Wybrane aksjomaty, definicje i twierdzenia teorii R. Starka i W.S. Bainbridge'a
(na podstawie: R. Stark, W.S. Bainbridge, Teoria religii, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2000)
Aksjomaty
A2 Ludzie poszukują tego, co uważają za nagrody i unikają tego, co uważają za koszty
A3 Nagrody różnią się rodzajem, wartością i stopniem ogólności
A5 Dostęp do niektórych pożądanych nagród jest ograniczony, przy czym część z nich po prostu nie istnieje
Definicje
Def.3 Wszystko to, w imię czego ludzie są skłonni ponosić koszty, jest nagrodą
Def.4 Wszystko to, czego ludzie starają się uniknąć, jest kosztem
Def.12 Żadna osoba ani grupa nie jest w stanie osiągnąć nagród, które nie istnieją
Def. 17 Wartość nagrody równa jest maksymalnej wysokości kosztów, jakie jednostka jest gotowa ponieść w zamian za zdobycie nagrody
Def. 18 Kompensatory są to zapowiedzi nagrody przedstawione w oparciu o wyjaśnienia, które nie poddają się jednoznacznej ocenie
Def.19 Kompensatory, które substytuują pojedyncze, szczegółowe nagrody, nazywamy kompensatorami szczegółowymi
Def. 20 Kompensatory, które substytuują wiązkę wielu nagród oraz nagrody o dużym zasięgu i wartości, nazywamy kompensatorami ogólnymi
Def. 22 Religia odnosi się do systemów ogólnych kompensatorów, które opierają się na założeniach nadprzyrodzonych
Def.30 Kultura to zbiór wyjaśnień stanowiących przedmiot wymiany
Def. 46 Osoby, które specjalizują się w produkcji i wymianie kompensatorów o dużym stopniu ogólności, opartych na założeniach nadprzyrodzonych, to specjaliści religijni
Def. 52 Magia odnosi się do szczegółowych kompensatorów, które obiecują dostarczenie pożądanych nagród, niezależnie od wszelkich świadectw dotyczących stosowanych przez nią środków
Def. 53 Specjaliści kulturowi, których głównym zadaniem jest dostarczenie szczegółowych kompensatorów, to magowie
Def. 56 Kościół to konwencjonalna organizacja religijna
Def. 61 Przywiązanie to wynik pozytywnej oceny partnera wymiany
Def. 67 Kulty to przedsięwzięcia społeczne zajmujące się przede wszystkim wytwarzaniem i wymianą owych kompensatorów
Def. 68 Założyciele kultów to specjaliści religijni lub magowie, którzy powołują do życia nową organizację, aby za jej pośrednictwem tworzyć, podtrzymywać i wymieniać nowe kompensatory
Def. 76 Przedsiębiorcy to ludzie, którzy organizują i promują nowe przedsięwzięcia, aby uzyskać nagrody płynące z korzystnych wymian
Def. 78 Inżynieria religijna to świadome projektowanie zestawów kompensatorów i innych elementów kultury z zamiarem wykorzystania ich w działalności kultu
Def. 101 Nauka to specjalność kulturowa polegająca na opracowywaniu i systematycznej ocenie wyjaśnień
Def. 104 Sekularyzacja to stopniowa utrata władzy przez organizacje religijne
Twierdzenia:
T1 nagrody i koszty mają charakter komplementarny: utracona lub poniechana nagroda jest równoznaczna z kosztem, a uniknięcie kosztów jest równoznaczne z nagrodą
T4 Wyjaśnienia to nagrody o pewnym stopniu ogólności
T6 Poszukując pożądanych przez siebie nagród, ludzie będą się wymieniać nagrodami
T7 Ludzie poszukują korzystnych współczynników wymiany
T11 Nie sposób z cała pewnością stwierdzić, że dana nagroda nie istnieje
T14 Często, wobec braku pożądanej nagrody, przyjmuje się wyjaśnienia, które umieszczają odebranie nagrody w odległej przyszłości lub w jakimś innym nieweryfikowalnym kontekście
T15 Ludzie traktują kompensatory, jakby te były nagrodami
T29 Ludzie będą wybierać sobie partnerów wymiany, uzależniając wybór od rodzaju pożądanej nagrody oraz współczynnika wymiany przyjętego w wymianach z różnymi partnerami
T31 Ludzie nawiązują z reguły trwałe relacje wymiany z konkretnymi osobami i grupami
T74 Kiedy jednostka dochodzi do wniosku, że nie jest w stanie samodzielnie zdobyć pożądanej nagrody, zaczyna zwykle szukać partnera wymiany, który mógłby jej dostarczyć tę nagrodę
T 78 Specjaliści religijni, powołując się na bogów, wpajają ludziom takie normy postępowania, które przysparzają dodatkowych nagród specjalistom religijnym
T 79 Specjaliści religijni, powołując się na bogów, wpajają swoim klientom takie normy postępowania, które ułatwiają im wynagradzanie specjalistów religijnych
T 80 Specjaliści religijni, powołując się na bogów, wpajają swoim klientom takie normy postępowania, które zwiększają ogólną pulę posiadanych przez nich nagród
T 86 Specjaliści religijni mogą w istotny sposób wpływać na wysokość swoich współczynników wymiany, wpływając zarazem na wysokość współczynników wymiany innych osób
T87 Specjaliści religijni tworzą elitę
T 91 Magia, w większym stopniu niż religia, narażona jest na skompromitowanie
T 92 W interesie specjalistów religijnych leży unikanie ryzyka związanego z możliwością skompromitowania dostarczanych przez nie kompensatorów
T 93 Z upływem czasu specjaliści religijni będą wycofywać się z działalności o charakterze magicznym
T 94 Jeżeli po wycofaniu się specjalistów religijnych zapotrzebowanie na magię utrzyma się, jego zaspokajaniem zajmie się inna wyspecjalizowana do tego celu grupa ludzi
T 95 Role specjalisty religijnego i maga różnią się od siebie, podobnie jak cała kultura religijna i magiczna
T 96 Magowie nie mogą wymagać od ludzi, aby ci angażowali się w długotrwałe, stabilne, powtarzające się wymiany
T 97 Działalność organizacji złożonej z magów i zaangażowanych laików jest niemożliwa bez długotrwałych, stabilnych, powtarzających się wymian
T 98 Magowie będą świadczyć usługi pojedynczym klientom, nie powołując do życia własnej organizacji
T 99 Magowie dysponują znacznie mniejszą władzą, niż specjaliści religijni
T 100 Wyjaśnienia magiczne nie tworzą systemu kulturowego
T 101 Niebezpieczeństwo kompromitacji wyjaśnień magicznych skłania magów do tworzenia wielu nowych, niepowiązanych za sobą wyjaśnień
T 162 Przedsiębiorcy, którzy zakładają nowe kulty, wcześniej terminują zwykle u przywódców dobrze prosperujących kultów
T 310 Postęp kulturowy zmniejsza zapotrzebowanie na magię
T 311 Postęp kulturowy sprzyja odrzuceniu magii przez religię
T 339 Na krótką metę sekularyzacja sprzyja rozwojowi ruchów sektowych
T 340 Na krótką metę sekularyzacja sprzyja rekrutacji do członków ruchów sektowych
T 343 Postęp kulturowy podważa zwykle tradycyjne systemy kompensatorów
T 344 Postęp kulturowy sprzyja ostatecznie rozwojowi ruchów kultowych
3