XIX- XX WIEK:
Charakterystyka okresu Chruszczewskiego
1. Lata rządów Chruszczowa wypełniały podejmowane na różny sposób próby przezwyciężenia sprzeczności między kanonami ideologicznymi, utopijnymi planami i obietnicami, a realiam rzeczywistości ekonomicznej i społecznej.
2.Pierwsze posunięcia na niwie ekonomicznej były rozsądne i umiarkowane. Malenkow wystąpił z programem” „zaspokojenia materialnych i kulturalnych potrzeb społeczeństwa”. Miał on polegać na doinwestowaniu budownictwa mieszkaniowego , przemysłu lekkiego i handlu. Stopniowo zmniejszono obciążenia podatkowe działek przyzagrodowych. Przyniosło to natychmiastowy efekt w postaci polepszenia zaopatrzenia rynkowego, choć nie na długo. Chruszczow zabronił bowiem jednocześnie posiadania działek mieszkańcom miast. Natychmiast spadło pogłowie, bo zwierzęta oddawane do kołchozów marniały bądź je wybijano. Drastycznie spadła więc produkcja mięsa, a jego ceny wzrosły o 30%
3. I sekretarz wpadał w swojej polityce ekonomicznej z jednej skrajności w drugą, co odbiło się na polityce rolnej. Założono, że rozwój produkcji będzie odbywać się przez zwiększanie areału upraw. Zaczęto likwidować stepowe odłogi w Azji Środkowej. Wkrótce jednak okazało się, że wydajność na pozyskanych gruntach jest niska, a koszty nieopłacalne.
4. Następnie, po wizycie w USA, Chruszczow stwierdził, że zajmą się uprawą kukurydzy. Szybko jednak okazało się, że ziemie nie nadają się pod to i czym prędzej zrezygnowano z tego pomysłu.
5. Chruszczow postanowił zintensyfikować akcję przekształcania nierentownych kołchozów (których liczba za jego czasów czterokrotnie) w wielkie państwowe kombinaty rolne. Spowodowało to zadłużenie kołchozów i załamało proces mechanizacji rolnictwa, bo ludzie znający się na obsłudze maszyn i kombajnów woleli pracować w mieście. Tym sposobem ze wsi uciekła ogromna liczba młodzieży męskiej. Wprowadzono więc obowiązkową pomoc mieszkańcom miast w akcjach żniwnych i wykopkach, co było naturalnie marnotrawstwem czasu i kwalifikacji.
6. Polityka rolna na wskutek nieprzemyślanych planów, na początku lat 60. poniosła klęskę, a w 1963 roku ze względu na małą liczbę zbóż wprowadzono kartki na chleb.
7. Odnotowano za to sukcesy w zakresie produkcji przemysłowej- produkcja ropy wzrosła sześciokrotnie. Energii elektrycznej 3, stali dwu, a węgla 1,5. Miało to również swoje cienie, doszło bowiem do marnotrawstwa tych surowców.
8. Przemysł zbrojeniowy rozwijał się bardzo dobrze. Wielkie kombinaty i wojskowe bazy stanowiły zamknięte, często utajnione i samowystarczalne miasta. Dopływ pozyskiwanych często metodą kradzieży i szpiegostwa przemysłowego technologii pozwalał na utrzymanie najwyższych światowych standardów. Przemysł zbrojeniowy pełnił też rolę koła napędowego całej gospodarki, bo podejmowana produkcja uboczna- np. pralki znacznie wzbogacała ofertę rynkową.
9. Wszystko to nie uratowało jednak gospodarki przed załamaniem tempa wzrostu na początku lat 60.
10. Chruszczow doprowadził do reform społecznych- wprowadzono 6-7- godzinny dzień pracy, podniesiono pensję i wyznaczono minimalną płacę, obniżono wiek emerytalny, zmieniono faktyczne przypisanie robotników do miejsc pracy, przyznano emerytury kołchoźnikom. Oczywiście, gospodarka tego nie wytrzymała, stopniowo zaczęto się z tego wycofywać.
11. Postępujące rehabilitacje, nakłoniły wysiedlone podczas wojny narody, co zalegalizowano dopiero po pewnym czasie. Budziło to opór Rosjan, którzy zajęli ich domy i mieszkania.
12. Poluzowano polityczny i policyjny rygor, co spowodowało uzewnętrznienie protestów, w postaci wystąpień narodowych.
13. Na wskutek wydarzeń w Nowoczerkasku- protesty wywołane podwyżką cen w 1962 roku, zabito kilkadziesiąt ludzi i liczne rodziny wysłano na Syberię.
14. Odnowiono zerwane kontakty między twórcami i uczonymi, dzięki czemu sowiecka publiczność mogła w limitowany sposób, ale zawsze zapoznać się z najwybitniejszymi dziełami literackimi i filmowymi z zachodu. Jednak dalej, tylko najwybitniejsi rosyjscy twórcy mogli przedstawiać swoje działa poza granicami kraju.
15. Muzyka przeżywała złoty okres, która była mniej skrępowana partyjną kontrolą.
16. Powstało wiele doskonałych filmów, które odbudowały międzynarodową pozycję dzieła sowieckiego.
17. Dobrze miał się również teatr.
18. O wiele bardziej ucierpiał rynek literacki- opór środowisk konserwatywnych był bardzo silny. Wybuchały liczne skandale związane z nowymi dziełami. Reakcją na cenzurę był ruch zwany samizdatem- przepisywano na maszynie kopie niecenzuralnych utworów. Młode pokolenie zaczęło się buntować. \- zlecono KGB nadzór nad nim.
Lenin, a Stalin- podobieństwa i różnice
1. Stalin był ordynarny i niecierpliwy, co denerwowało Lenina.
2. Lenin nie zabijał komunistów, Stalin mordował ich na masową skalę.
3. Lenin mordował ludzi, nie należących do jego zakonu, aby nastraszyć innych.
4. Posiadali odmienną koncepcję „obcego”- swojacy Lenina byli dla Stalina obcymi, którzy pozostawali wierni nie jemu, ale założycielowi partii i byli jego konkurentami do władzy. Traktował więc ich tak samo okrutnie, jak Lenin swoich wrogów.
5. Stalin był prawdziwym leninistą- pozostawał wierny jego filozofii i metodom działania. Od niego przejął wszystkie składniki późniejszego stalinizmu, z wyjątkiem jednego- mordowania komunistów. Włącznie z tymi , za które najbardziej go potępiano: kolektywizacją i masowym terrorem.
6. Stalin był mściwy, miał chorobliwą manię prześladowczą i inne odrażające cechy osobiste, sposób jego działania miał jednak charakter leninowski (bez dwóch zdań)
Rewolucja bolszewicka:
Geneza:
1. Przyczyną rewolucji były głęboko zakorzenione słabości polityczne i kulturalne, które nie pozwoliły caratowi przystosować się do ekonomicznego i kulturalnego rozwoju kraju i okazały się zabójcze w sytuacji stworzonej przez I wojnę światową
2. Rewolucja była szeregiem niszczących i gwałtownych wypadków, których uczestnicy mieli różne i w pewnym stopniu sprzeczne cele. Zaczęła się od wypowiedzenia posłuszeństwa carowi przez konserwatywne odłamy społeczeństwa rosyjskiego, zgorszone wybrykami Rasputina i nieudolnym prowadzeniem wojny. Po konserwatystach zbuntowali się liberałowie, którzy rzucili wyzwanie monarchii z obawy, że jeśli ona się utrzyma, dojdzie do rewolucji.
3. Początkowo społeczne niezadowolenie nie odegrały większej roli w wydarzeniach, jednak wysunęło się na pierwszy plan, gdy upadła władza cesarska. Chłopi zaczęli zajmować ziemię nie należącą do gmin i rozdzielać ją między siebie. Potem bunt objął żołnierzy wojskowych, którzy dezerterowali masowo, aby wziąć udział w podziale łupów. Bunt objął również mniejszości narodowe, domagające się większej autonomii. Każda grupa dążyła do swoich celów, a połączony efekt ich działań doprowadził do anarchii.
4. Stale spadał prestiż caratu w oczach poddanych, a po 150 latach ekspansji i zwycięskich wojen od połowy IX wieku do 1917 roku, Rosja doznała szeregu upokarzających niepowodzeń: porażka na własnej ziemi w wojnie krymskiej, utrata na kongresie berlińskim owoców zwycięstwa nad Turkami, klęska w wojnie z Japonią i pogrom z rąk Niemców podczas I wojny światowej
5. Następną przyczyną była mentalność rosyjskiego chłopstwa, które nigdy nie znalazło swojego miejsca w systemie politycznym, a stanowiło 80 procent całej ludności. Ich problem polegał na odcięciu od świata. Więzy uczuciowe łączyły chłopa tylko z gospodarstwem i gminą. Nie czuł miłości do ojczyzny i żadnych związków z władzą państwową był z natury anarchistą, nie brał udziału w życiu narodowym, gardził miastem i ludźmi bez bród. Chłopi nie mieli żadnych praw, nie rozumieli więc, czym jest prawo. Robotnicy rosyjscy byli potencjalnym czynnikiem destabilizacji.
6. Do wybuchu rewolucji w dużej mierze, jeśli nie w decydującej przyczyniła się inteligencja, która w Rosji osiągnęła jeszcze większe znaczenie, niż w jakimkolwiek innym kraju. Osobliwy system „rang” carskiego stanu urzędniczego zrażał ludzi najlepiej wykształconych do służby w administracji państwowej.
7. Inteligencja w Rosji tworzyła kastę, w których nie miała prawnych możliwości działania. Prowadzili oni działalność wojowniczą, zdecydowani obalić rząd i użyć Rosji, jako poligonu rewolucji światowej. Była ona jedyną grupą, której rzeczywiście zależało na rewolucji.
8. Monarchia, zagrożona żądaniami chłopskimi i atakowana przez radykalną inteligencję mogła obronić się przed upadkiem, tylko w jeden sposób- poszerzając swoją bazę przez podzielenie się władzą z konserwatywnymi odłamami społeczeństwa. Należało wcielić to w życie w latach 60. XIX wieku, w czasach Wielkich Reform ale nie zrobiono tego.
9. Po I WŚ wszystkie wojujące państwa zmuszone były do ogromnego wysiłku, którego mogły się poddać, tylko dzięki ścisłej współpracy między rządem, a obywatelami dla dobrej ojczyzny. W Rosji taka współpraca nigdy nie doszła do skutku.
10. Car i jego doradcy bali się również, że dopuszczenie do władzy choćby niewielkiej części społeczeństwa zdezorganizuje aparat biurokratyczny i zachęci do kolejnych żądań, a chłopi źle zrozumieją takie ustępstwa i ruszą pustoszyć kraj. Reformom przeciwstawiała się także biurokracja, która rządziła wedle własnego uznania i czerpała z tego liczne korzyści.
SKUTKI
- wladza przechodzi w rece rad
-wycofanie sie rosji z wojny
chłopom przekazano grunty obszarnicze i cerkiewne
rozpoczyna sie okres władzy radzieckiej