CZWARTY OKRES FILOZOFI STAROŻYTNEJ - OKRES KOŃCOWY (I - IV N.E.)
CECHY OKRESU:
w kulturze grecko - rzymskiej rolę zaczęły odgrywać motywy ze Wschodu (wynik wyczerpywania się potencjału kultury Zachodu, jak i kontaktów ze Wschodem, którego religia - mistyczna i uduchowiona, bardziej przemawiała do Greków niż ich własne wierzenia, oferując wyzwolenie z niedoli ziemskiej)
duża rola religii, która miała ukazać ludziom sposób oderwania się od niewoli życia ziemskiego i drogę do życia wiecznego, filozofia musiała albo zastępować w tym religię, albo była przez nią zastępowana (religie Wschodu, Stary Zakon, nowa wiara chrześcijańska, nawet pogaństwo)
nowe ośrodki filozofii: Aleksandria (na styku Wschodu i Zachodu, kultury Greckiej i Żydowskiej, wytworzyła filozofię synkretyczną, łączącą motywy różnych narodów i ras - z przewagą motywów wschodnich: Filon lub greckich - Plotyn)
w filozofii:
odejście od teoretycznych rozważań (czym jest byt? - metafizyka) i rozważań praktycznych (jak żyć? - etyka), koncentracja na rozważaniach religijnych - poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie „jak wyzwolić się od życia i połączyć z bóstwem”
odejście od filozofii jako metody poznania i filozofii jako środka kierowania życiem do filozofii jako narzędzia łączenia się z bogiem, środka do wyzwolenia od życia
odejście od poznania zmysłowego i rozumowego (dyskursywnego) do poznania możliwego dzięki objawieniu (ponadrozumowe poznanie prawdy, z pomocą nadprzyrodzoną, w stanach mistycznych)
odejście od koncepcji wiedzy zmysłowej i rozumowej do wiedzy mistycznej, zdobywanej w stanach ekstazy, która możliwa była dzięki modlitwie, czystości serca i wierze
odejście od zaufania w siły każdego człowieka do poznania prawdy do koncepcji prawdy jako czegoś dostępnego tylko osobom wybranym (wybrańcy byli autorytetami, szukano też prawdy w przeszłości, tradycji, pismach świętych)
definicje filozofii: poznanie bytu jako takiego, poznanie rzeczy boskich i ludzkich, nauka nad naukami, miłość mądrości, rozmyślanie nad śmiercią, upodobnianie się do Boga
działały stare szkoły, w ramach których wzmocniono pierwiastek religijny (stoicyzm, platonizm) lub ich znaczenie malało (epikureizm, sceptycyzm), ponadto wytworzyły się nowe szkoły eklektyczne, w których dominował platonizm i pitagoreizm: neopitagoreizm (od I p.n.e.), platonizm (I/ II n.e.) i ostatecznie neoplatonizm (III n.e.), w tym samym okresie rozwijała się równolegle myśl chrześcijańska
Filon
FILON Z ALEKSANDRII (25 p.n.e. - 50 n.e.)
urodzony w Alekandrii
zbudował system synkretyczny (żydowsko - grecki) z przewagą elementów żydowskich (wykorzystał wierzenia żydowskie, korzystał z pojęć greckich)
napisał liczne dzieła, które się zachowały, w tym komentarze do Pięcioksięgu
poprzednicy: teologia żydowska, grecka filozofia (Platon, pitagorejczycy, stoicy), Arystobul (II p.n.e. - żyd grecki), nieznany autor dzieła „O mądrości Salomona”
FILOZOFIA, ONTOLOGIA (METAFIZYKA)
PSYCHOLOGIA (NAUKA O DUSZY - ELEMENT ONTOLOGII)
ETYKA I TEORIA POZNANIA
PODSUMOWANIE
WPŁYW
Filon wpłynął ma myśl żydowską (autorytet i wzór) oraz filozofię grecką (elementy wschodu), od jego czasu do filozofii greckiej weszły tendencje personifikujące, transcendentne, heteronomiczne i ekstatyczne
sformułował schemat gradualistycznej metafizyki i jego myśl stała się podłożem neoplatonizmu
Plotyn
PLOTYN (203 - 269/70 n.e.)
urodzony w Egipcie, młodość spędził w Aleksandrii (słuchał Amoniusza Sakkasa - filozof aleksandryjski), potem przeniósł się do Rzymu
przedstawiał życie duchowe nad cielesne (podobno wstydził się, że ma ciało)
oryginalny myśliciel, erudyta, zdobył liczne grono zwolenników dla swojej filozofii (uczeń Porfiriusz, cesarz Galien)
chciał założyć miasto filozofów - Platonopolis (projekt podobno był bliski urzeczywistnienia)
stworzył syntezę filozoficzną epoki - w jego systemie synkretycznym czynniki filozoficzne przeważały nad religijnymi, a czynniki Zachodu (Grecji) nad czynnikami Wschodu (kultura żydowska)
poprzednicy: Platon (neoplatonizm), Arystoteles i stoicy, filozofowie aleksandryjscy (neopitagorejczycy, Filon -> gradualizm bytu, etyka nakazująca powrót do Boga, poznanie osiągane w stanach ekstazy), Amoniusz Sakkas (działacz religijny bardziej niż filozof -> Plotyn utrwalił i przekształcił jego poglądy w system, podobnie jak Platon poglądy Sokratesa)
w jego filozofii wyróżniamy trzy okresy: wyznawca Platona (nauka o duszy i jej oczyszczeniu), poszukiwanie ogólnej teorii bytu (od platonizmu do neoplatonizmu), sprawy aktualne (etyczno - religijne)
pisma: niesystematyczne, pochodzące z okresu późniejszego, uporządkowane przez Porfiriusza w 6 rzeczowych dziewiątek (Ennead) - etyczne, fizykalne, kosmologiczne, o duszy, o rozumie, o najwyższych kategoriach (bycie, dobru, jedności)
METAFIZYKA (ONTOLOGIA)
TEORIA POZNANIA, ETYKA I ESTETYKA JAKO ŚRODKI ZBLIŻANIA SIĘ DO BOGA
PODSUMOWANIE
DOKTRYNA NEOPLATOŃSKA
SZKOŁA ALEKSANDRYJSKO - RZYMSKA (OD PLOTYNA): PORFIRIUSZ - 232 - 304 n.e.
komentator i egzegeta filozofii Plotyna, usiłował ją przedstawić jasno i prosto, poprawiał ją w niektórych punktach (np. występował przeciwko wróżbom)
starał się godzić (wraz z Longinem - gramatyk i krytyk) ścisłą i drobiazgową pracę naukową z metafizycznym poglądem na świat
napisał historię filozofii (zachował się fragment o Pitagorasie) i wstęp do Kategoryj Arystotelesa (Isagoga) - odegrał dużą rolę historyczną jako najważniejszy tekst logiczny odziedziczony przez średniowiecze
SZKOŁA SYRYJSKA: JAMBLICH, KONIEC IV n.e.
uczeń Porfiriusza, napisał Zbiór twierdzeń Pitagorejskich (częściowo zachowany), traktat o misteriach Egipcjan i komentarze do Platona i Arystotelesa
bardziej teolog niż filozof, włączył elementy wierzeń greckich i wschodnich do koncepcji filozoficznej
rozbudował proces emanacyjny (mnożył hipostazy, włączał nowe ogniwa - Byt najpierwotniejszy ponad prajednią: Dusze rozbite na dusze bogów, aniołów, demonów, herosów; bóstwa jako hipostazy), rozmnożył szczeble drogi powrotnej (cnoty obywatelskie, oczyszczające, kontemplacyjne, paradygmatyczne - utożsamianie się duszy z ideami i uświęcające - łączenie się duszy z prabytem), poszedł dalej w irracjonaliźmie (świat bogów i demonów był poza rozumem, ich znajomość wymaga zjednoczenia się z nimi - czynnik mistyczny)
SZKOŁA ATEŃSKA: PROKLOS, 410 - 485 n.e.
połączenie aspiracji erudycyjnych z metafizycznymi,
rozbudowana metafizyka (mnożenie, dzielenie i różnicowanie hipostaz - tłumy demonów, aniołów, bóstw różnych wyznać),
dociekania nad najwyższymi i najbardziej abstrakcyjnymi sferami bytu,
nowa koncepcja podnoszenia się ducha (Eros - miłość piękna, przygotowanie; Prawda - doprowadza do boskiej mądrości; Wiara - ponad wszystkim uspokaja czynność poznawczą i doprowadza do „milczenia”, które jest stanem mistycznym i stanowi cel i kres wszelkiego życia - umysłowego, moralnego i religijnego)
PÓŹNIEJSZY WPŁYW NEOPLATONIZMU
wschodni system filozofii chrześcijańskiej (Orygenes, Pseudo - Dionizy, Jan z Damaszku) i częściowo zachodni system
w średniowieczu - jeden z wielkich prądów średniowiecznych (kultura łacińska - Eriugena, Kuzańczyk; kultura arabska), potem Renesans
nowożytność (Scheling, Hegel)
PODSUMOWANIE STAROŻYTNOŚCI (GRECJA, HELLENIZM, SYNKRETYZM)
Olbrzymi zasób najróżnorodniejszych koncepcji filozoficznych, które stały się wzorami i typami dla następnych epok:
filozofia:
filozofia systematyczna i krytyczna
filozofia dogmatyczna i sceptyczna
pytania „czym jest byt?” (metafizyka, logika, teoria poznania), „jak żyć?” (etyka), „czym jest absolut i jak się z nim połączyć?” (mistyka, teocentryczna metafizyka, ekstatyczna teoria poznania, transcendentna etyka)
ontologia:
dualizm i monizm
idealizm i realizm
wariabilizm i inwariabilizm
teizm, ateizm i panteizm
logika:
logika pojęć i logika zdań
filozofia przyrody:
mechanizm i dynamizm; kauzalizm i finalizm
teoria poznania:
empiryzm i aprioryzm, sensualizm i racjonalizm
etyka:
moralizm i hedonizm
Cechy:
obiektywizm - rzeczy zewnętrzne jako świat realny, wewnętrzne przeżycia jako odbicia zewnętrznego świata
intelektualizm - myśl jako podstawa życia i kultura, wola i uczucia jako niesamodzielne funkcje, wtórne wobec intelektu i niższe
uniwersalizm - jednostka zależna od ogółu i mniej cenna od ogółu (ludzie, byt, poznanie), prawda ogólna doskonalsza od jednostkowej
finityzm - skończoność jako coś doskonalszego od nieskończoności (nieokreśloność, chaos, niedoskonałość), stąd skończoność świata, poznania, celów etycznych
=> te cztery cechy dominowały w myśli greckiej i dopiero filozofia chrześcijańska dokonała przemiany tego poglądu na świat, od jej pojawienia się zaczyna się nowy okres w filozofii
Imaga ss. 1, 03-05-10
Tatarkiewicz - Historia filozofii - opracowanie
Szkoła aleksandryjsko - rzymska (pierwotna postać neoplatonizmu, założona przez Plotyna, kontynuował i porządkował Porfiriusz)
Szkoła syryjska (założona przez Jamblicha): metafizyka neoplatonizmu, mnożenie hipostaz
Szkoła ateńska (Proklos): połączenie aspiracji erudycyjnych z metafizycznymi, w metafizyce neoplatońskiej mnożenie hipostaz, stan mistyczny jako cel i kres wszelkiego życia
FILOZOFIA: autonomiczna (nie odwoływanie się do religii, posługiwanie się refleksją filozoficzną), pełna (system, uwzględniający wszelkie zagadnienia i dyscypliny filozoficzne), zadanie - znalezienie absolutu, metoda - dialektyczne wysnuwanie pojęć
ONTOLOGIA/ METAFIZYKA: jedność bytu -> monizm (byt niższy z wyższego), emanacja boskiego bytu w byty niższe -> emanacyjna postać panteizmu (istnieje prabyt, który emanuje, wszystko poza prabytem to jego hipostazy - świat idealny/ duchowy, świat materialny), stała ekspansja bytu -> dynamizm, prabyt jest poza wszystkim -> transcendencja (przezwyciężenie dualizmu świata realnego i idealnego, racjonalnego i irracjonalnego, boskiego i ziemskiego)
ŚWIAT MATERIALNY: świat materialny to odblask idei w materii - > teoria fenomenalistyczna
DUSZA: ma dwie części, część wyższa upada, by następnie wysiłkiem nawrócenia powracać do prabytu -> dwie drogi duszy (w dół i w górę)
TEORIA POZNANIA, SZTUKA, ETYKA: poznanie, piękno i dobro są osiągalne dzięki intuicji i ekstazie, zbliżają duszę do Boga, teoria poznania, sztuka i etyka to narzędzia zespalania duszy z absolutem -> teorie ekstatyczne
TEORIA POZNANIA
Teoria poznania to teoria zbliżania się do Boga przez poznanie.
Odejście od koncepcji teorii poznania jako teorii nauki (Platon) czy logiki formalnej (Arystoteles)
Poznanie, które pozwala na zbliżenie się do Boga, zachodzi nie na drodze zmysłów czy rozumu, lecz na drodze intuicji - specjalna zdolność umysłu (ekstaza, zachwycenie, akt moralny), która wymaga ćwiczenia ducha i oczyszczenia
Odejście od rozumienia intuicji jako aktu intelektualnego (Platon).
SZTUKA
Teoria sztuki i piękna to składnik filozoficznego systemu, gdyż umożliwia zbliżanie się do Boga.
Sztuka to twórczość urzeczywistniająca idee. Praca artysty to odblask bóstwa i upodabnianie się do niego.
Odejście od koncepcji sztuki jako naśladownictwa, czegoś gorszego od oryginału.
ETYKA
Etyka to teoria zbliżania się do Boga poprzez moralne postępowanie.
Istnieją cnoty najwyższe (upodabniają dusze do Boga), cnoty oczyszczające oraz najniższe cnoty obywatelskie (tradycyjne cnoty w ujęciu greckim). Najwyższym celem życia moralnego są cnoty najwyższe.
Odejście od koncepcji cnót obywatelskich jako najwyższych cnót.
Teoria poznania, sztuka i etyka w koncepcji Plotyna:
otrzymały metafizyczną i teologiczną orientację,
zostały podporządkowane jednemu celowi - dążeniu do Boga i złączone w jeden system,
podstawą osiągania celu stała się intuicja, ekstaza (bezpośrednie dotykanie doskonałego bytu) a nie trzeźwe rozumowanie i myśl.
DUSZA LUDZKA
Ma dwa składniki:
część niższa - funkcje związane z ciałem (zwierzęca, roślinna), jej przypisuje się wszelkie niedoskonałości i grzechy)
część wyższa - wolna od ciała i niedoskonałości, należąca do świata wyższego, schodzi jednak do bytów niższych, jej funkcją jest uduchowienie i podnoszenie bytów niższych
Dusza odbywa dwie drogi:
w dół (naturalna): upadek, utrata łączności z bytami wyższymi, prabytem
w górę (możliwa dzięki wysiłkowi duszy): powrót do bytów wyższych, co możliwe jest wyłącznie poprzez nawrócenie, które może być oparte na wysiłku poznawczym, estetyce lub moralności
PORZĄDEK BYTU
1. ABSOLUT (PRAJEDNIA)
byt doskonalszy od idei, wolny od mnogości i przeciwieństw -> czysta jednia (PRAJEDNIA)
ani duch, ani myśl, ani wola (posiadają swoje przeciwieństwa), byt niezależny i bezwzględny -> odpowiednik absolutu
jest ponad wszelką doskonałością (pięknem, dobrem, prawdą, jedności) ->odpowiednik religijnego Boga
jest źródłem wszystkiego, co jest -> jedyna pozytywna własność absolutu
jest niepoznawalny, poza bytem i poza rozumem -> transcendencja epistemologiczna i ontologiczna
2. HIPOSTAZY (EMANACJE) - coraz mniej doskonałe (mniej jedności), coraz bardziej zależne, poznawalne
a) ŚWIAT IDEALNY (ŚWIAT DUCHA): świat idei, pojęć ogólnych, emanacja absolutu (neoplatonizm)
b) ŚWIAT PSYCHICZNY: jedyna dusza świata, zawierające wszystkie dusze jednostkowe, emanacja świata idei
c) ŚWIAT MATERIALNY: kres procesu emanacyjnego, najmniej doskonała emanacja (widać w niej pewną jedność - prosta i ciągła budowa, ale jedność, doskonałość i siła twórcza ulegają w niej wyczerpaniu)
ŚWIAT MATERIALNY/ ŚWIAT IDEALNY
Świat materialny to materia ukształtowana, to refleks (odbicie) świata idealnego w materii - jej elementem realnym jest materia, a zjawiskiem idealnym jest ukształtowanie (odzwierciedlenie idei w materii - niczym odbicia w lustrach) -> fenomenalistycza teoria przyrody, monizm (rzeczy to odbicie idei, nie są w gruncie rzeczy różne od idei)
Wszystko we wszechświecie jest z sobą w związku, na podstawie jednej części można wnioskować o innych (jedna natura), każda część wszechświata pochodząc od prabytu posiada coś z jego doskonałości (tkwi w nim też dobro i piękno) -> zaufanie do magii, wróżbiarstwa, astrologii
BYT
Nowe cechy bytu:
a) stawanie się i jedność (byt jest jeden, stale rozwija się i przybiera różne postacie) -> dynamizm, monizm
Odejście od niezmienności bytu (eleaci, Platon)
b) wynikająca z natury ekspansja (byt trwa, produkując byty nowe, wyłania z siebie nowe postacie; to należy do jego natury i nie może tak nie być; emanacja jest procesem koniecznym), wyłonione byty to emanacja (promienie), świat to kolejne emanowanie coraz to nowych bytów w zmniejszającej się doskonałości -> emanacja bytu
c) boskość -> panteizm
Zamiast teorii o stworzeniu świata, teoria emanacji.
d) bycie poza wszystkim, co poznawalne -> transcendencja
FILOZOFIA
Punkt wyjścia: dualizm, odczucie olbrzymich przeciwieństw tkwiących w bycie (Bóg a świat materialny)
Cel: dojście do monizmu, jedności
To cecha charakterystyczna filozofii tego okresu - poszukiwanie wyjaśnienia dla obserwowanych przeciwieństw w jedności bytu
Środek do celu: genetyczne ujęcie bytu (postacie bytu są wszystkie etapami tego samego rozwoju, poszczególne formy bytu pochodzą od siebie)
FILOZOFIA - teocentryzm, heteronomiczność (cel - poznanie Boga przez Pismo Święte)
ONTOLOGIA - monizm spirytualistyczny, gradualizm (byty są natury boskiej, tworzą drabinę bytów)
ETYKA I TEORIA POZNANIA - teocentryzm (osiągnięcie dobra i prawdy jest możliwe poprzez wspinanie się wzwyż, ku bogu, poprzez kontemplacje i ekstazę, z pomocą objawienia)
RODZAJE CNÓW I RODZAJE POZNANIA
Cnoty dzielimy na:
cnoty kontemplacyjne (najwyższe)
cnoty życia czynnego (niższe, przygotowujące)
Poznanie dzielimy na:
poznanie kontemplacyjne (najwyższe)
poznanie dyskursywne (niższe, przygotowujące)
ETYKA - JAK ŻYĆ DOBRZE?
Cel człowieka: zjednoczenie z Bogiem, dojście do doskonałości
Tylko rozumna dusza człowieka, i to po oderwaniu się od ciała, może dojść do doskonałości, a to możliwe jest w stanach ekstazy i kontemplacji. -> etyka transcendentna (cele), ekstatyczna (środki), heteronomiczna
TEORIA POZNANIA - JAK POZNAĆ PRAWDĘ?
Prawda jest jedna, w Bogu, i można ją osiągnąć tylko przez połączenie z Bogiem, a to możliwe jest w stanach ekstazy i kontemplacji (patrz -> etyka)
Człowiek swoimi siłami nie jest w stanie poznać prawdy, Bóg udziela człowiekowi pomocy przez objawienia, zawarte w Piśmie Świętym, które jest jedynym i niezawodnym źródłem poznania.
ETYKA A METAFIZYKA
Metafizyka uczy, jak doskonały byt boski schodzi do niedoskonałego bytu cielesnego. Etyka uczy, jak człowiek (byt cielesny, jeden z najniższych tworów) ma dojść do doskonałego bytu boskiego. Etyka to odwrócenie metafizyki. Podobnie poznanie jest wspinaniem się do bytów wyższych, do Boga. [?]
DUSZA
Dusza to miejsce spotkania światów materialnego i boskiego.
Ma trzy części:
zmysłowa (czysto materialna) - część najniższa, odbierająca dane zmysłowe
Logos (część pośrednicząca) - intelekt niższy, dyskursywny, operujący zmysłowymi danymi
rozumna (wypływ bóstwa) - najwyższa, intuicyjna władza, zdolność oglądania Boga i chłonięcia światła bożego
W koncepcji duszy Plotyna widać elementy stoickie, platońskie, pitagorejskie. Odpowiada ona jego koncepcji bytu (monizm gradualistyczny)
OGNIWA BYTU
Bóg - punkt wyjścia systemu
element grecki: absolut, niezależny, istniejący dzięki swojej naturze, jeden i niezłożony, niezmienny i wieczny, ponadczasowy, ponadprzestrzenny
element żydowski: osobowy, dobrotliwy, potężny, wszechwiedzący, niedostępny i niepojęty - transcendentny (epistemologicznie - nie do poznania, kosmicznie - poza światem; jest wyższy i doskonalszy od wszystkiego, co można poznać, od wszelkich pojęć; nie ma związku z niczym, co skończone), nie jest twórcą świata ze względu na jego niedoskonałość, lecz tylko twórcą Logosu
Logos - ponieważ między Bogiem a materią obserwujemy przepaść (zupełnie różne własności), świat materialny nie może być w szeregu bytów obok Boga, konieczne jest ogniwo pośrednie
element grecki: to idee, ale będące myślami Boga (nie istnieją samodzielnie, lecz w Bogu), są zarazem siłami bożymi, gdyż jako myśli Boga obracają się w czyn, przechodzą w świat i kształtują go (to dusza i rozum świata)
U Platona: ogniwo pośrednie to idee, istniejące samodzielnie
element żydowski: są osobą, aniołem, pośrednikiem między Bogiem a światem, jego wysłannikiem i zastępcom, drugim bogiem - jest stworzony przez Boga i dopiero on jest stwórcą świata, który kształtuje świat z materii
Filon połączył elementy Platońskie (idee), stoickie (siły), żydowskie (anioły), tworząc pojęcie Logosu
Materia - przeciwległy kraniec w stosunku do Boga:
element grecki (Platon): bezkształtna, bezwładna, bezduszna, pozbawiona określonych własności, potencja (mniej niż byt - z niej dopiero może powstać byt), jest znikoma bądź zła, więc nie może być stworzona przez Boga - jest odwieczna, Bóg nie stworzył ani materii, ani z materii świata
Bóg -> Logos -> Materia
Schemat aleksandryjski, porządkujący byty na drabinie wg ich doskonałości, stworzony przez Filona, od którego zaczęto koncentrować się na rozważaniu Logosu (a nie niedostępnego Boga czy też znikomej materii) i na którym budowano dalsze koncepcje metafizyczne w Aleksandrii.
FILOZOFIA - MONIZM SPIRYTUALISTYCZNY, GRADUALIZM
Cel filozofii- poznanie Boga, świat przedmiotem zainteresowania tylko jako dzieło Boga i jego objawienie
Wokół dostrzegamy dualizm- Bóg/ świat, duch/ materia, dobro/ zło; [punkt wyjścia filozofii]
Zadanie filozofii - odnaleźć jedność wszechświata, monizm [punkt dojścia]
Ponieważ Bóg, duch i dobro wydają się realniejsze od materii, to cały świat musi być natury boskiej -> monizm spirytualistyczny
Wcześniejsze systemy monistyczne sprowadzały byty wyższe do bytu niższego (Boga i ducha do materii) -> monizm materialistyczny
Zamiast sprowadzać świat materialny do duchowego, należy traktować różne byty jako ogniwa jednego szeregu (byt szczeblami schodzi coraz niżej, ale jest jeden) -> gradualizm
ALEKSANDRIA (NOWY OŚRODEK FILOZOFII)
WSCHÓD
ZACHÓD
Filon [nurt żydowski]
filozofia- teocentryzm, heteronomiczność (cel - poznanie Boga przez Pismo Święte)
ontologia - monizm spirytualistyczny, gradualizm (byty są natury boskiej, tworzą drabinę bytów - od Boga, przez Logos, do świata materialnego)
etyka i teoria poznania - teocentryzm (osiągnięcie dobra i prawdy jest możliwe poprzez wspinanie się wzwyż, ku bogu, poprzez kontemplacje i ekstazę, z pomocą objawienia)
neoplatonizm: Plotyn - III n.e. [nurt grecki]
filozofia: autonomiczna (nie odwoływanie się do religii, posługiwanie się refleksją filozoficzną), pełna (system, uwzględniający wszelkie zagadnienia i dyscypliny filozoficzne), zadanie - znalezienie absolutu, metoda - dialektyczne wysnuwanie pojęć
ontologia/ metafizyka: jedność bytu -> monizm (byt niższy z wyższego), emanacja boskiego bytu w byty niższe -> emanacyjna postać panteizmu (istnieje prabyt, który emanuje, wszystko poza prabytem to jego hipostazy - świat idealny/ duchowy, świat materialny), stała ekspansja bytu -> dynamizm, prabyt jest poza wszystkim -> transcendencja (przezwyciężenie dualizmu świata realnego i idealnego, racjonalnego i irracjonalnego, boskiego i ziemskiego)
świat materialny: świat materialny to odblask idei w materii - > teoria fenomenalistyczna
dusza: ma dwie części, część wyższa upada, by następnie wysiłkiem nawrócenia powracać do prabytu -> dwie drogi duszy (w dół i w górę)
teoria poznania, sztuka, etyka: poznanie, piękno i dobro są osiągalne dzięki intuicji i ekstazie, zbliżają duszę do Boga, teoria poznania, sztuka i etyka to narzędzia zespalania duszy z absolutem -> teorie ekstatyczne
Nowe szkoły, eklektyczne i religijne zarazem:
platonizm (Plutarch z Cheronei - I/II n.e., Celsus - II n.e.)
neopitagoreizm (Nigidius Figulus - I n.e., Numenios z Apamei - - II n.e., Apoloniusz z Tiany, Apulejusz)
Stare szkoły greckie, które straciły znaczenie:
sceptycy
epikurejczycy
Stare szkoły greckie, w których wzmocniono pierwiastki religijne:
platonizm
stoicyzm
także: cynicyzm, perypatetycy
Wyszukiwarka