Analiza progu rentowności i symulacja ceny równowagi

Edyta Duś

Głównym miernikiem oceny działalności gospodarczej jest wynik finansowy. Każde przedsiębiorstwo powinno być rentowną jednostką gospodarcza, tzn. taką, która jest w stanie pokryć poniesione koszty z uzyskanych przychodów oraz wygenerować zysk.

W warunkach rosnącej konkurencji na rynku, ze względu na ograniczenia występujące po stronie popytu, coraz więcej przedsiębiorstw nie jest w stanie wykorzystać wszystkich swoich mocy produkcyjnych. Dlatego w tej sytuacji bardzo ważna dla zarządzania przedsiębiorstwem staje się informacja o tym, przy jakim wykorzystaniu zdolności produkcyjnych zostaną pokryte koszty całkowite przedsiębiorstwa i kiedy zacznie ono przynosić zysk.

Pomiędzy całkowitymi przychodami i całkowitymi kosztami a zyskiem operacyjnym istnieje prosta zależność:1)

Zo = P - K

Gdzie:
Zo - zysk operacyjny
P - przychody
K - koszty całkowite

Zarówno koszty jak i przychody zależne są od wielkości sprzedaży, dlatego można założyć, że całkowite przychody są równe iloczynowi średniej ceny sprzedaży i liczby sprzedanych wyrobów:

P = c* x

c - cena sprzedaży

x - liczba sprzedanych wyrobów

Koszty natomiast mogą być podzielone na dwie podstawowe grupy: koszty stałe i koszty zmienne.2)

Koszty stałe (Ks) - stanowią tę część kosztów działalności przedsiębiorstwa, która nie ulega zmianie w pewnych przedziałach wielkości produkcji przedsiębiorstwa tj. jego zdolności wytwórczej lub usługowej. Koszty stałe kształtują się zatem w wysokości niezmiennej w poszczególnych okresach. Koszty te w przeliczeniu na jednostkę produkcji lub sprzedaży usług (w zależności od rodzaju działalności) w miarę jej wzrostu będą maleć aż do momentu wykorzystania pełnej mocy produkcyjnej czy usługowej. Przekroczenie tej wielkości będzie już związane z doinwestowaniem firmy w przypadku rozrostu lub modernizacji (np. zakup nowej maszyny, urządzenia).

Przykładowe koszty stałe to:

• Amortyzacja, podatki, likwidacja środków trwałych
• Koszty leasingu
• Czynsze
• Płace zarządu
• Koszty badań i rozwoju, BHP
• Odsetki od kredytów inwestycyjnych
• Woda pitna, centralne ogrzewanie
• Usługi materialne i niematerialne
• Konserwacje
• Postęp techniczny i racjonalizacja
• Materiały biurowe i materiały na cele ogólne

Możemy wyróżnić także koszty częściowo stałe i skokowo rosnące, które są stałe dla danego poziomu działalności ale mogą się ewentualnie zwiększać o stałą sumę w pewnych uwarunkowaniach.

Koszty zmienne (kz) -zwiększają się wraz ze wzrostem działalności produkcyjnej czy usługowej i sprzedaży. Ten wzrost może następować w sposób proporcjonalny w miarę zwiększania produkcji, może postępować szybciej- koszty zmienne progresywne, lub może postępować wolniej- koszty zmienne degresywne.3) W przypadku ograniczenia produkcji i sprzedaży koszty zmienne ulegają odpowiednio zmniejszeniu natomiast ich udział jednostkowy rośnie.

Kosztami zmiennymi mogą być przykładowo:

• Koszty materiałów bezpośrednich
• Koszty energii i paliw zużywanych w celach produkcyjnych
• Wynagrodzenia bezpośrednie (pracowników bezpośrednio związanych z produkcją)
• Koszty zakupu i koszty sprzedaży
• Transport i osprzęt technologiczny
• Woda przemysłowa

Podział kosztów na stałe i zmienne jest bardzo istotny przy podejmowaniu decyzji (dotyczących np. wielkości planu produkcji, kupna czy produkcji danego wyrobu), ukierunkowania produkcji w przypadku wieloasortymentowości, przy zawieraniu kontraktów i ustalaniu cen zbytu oraz przy analizie progu rentowności. Przy czym nie da się w prosty sposób dokonać dokładnego rozdziału ponieważ część kosztów posiada zarówno część stałą jak i zmienną. Typowymi przykładami kosztów mieszanych są koszty remontów, zużycia mediów oraz koszty ochrony środowiska, które częściowo są zależne od wielkości produkcji.

Do podziału kosztów stosuje się metody matematyczne, skrajnych punktów, statystyczne oraz metodę księgową.
Rachunek kosztów w przedsiębiorstwie można więc przedstawić w następujący sposób4'

K = kz* x+ Ks

Stąd po przekształceniu

Zo = (c- kz)* x - Ks

Dla przedsiębiorstwa istotne ma znaczenie osiągnięcie takiego poziomu produkcji i sprzedaży, który zapewni przychodami pokrycie kosztów całkowitych i zapewni maksymalizację zysków. Dlatego bardzo ważne jest określenie takiego poziomu sprzedaży przy której przychody ze sprzedaży zrównają się z poniesionymi kosztami na wytworzenie sprzedanych wyrobów. Jest to tzw. Próg Rentowności (próg zysku) po przekroczeniu którego przedsiębiorstwo zaczyna osiągać zysk. Wyznaczenie progu rentowności objaśnia kształtowanie się relacji: koszty - produkcja - zysk w przedsiębiorstwie i umożliwia analizowanie wpływu przewidywanych zaistniałych zmian na jej zachowanie. Ważne jest także określenie skali maksymalnie możliwego zysku przy pełnym wykorzystaniu mocy produkcyjnych lub usługowych.

Próg rentowności dla przedsiębiorstwa może być wyznaczony matematycznie lub graficznie oraz może on być wyrażony ilościowo lub wartościowo.

Wielkość progu rentowności, przy której przychody ze sprzedaży zrównają się z kosztami ich wytworzenia tj. przy zerowym poziomie zysku można przedstawić następująco:5'

w wyrażeniu ilościowym:  



w wyrażeniu wartościowym :   
                                                      


Czyli:

BEPw = BEPi* c

przy wyrażaniu wykorzystania zdolności produkcyjnych:
                                                       


Wysokie Progi rentowności są bardzo niekorzystne dla przedsiębiorstwa podejmującego decyzje wyboru odpowiedniego wariantu inwestycyjnego, gdyż cechują się dużą wrażliwością na zmiany produkcji czy sprzedaży, obrazuj ą wysokie koszty stałe oraz dużą różnicę pomiędzy ceną sprzedaży a kosztami zmiennymi.6)

Powyższe wzory dotyczące analizy progu rentowności określają jeden okres np. miesiąc, rok itp. Można jednak przeprowadzić analizę dotyczącą większej liczby okresów. Dzieląc np. rok przez 12 miesięcy mamy do czynienia z podokresami.

Istnieją dwie możliwości przeprowadzania analiz progu rentowności z uwzględnieniem podokresów:7'

• Oddzielnie dla każdego podokresu. W tym wypadku roczny próg rentowności będzie sumą progów miesięcznych
                                                     


gdzie:
Ks - koszty stałe badanego okresu
n - liczba podokresów w badanym okresie

• w sposób narastający tzn próg rentowności będzie liczony dla coraz to większego okresu obejmując sumę kolejnych podokresów:
                                                    

gdzie:
j - numer kolejnego podokresu w badanym okresie

Tego typu analizy są wykorzystywane, gdy chce się kontrolować założony budżet sprzedaży i zysk, ponieważ można obserwować na bieżąco odchylenia od progu rentowności.

Przy obliczaniu progu rentowności należy przyjąć następujące założenia:8'

• Wartość produkcji w badanym okresie jest równa wartości sprzedaży (tzn bez zmiany poziomu zapasów),

• Wielkość produkcji jest funkcją kosztów produkcji,

• Jednostkowa cena sprzedaży i jednostkowe koszty zmienne kształtują się na tym samym poziomie i zmieniają się liniowo w obszarze istotności,

• Stałe koszty produkcji są jednakowe w przedziałach wielkości przedsiębiorstwa,

• Jednostkowe koszty zmienne są niezmienialne lub ustabilizowane i wskutek tego całkowite koszty zmienne produkcji są proporcjonalne do wielkości produkcji,

• Koszty mieszane dadzą się podzielić na elementy o charakterze kosztów zmiennych i stałych,

• Jednostkowe ceny sprzedaży poszczególnych wyrobów nie ulegają zmianie z upływem czasu i nie zmieniają się wraz ze zmianami skali produkcji, wartość sprzedaży jest funkcją liniową jednostkowej ceny sprzedaży i ilości sprzedanych wyrobów,

• Poziom jednostkowych kosztów zmiennych i kosztów stałych jest niezmienny w badanym okresie,

• Asortyment produkcji nie zmienia się w badanym okresie,

• W badanym okresie (najczęściej roku), nie pojawiają się dodatkowe zdolności produkcyjne, czyli nie zmienia się obszar istotności, zmiana taka zwykle powoduje wzrost kosztów stałych a czasami także wzrost kosztów zmiennych,

• Jednostkowa marża brutto jest stała w obszarze istotności a całkowita marża brutto zmienia się liniowo,

• Zakładamy, że albo nie występuje inflacja albo gdy ona jest to potrafimy j ą przewidzieć i włączyć do analizy progu rentowności,

• Wydajność pracy, poziom technologiczny firmy i warunki rynkowe pozostają bez zmian tak, że zarówno koszty i poziom cen nie ulega wyraźnej zmianie.

Rys. 1
Graficzne przedstawienie progu rentowności

Zastosowanie Analizy Progu Rentowności

1. Wykorzystanie analizy do zbadania relacji zachodzących pomiędzy produkcją, kosztami, sprzedażą i zyskiem.

Asortyment	Ilość	Cena	Koszt zmienny zł/t	Koszt stały zł	Sprzedaż	Cena - koszt zmienny	BEP ilościowy	BEP wartościowy
Produkt A	43227	1062,83	748	13437714	45942952,41	314,83	42682,24	45364032,72
Produkt B	40275	1232,62	646	12203579	49643770,50	586,62	20803,16	25642419,76
Produkt C	3049	2031,90	1408	2135652	6195263,10	623,9	3423,08	6955346,59

Podana wyżej (w tabeli) cena jest wynikiem rozliczenia sprzedaży przez księgowość kosztów. Jest to średnia cena ze sprzedanych pogrupowanych asortymentów. Ustalana jest na podstawie sumy wartości i sumy ilości uwzględnionych w fakturach. Natomiast cena na fakturze składa się z ceny podstawowej zawartej w cenniku+ /- dopłaty i upusty. Dopłaty mogą wynikać z indywidualnych wymagań klienta min. normalizacji, wyżarzania, trawienia, rodzaju powierzchni, nietypowych rozmiarów, małej ilości zamówionej oraz innych dodatkowych wymagań klienta. Upusty natomiast są przyznawane dla stałych odbiorców, w wypadku dużej ilości zamówionej, płatności gotówką z góry, UWT itp. Wielkość dopłat i upustów jest modyfikowana co roku lub wprowadzana aneksami do cennika w ciągu roku.

Koszt zmienny zł/t wynika z rachunku kosztów zmiennych prowadzonego w przedsiębiorstwie. Jest to koszt wsadu powiększony o zmienną cześć kosztów przerobu i koszty sprzedaży poszczególnych asortymentów.

Koszt stały jest tutaj traktowany jako różnica kosztu pełnego i kosztu zmiennego. Z tabeli umieszczonej powyżej wynika, że produkt A przekroczył ilościowy próg rentowności o 544, 76 tony (wartość sprzedaży jest także większa od BEPw o 578 919, 69 zł), produkt B o 19 471, 84 tony (BEPw o 24 001 350, 74 zł) a produkt C nie osiągnął wielkości krytycznej BEPi (-374, 08 tony) i BEPw (-760 083, 49).

2. Umożliwia tworzenie informacji dla menedżerów/kierowników z zakresu rentowności wyrobów, skutków zmiany cen sprzedaży, skutków wycofania zamówienia oraz staje się elementem wspomagającym proces podejmowania decyzji operacyjnych w przedsiębiorstwie.9)

3. Umożliwia ustalenie wysokości marży brutto przy danej wielkości sprzedaży i określonym zysku operacyjnym zgodnie ze wzorem:10)                                                        



Marża brutto jest różnicą pomiędzy ceną sprzedaży produktu, a jednostkowym kosztem zmiennym tego produktu. Wielkość ta ma pokrywać koszty stałe, natomiast nadwyżka stanowi zysk. Marża brutto przypadająca na jednostkę produktu jest wielkością stałą, gdyż zarówno cena jak i jednostkowy koszt zmienny są stałe w momencie przeprowadzania analizy. Marże brutto przedstawić można jako:

• całkowitą marżę brutto, opisywaną wzorem:

Mb=Wartość Sprzedaży-Całkowite Koszty Zmienne

• jednostkową marżę brutto

mb=cena jednostki produktu-jednostkowy koszt

zmienny produktu

Marża bezpieczeństwa - wskazuje o ile może spaść sprzedaż zanim przedsiębiorstwo zacznie ponosić stratę:11

Marża bezpieczeństwa=	Sprzedaż planowana - Sprzedaż w punkcie bez straty
		Sprzedaż planowana

Marża brutto jest narzędziem służącym do podejmowania decyzji optymalizujących produkcję w zależności od uwarunkowań rynkowych przez służby handlowe i produkcyjne.

Rys. 2
Całkowita marża brutto

Asortyment	Ilość	Cena	Koszt zmienny zł/t	Koszt stały zł	Sprzedaż	Marża brutto zł/t	Marża w %	% rentown.
Produkt A	43227	1062,83	748	13437714	45942952,41	314,83	30	0,34
Produkt B	40275	1232,62	646	12203579	49643770,50	586,62	48	29,87
Produkt C	3049	2031,90	1408	2135652	6195263,10	623,9	31	-3,64

 

Procentowy wskaźnik marży brutto jest narzędziem szacowania zysków ponieważ określa marżę przypadającą na l zł sprzedaży. Można go obliczyć w następujący sposób:

Marża brutto w %=	Marża brutto w zł/t	*100%
			Cena zbytu

Z powyższej tabeli wynika, że produkt B charakteryzuje się najwyższą rentownością co oznacza, że przychody ze sprzedaży nie tylko pokrywają koszty jego wytworzenia ale i generują zysk. Sprzedaż wyrobu B rzutuje na ostateczny wynik przedsiębiorstwa ponieważ jest sprzedawany w stosunkowo dużej ilości (występuje duży popyt rynkowy na ten wyrób). Planując sprzedaż można obliczyć łączny zysk. Marża brutto jest także wykorzystywana do obliczania wskaźnka dźwigni operacyjnej. Marża brutto pojawia się we wszystkich formułach analizy CVP i stanowi podstawę do podejmowania decyzji w tego typu analizach. Może być ona wykorzystywana do określania ceny oferowanej opartej na pożądanym zysku

4. Umożliwia ustalenie kosztów stałych przy danej stałej wysokości marży brutto, wielkości sprzedaży i oczekiwanym zysku operacyjnym, zgodnie ze wzorem:

Ks = (c - kz)* x - Zo

5. Umożliwia ustalenie progu rentowności przy występowaniu kosztów zmieniających się skokowo.

6. Jest pomocna przy planowaniu. Przedsiębiorstwa często przygotowują plany, w których przewidują przyszłe przychody ze sprzedaży, koszty, zyski operacyjne dla różnych poziomów sprzedaży. Czynności te określane mianem planowania elastycznego, bądź budżetowania elastycznego wykorzystują analizę CVP.

7. Umożliwia ustalenie dolnego i górnego progu zysku.

Po przekroczeniu pewnej ilości sprzedaży wyrobów warunkiem jej zwiększenia staje się obniżenie ceny sprzedaży, a zatem przychody będą kształtowały się w tempie wolniejszym od ilościowego jej wzrostu. Można dlatego przy pomocy metod graficznych wyznaczyć obszar maksymalnego zysku po przekroczeniu którego zysk zaczyna zmniejszać się a nawet może przerodzić się w straty w przypadku ostrej progresji kosztów lub konieczności dużego obniżenia ceny.

Rys. 3
Graficzne przedstawienie górnego i dolnego progu zysku

Gdy rentowność poszczególnych asortymentów mierzona stopą marży brutto jest różna, można wtedy obliczyć niejeden, ale wiele progów rentowności. Przede wszystkim można obliczyć, przy jakiej wartości sprzedaży przedsiębiorstwo jest w stanie osiągnąć próg rentowności maksymalny a przy jakiej minimalny.12'

Wyznaczając minimalny próg rentowności należy najpierw zacząć od tego, że mamy zmienną strukturę sprzedaży czyli zmienną strukturę stopy marży brutto dla przedsiębiorstwa. Sprzedajemy wyroby zaczynając od tych, które mają najwyższą stopę marży brutto, a kończymy na tych co mają najniższą. Natomiast wyznaczając maksymalny próg rentowności, zakładamy że najpierw sprzedajemy wyroby o najniższej marży brutto.

8. Analiza progu rentowności jest także wykorzystywana przy ocenie kształtowania się rentowności w przypadku zmian poszczególnych czynników wpływających na jej poziom. Duże znaczenie ma tutaj zbadanie poziomu spadku popytu na produkowane przez daną firmę wyroby, które doprowadziłoby do całkowitej utraty rentowności przez przedsiębiorstwo oraz jakie istnieją możliwości zwiększenia zysku poprzez kształtowanie czynników wpływających na niego.13)

W pierwszym przypadku bardzo ważne jest ustalenie tzw wskaźnika bezpieczeństwa, który pokazuje wrażliwość przedsiębiorstwa na spadek popytu zgłaszanego przez rynek na produkowane przez przedsiębiorstwo wyroby. Można go określić wzorem



gdzie:
Pm - jest to maksymalna ilość sprzedanych wyrobów określana na podstawie zdolności produkcyjnej lub prognozy popytu.

Gdy Wb = O, oznacza to, że do osiągnięcia progu rentowności przedsiębiorstwa konieczne jest zaspokojenie pełnego popytu. Przy czym przedsiębiorstwo nie osiąga w danej chwili zysku a jakikolwiek spadek popytu powoduje w danej sytuacji stratę.

Gdy Wb l, oznacza, że im wyższy wskaźnik bezpieczeństwa, tym większy spadek popytu może znieść przedsiębiorstwo bez ponoszenia straty np. gdy Wb = 0, 3 to oznacza, że spadek popytu o 30 % nie spowoduje straty dla przedsiębiorstwa pomimo, że zysk będzie równy 0.

Potencjalne możliwości zmiany rentowności przedsiębiorstwa jako istotne w zarządzaniu przedsiębiorstwem, tkwią zarówno po stronie przychodów ze sprzedaży jak i po stronie kosztów. Obniżenie poziomu kosztów nie tylko wpływa na zwiększenie rentowności przedsiębiorstwa ale także poprzez zmniejszenie progu rentowności powoduje wzrost wskaźnika bezpieczeństwa. Natomiast wzrost kosztów powoduje jego zmniejszenie co automatycznie powoduje wzrost ryzyka poniesienia straty. Dlatego jednym z najważniejszych zadań w przedsiębiorstwie jest ciągłe kontrolowanie poziomu kosztów oraz poszukiwanie możliwości ich obniżki.

Podatek dochodowy w Analizie Progu Rentowności

Rozpatrywana formuła dotycząca zysku ZO = (c- kz)* x - Ks, nie uwzględnia podatku dochodowego. Można ją jednak uzupełnić w formie następującego zapisu:

Zn = [(c- kz)* x - Ks]* (1-r)

gdzie:
r - stopa podatku
Zn - zysk netto

Stąd po przekształceniu otrzymujemy wzór na poszukiwaną wartość produkcji 14'    




Analiza Progu Rentowności w przypadku produkcji wieloasortymentowej

W przypadku produkcji wieloasortymentowej w przeciwieństwie do produkcji jednego asortymentu mamy więcej niż jeden próg rentowności. Progi te są kombinacją różnej struktury sprzedaży, są przedstawiane jako zbiór wielu punktów ponieważ zrównanie kosztów i przychodów przedsiębiorstwo może osiągnąć przy wielu kombinacjach asortymentowych. Wzory na przychód ze sprzedaży tych produktów, koszty oraz zysk w tym przypadku przyjmują następującą postać:                                   

gdzie:
ci - cena jednostkowa produktu i - tego
xi - wielkość sprzedaży produktu i - tego
i = l..... n - ilość produkowanych asortymentów

Funkcja kosztów całkowitych ma postać:15'                              

Jednoznaczne określenie progu rentowności ilościowego i wartościowego w przypadku produkcji wieloasortymentowej wymaga przyjęcia założeń wynikających z ograniczeń działalności przedsiębiorstwa, które można najogólniej przedstawić w następujący sposób:16'

• Ograniczenie oddolne, które określa ile najmniej musi przedsiębiorstwo sprzedać w danym okresie czasu aby nie ponieść straty albo gdy to wynika z podpisanych wcześniej umów z odbiorcami na wyprodukowanie określonej liczby produktów.

• Ograniczenie odgórne, określa ile najwięcej przedsiębiorstwo może sprzedać, tzw ile jest w stanie wchłonąć rynek.

• Ograniczenia dotyczące czynników produkcji, występują wówczas gdy produkcja jednego lub kilku asortymentów wymaga zakupu czynnika wytwórczego z zewnątrz lub wymaga wykorzystania zasobów produkcyjnych, które mogą być nabywane przez przedsiębiorstwo tylko w ograniczonych ilościach.

Ilościowy próg rentowności dla produkcji wieloasortymentowej można przedstawić w następujący sposób17'     



gdzie
ui - udział poszczególnych asortymentów w koszyku sprzedaży

Nie można tu określić progu rentowności w sposób bezpośredni dla danego asortymentu ponieważ
próg ten wyznacza pewien koszyk asortymentów

Dużo częściej wykorzystuje się wartościową postać progu:18'



Po przyjęciu założenia, ze udział łącznych kosztów zmiennych całej produkcji w jej wartości jest stały i z góry określony

W tej postaci może być wykorzystywany do oceny progu rentowności ex post. Znana jest wówczas rzeczywiście zrealizowana struktura asortymentowa produkcji co umożliwia ustalenie relacji kosztów zmiennych i wartości sprzedaży. W analizie ex ante jest mało przydatna, gdyż każda zmiana struktury asortymentowej może zmienić poziom BEPw.

Mianownik powyższego wzoru określa tzw. Średni wskaźnik pokrycia dla danej struktury asortymentowej. Wykazuje on jaka część przychodu ze sprzedaży pozostanie po pokryciu kosztów zmiennych w odniesieniu do wszystkich rodzajów produktów, przy określonym udziale tych produktów w przychodzie. Wartość sprzedaży w progu rentowności można przeliczyć na liczbę produktów poszczególnych asortymentów mając do dyspozycji informacje o udziale poszczególnych asortymentów w wartości sprzedaży i ich cenach.

Wpływ na wielkość progu rentowności przy wieloasortymentowej produkcji maj ą podobne czynniki jak i w przypadku progu rentowności produkcji jednorodnej tzn:19)

•jednostkowe koszty zmienne poszczególnych asortymentów,

• koszty stałe okresu

• ceny jednostkowe poszczególnych wyrobów

• struktura asortymentowa produkcji (przy wieloasortymentowej produkcji).

Im większy będzie udział produkcji z wyższym wskaźnikiem pokrycia, tym szybciej osiągnięty zostanie próg rentowności. Jest to jednoznaczne z mniejszym zaangażowaniem zdolności produkcyjnej jedynie w przypadku, jeśli różne wyroby angażują tyle samo czasu pracy urządzeń, maszyn, i ludzi na jednostkę wyrobu. Istniej ą przypadki, że produkt o wysokim wskaźniku pokrycia angażuje więcej zdolności produkcyjnych niż produkt o niższym wskaźniku, dzięki któremu łączna kwota pokrycia będzie korzystniejsza w przypadku dużej liczby ich produkcji. W przypadku ograniczonej podaży środków pieniężnych należy wziąć pod uwagę przy planowaniu produkcji ewentualną zmianę struktury asortymentu produkcji ponieważ produkty, które w porównaniu z innymi zapewnia pokrycie kosztów niższym przychodem ze sprzedaży angażuje mniej środków pieniężnych w momencie osiągnięcia progu rentowności.

Próg rentowności a zmiana cen

Jeżeli przedsiębiorstwo zamierza zmienić cenę sprzedaży to automatycznie nastąpi zmiana wielkości progu rentowności. Jeżeli cena zostanie obniżona to próg rentowności podniesie się, natomiast gdy zostanie podwyższona to wtedy próg rentowności ulegnie obniżeniu. Należy tutaj dodać, że wszelkie decyzje związane ze zmianą ceny powinny być uwarunkowane znajomością warunków rynkowych.20' Jeżeli na przykład przedsiębiorstwo zamierza zredukować cenę w celu sprzedaży większej liczby wyrobów to najpierw powinno oszacować wzrost popytu wynikającego z redukcji ceny. Może zaistnieć taka sytuacja, że bardziej opłaca się sprzedawać po danej cenie (tzn. przed obniżką) ponieważ redukcja ceny może spowodować niewielki wzrost liczby sprzedanych wyrobów, a to oznacza, że większy zysk będzie realizowany jeżeli cena nie zostanie obniżona. Może zaistnieć także odwrotna sytuacja tzn. będzie nam się opłacać obniżyć cenę ponieważ spadek przychodu zostanie przewyższony spowodowanym większym popytem.

Próg rentowności a zmiana Kosztów

Rys. 4
Zmiana jednostkowego kosztu zmiennego na wysokość progu rentowności (x)

Po przyjęciu założenia, że cena sprzedaży pozostaje bez zmiany, obniżenie kosztów (jednostkowego kosztu zmiennego, kosztów stałych lub obu jednocześnie) powoduje obniżenie się progu rentowności (x'). Jeżeli nastąpi wzrost kosztów stałych to prosta tych kosztów przesunie się w górę, powodując jednocześnie podniesienie w górę krzywej kosztu całkowitego (K") podnosząc także próg rentowności (x"). Pomiędzy kosztami stałymi i zmiennymi może zaistnieć także efekt substytucji. Wzrostowi kosztów stałych (wynikających z zainstalowania nowej lini c.o.s.) może odpowiadać zmniejszenie kosztu zmiennego (wynikające ze zmniejszenia normy zużycia wsadu, oraz ze zmniejszenia zmiennej części kosztów przerobu spowodowanego poprzez wyeliminowanie jednego cyklu produkcyjnego). Krzywa kosztów stałych w tym wypadku przesunie się w górę, ale koszty całkowite mogą nie ulec istotnej zmianie ponieważ krzywa kosztów zmiennych będzie obniżona (tzn. mniej stroma).


Praktyczne znaczenie analizy progu rentowności przedstawia się następująco:

• pozwala na głębsze wniknięcie w problem polegający na wyborze optymalnej ceny, kosztów, poziomu produkcji. Podejmujący decyzje jest zainteresowany poznaniem wielkości progu rentowności ponieważ po przekroczeniu wielkości krytycznej przedsięwzięcie zaczyna przynosić zysk. W pewnych sytuacjach próg rentowności może się okazać nieosiągalny, wtedy podejmujący decyzje musi szerzej popatrzeć na wielkość sprzedaży i ceny potrzebne do pokrycia ponoszonych kosztów,

• przedstawia informację dotyczącą wartości sprzedaży niezbędnej dla pokrycia kosztów całkowitych. Pomaga w ustalaniu cen w krótkich okresach czasu,

• przedstawia rozmiary produkcji zapewniające osiągnięcie oczekiwanego zysku oraz wpływ zmian w kosztach, cenach, strukturze produkcji na wielkość zysku. Jednym z najważniejszych czynników decydujących o wyniku finansowym jest wielkość produkcji, ponieważ wpływa ona bezpośrednio na poziom kosztów całkowitych oraz na globalny przychód ze sprzedaży, a w konsekwencji i na kwotę zysku realizowanego ze sprzedaży. Dlatego wszystkie decyzje podejmowane w przedsiębiorstwie, a dotyczące skali produkcji znajdują odzwierciedlenie w kwocie wyniku finansowego,

• pozwala opracować strategię programu produkcyjnego dla osiągnięcia zysku maksymalnego, opracowanie przedziału rentowności produkcji, w którym występuje nadwyżka przychodów ze sprzedaży nad kosztami całkowitymi,

• wykazuje czynnik ryzyka za pomocą sfery i wskaźnika bezpieczeństwa,

• analiza ta może być wykorzystywana do oceny opłacalności przedsięwzięć inwestycyjnych,

• dostarcza szybkiej informacji o ewentualnej stracie w przypadku nie osiągnięcia wielkości progowych przez wielkość produkcji i sprzedaż,

• przedstawia wpływ wielkości sprzedaży na przepływy pieniężne w krótkim okresie czasu. Można wyznaczyć próg rentowności wyłącznie dla wielkości pieniężnych, po wcześniejszym wyłączeniu z analizy elementów o charakterze niepieniężnym. Zarówno po stronie kosztów (amortyzacja), jak i po stronie przychodów (przedpłaty, zaliczki) występują elementy niepieniężne. Wówczas można próg rentowności przedstawić w następujący sposób:21)



Gdzie:
 K.p - są to koszty stale powodujące wydatki pieniężne (koszty bez amortyzacji i innych kosztów niepieniężnych.

Tego typu analizę przeprowadza się w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo jest przejściowo w trudnej sytuacji finansowej. Można wtedy chwilowo zaakceptować działalność nawet z rachunkową strata ale z dopływem gotówki. Przedsiębiorstwo jest wtedy wypłacalne. W dłuższym okresie nastąpi wyrównanie.

• Analiza może być wykorzystywana jako podstawa do planowania elastycznego tzn do określania planowanych wielkości przychodów ze sprzedaży, kosztów, zysków operacyjnych dla różnych poziomów sprzedaży. Tego typu symulacje przeprowadzić można w arkuszu kalkulacyjnym Microsoft Excel lub Lotus 123.

Analiza Ceny Równowagi

Wszystkie jednostki gospodarcze podejmują decyzje dotyczącą cen. Cena musi a przynajmniej powinna być związana z rozmiarami prowadzonej działalności oraz z ponoszonymi kosztami. Analiza CVP (Cost - Volume - Profit), której zadaniem jest wskazanie punktów progowych (głównie ilościowego i wartościowego) jest użytecznym narzędziem przy rozwiązywaniu problemów związanych z ustalaniem cen.

Cenę równowagi możemy wyliczyć z podstawowego dla analizy progu rentowności równania:

S=Kc,

(gdzie S—wartość sprzedaży, Kc-koszty całkowite, p-cena)

S=x* p, Kc=x* kz+ Ks

stąd po podstawieniu:

x* p=x* kz+ Ks

po przekształceniu:



lub



Jak wynika z równania (1) cena równowagi to nic innego jak całkowity koszt jednostki wyprodukowanej i sprzedanej. Z równania (2) wynika, że cena równowagi to suma kosztu zmiennego jednostkowego i kosztu stałego jednostkowego. Przy x— jednostkowe koszty stałe dążą do O, dlatego graniczną wielkością ceny równowagi jest koszt zmienny.

Przy analizie ceny równowagi należy wziąć pod uwagę albo:

• Maksymalne realne zdolności produkcyjne przedsiębiorstwa dla podania wielkości wolumenu.

• Działalność rynku i udział przedsiębiorstwa w rynku (jest to często trudne do oszacowania lecz dzięki temu x nie będzie zawyżone, a co za tym idzie cena nie będzie zaniżona).

Jeżeli przedsiębiorstwo generuje zyski to cena równowagi będzie poniżej aktualnej ceny sprzedaży lub ceny rynkowej.

Wykorzystując wzór:22)

p realna - p równowagi

p równowagi

możemy obliczyć rentowność sprzedaży na jednostkę oraz dla całej sprzedaży. Rentowność w tym przypadku można potraktować jako margines bezpieczeństwa ceny tzn. wynik wskaże, o ile można obniżyć cenę, aby sprzedaż nie przyniosła straty.

Zmiana ceny realnej może spowodować ilościową zmianę rozmiarów sprzedaży. Związane jest to z cenową elastycznością popytu, czyli intensywnością reakcji nabywców przejawiającą się w skali zmiany wielkości zakupów pod wpływem zmiany ceny. Elastyczność cenową popytu mierzy współczynnik elastyczności Ed.23'



Q1 - początkowa wielkość popytu/sprzedaży - x
Q2 - wielkość popytu po zmianie ceny
p1 - początkowa cena
p2 - nowa cena dobra

Współczynnik Ed może przyjmować różne wartości w zależności od tego, jakiego rodzaju dobra opisuje:

Ed< -1 popyt elastyczny (najczęściej występujący w gospodarce rynkowej), zmiana ceny o 1 % powoduje zmianę popytu o więcej niż 1 %.
Ed= -1 popyt neutralnie elastyczny.
Ed> -1 popyt mało elastyczny, zmiana ceny o 1powoduje zmianę popytu o mniej niż 1 %.
Ed= 0 popyt sztywny (dobra podstawowe), brak zmiany popytu na zmianę ceny.
Ed> 0 paradoksy Giffena i Voeblena.

Elastyczność popytu jest szczególnie ważna dla producentów ponieważ wraz z kosztami produkcji określa ona ceny, po których firmy sprzedają swoje wyroby. Wzrost lub spadek ceny mogą powodować wzrost, spadek bądź pozostawienia bez zmiany całkowitych wydatków konsumenta w zależności od elastyczności popytu. Jeżeli firma obniża swoje ceny i ponosi większe koszty produkcji (związane jest to z większą produkcją i sprzedażą), może ona jeszcze podnosić swoje zyski, jeżeli popyt na dane dobro jest bardziej niż elastyczny. Oczywiście jest to także uwarunkowane tym, że:24)

• Nowa cena nie może być niższa niż cena równo wagi,

• Popyt nie przekracza maksymalnych realnych zdolności wytwórczych przedsiębiorstwa, tzn wyliczona wielkość 02 nie może być większa niż realne zdolności wytwórcze.

• Elastyczność popytu jest dobrze oszacowana,

• Konkurenci nie zastosują podobnego manewru,

• Skutki zmiany cen zostaną zauważone w dłuższym okresie czasu,

• Kosztem zwiększenia ilości produkowanych wyrobów nie pogorszy się ich jakość.

Każda krzywa popytu musi dotyczyć jakiegoś okresu czasu. W skali krótkiego odcinka czasu popyt na jakieś dobro może być zupełnie nieelastyczny, ponieważ dopiero w dłuższym okresie czasu konsumenci zareaguj ą na zmianę ceny. Krzywa popytu w dłuższym okresie czasu będzie bardziej elastyczna.

Elastyczność popytu zależy także od substytucyjności danego dobra ponieważ substytuty umożliwiają nabywcom reagowanie na zmianę ceny poprzez przestawienia się na kupno innego dobra. Istnienie dużej liczby różnorodnych substytutów oznacz, że popyt będzie prawdopodobnie elastyczny. Podobieństwo substytutów, ich zdolności w zakresie zaspokajania tej samej potrzeby podstawowej również wpływa na elastyczność. Im bliższy substytut danego produktu, tym bardziej elastyczny będzie popyt na dane dobra.

Z podanego wzoru na współczynnik Ed możemy wyliczyć nową wielkość popytu



W tym przypadku kierownictwo powinno dokładnie znać wartość współczynnika Ed dla danego produktu. Przyjmując, że cena równowagi dla wolumenu sprzedaży Q1 wynosi:



Możemy przedstawić wzór na cenę równowagi dla ilość Q2 w następujący sposób:



W analizie CVP można także uwzględnić zysk rezydualny tzn taki jaki pragniemy osiągnąć w danym okresie na sprzedaży dobra

x* p = x* k_z+ K_s+ Z

po przekształceniu otrzymujemy równanie opisujące cenę równowagi



Wynika z niego, że cena równowagi to nic innego jak suma kosztów całkowitych przypadających na jednostkę i zysku na jednostkę produktu. Należy pamiętać, że cena równowagi jest to tzw cena minimalna jaką przedsiębiorstwo może osiągnąć na rynku sprzedając x wyrobów, aby uzyskać zysk Z. Poniżej tej ceny cel w postaci zysku może zostać nie osiągnięty.

Podsumowanie

Analiza progu rentowności i ceny równowagi jest narzędziem, które powinno służyć przyspieszeniu i ułatwieniu prac służb księgowych i handlowych w zakresie planowania optymalnej wielkości produkcji oraz optymalnej ceny np. przy zawieraniu kontraktów z uwzględnieniem ewentualnych upustów i rabatów. Pomocnym narzędziem może się okazać opracowanie programu symulacji ceną równowagi. Celem takiego programu byłoby badanie zachowania się ceny równowagi w zależności od ilości sprzedawanego asortymentu. Przy wykorzystaniu danych dotyczących kosztów stałych, kosztów zmiennych, wielkości produkcji osiągniętej i planowanej wielkości indeksu cen i kosztów można na podstawie danych historycznych opracować symulacje wybiegając miesiąc w przód. Na podstawie wyliczeń powstaną koszty szacunkowe potrzebne do analizy. Po wprowadzeniu danych dotyczących ilości sprzedawanych asortymentów, program powinien automatycznie wyliczyć cenę równowagi dla poszczególnych asortymentów,
która może być traktowana jako baza wyjściowa do ustalania cen zawartych w kontraktach.
Główną ideą analizy progu rentowności i ceny równowagi jest ułatwienie podejmowania szybkich decyzji o charakterze operacyjnego działania na rynku.

Bibliografia:

• Don T. DeCoster, Eldon L. Schafer, Mary T. Ziebell, Management Accounting, fourt edition,
• Mieczysław Dobija Rachunkowość zarządcza i controling, PWN, Warszawa,
1) S. Sojak Rachunkowość zarządcza w warunkach inflacji, Toruń 1994 r. s. 95
2) W. Bień Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Warszawa 1995r. s. 6
3) Z. Leszczyński, T. Wnuk, Zarządzanie firmą produkcyjną za pomocą rachunkowości zarządczej i kontroli finansowej, FRR, Warszawa 1997 s.96
4) E. Nowak, Rachunkowość w controllingu przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 1996, s. 152
5) R. Borowiecki, Efektywność przedsięwzięć rozwojowych. Warszawa, Kraków 1995, s. 61
6) R. Borowiecki, op. cit. s. 64
7) S. Sojakop. cit. s. 116
8) A.J. Hope, T. Cost Behaviour and Cost Volume Profit Analisis, rozdział 6 s. 97- 126, A.J. Hope, T Accounting for Management Decision, second edition, Prentice HALL, 1990
9) E. Nowak, Teoria Kosztów w zarządzaniu przedsiębiorstwem PWN, Warszawa, 1996 r.
10) C. Drury, Rachunek kosztów, PWN, Warszawa, 1996, s.277
11) M. Dobija Rachunkowość zarządcza i controlling, PWN, Warszawa, 1997r. s. 172
12) Z. Leszcyński, T. Wnuk op. cit s. 155
13) M. Sierpinska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN, Warszawa, 1998.s. 164
14) W. Gabrysewicz, A. Kamela - Sowińska, H. Poetschke, Rachunkowość zarządcza, Poznań, AE, 1996, s. 220
15) W. Gabrysewicz, A. Kamela - Sowińska, H. Poetschke, op. cit s. 221
16) E. Walińska, W. Bojanowski, P. Urbanek, Rachunkowość zarządcza w zarządzaniu firmą Warszawa 1997 r. s.50
17) S. Sojakop. cit s. 110
18) W. Gabrysewicz, A. Kamela - Sowińska, H. Poetschke, op. cit. 222
19) J. Wermut Rachunkowość zarządcza, Gdańsk 1995, s.71, 72
20) E. Nowak, Teoria Kosztów w zarządzaniu przedsiębiorstwem PWN, Warszawa, 1996 r s. 91 i dalej
21) W. Gabrysewicz, A. Kamela — Sowińska, H. Poetschke, op. cit. 224
22) M. Dobija op. cit s. 178 I DALEJ
23) D. Kamerszen, R. Mc Kenzie, C. Nardinelli, Ekonomia, Gdańsk, 1991, s. 474 i dalej.
24) D.Kamerszen, R. Mc Kenzie, C. Nardinelli, op. cit .s. 476

Mam nadzieję, że będzie to użyteczna strona dla analityków lub księgowych, nie mówiąc o licencjatach we wiadomym celu. Jak się przyda, bierzcie bez zastanawiania... i tak byście wzięli. No i słusznie.

Jeżeli na osi "x" jest wolumen ilościowy produkcji, a na osi "y" przychody oraz koszty, to BEP jest takim punktem - takim wolumenem ilościowym produkcji, w którym nastąpi zrównanie kosztów z przychodami. BEP używa się do oszacowania minimalnego wolumenu produkcji, który oczywiście należy przekroczyć, aby mieć zyski. Sprawa jest łatwa przy produkcji jedno asortymentowej i ogólnie w małych podmiotach.

Co jednak zrobić ze spółkami np. budowlanymi, przy produkcji wielo asortymentowej w dużych spółkach etc. Otóż proponuje następujący sposób do liczenia BEP.

Popatrzmy na poniższy rysunek.

Wystarczy dla linii przychodów A-C oraz dla linii kosztów B-D wyznaczyć ich równania typu

przychody = a * x
koszty całkowite = a₁ * x + b₁

Aby to zrobić wystarczą współrzędne czterech punktów:

A: 0;0. C: 12; przychody ze sprzedaży produktów [wolumen].
B: 0; koszty stałe [wolumen]. D: 12; koszty operacyjne [wolumen].

lub koszty wytworzenia, ogólnego zarządu etc.

A co jest na osi "x"... jeden rok pracy spółki. Z tego wynika przyjęta liczba 12. To może być inna liczba np. 100. Wówczas dostaniemy jakby odpowiednik procentów.

W różnych wersjach rachunku wyników różnie się liczy koszty, idzie o pierwsze przychody i koszty przed "pozostałymi operacyjnymi". W każdym rachunku wyników są te dane, nie ma tylko kosztów stałych. Trzeba więc je oszacować.

		wskaźnik	koszty stałe
Przychody ze sprzedaży produktów	71 523
Zużycie materiałów i energii	22 000	0,2	4 400
Usługi obce	22 000	0,0	0
Podatki i opłaty	516	1,0	516
Wynagrodzenia	14 000	0,9	12 600
Świadczenia na rzecz prac.	7 000	0,9	6 300
Amortyzacja	3 253	1,0	3 253
Pozostałe	1 040	0,0	0
suma kosztów	69 809		27 069
wynik	1 714

Można je szacować w dowolny sposób, ja proponuje dość prosty poprzez wskaźnik. Wiadomo, że materiały i energia - wyłączając np. ciepło w biurowcu (dlatego wskaźnik 0,2) - nie należą do kosztów stałych, usługi obce także. Koszty pracy raczej należy traktować jako koszt stały z korektą na brak nagród i premii (wskaźnik 0,9) itd. w pozostałych pozycjach. Te moje wskaźniki nie są "naukowe" i każdy niech je przyjmie według swojego uznania.  Należy brać tylko przychody ze sprzedaży produktów i pominąć ewentualny obrót towarami. Jak widać zostały ustalone wszystkie punkty obu linii.

	x	y
A	0	0
C	12	71 523
B	0	27 069
D	12	69 809

Lub odpowiednio zamiast 12 np. 100.

Równania na wykresie dostałem poprzez użycie opcji wykresu - linia trendu, liniowy, pokaż równanie.

Z równania 3561,7*x+27069=5960,3*x poszukujemy x
27069 / (5960,3-3561,7) = 11,29
Podstawiamy do równania linii przychodów AC
5960,3*11,29=67 264 i to jest ten minimalny poziom przychodów, który umożliwia nam uzyskanie BEP. W naszym przykładzie BEP został przekroczony, ale można to stosować także przy stratach poszukując tego punktu, którego nie udało się uzyskać.

Nawet jak mamy stratę i linie nie przecinają się, to i tak wiemy jakie są punkty i możemy wyznaczyć równania linii. Poprawność rachunków zależy od tego jak dobrze oszacowaliśmy koszty stałe.

To można dowolnie stosować np. robisz symulacje dla mniejszych kosztów stałych czyli obniżasz równolegle całą linię kosztów całkowitych w dół. Dla zainteresowanych jest pole do popisu.

To jest strona o BEP - break even point - i teoretycznie powinna należeć do pola poradników ekonomicznych, ale dałem ją do publicystyki, ponieważ jest związana z zagranicznymi inwestycjami w Polsce po naszym wejściu do UE, a nie mam wątpliwości, że Komisja Europejska jest pewna, iż będą to ogromne inwestycje - tym większe im tańsza ziemia pod fabryki.

Oto obrazowanie pojęcia BEP.

BEP to jest taki wolumen ilościowy produkcji (np. w sztukach), który oddziela produkcję rentowną - na prawo od BEP - od produkcji ze stratą - na lewo. Na prawo przychody są większe od kosztów całkowitych, na lewo odwrotnie. Teraz drugi wykres i długi cytat z wybornej książki: Tadeusz Dudycz "Analiza finansowa", Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu 2000.

"Istota wspomagania operacyjnego.

Przedsiębiorstwa, podejmując decyzję co do sposobu produkcji poszczególnych wyrobów, zmuszone są rozstrzygnąć, które czynności, operacje czy podzespoły mają wykonywać same, które zaś zlecić kooperantom. Konsekwencją tych decyzji jest specyfika kosztów, jaka powstaje w przedsiębiorstwie. Gdy przedsiębiorstwo zdecyduje się wykonywać wszystkie operacje we własnym zakresie, zmuszone jest poczynić odpowiednie inwestycje w majątek trwały decydujący o zdolnościach produkcyjnych przedsiębiorstwa. Posiadanie zaś dużego majątku związane jest z kosztami jego utrzymania (m. in. amortyzacja) i koszty te mają charakter kosztów stałych. Natomiast kosztami zmiennymi będą [tylko] surowce i materiały, których udział w kosztach całkowitych będzie niewielki, w związku z tym prosta kosztów zmiennych będzie pochylona pod niewielkim kątem [dolny rysunek]. Jeśli jednak przedsiębiorstwo zdecyduje się dużą część produkcji podzlecić kooperantom, wówczas nie potrzebuje już tak dużego majątku produkcyjnego, więc i koszty stałe będą niższe. Kosztami zmiennymi zaś nie będą już surowce i materiały, lecz gotowe podzespoły. Ich wartość jest oczywiście większa od nieprzetworzonych materiałów, więc prosta kosztów zmiennych będzie nachylona pod większym kątem [górny rysunek]. Decyzje tego rodzaju dotyczą wspomagania operacyjnego (dźwigni operacyjnej).

Wspomaganie operacyjne jest to udział kosztów stałych w koszcie całkowitym mierzony w progu rentowności."

Ogólnie jest tak, że wysokie wspomaganie operacyjne z jednej strony może przynieść większe zyski, jednak też grozi większymi stratami w przypadku braku koniunktury, jest więc bardziej ryzykowne. Obrazuje to większy kąt alfa.

Tyle teorii. Wejście do UE kojarzone jest z triadą swobodnych przepływów: ludzi, towarów i kapitałów. O ile mogę sobie wyobrazić na czym polega przepływ ludzi i towarów, to nie wiem dokładnie co może obejmować przepływ kapitałów i jakie będą strumienie przepływów w poszczególnych asortymentach. Co więcej, aktualnie inwestycje zagraniczne w Polsce nie napotykają chyba specjalnych przeszkód i ciekawe w jakim zakresie może je zdynamizować nasze wejście do UE, w czym będzie się objawiać nowa jakość. Jak jest postrzegany nasz kraj przez zachodni biznes: jako rynek dla towarów, terytorium o wysokim ryzyku dla inwestycji typu montownie (niskie wspomaganie operacyjne), czy stabilny kraj dla pełnych inwestycji w aktywa produkcyjne. Jakich inwestycji potrzebujemy, bo może innych potrzebujemy, a inne napłyną, kierując się własnymi kalkulacjami i zaczną rywalizować z naszym kapitałem. Ciekawe kto w Polsce ma orientację na temat możliwego rozwoju sytuacji w tym temacie.

Model break even point jako narzędzie kontroli założeń planów promocji  sprzedaży

Dla spoglądającego z zewnątrz obserwatora przedsiębiorstwo jawi się jako spójna, zgodnie działająca całość, realizująca w sposób harmonijny założone cele gospodarcze. Jednak niejednokrotnie ta pozorna harmonia kryje głębokie podziały i konflikty interesów. Jednym z takich pól, gdzie rozbieżności pojawiają się szczególnie często, bywa pogranicze finansów i marketingu. Obydwie te funkcje, choć odgrywają w każdym przedsiębiorstwie, kluczową rolę, charakteryzują się różnym spojrzeniem na zachodzące w firmie procesy i używają do ich opisu odmiennych kategorii.

Konflikty interesów, brak porozumienia, a przede wszystkim posługiwanie się w codziennej pracy całkiem innymi narzędziami analitycznymi sprawiają, iż w wielu przedsiębiorstwach komórki finansowe nie są w stanie skutecznie kontrolować strony finansowej planowanych działań marketingowych, a piony marketingowe w niedostatecznym stopniu w swoich zamierzeniach biorą pod uwagę czynniki finansowe. Tego typu problemy nasilają się w warunkach recesji, gdy z jednej strony trzeba działaniami promocyjnymi wspierać spadającą sprzedaż, a z drugiej pojawiają się coraz bardziej sztywne ograniczenia finansowe. Istnieją jednak dość proste i ogólnie znane narzędzia, których zastosowanie pozwala ograniczyć nieporozumienia. W niniejszym artykule przedstawimy w jaki sposób posługując się jednym z takich narzędzi - modelem BEP - skutecznie ustalać i kontrolować założenia planów promocji sprzedaży, tworząc płaszczyznę współpracy pomiędzy marketingiem (lub sprzedażą) a działem finansowym przedsiębiorstwa.

Model progu rentowności

Model progu rentowności to dość wszechstronne narzędzie, które może być wykorzystywane wewnątrz przedsiębiorstwa jako instrument ułatwiający ocenę planowanych przedsięwzięć pod kątem ich racjonalności ekonomicznej. Model ten wiąże bowiem ze sobą takie podstawowe kategorie, jak przychody, koszty i wynik finansowy. Model break even point, jak każdy model teoretyczny, stanowiący jedynie pewne uproszczone odwzorowanie rzeczywistości, opiera się na kilku prostych założeniach, z których najistotniejszy jest podział wszystkich kosztów ponoszonych przez firmę wyłącznie na koszty stałe i zmienne.

Kolejne założenia, upraszczające model, dotyczą równości wielkości produkcji i sprzedaży (co oznacza, że cała produkcja jest sprzedawana na bieżąco - w obliczeniach nie bierze się zatem pod uwagę zarówno wyprzedaży starych zapasów, jak i sytuacji produkcji przekraczającej możliwości zbytu) oraz stałości ceny - każda sprzedawana jednostka produktu ma taką samą cenę (dzięki temu założeniu można pominąć problemy związane z wpływem na cenę takich czynników jak podaż i popyt). Przyjmowane natomiast często w najprostszej wersji modelu założenie dotyczące jednorodności wytwarzanej przez przedsiębiorstwo produkcji może zostać, przy pewnej dozie wysiłku związanego ze zgromadzeniem dokładniejszych danych, z powodzeniem uchylone.

Próg rentowności stanowi w istocie punkt, w którym przychody i koszty przedsiębiorstwa są sobie równe. Dysponując danymi dotyczącymi różnych elementów modelu można obliczyć dowolną brakującą wielkość, a zatem nie tylko wolumen (lub wartość) sprzedaży, przy której przedsiębiorstwo nie będzie ponosiło strat, ale również - znając zakładany poziom kosztów oraz prognozowaną wielkość sprzedaży - można ustalić wysokość ceny progowej, powyżej której sprzedaż zacznie przynosić zyski. Model ten może również służyć do porównania dwóch, lub więcej, wariantów projektów inwestycyjnych i ich oceny pod kątem racjonalności ekonomicznej.

Generalnie model progu rentowności stanowi dość wszechstronne narzędzie, które może być w stosunkowo prosty sposób dostosowywane do potrzeb niemal każdego przedsiębiorstwa. Model ten pozwala z jednej strony na określanie pewnych wartości progowych (sprzedaży, ceny), których przekroczenie stanowi warunek sine qua non rentowności przedsięwzięcia, z drugiej zaś ułatwia ocenę różnych wariantów planowanych działań, dając tym samym podstawę do podejmowania racjonalnych - z punktu widzenia finansowego - decyzji. Zaletą tego modelu jest również jego prostota, która szczególnie przy wykorzystaniu graficznej prezentacji otrzymanych wyników, pozwala na ich szybką i jednoznaczną interpretację.

Planowanie promocji sprzedaży

Promocja sprzedaży należy, obok public relations, do tych instrumentów promocyjnych, których znaczenie w ciągu ostatnich kilkunastu lat zdecydowanie wzrosło. Jeszcze pod koniec lat 70. relacja wydatków na reklamę w stosunku do wydatków na wspieranie (promocję) sprzedaży wynosiła w Stanach Zjednoczonych 60 do 40. Jednak już dziesięć lat później w wielu firmach zajmujących się sprzedażą pakowanych dóbr konsumpcyjnych nakłady na promocję sprzedaży pochłaniały 60-70% całego budżetu promocyjnego przedsiębiorstwa. Na tak gwałtowny rozwój tej formy promocji, szczególnie na rynku dóbr konsumpcyjnych, złożyło się wiele czynników tak wewnętrznych, jak i przede wszystkim zewnętrznych.

Wśród przyczyn wewnętrznych bardzo istotną rolę odegrała nasilająca się w wielu przedsiębiorstwach presja na zwiększanie bieżącej sprzedaży, powodująca iż nawet firmy o znanych, „dobrych”, markach sięgnęły po narzędzia wspierania sprzedaży w celu stymulowania zakupów tak konsumentów, jak i pośredników. Natomiast do najistotniejszych czynników zewnętrznych, które wpłynęły na wzrost znaczenia tej formy promocji, należały przede wszystkim: nasilająca się konkurencja oraz spadająca lojalność klientów wobec dotychczasowych marek; rosnąca siła przetargowa pośredników, zwłaszcza dużych sieci handlowych; a także zmniejszenie się efektywności reklamy, wynikające z rosnącego szumu informacyjnego, wzrostu kosztu mediów i zaostrzenia ograniczeń prawnych (vide rynek wyrobów tytoniowych).

Warto zauważyć, iż znaczenie promocji sprzedaży szczególnie rośnie w warunkach początków recesji - dość gwałtowny spadek popytu uderza wtedy w firmy najsilniej gdyż nie zdążyły one jeszcze dostosować poziomu swojej aktywnści do nowej sytuacji rynkowej. Cechami charakterystycznymi wspierania sprzedaży jest krótki horyzont czasowy podejmowanych działań oraz ich bezpośredni wpływ na poziom sprzedaży. Te cechy sprawiają, iż przedstawiony wcześniej model break even point stanowi szczególnie użyteczne narzędzie finansowej analizy przedsięwzięć planowanych w ramach wspierania sprzedaży - ta forma promocji jest bowiem ze swojej definicji najbardziej zbliżona do warunków opisanych w założeniach modelu.

Jednak analiza finansowa stanowi zaledwie część procesu planowania promocji sprzedaży. Cały proces rozpoczyna się od ustalenia celów, które mają zostać osiągnięte w wyniku przeprowadzonych działań wspierających sprzedaż. Cele te powinny wypływać z szerszych celów promocyjnych, będących fragmentem całości polityki marketingowej przedsiębiorstwa. Konkretne cele promocji sprzedaży mogą być zróżnicowane w zależności od typu odbiorcy, do którego działania promocyjne mają być skierowane. Generalnie można wyróżnić trzy główne grupy takich odbiorców: konsumenci, pośrednicy oraz własny personel sprzedaży. Podziałowi temu odpowiadają w ogólnych zarysach podstawowe rodzaje promocji sprzedaży - promocja konsumencka, handlowa i biznesowa. Każdy z wymienionych typów charakteryzuje się nieco innymi celami oraz innym zestawem używanych w ramach promocji narzędzi. Podstawowymi celami promocji konsumenckiej są: pobudzanie klientów do zakupu większej ilości produktu, skłanianie ich do podjęcia natychmiastowej decyzji o zakupie, zachęcanie do wypróbowania nowego produktu oraz obniżanie lojalności wobec konkurencyjnych marek (przyciąganie klientów konkurencji) a także niekiedy umacnianie lojalności w stosunku do własnej marki.

Oprócz promocji konsumenckiej rośnie również znaczenie promocji handlowej - przeznacza się na nią nawet większe środki niż na promocję konsumencką. Podstawowymi celami promocji handlowej jest nakłonienie pośredników (hurtowników i detalistów) do prowadzenia sprzedaży danego produktu lub marki, zwiększanie zamówień z ich strony, pobudzanie ich do bardziej aktywnych lokalnych działań wspierających sprzedaż oraz zachęcanie do intensyfikacji samej sprzedaży. Ostatnim z rodzajów promocji sprzedaży jest promocja biznesowa, której głównymi celami są zbieranie i wymiana wewnątrz branży informacji dotyczących możliwości sprzedaży, wywieranie dobrego wrażenia na klientach kluczowych oraz pobudzanie personelu sprzedaży do wydajniejszej pracy.

Model progu rentowności jako narzędzie wstępnej kontroli planów promocji sprzedaży

Wykorzystując przedstawione elementy modelu progu rentowności oraz podstawowe rodzaje promocji sprzedaży można stworzyć rozbudowaną macierz, w której pola wpisane zostaną poszczególne narzędzia wspierania sprzedaży. Pozwoli to w sposób syntetyczny przedstawić różne sytuacje oraz pogrupować najważniejsze narzędzia promocji sprzedaży według zmiennych istotnych z punktu widzenia modelu break even point, co powinno ułatwić stosowanie tego modelu w praktyce.

narzędzia:	promocji konsumenckiej	promocji handlowej	promocji biznesowej
zwiększające koszty stałe	konkursy, loterie, gry darmowe próbki darmowe testowanie produktu ekspozycje i materiały w punkcie sprzedaży programy lojalnościowe	subsydia darmowe gadżety nagrody dla personelu sprzedaży pośrednika	targi i pokazy handlowe konkursy sprzedaży (dla własnego personelu) gadżety reklamowe (reklama specjalna)
zwiększające koszty zmienne	oferty specjalne (większa ilość wyrobu za taką samą cenę itp.)	darmowe produkty (uzależnione od poziomu sprzedaży)	X
zmniejszające cenę	oferty zwrotu części gotówki po zakupie kupony rabatowe	obniżki cen (okresowy rabat)	X

Kryterium, wykorzystanym przy przyporządkowywaniu poszczególnych narzędzi promocji sprzedaży do jednej z trzech kategorii finansowych była ocena, który z elementów modelu BEP ulega największej zmianie na skutek zastosowania danego narzędzia.

Przyjmując za punkt wyjścia dokonany podział narzędzi promocji sprzedaży można wskazać przykładowe problemy, których rozwiązanie będzie wymagało zastosowania modelu progu rentowności.

Przykład 1

Rozpatrzmy najprostszą sytuację: w przedsiębiorstwie pojawiają się problemy ze sprzedażą produktu, narastają zapasy, których upłynnienie staje się coraz trudniejsze; rodzi się konieczność szybkiego rozwiązania tej sytuacji - zadanie to spada na dział marketingu, który sięga po dodatkowe środki mające ożywić sprzedaż; w tym celu proponuje wprowadzenie oferty specjalnej, polegającej na sprzedaży dwóch produktów w cenie jednego. Jakie będą skutki finansowe takiej decyzji? O ile musiałaby się zwiększyć sprzedaż, aby przedsiębiorstwo nie poniosło strat, a o ile żeby osiągnąć planowany poziom zysku? To są pytania, na które odpowiedź można uzyskać wykorzystując model BEP.

Przykład 2

Dział marketingu, chcąc ograniczyć wpływ zjawiska sezonowości sprzedaży, postanawia zorganizować w okresie jej spadku konkurs dla klientów, mający skłonić ich do zwiększania zakupów. Wiadomo, że maksymalny prognozowany wzrost sprzedaży nie będzie większy niż do poziomu sprzed posezonowego „dołka”. Rodzi się pytanie, ile środków można przeznaczyć na zorganizowanie takiego konkursu (a zatem również, jak cenne mogą w nim być nagrody) aby to się firmie jeszcze opłacało? Również na to pytanie pomoże odpowiedzieć model progu rentowności.

Przykład 3

Przedsiębiorstwo ma problemy z pośrednikami - utraciło jednego z dużych odbiorców, a mali uważają jego ofertę za zbyt drogą. Powstaje konieczność rozładowania tworzącego się zatoru. Dział marketingu proponuje okresową obniżkę cen, prognozując, iż spadek ceny o 9 % wywoła wzrost popytu ze strony drobnych pośredników, pozwalający na zrekompensowanie utraty jednego z kluczowych odbiorców i utrzymanie wielkości sprzedaży na dotychczasowym poziomie. Czy jednak przedsiębiorstwu będzie się to opłacało? Jaka jest maksymalna obniżka ceny, przy której firma nie będzie jeszcze ponosiła strat? Także te dylematy można rozwiązać stosując model BEP.

Model progu rentowności może być również używany w sytuacjach bardziej złożonych - do rozwiązywania konkretnych problemów decyzyjnych, na przykład do porównania dwóch lub więcej alternatywnych propozycji planowanych działań w zakresie promocji sprzedaży. Model ten - w swojej najbardziej rozwiniętej postaci, zakładającej wieloasortymentową strukturę sprzedaży przedsiębiorstwa - może być także wykorzystywany w procesie planowania akcji promocji sprzedaży, których celem nie jest prosty wzrost sprzedaży, ale takie ukształtowanie jej struktury, aby maksymalizować zysk firmy.

Podsumowanie

Jak pokazują przedstawione sytuacje, użyteczność modelu break even point do oceny projektów z zakresu promocji sprzedaży, i to jeszcze w fazie ich przygotowywania, jest bardzo duża. Model ten pozwala nie tylko znaleźć wspólną płaszczyznę porozumienia pomiędzy działami finansów i marketingu, umożliwiając wyznaczenie w planowanych działaniach pewnych wartości progowych (sprzedaży, ceny), warunkujących osiągnięcie rentowności przedsięwzięcia, ale również może być pomocny w rozładowywaniu napięć, stanowiąc obiektywne narzędzie porównywania i oceny różnych wariantów przygotowywanych akcji promocji sprzedaży. Jednocześnie wykorzystanie modelu BEP może uchronić przedsiębiorstwo przed popełnieniem prostych błędów, które jednak mogą okazać się groźne dla jego przyszłości.

Agata Adamska, Tomasz Dąbrowski , ISO - Swedish Management Group -

FINANSE PRZEDSIĘBIORSTWA

• są to zjawiska i procesy pieniężne zachodzące w przedsiębiorstwie.

Majątek przedsiębiorstwa

Majątek trwały To te składniki majątkowe przedsiębiorstwa, które służą przez długi okres czasu i stopniowo tracą swoją wartość w ciągu długiego okresu czasu, i w związku z tym ulegają amortyzacji.	Majątek obrotowy To te składniki majątkowe przedsiębiorstwa, które zużywają się w bardzo krótkim czasie i jednorazowo w 100% np. surowce potrzebne do produkcji zużywają się w jednym cyklu produkcyjnym. Wpisywane są jednorazowo w koszty i nie ulegają amortyzacji.
Finansowy majątek trwały Udziały konkretnego przedsiębiorstwa w innych przedsiębiorstwach, spółkach, długookresowe papiery wartościowe (przetrzymywane w przedsiębiorstwie dłużej niż 1 rok) stanowiące własność przedsiębiorstwa np. akcje.	Środki pieniężne Gotówka w kasie przedsiębiorstwa, i na rachunku bankowym oraz krótkoterminowe papiery wartościowe.
Rzeczowy majątek trwały A. Środki trwałe produkcyjne (są używane w produkcji) - Maszyny i urządzenia, budynki gospodarcze i produkcyjne, środki transportowe. B. Środki trwałe nie-produkcyjne (nie są używane bezpośrednio w produkcji) - Budynki socjalne, domy wczasowe, przedszkola zakładowe, stołówki, domy kultury, świetlice, ośr. zdrowia.	Należności Należności pochodzą ze sprzedaży. Od momentu sprzedaży do momentu uzyskania środków czyli gotówki mija pewien okres czasu i w tym okresie powstają właśnie należności. Jest to przeciwstawne zjawisko do zobowiązań (jesteśmy wtedy dłużnikiem).
Wartości niematerialne i prawne Np. prawo do wieczystego użytkowania gruntów, patenty, wynalazki, programy komputerowe, reputacja przedsiębiorstwa - (good will - konkretna wartość przedsiębiorstwa na którą składa się pozycja rynkowa, opinia współpracujących firm, promocja, reklama) - podlega również wycenie - może być wyliczona w złotówkach np.: przedsiębiorstwo o wysokiej reputacji może uzyskać kredyt na lepszych warunkach - z niższym oprocentowaniem ponieważ bank ponosi niższe ryzyko udzielając takiej firmie kredytu, niż gdyby udzielił go firmie o niższej reputacji - wtedy ponosi wyższe ryzyko.	Zapasy (Rzeczowy majątek obrotowy) A. Surowce i materiały do produkcji. B. Półprodukty, bądź produkcja nie zakończona. C. Gotowe, finalne produkty w magazynie - produkty wytworzone ale jeszcze nie sprzedane. (Koszty magazynowania + koszty zamrożenia kapitału).

Źródło finansowania, zasób środków pieniężnych (kapitału) finansujących określoną działalność lub przedsięwzięcie gospodarcze.
Z punktu widzenia pochodzenia wyróżnia się źródła wewnętrzne i zewnętrzne, według kryterium zwrotności - źródła własne (kapitał własny) oraz obce (kapitał obcy, zobowiązania). Źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa są wykazywane w jego bilansie pod postacią pasywów.

Bilans przedsiębiorstwa, jedno z podstawowych pojęć w rachunkowości i sprawozdawczości finansowej podmiotów gospodarczych charakteryzujące stan i strukturę środków (składników majątkowych) przedsiębiorstwa (aktywa) oraz źródeł finansowania tego majątku (pasywa) na dany dzień w roku (ma więc charakter statyczny). Bilans sporządzany jest na podstawie aktualnych w dniu jego sporządzenia księgowych zapisów operacji gospodarczych występujących w okresie sprawozdawczym, za jaki się go sporządza.

Do podstawowych cech bilansu zalicza się: - kompletność i udokumentowanie zawartych w nim informacji, czyli pełne i zweryfikowane (np. w wyniku inwentaryzacji) dane na temat całkowitego majątku przedsiębiorstwa oraz źródeł jego pochodzenia; - podział pozycji bilansu na grupy o zbliżonej treści ekonomicznej oraz z uwzględnieniem charakteru, w jakim występują w przedsiębiorstwie; - moment bilansowy, czyli ściśle oznaczony czas, dla którego ustala się stan wszystkich pozycji bilansowych (z reguły przełom dwóch kolejnych okresów sprawozdawczych);

- pieniężną wyceną wszystkich składników bilansu przy zastosowaniu tej samej waluty (z reguły krajowej); - równowagę bilansową, polegającą na tym, że sumy aktywów i pasywów są zawsze sobie równe.

Przy sporządzaniu bilansów poszczególne podmioty gospodarcze mogą stosować wybrane przez siebie sposoby wyceny składników pozycji bilansowych, różny może być również zakres danych uzupełniających (dodatkowych informacji dołączanych do bilansu, które ułatwiają czytanie i analizowanie danych zawartych w bilansie), jak i układ bilansu (ilość i treść poszczególnych pozycji bilansowych, ich kolejność i ugrupowanie, rozmieszczenie danych uzupełniających).

Wynik finansowy, nadwyżka księgowa działalności przedsiębiorstwa w określonym okresie. Różnica pomiędzy przychodami ze sprzedaży a kosztami ich uzyskania. Dodatni wynik finansowy określany jest mianem zysku, ujemny - mianem straty.

Rachunkowość finansowa zajmuje się pomiarem i ewidencją majątku przedsiębiorstwa, operacji gospodarczych oraz przygotowywaniem na tej podstawie raportów finansowych. Sposób prowadzenia rachunkowości finansowej jest ściśle unormowany przez prawo.

Płynność finansowa - zdolność przedsiębiorstwa do terminowego regulowania bieżących zobowiązań (krótkoterminowych, płatnych w ciągu jednego roku), określający możliwość spłaty zobowiązań w sytuacji, gdyby stały się one natychmiast wymagalne, za pomocą upłynnienia posiadanych zasobów środków obrotowych (zasobów płynnych, które mogą być szybko zamienione na gotówkę). Dla zapewnienia sobie możliwości ciągłego, niezakłóconego działania przedsiębiorstwo powinno dbać o zachowanie określonego poziomu płynności finansowej. Większa bądź mniejsza płynność finansowa zależy od długości czasu, jaki jest potrzebny do zamiany aktywów przedsiębiorstwa (rzeczowych lub finansowych) na gotówkę. Kryterium płynności finansowej jest jednym z podstawowych kryteriów oceny działalności przedsiębiorstwa: niska płynność (brak płynności) świadczy o utracie lub wysokim prawdopodobieństwie utraty przez przedsiębiorstwo zdolności do terminowego regulowania bieżących zobowiązań. Ryzyko z tego tytułu obciąża kontrahentów przedsiębiorstwa, a w dłuższym okresie może prowadzić do jego upadłości. Wysoka płynność oznacza z kolei zamrożenie nadmiernie wysokich własnych kapitałów w finansowaniu bieżącej działalności i niemożność zwiększenia ich zyskowności przez efektywne wykorzystanie obcych kapitałów, co może mieć niekorzystny wpływ na rentowność przedsiębiorstwa. Ocena płynności może dotyczyć zarówno okresów krótszych - bieżąca płynność oceniana na podstawie informacji z podstawowych sprawozdań finansowych w okresach sprawozdawczych (z reguły jeden rok), jak i okresów dłuższych - stanowi wtedy element dynamicznego rachunku opłacalności ekonomicznej przedsięwzięcia gospodarczego.

III wsk. płynności finansowej - umożliwiają dokonanie oceny poziomu wypłacalności przeds. (jest to ocena zdolności przeds. do terminowego regulowania wszelkich płatności); wsk. te umożliwiają dokonanie oceny w sytuacji majątkowo-kapitałowej (ocena dostosowania struktury kapitałów do struktury majątkowej przedsiębiorstwa);

wsk. Bieżącej płynności maj. obrotowy/zobow.bieżące

wsk. szybki (stopa wysokości płynności)

płynne środki obrotowe/zobow.bieżące / płynne sr.obrotowe=maj.obrotowy-zapasy lub należności+krótkoterm.pap.wart.+śr.pieniężne

INWESTOWANIE - proces polegający na zwiększaniu zasobów majątku przedsiębiorstwa. Procesy inwestycyjne angażują kapitały na długie okresy. Są obarczone dużym stopniem ryzyka.

Rodzaje inwestycji

• mające na celu pozyskanie rzeczowych składników majątku trwałego ( technologie, urządzenia, maszyny, nieruchomości), zwiększają one zdolności produkcyjne

• inwestycje w majątek finansowy, głównie inwestycje, udziały w innych podmiotach gospodarczych

• pozyskiwanie wartości niematerialnych i prawnych (zakup licencji, patenty, znaku firmowego, oprogramowania)

EFEKTYWNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTWA - to takie, które osiąga nadwyżkę przychodów nad kosztami działalności, czyli takie które generuje nadwyżkę finansową o charakterze dodatnim.

ZARZĄDZANIE ZAPASAMI W PRZEDS - poddajemy ocenie koszty np.: magazynowanie, strukturę zapasów, dynamikę zmian wielości zapasów w przeds, rotacje zapasów, długość czasu zamrożenia środków finansowych w zapasach

PROCES PRODUKCJI - struktura asortymentowa produkcji, wielkość poszczególnych grup asortymentowych, dynamika zmian, koszty związane z utrzymaniem ciągłości procesu produkcji, struktura tych kosztów, rozkład w czasie, potrzeby kapitałowe.

PROCES SPRZEDAŻY - wielkość obrotów, struktura asortymentowa obrotów, dynamika zmian sprzedaży, koszty związane z procesem sprzedaży

OCENA SYTUACJI KAPITAŁOWEJ W PRZEDS - struktura kapitałów zaangażowanych w przedsiębiorstwo, wielkość poszczególnych grup (rodzajów) kapitału, dynamika zmian, wykorzystanie kapitału (czyli zdolność kapitału do generowania określonych przychodów)

OCENA PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ PRZEDS - płynność bieżąca firmy, ocena

długoterminowej płynności firmy, jak ją ocenić, jaka jest wielkość kapitału pracującego w przeds.

DZIAŁALNOŚĆ INWESTYCYJNA - przepływy gotówkowe związane z lokowaniem majątku trwałego w przedsiębiorstwie

Postępowanie upadłościowe rozpoczyna się gdy: - majątek przedsiębiorstwa nie wystarcza na spłatę zobowiązań, - przedsiębiorstwo zaprzestało płacenia zobowiązań. W przypadku zaistnienia w/w sytuacji zarząd przedsiębiorstwa zobowiązany jest w ciągu dwóch tygodni złożyć w sądzie gospodarczym wniosek o ogłoszenie upadłości przedsiębiorstwa, w przeciwnym wypadku członkowie zarządu odpowiadają własnym majątkiem za wszystkie zobowiązania spółki. Upadłość przedsiębiorstwa jest ogłaszana publicznie, w związku z tym kontrahenci wiedzą o złej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa i mogą ustrzec się ryzyka związanego z udzielaniem mu pożyczek. Wierzyciele powinni być zaspokojeni z majątku, który pozostał spółce po ogłoszeniu upadłości.

Kredyty bankowe Kredyty są najłatwiej dostępnym i najbardziej powszechnym źródłem finansowania ze źródeł obcych w szczególności dla małych i średnich przedsiębiorstw. Zdolność kredytowa - zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w umówionym terminie zwrotu (w/g prawa bankowego). Banki nieraz kierują się w udzielaniu kredytu nie tyle zdolnością kredytową co posiadaniem przez kredytobiorcę zabezpieczenia. Nie jest to jednak wygodna dla banku sytuacja, gdyż zdarzają się sytuacje w których bank ma problemy z wyegzekwowaniem długu.

Badanie zdolności kredytowej (ocena). Polega ono na analizie działalności przedsiębiorstwa. Badanie sprawozdawczości finansowej przedsiębiorstwa (sprawdzanie rentowności, wysokości zysków); istotne są cele kredytu oraz termin zwrotu kredytu. Im kredyt jest zaciągany na dłuższy okres i na większe sumy tym badanie powinno być dokładniejsze. Badanie zdolności kredytowej przeprowadza się przy pomocy analizy wskaźnikowej na podstawie sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa (bilans i rachunek wyników). Banki żądają dodatkowo m.in. kopii deklaracji składanych do Urzędu Skarbowego w ramach rozliczeń miesięcznych czyli kopii deklaracji na podatek dochodowy oraz na podatek od towarów i usług. Również wymagane jest przedstawienie planu zagospodarowania kredytu. Banki starają się również na własną rękę uzyskać informacje uzupełniające. Ponadto przedsiębiorstwo ubiegające się o kredyt musi liczyć się z nieustanną ingerencją banku w sprawy wewnętrzne.

Rodzaje kredytów. - Najbardziej istotny jest podział na kredyty obrotowe i inwestycyjne. K. obrotowe przeznaczane są na finansowanie działalności bieżącej. Są to kredyty używane przy zakupie towarów, materiałów do produkcji i innych elementów niezbędnych do bieżącego funkcjonowania. Istotą kredytu obrotowego jest jego relatywna krótkoterminowość, służyć ma on na sfinansowanie bieżącego obrotu. Cykl obrotu mieści się w okresie nie dłuższym niż rok. K. inwestycyjne przeznaczone są na finansowanie budowy, przebudowy i rozbudowy (tworzenia) majątku trwałego przedsiębiorstwa. Kredyty takie są zazwyczaj udzielane na dłużej niż jeden rok. Kredytobiorca powinien być w stanie sfinalizować część danego przedsięwzięcia. Wymagany jest udział własny kredytobiorcy. W Polsce jest to od 20 do 40% wartości kredytowanego przedsięwzięcia. Wysokość udziału własnego zależy od zaoferowanych bankowi zabezpieczeń spłaty kredytu. W przypadku kredytów inwestycyjnych często występuje również karencja, czyli odsunięcie w czasie spłat kredytu. Karencja nie

Koszty - Kosztem uzyskania przychodów są wydatki poniesione w celu uzyskania przychodów, w tym koszty funkcjonowania osoby prawnej. Najmniej kontrowersyjnymi elementami kosztu, tzn. takimi, które są bezsprzecznym nośnikiem wydatku na osiągnięcie dochodu, są koszty funkcjonowania osoby prawnej, a więc: - wynagrodzenia pracowników z tytuły umów o pracę (mogą wystąpić wątpliwości w przypadku umów o dzieło, umów zlecenia itp.), - koszty wynajęcia lokalu, łącznie z utrzymaniem jego stanu funkcjonalnego (oświetleniem, ogrzewaniem, sprzątaniem, wywozem śmieci), - składki na ubezpieczenie społeczne, fundusz pracy i fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych, - koszt zakupu towaru na sprzedaż (aczkolwiek tu istniej rozbieżność związana z chwilą sprzedania towaru; ustawa o rachunkowości pozwala stosować dwie metody: Last In First Out (LIFO), First In First Out (FIFO) wyprowadzania towarów z magazynu), - odpisy amortyzacyjne od środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, - wydatki na reklamę w środkach masowego przekazu, lub też prowadzoną publicznie w inny sposób, - wydatki na cele reprezentacji i reklamy prowadzonej w sposób niepubliczny (do 0.25% wysokości przychodu), - wydatki z tytułu delegacji służbowych (jazdy miejscowe do 500km. i inne) do wysokości limitów podanych w ustawie.

Rozliczenia międzyokresowe mogą wystąpić ale nie muszą - to środki własne danego przedsiębiorstwa

Rachunek wyników - zysków i strat - pokazuje efekty działalności przeds osiągnięte w określonym czasie, zestawione są tu przychody i koszty

1. przychody ze sprzedaży, koszty działalności operacyjnych, zyski/straty ze sprzedaży, pozostałe przychody i koszty operacyjne, zysk/strata na działalności operacyjnej, przychody i koszty finansowe, zysk/strata brutto na dział operacyjnej, zyski i straty nadzwyczajne, zysk/strata brutto, obciążenia wyniku finansowego, zysk/strata

Przychody całkowite - przychody ze sprzedaży, operacyjne, finansowe

Koszty całkowite - koszty operacyjne, pozostałe koszty operacyjne, koszty finansowe

Krążenie gotówki w przeds. - spadek poziomu zapasów = dopływ gotówki do firmy

Źródło środków finansowych - sprzedaż składników majątku trwałego

Każde zmniejszenie stanu aktywów firmy powoduje dopływ środków pieniężnych do przedsiębiorstwa, a zwiększenie to wykorzystanie środków pieniężnych

Źródłem środków finansowych będzie wzrost zobowiązań finansowych, a pieniężnych wzrost kapitałów stałych, a zwiększenie to wydatkowanie środków pieniężnych

Każdy wzrost pasywów w przeds będzie odzwierciedlał dopływ środków pieniężnych w przeds

PROCES PRODUKCJI - struktura asortymentowa produkcji, wielkość poszczególnych grup asortymentowych, dynamika zmian, koszty związane z utrzymaniem ciągłości procesu produkcji, struktura tych kosztów, rozkład w czasie, potrzeby kapitałowe (kapitałochłonność procesu produkcyjnego)

PROCES SPRZEDAŻY - wielkość obrotów, struktura asortymentowa obrotów, dynamika zmian sprzedaży, koszty związane z procesem sprzedaży.

ZARZĄDZANIE ZASOBAMI LUDZKIMI W PRZEDS - wielkość zatrudnienia, struktura osób zatrudnionych, koszty osobowe, ich strukturę, wydajność pracowników.

ANALIZA FINANSOWA - umożliwia całościowe spojrzenie na funkcje przeds, kondycję finansową, przez pryzmat kosztów, przychodów, nakładów, efektów, wpływów, wydatków gotówkowych.

Obszary analityczne

• ocena sytuacji majątkowej przeds - struktura majątkowa firmy, udział poszczególnych rodzajów majątku w całkowitej strukturze majątku firmy, wielkość poszczególnych grup majątkowych, tempo zmian poszczególnych rodzajów majątku, ocena wykorzystania majątku w przeds,

• ocena sytuacji kapitałowej - w przeds, struktura kapitałów zaangażowanych w przeds, wielkość poszczególnych grup kapitału, dynamika zmian, wykorzystanie kapitału (zdolność kapitału do generowania określonych przychodów)

• ocena płynności finansowej - płynność bieżąca firmy, ocena długoterminowej płynności firmy, jak ją ocenić, jaka jest wielkość kapitału pracującego w przeds, jak ocenić stopień zapotrzebowania na kapitał pracujący

• ocena rentowności - przez pryzmat generowanych przychodów i ponoszonych kosztów przez przeds oceniamy skalę zwrotności zainwestowanych kapitałów, rentowność przychodów, rentowność majątku firmy, dynamika zmian w zakresie rentowności

• badanie kompleksowe kondycji finansowej z wykorzystaniem różnych modeli finansowych, umożliwiających ocenę firmy

PODSTAWOWE ELEMENTY FINANSOWE

1.bilans - oceniamy udział majątku trwałego i obrotowego w strukturze aktywów. Firma jest elastyczna, gdy majątek obrotowy przekracza majątek trwały. Istnieje wtedy małe ryzyko utraty płynności finansowej, im wyższa elastyczność tym mniejsze są koszty stałe. Przy pasywach zwracamy uwagę na wielkość kapitału stałego. I wyższy kapitał stały tym bezpieczniejsza struktura finansowania.

2.rachunek zysków (wyników) - odzwierciedla efekty działania firmy. Ważne są: wielkość zysku operacyjnego (efektywność działalności) do której firma została powołana, zysk na działalności gospodarczej (powiązanie firmy z rynkiem finansowym), zysk brutto - uwzględnia zdarzenia nadzwyczajne i losowe, zysk netto - powstaje po rozliczeniu z budżetem

3.Rachunek przepływów środków pieniężnych - obejmuje przepływy gotówki, które postępowały w okresie na który jest sporządzany, odzwierciedla działalność przedsw3 obszarach:

1. działalność operacyjna - nadwyżka, zakup, produkcja, sprzedaż

2. działalność inwestycyjna - przepływy gotówkowe związane z lokowaniem majątku trwałego w przedsiębiorstwie

3. działalność finansowa - odzwierciedla przepływy gotówki związane z powiązaniami danej firmy z rynkiem finansowym (obligacje krótkoterminowe)

CELE GOSPODARKI FINANSOWEJ - wzrost wartości rynkowej przeds, utrzymanie płynności i niezależności fin przeds, zapewnienie środków finans na bieżącą działalność i rozwój przeds, minimalizacja ryzyka gospodarczego

POZIOMY PODEJMOWANIA DECYZJI

1. Strategiczny - ukształtowanie struktury aktywów trwałych w przeds, znajduje odzwierciedlenie w procesach inwestowania, jest to kształtowanie struktury kapitału stałego w procesie finansowania przeds.

2. Operacyjny - dotyczy kształtowania struktury aktywów bieżących, kształtowanie struktury zobowiązań bieżących. Te dwa aspekty łącza się w procesie zarządzania kapitałem pracującym przeds.

EFEKTYWNOŚĆ PRZEDS - efektywne przeds to takie, które osiąga nadwyżkę przychodów nad kosztami działalności, takie, które generuje nadwyżkę finans o charakterze dodatnim. Do badania oceny efektywności służy: analiza ekonomiczna - obejmuje całokształt działań i procesów w przeds, które zmierzają do oceny poszczególnych obszarów funkcjonalnych w przeds jak i całego przeds, przy wykorzystaniu różnorodnych mierników finansowych określonych kategorii ekonom i obejmuje:

1.analizę techniczno - ekonomiczną - zajmuje się oceną procesów gospodarczych zachodzących w przeds, poddaje się ocenie np. proces zaopatrzenia przeds.

2.analizę finansową

ZARZĄDZANIE ZAPASAMI W PRZEDS - poddajemy ocenie koszty np.: magazynowanie, strukturę zapasów, dynamikę zmian wielkości zapasów w przeds, rotacje zapasów, długość czasu zamrożenia środków fin w zapasach.

KAPITAŁ PRACUJĄCY W PRZEDS - odzwierciedla procesy związane z kształtowaniem wielkości i strukturą majątku obrotowego przeds, z drugiej strony z kształtowaniem wielkości i struktury zobow. bieżących.

Kap.prac. = maj.obrot - zobow.bieżące lub kap.prac=kap.stały - maj.trwały

Ujemny kap.prac

Kap.stały<maj.trwały

Maj.obrot<zobow.bieżące

OCENA WIELKOŚCI KAP.PRAC - cykl obrotowy w przeds - daje informację o tym jak długo trwa w przeds konwersja gotówki, ile czasu upływa od wydatkowania środków pieniężnych na materiały, czas od momentu sprzedaży wyrobów

Cykl obrot brutto - jak długo zamrożone są pieniądze

COB = Rz + On , Rz - rotacja zapasów, On - okres spływu należności do firmy

Cykl obrot netto - czas na który firma potrzebuje śr. Pien. Z innych źródeł

CON = COB - Ozb, Ozb - okres spłaty zobow. bieżących

Zmniejszenie CON - jest to zmniejszenie zapotrzebowania na kapitał pracy - przyspieszenie rotacji zapasów, działania marketingowe, działania logistyczne, skracanie rotacji zapasów, skracanie okresu windykacji należności, wydłużenie terminu płatności zobowiązań

MIERNIKI WARTOŚCI KAP.PRACY - oceniają czy kap. Prac. Jest dostosowany do wielkości firmy.

*Kp / Z+N = ˝, z - zapasy, N - nalećności - środki obrotowe powstałe w dział. Biećącej przeds.

Firma powinna za pomocą Kap.pr. sfinansować co najmniej połowę Z + N. Wtedy jest zagwarantowana ciągłość procesów gosp.

*Kp / Pmp - przeciętna miesięczna przychodów

z Kp firma powinna sfinansować przynajmniej 1 m-c dział, taka wielkość zapewnia ciągłość procesów gosp, utrzymanie wypłacalności, utrzymanie równowagi finansowej. Gdy Kp jest zbyt duży (> 3 m-c) świadczy to o nieefektywnym gospodarowaniu.

Porównanie Kp z wielkością na zapotrzebowanie na kg.- ustalenie długości cyklu obrotów netto CON w przeds, oszacowanie wielkości przeciętnej sprzedaży w przeds, im krótszy jest CON tym mniejsze jest zapotrzebowanie na kg.

STRATEGIE FINANSOWANIA PRZEDS

1. UMIARKOWANA - odzwierciedla pełne dostosowanie struktury kapit.przeds do struktury majątkowej. Dostosowanie czasu dysponowania danymi źródłem kapitału do czasu używania danego elem. Maj. Firmy. Nie daje możliwości wykorzystania dźwigni finansowej.

2. AGRESYWNA - daje możliwość wykorzystania dźwigni finans. Firma może szybko stracić rentowność. Jest często stosowana na rynkach dynamicznych, gwarantujących szybki zysk. Wymaga sprawności w kontroli wypływów i wpływów finans z przeds.

3. KONSERWATYWNA - nie ma możliwości utraty, płynność fin. Sprzyja długoterm. Wypłacalności przeds. Czasami oznacza nieefektywne wykorzystanie kapitału.

KRYTERIA WYBORU ŹRÓDEŁ KAPITAŁU

1. Mechanizm dźwigni finans

• dźwignia finans - kształtowanie struktury kapitału

• dźwignia operacyjna - struktura majątku firmy wpływa na to jakie koszty stałe ponosi firma. Bazuje na udziale kosztów stałych w kosztach całkowitych zwiększa poziom generowanych zysków operacyjnych przeds.

• Dźwignia połączona - łączy dział dźwigni finans i operac na wzrost kapitału własnego.

Zwiększanie rentowności kapitałów własnych: zadłużanie przeds (umiejętne kształtowanie struktury kapitałowej i wykorzystanie efektu dźwigni finansowej), umiejętne kształtowanie kosztów firmy (optymalizowanie kosztów stałych przeds -im mniejsze koszty stałe, tym wcześniej firma zaczyna zarabiać)

DŹWIGNIA OPERACYJNA - nadwyżka, zakup, produkcja, sprzedaż. - powstaje nadwyżka finansowa przedsiębiorstwa (zysk netto + amortyzacja), to co dzieje się w zakresie zapasów, należności, powstają zobowiązania bieżące, zaliczamy tu zmiany związane z rozliczeniami międzyokresowymi czynnymi i biernymi.

Dział.oper. = nadwyżka finansowa +/- wpływy gotówki do firmy

DOL - efekt dźwigni operacyjnej = %zmiana zysku operacyjnego / %zmiana przychodów

DOL = przychody - koszty zmienne (marża pokrycia) / zysk operacyjny

DZIAŁALNOŚĆ FINANSOWA - odzwierciedla przepływy gotówki związane z rozwiązaniami danej firmy z wynikiem finansowym (obligacje, kredyty).

- wykorzystanie kapitałów obcych do podniesienia zyskowności kapitałów własnych. Przeciwieństwem dźwigni są konsekwencje nadmiernego zadłużenia w postaci narastania zobowiązań w wyniku nieterminowego ich regulowania bądź utrata płynności i wypłacalności.

odzwierciedla związki danego przedsiębiorstwa z rynkiem finansowym - zaciągnięcie lub spłata długoterminowych kredytów bankowych lub pożyczek, emisja lub wykup obligacji, zaciągnięcie lub spłata krótkoterminowych kredytów bankowych lub pożyczek, emisja akcji, dopłaty do kapitału na rzecz przeds ze strony właścicieli, wypłaty dywidendy dla właścicieli

DFL = %zmiana ROE / %zmiana zysku operacyjnego

ROE - stopa zwrotu kapitału własnego

DFL = zysk operacyjny / zysk operacyjny - odsetki

Zalety - zwiększenie rentowności kap. własnego (warunki: koszt pozyskania kapit. Obcego musi być niższy niż generowanie zysku w danym przeds, koszt pozyskania kapit= stopa zysku- nie ma wpływy na kap. własny

Wady - obniżenie rentowności kap. Własnego (war: koszt pozyskania kap. Obcego jest wyższy niż stopa zysku generow. W przeds)

Efekt dźwigni finansowej jest to wprowadzenie niżej oprocentowanego kapitału obcego dla podniesienia rentowności kapitału własnego.

Wzór na stopień dźwigni finansowej w ciągu dynamicznym.

DFL (degree of financig leverage)=

= % zmiana (przyrost) rentowności kapitału własnego

% zmiana zysku operacyjnego

DŹWIGNIA POŁĄCZONA

DOL + DFL = DTL

DTL = %zmiana ROE / %zmiana przychodów

DTL = przychody - koszty zmienne / zysk operacyjny -odsetki

Wskaźniki finansowe, wskaźniki ilustrujące ekonomiczną sytuację przedsiębiorstwa, stosowane w analizie ekonomiczno-finansowej. Do podstawowych wskaźników finansowych zalicza się: płynność, aktywność (sprawność działania), rentowność, zadłużenie.

RENTOWNOŚĆ - generowanie zysków, zdolność przedsiębiorstwa do generowania dochodów w długim okresie, umożliwia ocenę zdolności reinwestycyjnych przeds. Do oceny używane są: wskaźniki rentowności kapitału i obrotu

Rentowność to osiąganie nadwyżek przychodów ze sprzedaży nad kosztami poniesionymi dla ich uzyskania, a zatem uzyskiwanie dodatniego wyniku finansowego. Pomiar rentowności umożliwiają wskaźniki rentowności obliczane w odniesieniu do wartości: sprzedaży (obrotu) przedsiębiorstwa (rentowność sprzedaży) majątku (aktywów) przedsiębiorstwa (rentowność majątku), kapitału własnego (rentowność kapitału własnego). Traktowanie rentowności jako jednego z celów działalności przedsiębiorstwa prowadzi do stosowania ekonomicznie racjonalnych kryteriów w sferze podejmowania różnorakich decyzji w trakcie jego funkcjonowania.

Wskaźniki rentowności kapitału

ROE - stopa zwrotu kapitału własnego ROE= zysk neto / kapitał własny

ROI - stopa zysku = zysk operacyjny / majątek całkowity

ROA- stopa zwrotu kapitału całkowitego = zysk netto / kapitał całkowity

Im większa rentowność - tym większa możliwość spłaty kapitałów obcych

Wskaźniki rentowności obrotu

• Rentowność obrotu (marża zysku netto, rentowność netto) = zysk netto /przychody ze sprzedaży

• Rentowność brutto (rentowność obrotu brutto, marża zysku brutto) = zysk brutto / przychody ogółem (ze sprzedaży)

• Rentowność operacyjna = zysk operacyjny / przychody ogółem

• Wskaźnik poziomu kosztów = koszty uzyskania przychodów / przychody ogółem

• Wskaźnik obracalności należnościami = przychody ze sprzedaży brutto / przeciętny stan należności

• Przeciętny okres spływu należności =przeciętny stan należności *360 / przychody ze sprzedaży brutto

W zależności od wielkości zysków wyróżniamy:

1. zysk operacyjny - z bieżącej działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, osiągnięty na sprzedaży

zysk operacyjny = przychody ze sprzedaży (-) koszty poniesione na wytworzenie sprzedanych produktów

Rachunek ekonomiczny = przychody ze sprzedaży (-) koszty poniesione na wytworzenie sprzedanych produktów + (majątek na zakończenie roku - majątek przedsiębiorstwa na początku roku)

- o tą różnicę powiększymy przychody przedsiębiorstwa. Jeśli wartość na koniec roku jest mniejsza niż w bilansie otwarcia pomniejszymy wtedy przychody przedsiębiorstwa.

zysk netto = całkowite przychody - całkowite koszty przedsiębiorstwa

1. zysk rentowny w przeliczeniu na 1 akcję - (EPS) - suma zysku netto / liczba akcji wyemitowanych przez daną spółkę - czyli wielkość zysku w przeliczeniu na 1 akcję - ważny przy rozpatrywaniu zakupu danych akcji

2. wskaźnik P/E = cena rynkowa akcji / zysk na 1 akcję - ile musimy zapłacić za jednostkę zysku zakupionej akcji, jeśli wskaźnik jest niski to oznacza niski popyt na akcje

3. wskaźnik wyrażający stosunek wartości rynkowej akcji do wartości księgowej akcji

= cena rynkowa akcji / wartość księgowa akcji(wartość księgowa =wartość kapitału własnego / liczbę wyemitowanych akcji) - Im wyższa wartość wskaźnika tym lepiej oceniamy daną spółkę.

Wskaźnik “Stopa dywidendy” (BPS) = dywidenda na 1 akcję / cena rynkowa 1 akcji - jaki jest udział dywidendy w cenie rynkowej akcji. Im wyższy wskaźnik tym większa dywidenda za 1 akcję

Wskaźnik progu rentowności -Próg rentowności jest to wartość sprzedaży, bądź wielkość produkcji niezbędna do pokrycia kosztów przedsiębiorstwa = BEE - jest to punkt wielkości sprzedaży, poniżej którego przedsiębiorstwo ponosi straty, a po przekroczeniu tego progu osiąga zysk.

BEE = koszty stałe (RC) / cena jednostkowa sprzedaży (Price) - pomniejszona o jednostkowy koszt (AVC) - wskaźnik ten pokazuje ile sztuk jednego wyrobu, przy danej cenie jednostkowej zbytu musimy wyprodukować, aby osiągnąć wartość produkcji równoważącą koszta. Możemy go wyrażać w sztukach lub w złotych

BEE = RC /Price

ANALIZA PROGU RENTOWNOSCI WYRAZONA ILOSCIOWO
I JAKOŚCIOWO:

Obliczenie progu rent. przeds. stanowi podstawę do dalszej analizy, która powinna obejmować ocenę - kształtowania się rentowności w przypadku zmian poszczególnych czynników wpływających na jej poziom.

Istotna jest ocena:

• dopuszczalnego poziomu spadku popytu na oferowane produkty, który nie spowoduje wystąpienia strat w przeds.;

• zmian progu rentowności badanego przedsięwzięcia, w przypadku zmian cen sprzedaży produktów (wzrostu lub spadku), zmian kosztów zmiennych lub stałych;

Do rozwiązania tych problemów służy analiza możliwości - wyznaczenie marginesów bezpieczeństwa, czyli oszacowania granicznych poziomów wzrostu poszczególnych czynników, które określają wielkość zysków przeds.

Przyczyny celowości analizy wrażliwości:

• przedsiębiorstwa w warunkach gospodarki rynkowej działają w zmiennym otoczeniu;

• istnieje niebezpieczeństwo utraty rynków i klientów;

• istnieje możliwość odchyleń rzecywistych zjawisk rynkowych od zaplanowanych;

Marginesy bezpieczeństwa ustala się dla:

• dopuszczalnego spadku popytu;

• dopuszczalnego spadku ceny sprzedaży oferowanego produktu;

• dopuszczalnego wzrostu kosztów jednostkowych zmiennych;

Analiza możliwości dostarcza informacji o potencjalnych możliwościach kształtowania rentowności przeds. poprzez:

• wzrost wielkości obrotów spowodowanych obniżka ceny sprzedaży;

• wzrost ceny jednostkowej sprzedaży przy utrzymaniu tego samego, ilościowego poziomu obrotów;

• odpowiednie kształtowanie kosztów, zarówno stałych, jak i zmiennych (obniżenie poziomu kosztów pozwala rozszerzyć margines bezpieczeństwa przeds. przez zmniejszenie wymaganego progu rentowności, zwyżka kosztów - odwrotne skutki);

ZAD: Firma ABC zajmuje się produkcja portfeli. Oszacowane jednostkowe koszty zmienne związane z produkcja portfeli wynoszą 63zl., cena sprzedaży =90zl. Koszty stale funkcjonowania firmy 108.000zl. w skali rocznej. Składają się na nie m.in. amortyzacja urządzeń, place, wydatki reklamowe i inne; posiadane zdolności produkcyjne firma ocenia na 10.000zl.

Próg rentowności dla produkcji portfeli w ujęciu ilościowym:

BEP=108.000/90-63=4000sztuk

Próg rentowności w ujęciu wartościowym (pr.rent. w ujęciu ilościowym*cena sprzedaży)

BEP'=BEP*p=4000*90=360.000zl.

Próg rent. jako procent wykorzystania posiadanych przez firmę zdolności produkcyjnych;

BEP''=BEP*Zp=4000/10.000*100%=40%

Zp - zdolności produkcyjne

WNIOSEK: Firma musi sprzedać, co najmniej 4.000sztuk, czyli osiągnąć przychody ze sprzedaży na poziomie 360.000zl., aby zrównoważyć poniesione koszty. Jednocześnie musi wykorzystać 40% zdol.prod., aby zacząć zarabiać.

IV wsk. Rentowności - stosowane w ocenie kondycji przeds.

• odzwierciedlają korzyści uzyskiwane przez właścicieli inwestujących w dany podmiot oraz odzwierciedlają efekty działalności przeds.

• umożliwiają ocenę przeds. z punktu widzenia osiągniętych wyników I ponoszonych kosztów; oraz z punktu widzenia korzyści osiąganych przez rożnych inwestorów (z tytułu inwestycji dokonywanych w przeds.)

• mają bardzo istotne znaczenie:

- szacują perspektywy rozwojowe firmy: rentowność przeds.-uzyskiwanie przez przeds. nadwyżki przychodów nad kosztami działalności przeds. lub zdolność akumulacji nadwyżek finansowych;

Aby ustalić rentowność firmy stosuje się dwie główne grupy wsk.

Rentowności:

1. rentowność obrotu - ocenia efektywność działalności przeds. (umożliwia dokonanie oceny efektywności przeds.; czy ta działalność jest dochodowa);

1. wsk. marży zysku operacyjnego (rentowność operacyjna): Zo/Ps*100% zysk operacyjny/przychody ze sprzedaży

2. wsk. marży zysku brutto: Zb/Ps*100% zysk brutto/przychody ze sprzedaży

3. wsk. marży zysku netto: Zn/Ps*100% zysk netto/przychody ze sprzedaży

4. wsk. rentowności obrotu brutto (rentowność brutto): Rb=Zb/Pc*100% zysk brutto/przychody całkowite(ogółem)

5. wsk.rentowności obrotu netto (rentowność netto): Rn=Zn/Pc zysk netto/przychody całkowite

6. wsk. poziomu kosztów: Wpk=Kc/Pc*100%

1. rentowność kapitałów - odzwierciedla korzyści, jakie wynikają z inwestowania w dane przeds. (odzwierciedla skale zwrotności zainwestowanych kapitałów); poziom zwrotności=korzyści z inwestycji;

1. wsk.rentowności kapitału własnego (stopa zwrotu kapitału własnego): ROE=Zn/Kw*100% zysk netto/kap.własne powinien być jak największy

2. wsk. stopy zwrotu kapitału całkowitego(rentowność kapitału całkowitego): ROA=Zn/Kc*100% zysk netto/kap.calkowite

3. wsk.stopy zysku (stopa zwrotu z inwestycji): ROI=Zo/Kc(Mc)*100% zysk operacyjny/kap.calkowite(maj.calkowity)

4. stopa zysku odzwierciedla efektywność podstawowej działalności przeds. (jakie korzyści można osiągnąć inwestując kapitały w dany rodzaj przedsięwzięcia); pozwala także ocenić atrakcyjność branż /sektorów/; jak również ocenia atrakcyjność lokowania kapitałów w rożnych branżach, w rożnych rodzajach dział. gospodarczej);

WSKAŹNIK ZADŁUŻENIA - to relacja zobowiązań do wartości majątku przedsiębiorstwa. Przeds. może funkcjonować tylko w oparciu o kapitały obce i własne.

Zadłużenie, finansowanie działalności, wydatków, majątku podmiotów gospodarczych ze źródeł zewnętrznych. Poziom zadłużenia obrazuje strukturę finansowania majątku i działalności przedsiębiorstwa, określa także, przez stopień zaangażowania kapitału obcego w stosunku do kapitału własnego, możliwości pokrycia zobowiązań kapitałami własnymi.

Wskaźniki zadłużenia, inaczej wskaźniki wspomagania finansowego opisują jak duży jest udział zobowiązań w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa.

Wskaźnik zadłużenia jest szczególnie ważny dla banków i innych wierzycieli - jaki jest udział kapitału obcego, bo majątek własny stanowi gwarancję dla tych wszystkich, którzy pożyczają nam pieniądze. Szczególnie istotny gdyby doszło do likwidacji przedsiębiorstwa - aby mogli wyegzekwować należności.

Ogólny wskaźnik zadłużenia wyraża stosunek zobowiązań ogółem do aktywów (majątku) przedsiębiorstwa.

Ogólny wskaźnik zadłużenia = zobowiązania/aktywa x 100 (wyrażenie w procentach)

II wsk. zadłużenia (wsk. wspomagania finansowego) - umożliwiają dokonanie oceny sytuacji kapitałowej przeds.

• ocena struktury i wielkości zaangażowanych kapitałów przeds.

• ocena tempa zmian angażowania kapitałów pochodzących z rożnych źródeł

• ocena poziomu wykorzystania różnorodnych kapitałów zastosowanych w przeds.

1. wsk. zadłużenia ogólnego Zo=kapitały obce/kapitały całkowite

2. wsk. zadłużenia kapitału własnego: kap.obce/kap.wlasne

3. wsk. samofinansowania (podstawowy wsk. struktury pasywów) kap.wlasne/kap. obce

4. wsk. zdolności kredytowej/wsk. wiarygodności kredytowej oceniają możliwość obsługi zadłużenia;

5. wsk. zdolności kredytowej: nadwyżka finansowa (zysk netto + amortyzacja) / zadłużenie efektywne zadłużenie efektywne(Ze) = kap.obcy - krotkoterm.pap.wart.-środki pieniężne;

6. wsk. wiarygodności kredytowej: nadwyżka finansowa/rata kapitałowa(od kredytów)+odsetki

7. wsk. przeciętnego okresu spłaty zobowiązań (opłacalność zobowiązań w dniach) zobowiązania*czas/zużycie materiałów+wartość zakupionych towarów (koszty wytworzenia)

 

Wskaźniki obrotowości

Długość cyklu produkcyjnego, albo inaczej cykl obrotu od momentu powstania zapasów, - do okresu regulowania zobowiązań - ta różnica opisuje nam cały cykl obrotu kapitału.

Ogólny wskaźnik obrotowości kapitału - informuje nas, w jakim stopniu nasze aktywa służą zwiększaniu obrotów, sprzedaży.

II - wskaźniki wspomagania finansowego

I wsk. Obracalności (aktywności gospodarczej, sprawności działania) - umożliwiają dokonanie oceny sytuacji majątkowej przeds. (można rozpoznać strukturę majątku przeds. - w co inwestuje, jakimi składnikami dysponuje, jaka jest wielkość zaangażowania kapitałów w poszczególne grupy składników majątkowych)

• ustalenie tempa (dynamiki) zmian poszczególnych grup majątkowych przeds.

• wykorzystanie majątku przez przeds.

Wykorzystuje się następujące wskaźniki:

1. podstawowy wsk. struktury aktywów: majątek trwały/majątek obrotowy - mówi o elastyczności majątkowej przeds. (np. ile jednostek majątku trwałego przypada na jednostkę majątku obrotowego);Jeśli wsk. ten jest > 1 to w strukturze majątkowej przeds. przeważa majątek trwały (niski poziom elastyczności majątkowej przeds.);Jeśli wsk. jest <1 to w strukturze majątkowej przeds. przewaga maj. obrotowego (wyższa elastyczność majątkowa przeds.);Elastyczność oznacza możliwość zamiany danego składnika maj. na środki pieniężne; im wyższa elastyczność, tym łatwiej można zamienić składniki maj. na środki pieniężne;

2. wsk. produktywności majątku ogółem: przychody ogółem/majątek całkowity

3. wsk. Produktywności majątku trwałego (obracalność majątkiem trwałym): przychody ogółem/maj.trwały (np. jaki jest poziom uzyskiwanych przychodów z inwestycji dokonanych w majątek trwały; ile jednostek przychodu uzyskuje przeds. z dokonanych inwestycji; ile razy przeds. Dokonało obrotu majątkiem trwałym)

4. wsk. obracalności zapasami (rotacja zapasów liczona liczba obrotów): przychody ze sprzedaży (ogółem)/przeciętny poziom zapasów

(np. ile razy w danym okresie przy danym poziomie obrotów zapas przeciętny został odnowiony /lub został sprzedany/ ; ile obrotów dokonano zapasem przeciętnym); im wyższy jest poziom tego wsk. tym lepiej to świadczy o sprawności działania przeds. (im szybsza rotacja zapasów tym wyższa możliwość przeds.);

5. wsk. rotacji zapasów dnia: wsk. dla roku: przeciętny poziom zapasów*czas (t) / przychody ze sprzedaży (przychody ogółem)

(np. ile dni trwa sprzedaż zapasu przeciętnego; jak długi jest okres zamrożenia kapitału w zapasy w danym przeds.); im wyższy wsk.,tym bardziej niekorzystnie świadczy to o działalności przeds.; skracanie rotacji zapasów dnia - powinno działać w każdej firmie;

6. należności przedsiębiorstwa (wykorzystanie należności, ocena wykorzystania)

• wsk. obracalności należnościami: przychody ze sprzedaży(ogółem)/należności (np. ile razy w ciągu danego okresu wpłynęły należności do przeds.; jaki był przeciętny poziom obracalności należnościami)

• wsk. przeciętnego okresu spływu należności: dla roku: On=należności*czas(t)/przychody ze sprzedaży(ogółem) (np. po ilu dniach przeciętnie spływają należności do przeds.; jak długo dane przeds. kredytuje swoich odbiorców)

ANALIZA WRAZLIWOŚCI polega na ustaleniu jaka może nastąpić zmiana czynnika rachunku progu rentowności, żeby firma nie posiadała strat na swojej działalności. Można zatem ustalić:

• jaki może być dopuszczalny spadek ceny sprzedaży oferowanych produktów (np. przy załamaniu zgłaszanego popytu pierwsza reakcja firmy jest z reguły obniżenie ich ceny)?

• jaki może być dopuszczalny poziom wzrostu kosztów zmiennych jednostkowych (np. rosną koszty zaopatrzenia firmy; trzeba określić jaki ich poziom można zaakceptować, aby nie ponieść straty na działalności)?

• jaki może być dopuszczalny poziom spadku zgłaszanego popytu?

Graniczny poziom spadku ceny sprzedaży produkowanych portfeli:

Pmin=Ks+Zp*Kzj/Zp

Pmin=108.000+10.000*63/10.000=73,8zl.

Graniczny poziom wzrostu kosztów zmiennych jednostkowych:

Pzmax=p*Zp-Ks/Zp

Pzmax=90*10.000-108.000/10.000=79,2zl.

INTERPRETACJA:

W przypadku załamania się popytu zgłaszanego przez firmę można obniżyć cenę sprzedaży portfeli do poziomu 73,8zl. za sztukę. Inne czynniki nie mogą ulec zmianie (np.nie może być redukcji kosztów stałych lub zmiennych).

Obniżenie poziomu ceny ponad te granice oznacza dla firmy generowanie strat. Koszt zmienny jednostkowy może wzrosnąć do poziomu 79,2zl. za sztukę. Wzrost powyżej tej granicy oznacza generowanie strat.

Oszacowanie MARGINESU BEZPIECZENSTWA (rozpiętości przedziałów, w których można kształtować cenę i koszty jednostkowe):

Margines bezpieczeństwa dla ceny:

Mbp=Pw-Pmin/Pw *100%

Mbp=90-73,8/90 *100%=18%

Mbp - margines bezpieczeństwa dla ceny

Pw - bazowy (wyjściowy) poziom ceny

Pmin - graniczny poziom spadku ceny sprzedaży

Firma może obniżyć cenę sprzedaży w granicach zaledwie 18%, zatem firma jest bardzo wrażliwa na zmiany wielkości popytu; ma niewielkie możliwości kształtowania ceny sprzedaży w określonym przedziale.

Margines bezpieczeństwa dla kosztów zmiennych jednostkowych:

Mbkzj=Kzjmax-Kzjw/Kzjw *100%

Mbkzj=79,2-63/63 *100%=25,7%

Mbkzj - margines bezpieczeństwa dla kosztów zmiennych jednostkowych

Kzjmax - graniczny poziom wzrostu kosztów zmien.jedn.

Kzjw - bazowy (wyjściowy) poziom kosztów zmien.jedn.

Firma może zaakceptować wzrost kosztu zmiennego jednostkowego a o 25,7% w stosunku do założeń wyjściowych danego rachunku. Zatem firma jest mniej wrażliwa na to, co dzieje się po stronie zaopatrzenia i ogólnie kosztów wytworzenia. Ma możliwość zaakceptowania zmian kosztów jednostkowych zmiennych w przedziale 26%.

W praktyce margines bezpieczeństwa dla kosztu jednostkowego zmiennego powinien wynosić, co najmniej 25% (niższy oznacza, ze firma jest bardziej wrażliwa na warunki zewnętrzne i szybciej mogą w niej wystąpić straty).

ZADANIE

Co decyduje o udziale kapitału obcego w finansowaniu przedsiębiorstwa? Jaka jest zyskowność kapitałów własnych? Relacja względna opłacalności w kolejnych wariantach:

wariant 1. 10800/60000 = 18%

wariant 2. 8400/40000 = 21%

wariant 3. 6600/25000 = 26,4%

Analizując wartości względne można zauważyć, że największy dochód przyniósł wariant 3. Koszt kredytu jest wliczane w koszty i to powoduje, że zmniejsza się podstawa opodatkowania. Rentowność wniesionego kapitału podnosi się przy użyciu kapitałów obcych. Dywidendy nie stanowią kosztów uzyskania przychodu w przedsiębiorstwie. Istnieje granica nadmiernego inwestowania ze środków obcych, gdy zysk nie daje rentowności wymaganej do obsługi kredytu ( majątek nie “zarabia” na kredyt ). Kredyt powinien sfinansować działalność, która da przychody pozwalające spłacić kredyt wraz z odsetkami oraz zostawić zysk.

Źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa - koszt pozyskania kapitału

W przypadku sp. z o.o. elementem kapitału własnego jest:

1.kapitał udziałowy (zakładowy) - może być wniesiony w formie pieniężnej albo aportu rzeczowego,

2.Kapitał zapasowy

3.Kapitał niepodzielony

4.Dopłaty - zwiększenie udziałów z tyt. wpłaty

W przypadku S.A. - kapitał własny to:

1.Kapitał akcyjny

2.Kapitał zapasowy

3.Zysk niepodzielony

Kapitał obcy - kredyty, pożyczki (obligacje), leasing, factoring, zobowiązania bieżące.

Kapitał własny - należy szacować koszt tego kapitału.

Termin koszt kapitału oznacza ile chce zarobić właściciel.

Istnieje wiele metod które szacują koszt kapitału własnego:

1.metoda najprostsza i najczęściej stosowana to ulokowanie kapitału + premia za ryzyko

P_R - premia za ryzyko

R_F - stopa wolna od ryzyka

Koszt kapitału własnego = P_R + R_F

2.Metoda Gordona (od nazwiska) - wg tej metody koszt kapitału własnego określany jest wzorem

Koszt kapitału własnego = D / (P - F) + g

Gdzie: D - dywidenda, P -cena akcji, F -koszt emisji, g -stopa wzrostu dywidendy (%).

Przykład - metoda Gordona

Jeżeli firma sprzedała za 100 zł. przy czym poniosła 4% koszty emisji, to przy założeniu, iż planowana wysokość dywidendy wyniesie 20% wartość akcji rocznie oraz rokrocznie planowany jest wzrost o 6% to:

KWR= 20/ (100-4) + 6% = ok. 27%

3.Metoda CAMP -metoda ta opiera się na szacowaniu ryzyka danej firmy wynikającego z wahań wartości akcji firmy w stosunku do tzw. Portfela rynkowego. Podstawą tego modelu jest wskaźnik ß.

Wskaźnik ß - obrazuje zmienność (ryzyko) akcji danej firmy w stosunku do rynku.

Jeżeli ß akcji danej firmy =1 oznacza to, że wzrost np. wskaźnik giełdowego (WIG) o 10% spowoduje wzrost wskaźnika również o 10% - przeciętny poziom ryzyka.

Jeżeli ß =1,5 wzrost / spadek WIG o 10% spowoduje wzrost / spadek wartości akcji o 15% - podwyższone ryzyko.

Jeżeli ß= 0,5; wzrost/spadek WIG o 10% spowoduje wzrost/spadek akcji o 5 % - niewysokie ryzyko.

KKW = R_F + (R_M - R_F) x ß

CAMP ( Capital Assets Pricing Model)

R_F - stopa wola od ryzyka

R_M - stopa dochodu portfela rynkowego akcji WIG

ß - współczynnik

Przykład:

Jeżeli stopa wolna od ryzyka wynosi 13 % średni wzrost z portfela rynkowego wynosi ok. 24% to w sytuacji, kiedy ß danej firmy wynosi 1,2

KKW=13%+(24%-13%)x1,2=26,2%

 

Kapitał obcy i jego koszty

Koszt kredytu bankowego - liczy się wg wzoru:

K_d = r x (1-T)

K_d - rzeczywisty koszt kredytu bankowego

R - roczna nominalna stopa procentowa kredytu bankowego

T - stopa podatku dochodowego

Kiedy odsetki wpisujemy w koszty przedsiębiorstwa powoduje to mniejszy podatek dochodowy.

Efektywny koszt kredytu - związany jest z rozłożeniem rat kredytu. Kredyt możemy spłacać wg rat malejących lub równych.

Przykład:

Kredyt 100 zł. oprocentowanie w skali roku 20 % podatek 28%

Spłacamy w dwóch ratach:

1 rata kredyt 50 odsetki 10 podstawa oprocentowania 1000

2 rata kredyt 50 odsetki 5 podstawa opodatkowania 50

20% - nominalnie kredyt kosztował 20%

15% - efektywnie kredyt kosztował 15%

K_d = 20% x (1-28%)= 14,4%

Kredyt kupiecki - kredyt towarowy, kredyt dostawczy - nie płacimy za otrzymany towar po określonym czasie, czyli dostawca nas kredytuje.

Kredyt kupiecki może kosztować, ale nie musi. Dostawca chcąc przyspieszyć spłatę daje upusty w cenie jeśli odbiorca zapłaci wcześniej.

Koszt kredytu kupieckiego liczy się =

% opustu x 360

100 - % opustu okres kredytu - okres opustu

Efektywny koszt kredytu kupieckiego =

1 + koszt kredytu

liczba powtórzeń w roku - 1

Przykład:

Przyjmując, że fabryka opon w Dębicy udzieliła nabywcy kredytu kupieckiego w wys. 900 zł. na następujących warunkach: 2% opustu przy płatności w ciągu 10 dni lub zapłata pełnej kwoty po 30 dniach. Nabywca opon może zapłacić 900 zł. - 2% czyli 882 zł. po 10 dniach albo pełne 900 zł. po 30 dniach.

Nabywca faktycznie zaciąga kredyt 882 zł., kredyt na 20 dni płacąc 18 zł. odsetek 900 - 882 = 18zł.

Koszt kredytu kupieckiego =

2 x 360 = 2 x 360 = 36,73%

100 - 2 30-10 98 20

Efektywny koszt kredytu

Zakładając, że 20 dniowy okres kredytu po terminie opustu powtarza się 18 razy w roku, może obliczyć roczną stopę procentową przyjmując 360 dni w roku.

Roczny koszt kredytu =

= 1 + 36,7 ¹⁸ - 1 = 43,85%

18

WARTOSC PIENIADZA W CZASIE:

(metody badania projektów inwestycyjnych opierają się na dyskontowaniu pieniądza w czasie)

Procesy dotyczące zmian wartości pieniądza w czasie:

1. proces kapitalizacji - poszukiwanie wartości przyszłej dziś dostępnych środków finansowych (określanie, jaka będzie wartość przyszła dokonanej dziś inwestycji);

FV-future value, PV-present value, i-stopa procentowa, n- liczba okresów kapitalizacji; czynnik (wskaźnik) wartości przyszłej - FVn=PV(1+i)^n np. PV=100, I=15%, lokata na 5 lat  FV=100(1+0,15)^5=201 (201 zl. po 5-ciu okresach kapitalizacji przy stopie procentowej=15%);(tablice finansowe z wartością przyszła). Od czego zależy wartość przyszła (w jakich warunkach szybciej wzrasta FV):

1. im wyższa jest stopa procentowa (i) tym wartość przyszła (FV) dziś zainwestowanych środków rośnie szybciej;

2. wartość przyszła rośnie szybciej im częstsza jest kapitalizacja odsetek;

3. FV wzrasta szybciej im dłuższy jest okres kapitalizacji;

4. FV wzrasta szybciej, gdy wartość początkowa jest większa;

1. proces dyskontowania - poszukiwanie wartości bieżącej (wartości obecnej/zaktualizowanej) przepływu środków pieniężnych otrzymanych w przyszłości; PV=FVn/(1+i)^n= Fvn/(1/1+i)^n, i-stopa dyskontowa; 1/(1+i)^n - czynnik (wsk.) wartości zaktualizowanej odsetek dla stopy procentowej `i' oraz n-okresów dyskontowania;

dyskontowanie - poszukiwanie wartości bieżącej otrzymanych w przyszłości środków finansowych;

Od czego zależy PV (kiedy PV jest wyższa):

1. PV jest większa (wyższa), gdy mamy większa wartość końcowa;

2. PV jest wyższa im niższa jest stopa dyskontowa;

3. PV jest wyższa kiedy mamy rzadsza kapitalizacje odsetek;

4. PV jest wyższa im mniejsza jest liczba okresów dyskontowania;

ZAD 1: Gmina podpisała umowę sprzedaży gruntu z firma ABC, transakcja ma nastąpić za 3 lata i przyniesie wpływy w wysokości 500tys. zł. Oblicz PV tej kwoty przy stopie dyskontowej 8%,10% i 12% oraz gdy transakcja nastąpi za 5 lat i przyniesie te sama kwotę (500tys.) przy stopach 8%,10% i 12%;

dla 3-ech lat:

8% - 0,7938 PV=396,9

10% - 0,75 PV=375,65

12% - 0,7118 PV=355,9 (najbardziej opłacalne)

dla 5-ciu lat:

8% - 0,68 PV=340,3

10% - 0,62 PV=310,45

12% - 0,56 PV=283,7 (im dłuższy okres dyskontowania- PV niższa)

Jak można określić proces inwestycyjny?

Proces inwestowania polega na pozyskiwaniu do przedsiębiorstwa rożnych składników majątkowych. Efektem procesów inwest. w przeds. będą zmiany stanu posiadania przedsiębiorstwa. Inwestycje polegają na zamrożeniu kapitału w określonych składnikach majątkowych; wobec tego, by decyzje inwestycyjne przynosiły określone efekty musza być spełnione określone warunki racjonalności, efektywności i zwrotności zainwestowanych kapitałów.

Inwestycje mogą dotyczyć rożnych grup majątku; dwa główne składniki majątku, w które inwestuje przeds:

1. inwestycje polegające na pozyskiwaniu rzeczowych składników majątku trwałego; m.in. należą tu: zakupy nieruchomości, gruntów, budynków, zakupy maszyn, urządzeń, środków transportu; są to zatem takie aktywa, którymi przeds. dysponuje w okresach dłuższych niż jeden rok; są to również aktywa, które podlegają procesowi stopniowego umazania wartości początkowej (przeds. Wciąga je w koszty amortyzacji); inwestycje w majątek rzeczowy polegają na: albo inwest. o charakterze rozwojowym (takie, które zwiększają potencjał wytwórczy przeds. np. zakup nowej linii technologicznej), albo inwest. o charakterze modernizacyjnym (polegają na zastępowaniu rożnych składników majątku rzeczowego bardziej nowoczesnymi maszynami, wydajniejszymi składnikami), albo iwest. o charakterze odtworzeniowym (zastępowanie składników majątku rzeczowego takimi samymi składnikami; pozwalają zachować dotychczasowy potencjał wytwórczy przeds., na tym samym poziomie);

2. inwestycje w majątek finansowy, które polegają na nabywaniu udziałów w innych podmiotach gospodarczych, są to również inwestycje polegające na zakupie długoterminowych papierów wartościowych, np. obligacji przedsiębiorstw (poza akcjami I udziałami !); inwestycje w maj.finansowy odzwierciedlają tzw. rozwój przeds. droga zewnętrzna (taki rozwój, który w sposób skokowy zwiększa `udział'/potencjał wytwórczy, wartość rynkowa/ przeds. w rynku); ! inwestycje w maj.finansowy nie podlegają amortyzacji, umorzeniu;

3. mogą również występować w przeds. inwestycje polegające na zwiększaniu wartości niematerialnych i prawnych przeds.; do tych inwest. zakwalifikujemy: zakupy licencji, patentów, oprogramowania komputerowego, wieczysta dzierżawę gruntu; istotna cecha inwest. jest fakt możliwości ich umazania (stopniowe odpisywanie w koszty ponoszonych nakładów inwestycyjnych)

ETAPY PLANOWANIA PRZEDSIEWZIĘĆ INWESTYCYJNYCH PRZEDSIĘBIORSTWA

1. Określenie potrzeb rozwojowych przeds., wynikających z przyjętej do realizacji strategii rozwojowej;

2. Określenie możliwości inwestycyjnych firmy - tworzenie alternatywnych projektów;

3. Oszacowanie możliwości sfinansowania projektów inwestycyjnych;

4. Ocena alternatywnych przedsięwzięć inwestycyjnych (oszacowanie wielkości nakładów inwest.), skonfrontowanie tych nakładów z dostępnymi źródłami finansowania);

5. Wybór realnych projektów inwestycyjnych;

6. Realizacja i kontrola procesów inwestycyjnych;

Żeby można było ocenić projekty inwestycyjne pod względem ich atrakcyjności, efektywności
i zwrotności zainwestowanych nakładów konieczne jest oszacowanie spodziewanych nadwyżek finansowych uzyskiwanych dzięki danej inwestycji.

Metody służące do badania opłacalności planowanych projektów inwestycyjnych.

1. Elementy potrzebne do ustalenia nadwyżek finansowych.

- ustalenie wartości nadwyżek finansowych, które będą generowane przez dany projekt inwestycyjny (zasadnicza kwestia!);

- określenie ile nakładów inwestycyjnych pociągnie za sobą realizacja danej inwestycji;

- ustalenie przez jaki okres będą ponoszone nakłady inwestycyjne w celu oddania (uruchomienia) do eksploatacji danej inwestycji;

- określenie długości okresu eksploatacji danego projektu inwestycyjnego;

- oszacowanie, w którym momencie dany projekt inwest. i jego eksploatacja osiągnie maksymalny poziom wykorzystania zdolności wytwórczej;

2. W jaki sposób dochodzimy do nadwyżki finansowej uzyskiwanej w kolejnych okresach eksploatacji danego procesu inwest.?

1. oszacowanie przychodów (albo będą takie same np.w 5-ciu okresach lub będą rosły z okresu na okres);

2. od przychodów odejmujemy koszty bieżącej działalności związanej z wdrożona inwestycja (robocizna, zużycie surowców, materiałów, usługi obce, amortyzacja);

3. ta różnica daje nam zysk operacyjny, od którego odejmujemy koszty finansowe (odsetki);

4. ta różnica daje nam zysk brutto, który jest jednocześnie podstawa opodatkowania, odejmujemy wiec podatek dochodowy;

5. daje nam to zysk netto, który powiększamy o wartość amortyzacji;

6. zysk netto+amortyzacja daje w sumie nadwyżkę finansowa, z której spłacamy raty kapitałowe od kredytu;

7. nadwyżka finansowa-raty kapitałowe od kredytu dają w efekcie końcowym: nadwyżkę finansowa netto; nadwyżka finansowa netto - jest to czysty dochód uzyskiwany z eksploatacji inwestycji w kolejnych okresach jej funkcjonowania; daje to nam podstawę, by można przystąpić do oceny (badania) opłacalności projektów inwestycyjnych; wykorzystuje się tu kilka metod:

I metoda: okres zwrotu poniesionych nakładów inwestycyjnych (ocena okresu zwrotu - kiedy dany projekt inwest. zwróci zainwestowane kapitały i w którym roku dana inwestycja zacznie przynosić rzeczywiste dochody?)

suma nadwyżek finansowych-wielkość poniesionych nakładów inwestycyjnych

dla 1.wariantu - w 4-tym okresie ekspl. uzyskujemy nadwyżkę; dochód czysty=35.000

dla 2.wariantu - dopiero w 5-tym okresie ekspl. uzyskujemy nadwyżkę; dochód czysty=80.000

inny punkt widzenia metody I: powinno się wybierać ten wariant projektu, który zagwarantuje nam szybszy zwrot poniesionych nakładów inwest. (powinniśmy wybrać 1.wariant mimo, iż daje mniejszy dochód, lecz szybciej zostaną zwrócone poniesione nakłady inwest.)

wada metody I: nie uwzględnia zmian wartości pieniądza w czasie;

W praktyce o wiele częściej stosuje się metody, które uwzględniają zmienność pieniądza w czasie:

II metoda: bieżąca wartość projektu (zaktualizowana wartość nadwyżki finansowej)

NPV projektu

(polega na konfrontacji poniesionych nakładów inwestycyjnych z nadwyżkami finansowymi netto sprowadzonymi do ich bieżącej wartości przy pomocy dyskonta)

każda nadwyżkę finansowa osiągana w kolejnych okresach należy zdyskontować - bieżąca wartość, która można porównać do ponoszonych nakładów finansowych.

istotna sprawa jest przyjęcie stopy dyskontowej:

- można przyjąć stopę w wysokości równej oprocentowaniu kredytu bankowego, którym posługuje się przeds. dla sfinansowania danej inwestycji;

- można przyjąć stopę równa oprocentowaniu rocznego depozytu bankowego;

- zakładany przez inwestorów poziom zwrotności zainwestowanego kapitału własnego (oczekiwana stopa zwrotu kapitału własnego);

ZAD przy stopie dykontowej=14%

1.wariant

ustalamy wartość bieżąca dla każdej nadwyżki finansowej;

współczynnik dyskonta=0,87

rok 1: 25.000 -- 21.930

rok 2: 19.240

rok 3: 16.880

rok 4: 14.800

rok 5: 12.980

suma zdyskontowanych nadwyżek: 85.830 (dochód czysty)

suma zdyskontowanych nadwyżek dla 2.wariantu: 123.260

wartość bieżąca projektu (NPV)=suma zdyskontowanych nadwyżek finans.-poniesione nakłady inwest.

NPV dla 1.wariantu=85.830-90.000=-4.170

NPV dla 2. wariantu=123.260-120.000=3.260

dodatnia wartość bieżąca projektu - projekt pozwoli firmie zarobić.

2.wariant zapewnia całkowity zwrot nakładów inwest. wg wart. bieżącej uzyskiwanych nadwyżek finansowych netto.

! zasada: uznaje się, ze wariant inwestycji jest opłacalny wtedy, gdy wartość bieżąca projektu jest dodatnia.

Jeśli wart. bieżąca projektu jest ujemna, oznacza to nieopłacalność danego projektu i oznacza brak zwrotu poniesionych nakładów inwest. (taki projekt nie powinien być przyjmowany do realizacji).

III metoda: wyznaczanie tzw. wewnętrznej stopy zwrotu

polega na wyznaczeniu takiej stopy dyskontowej, która spowoduje zrównanie przyszłych nadwyżek finans. netto (sprowadzonych do wart.bieżącej) z wielkością poniesionych nakładów inwest.

(stopa dyskontowa zrównoważy sumę przyszłych nadwyżek finansowych z wielkością poniesionych nakładów)

wewnętrzna stopa zwrotu to taka stopa dyskontowa, do wysokości, której projekty inwestycyjne są opłacalne; zaś powyżej tej stopy projekty inwest. przestają być opłacalne.

IRR=suma NCF=I

---