy-podejmowanie działań we wszystkich fazach cyklu, zmierzając do zapewnienia odpowiednich warunkow rozwoju gospodarczego w dlugim okresie.Polityka fiskalna- 1)stymulująca: - zmniejszanie przychodów budżetowych, -wzrost wydatków budżetowych. 2)restrykcyjna: -zwiekszenie przychodów budżetowych, -ograniczenie wydatków budżetowych. Wymiana miedzynarodowa-przeplyw dobr ekonomicznych miedzy odrębnymi gospodarkami. Obejmuje ono 4 grupy zjawisk i procesów gospodarczych: *wymiany towarów i usług, *przepływy kapitalu, *migracje sily roboczej, *przekaz informacji(transfer mysli naukowo-technicznej). Podstawą rozwoju wymiany międzynarodowej jest MIEDZYNARODOWY PODZIAL PRACY(kraje specjalizuja się w wytwarzaniu pewnych grup produktow) Zazwyczaj im wiekszy poziom rozwoju gospodarczego kraju, tym w większym stosunku kraj specjalizuje się w produkcji i zagranicznej sprzedazy. Zasada przewagi komparatywnej-kraje wytwarzaja i eksportuja te dobra, których względne koszty produkcji sa nizsze niż w innych krajach. Handel zagraniczny-to pojecie określające wymiane towarow i usług miedzy rozpatrywanym krajem, a jego otoczeniem zewnętrznym.*Jeśli dotyczy on wszystkich krajow nazywany jest handlem międzynarodowym. Handel zagraniczny obejmuje: eksport(x) , import. EKSPORT NETTO=EKSPORT-IMPORT. Bilans handlowy=wartośc NX ; *NX>nadwyżka handlowa(x>Z); *NX<O deficyt handlowy (Z>X) Model gospodarki otwartej . Warunek równowagi : Y=C+I+G+X-Z. Krańcowa skłonność do importu: MPZ=^Z/^Y. Mnożnik w gospodarce otwartej: m=1/1-MPC(1-t)+MPZ ^Y=m*^Xa Polityks handlowa-polityka panstwa,majaca na celu oddziaływanie za pomoca specjalnych instrumentow na bilans handlowy panstwa-ograniczenie importu i(lub) stymulowanie eksportu. CŁO-opłata pobierana przez panstwo przy przekraczaniu towarow za granice(zazwyczaj na import towarow)Cło jest dla importera dodatkowym kosztem zatem aby ten koszt pokryc importer musi podnieść cenę towaru na rynkowym o wysokości cła. Motywy nakładania cła- *dążenie do zwiekszania dochodow budżetowych, *popieranie działalności produkcyjnej w wybranych dziedzinach, *osłanianie zatrudnienia w niekonkurencyjnych wobec zagranicy gałęziach, *ochrona pewnych grup społecznych.