Historia literatury rosyjskiej do 1842 r.
13.01.2012 r.
Za czasów Piotra I w XVIII wieku pojawia się pojęcie Rosji, a nie Rusi.
Piotr w 1721 przyjął tytuł imperatora, a nie cara.
*okres Piotra I (1700-1730),
* klasycyzm 1730-1760 (Anna Iwanowna i Elizawieta Pietrowna),
* oświecenia - lata panowania Katarzyny II.
Reformy Piotra I:
- przyczynił się do rozbudowy szkół świeckich, państwowych,
- odsunął instytucję Kościoła od państwa, rozpoczynając w 1700 roku po śmierci patriarchy Adriana,
- nałożył obowiązek kształcenia się na synów bojarskich. W przeciwnym razie, nie mogli się oni ożenić.
- doprowadził do powstania Akademii Nauk w 1725 roku, jednak została ona otwarta już po jego śmierci.
- wprowadził nowy alfabet, państwowy - гражданке w 1708 roku.
- wprowadził kobietę do towarzystwa.
- nakazał urządzanie wieczorków tanecznych, gdzie swobodnie, płeć piękna mogła spotykać się z mężczyznami i zawierać znajomości, co zaowocowało powstaniem pierwszych wierszy miłosnych, erotycznych w Rosji.
- zakazał zapuszczania bród, co było uważane za atak na wiarę chrześcijańską,
- nakazał ubierać się w stylu europejskim, przede wszystkim na modłę niemiecką,
- otwierał muzea, jednym z najsłynniejszym była "kunst kamera" gdzie wystawiano wszelkie dziwactwa,
- za jego czasów powstał teatr uliczny, dostępny dla wszystkich, już nie tylko dla elity.
Wielu czekało na śmierć Piotra I, aby powrócić do dawnego, religijnego trybu życia. Jednak gdy imperator ten zmarł, okazało się, że ludzie nie chcą wracać do tego, co było. Nowy styl życia, bardzo się im podoba. Pojawili się ludzie łaknący wiedzy.
Głównym poetą czasów Piotra I był Teofan Prokopowicz - absolwent Kolegium duchowno-mohylańskiego, studiował też w Rzymie, w celu czego przekonał się do obrządku greckiego, w Rosji z powrotem przeszedł na prawosławie; duchowny nowogrodzki, zwierzchnik cerkwi prawosławnej, starał się on łączyć starą tradycję z nowymi elementami kultury, jako zwolennik postępu i racjonalnego poglądu na świat, a więc i reform Piotra I, dzięki czemu też, był jednym z zaufanych ludzi Piotra I.
Pisał poezje utrzymaną w konwencji barokowej. Ponad to, był znakomitym kaznodzieją. Bardzo dobrze posługiwał się takim gatunkiem, jak kazania. Jednym z najbardziej znanych jego kazań jest jego kazanie wygłoszone na pogrzebie Piotra I 1 marca 1725r, gdzie zmarłego władcę, który godzien był nieśmiertelności; porównał do wielkich postaci biblijnych jak Salomon, Samson, Dawid w wielu dziedzinach jego życia. Kazanie to, ma wyraźnie wydźwięk polityczny.
Ponadto był autorem bardzo interesującego dramatu pt. Włodzimierz. Jest to utwór nowoczesno dramatyczny, już nie dramat szkolny, zapoczątkowany przez Symeona Połockiego. W utworze tym zauważa się tendencje klasycystyczne. Jego akcja rozgrywa się na Rusi w czasach Włodzimierza I - władcy, który ochrzcił Ruś. Jest to dramat aluzyjny, gdzie na tle historii, realizowane są tematy współczesne. Tak jak Włodzimierz I, który walczył z oporem poddanych przeciwko nowo przyjmowanej wierze, tak Piotr I musi walczyć z narodem, w związku z wprowadzanymi przez niego reformami.
Ponadto, Prokopowicz pisał też dialogi, bardzo popularne w epoce oświecenia, służące celom moralizatorsko-oświeceniowym. Tępiono w nich hipokryzję, ciemnotę, zacofanie itp.
Biskup ten, łączył w sobie cechy dwóch epok. Częściowo pozostawał w tych starych czasach, jednak chętnie przyjmował reformy.
Stefan Jaworski - myśliciel, filozof, poeta.
Antioch Kantemir - urodzony w 1708 roku książę mołdawski, którego rodzina szukała azylu z Rosji. Miał znakomite europejskie wykształcenie, dobrze znał języki zachodnie, głównie angielski. Ponad to, miał on duże uzdolnienia językowe. Bardzo dużo tłumaczył, głownie z języków zachodnich, na język rosyjski. Pisał również poezję. Jego pierwszą próbą poetycką, była interpretacja księgi psalmów. Jednak utworami, które go naprawdę charakteryzowały, były satyry. Napisał ich 9, z których tylko jedna była szerzej znana w Rosji z powodów cenzuralnych - Do rozumu swego. Jest to nowoczesny gatunek oświeceniowy, którym Kantemir posługiwał się w celu wyśmiania ciemnoty, przeciwników nauki. Najważniejszym jest to, że utwór ten mówi wprost o Rosji, zawiera postaci wzięte z codziennych realiów. Ich nazwiska oczywiście były odpowiednio zmienione. Zbudowana jest na zasadzie rozmowy podmiotu ze swoim rozumem. Pisana jest wierszem sylabicznym, który był już trochę archaiczny jak na te czasy. Autor zdawał sobie z tego sprawę, jednak nie był w stanie podołać językowi, aby stworzyć utwór sylabotoniczny.
Reprezentował podobny światopogląd jak Prokopowicz. Jednak swoimi utworami naraził się rozmaitym środowiskom, głownie cerkiewnym, a więc stał się osobą niewygodną, a więc postanowiono się go pozbyć, wysyłając na placówkę dyplomatyczną. Początkowo pracował w Londynie, a później przeniesiono go do Paryża, gdzie zmarł w 1744 roku.
Klasycyzm
Epoka po Piotrowa to Wasyl Triediakowski i Michał Łomanosow. Ich działalność jest już związana z formowaniem się nowego kierunku w literaturze i sztuce, a mianowicie klasycyzmu, który powoli wypierał barok. Obaj jednak w pewnym zakresie kontynuowali poezję barokową, jednak jako teoretycy byli zwolennikami nowej estetyki klasycyzmu.
Wasyl Triediakowski - nie był zbyt utalentowanym poetą. Jego zasługi dla języka rosyjskiego dotyczyły raczej teorii, gdyż był pierwszym filologiem rosyjskim. Był pochodzenia plebejskiego, jego ojciec był prowincjonalnym popem, tak więc udało mu się przekroczyć granice stanowe. Dowodzi to tego, że jeżeli ktoś chciał się uczyć, to mógł. Podając się za szlachcica, zapisał się do Akademii Słowiańsko-Grecko-Łacińskiej. Był miłośnikiem kultury francuskiej i bardzo chciał studiować we Francji, w związku z czym po 2 latach studiów w Moskwie, tajemniczo porzucił studia i wyjechał do Francji. Pieniądze skończyły się mu już w Holandii, więc zgłosił się do ambasadora z prośbą o pieniądze. O dziwo, uzyskał je i wyjechał do Paryża, gdzie studiował przez trzy lata na Sorbonie. Kiedy ukończył studia powrócił do Rosji, gdzie związał się ze środowiskiem nauk w Petersburgu. Początkowo zajmował się biblioteką, później został mianowany profesorem retoryki w Akademii Nauk.
W tym samym czasie, profesorem chemii tej samej uczelni, został Michal Łomanosow - syn rybaka z północy.
13 stycznia 2012 r.