Kształtowanie świadomości fonologicznej dziecka w wieku przedszkolnym.
Propozycje ćwiczeń dla rodziców do pracy z dzieckiem w domu.
1.Ćwiczenia wrażliwości słuchowej
-wysłuchiwanie i rozpoznawanie dźwięków z najbliższego otoczenia nagranych na taśmę magnetofonową (czajnik, suszarka, radio, woda kapiąca z kranu itp.),
-słuchanie i naśladowanie odgłosów zwierząt, odszukiwanie obrazka przedstawiającego zwierze, którego głos dziecko usłyszało,
-odgadywanie odgłosów uderzeń w różne przedmioty (szklanka, plastikowy kubeczek, pokrywka, drewniany klocek itp.). Wcześniej dziecko powinno przeprowadzić eksperyment i samodzielnie kilkakrotnie uderzyć w każdy przedmiot starając się zapamiętać dźwięk,
-odgadywanie dźwięków instrumentów muzycznych,
-dobieranie w pary pojemniczków wydających takie same dźwięki (wcześniej przygotowujemy kilka par pojemniczków wypełnionych grochem, cukrem, kamykami, piaskiem itp.),
-rozpoznawanie melodii znanych dziecku piosenek (nucimy melodie bez słów, tylko za pomocą sylaby lala),
2. Zabawy z rymami.
-dobieranie w pary obrazów, których nazwy rymują się (kura-góra, las-pas, lalka-pralka, kotek-płotek itp.)
-zabawa w dokańczanie zdan:
Lata osa koło……………(nosa)
Lata bąk koło…………..(rąk)
Wlazł kotek na…………(płotek)
W studni coś głośno…………..(dudni)
Kaczka to była ………………(dziwaczka)
Ciele wciąż językiem ……………(miele)
Wrona była bez……………..(ogona)
Jedźmy z górki na ………….(pazurki)
Mała Zosia to wielka …………..(samosia)
Dla ochłody zjadam…………….(lody)
Piotruś kochany lubi……………(banany)
Duży Tomek buduje ………….(domek)
Cicho myszy bo kot…………..(słyszy)
Zaprasza nas iglasty………….(las)
Dobry dżem chętnie………….(zjem)
-Nauka i samodzielne tworzenie prostych dziecięcych wyliczanek np.:
Siedzą zające na łące, liczą pieniądze w skarbonce. Raz, dwa, trzy-odchodź ty!
Dwa aniołki w niebie piszą list do siebie. Piszą, piszą i rachują ile listów po-trze- bu-ją!
Wpadła bomba do piwnicy, napisała na tablicy- SOS, wściekły pies. Jakie imię twoje jest?
Ene, due, rike, fake. Torba, borba, ósme smake. Deus, deus, kosmateus I morele baks!
Jedzie kaczka na rowerze, wysiedziała trzy talerze. Raz, dwa, trzy- będziesz ty!
Pan Majewski miał trzy pieski- czerwony, zielony, niebieski!
Raz, dwa, trzy, kot miauczy, pies szczeka na biednego człowieka!
Entliczek, pentliczek, czerwony stoliczek, na kogo wypadnie na tego bęc!
Aniołek, fiołek, róża, bez, konwalia, balia, wściekły pies!
Na ulicy Kopernika siedzi pani bez bucika. Ja jej mówię gdzie jest bucik, ona mówi, że jej uciekł.
Myszka Miki gra w guziki, raz, dwa, trzy- wygrasz ty!
Jeden, dwa-Janek ma, trzy, cztery-smaczne sery, pięć, sześć-chciał je zjeść, siedem, osiem-spotkał Zosię, dziewięć, dziesięć -schował w kieszeń.
Jedzie kareta, dzwonek dzwoni. Policz panie, ile koni?
Panna Dorotka gra w totolotka. Raz, dwa, trzy- wychodź ty!
Ene, due, rabe- połknął bocian żabę, a żaba bociana jeszcze tego rana.
Na wysokiej górze rosło drzewo duże, nazywało się: apli-papli-blite-blau. A kto tego nie wypowie, ten nie będzie grał.
Żółte słoneczko zza chmurki zerka. Czy chcesz się z nami pobawić w berka?
3. Wyodrębnianie zdań w mowie.
-wypowiadamy kilka zdań (początkowo 2-3) na temat obrazka, który leży przed dzieckiem. Zadaniem dziecka jest odkładanie klocka po każdym usłyszanym zdaniu.
-liczenie zdań.
4. Analiza i synteza wyrazowa zdania.
-liczenie wyrazów w zdaniu, odkładanie patyczków, klocków po każdym usłyszanym słowie (jeden patyczek-jeden wyraz),
-samodzielne układanie zdań do podanego schematu z klocków np. * * * * -zdanie powinno zawierać 4 słowa. Jeżeli dziecko dobrze sobie radzi należy zwiększać liczbę wyrazów, tworząc nowe schematy zdań.
5. Analiza i synteza sylabowa słowa.
-wybieranie ze zbioru obrazków takiego, który przedstawia przedmiot, którego nazwę dziecko usłyszało- wypowiedzianą z podziałem na sylaby. Można umówić się z dzieckiem, że będziemy porozumiewać się językiem ufoludków (sylabami) i od tej chwili mówimy tylko w ten sposób. Po jakimś czasie zamieniamy role i teraz dziecko wypowiada słowa sylabami a my wskazujemy na odpowiedni obrazek.
-liczenie i wyklaskiwanie sylab,
-zabawa w wypowiadanie brakującej części słowa. Pokazujemy obrazek przedstawiający samolot. Mówimy sa-mo……-zadaniem dziecka jest dokończenie słowa.
-wybieranie ze zbioru obrazków tych, których nazwy rozpoczynają się określoną sylabą,
-wychwytywanie słów, które rozpoczynają lub kończą się określoną sylabą. Wymawiamy grupę wyrazów, a zadaniem dziecka jest klaśnięcie w chwili gdy usłyszy słowo rozpoczynające się np. sylabą ko- ( lalka, słoń, kolega, małpa, koza…)
-dobieranie obrazków do podanych schematów z klocków:
* - obrazki, których nazwy zbudowane są z jednej sylaby,
* * - nazwy dwusylabowe,
* * * -nazwy trzysylabowe itp.,
-rysowanie kółek, kresek pod obrazkami (ilość kółek musi być zgodna z ilością sylab w słowach),
-zabawa w domino sylabowe- wymawiamy na zmianę z dzieckiem wyrazy w taki sposób aby kolejne słowo rozpoczynało się sylabą, którą kończy się słowo poprzednie (lato - topola- lawina - namowa - wagary - rysunek - nektar itd.),
6. Ćwiczenia w wyodrębnianiu pierwszej i ostatniej głoski w wyrazach (głoska w nagłosie i wygłosie słowa).
-wybieranie z rozsypanki obrazkowej słów rozpoczynających się wybraną głoską (w początkowej fazie ćwiczeń z dzieckiem wybieramy wyrazy rozpoczynające się samogłoską- auto, arbuz, akwarium, antena itp.),
-zawody w wymyślanie jak największej ilości słów rozpoczynających się wybraną głoską,
-wysłuchiwanie i wychwytywanie wyrazów, które rozpoczynają się wybraną głoską. Zabawa w detektywa, który tropi wyrazy zaczynające się na -s, -k, itd.,
-rysowanie przedmiotów, których nazwy rozpoczynają się na tę samą głoskę (dziecko może samo ustalić na jaką głoskę mają się rozpoczynać słowa),
-sygnalizowanie dźwiękiem (klaśniecie, uderzenie w stół) lub gestem(np. uniesienie ręki w górę) momentu, gdy usłyszy wyraz rozpoczynający się ustalona głoską (prowadzący wymawia szereg słów),
-odgadywanie na jaką wspólną głoskę zaczynają się (lub kończą) wyrazy, które usłyszy (sok, samolot, ser, lub mak, Tomek, lok),
-wyszukiwanie obrazka, który nie pasuje do pozostałych (las, lody, mak, lekarz- nie pasuje słowo „mak”, ponieważ rozpoczyna się ono głoska -m, a wszystkie pozostałe wyrazy głoską -l),
-odgadywanie i tworzenie prostych zagadek np.- „Jest to warzywo, ma zieloną skórkę a jego nazwa rozpoczyna się na -o”
-sztafeta wyrazowa- wypowiadamy naprzemiennie z dzieckiem wyrazy, których nazwy rozpoczynają się taką samą głoska, jaką kończy się wyraz poprzedni np. las - sok - kran - nos - itd.,
7. Analiza i synteza dźwiękowa słowa.
Pracę dzieckiem należy dzielić na etapy zróżnicowane pod względem stopnia trudności wykorzystując początkowo materiał wyrazowy o proste 2-3 fonemowej strukturze a dopiero później wybierać wyrazy dłuższe i trudniejsze.
-demonstrowanie obrazków i wymawianie nazw, które obrazki przedstawiają. Wymawiając nazwę należy przedłużać brzmienie kolejnych dźwięków, tak aby ułatwić dziecku ich wyodrębnienie np. „ooosssaaa”. Dziecko odkłada tyle klocków ile usłyszało dźwięków.
-rysowanie kółek, kresek pod obrazkami (odpowiednio tyle ile głosek jest w wyrazach),
-Segregowanie obrazków wg ilości głosek,
-wybieranie ze zbioru obrazków tego, którego nazwę dziecko usłyszało (np. l-a-s, s-o-w-a itp.),
-dobieranie słów do schematów ułożonych z klocków:
* * * - las, dom, kot, osa, mak, pas, sok, Ola,
* * * * - sowa, noga, lato, waga, buda,kura,
* * * * * - laska, rower, Tomek, lampa,
-odkładanie obrazka, który nie pasuje do pozostałych (np. las, oko, torba, mak, sok- wszystkie wyrazy składają się z 3 głosek, nie pasuje słowo „torba”, które składa się z 5 głosek.
-wybieranie obrazków w których występuje określona głoska (np. w którym słowie ukryła się głoska „s” ? - lato, kosa, waga).
7. Ćwiczenia pamięci słuchowej.
-nauka na pamięć wyliczanek wierszyków, tekstów piosenek,
-naprzemienne układanie i powtarzanie zdań - dziecko i osoba prowadząca np.:
Tomek jedzie.
Mały Tomek jedzie.
Mały Tomek jedzie pociągiem.
Mały Tomek jedzie pociągiem do babci.
Dzisiaj mały Tomek jedzie pociągiem do babci. itd.,
-powtarzanie usłyszanych zdań,
-powtarzanie ciągów liczbowych,
-powtarzanie grup sylabowych np.:
la, lo, lu,
la, lo, lu, le,
la, lo, lu, le, li, itd.,
-zapamiętywanie jak największej liczby wyrazów. Wymieniamy 10 wyrazów a zadaniem dziecka jest zapamiętanie jak najwięcej z nich a następnie powtórzenie wyrazów zapamiętanych. Można umówić się z dzieckiem, że podajemy mu listę zakupów: chleb, mleko, cukier, masło, ser. Powtórz co masz kupić?
1