Słowniczek terminów związanych z teatrem.
Afisz: ogłoszenie, zapowiadające występ teatralny, rozklejane na tablicach lub na słupach.
Akt: część utworu dramatycznego lub przedstawienia teatralnego, stanowiąca względnie zamknięty i spójny odcinek jego akcji.
Aktor: osoba, grająca jakąś rolę w teatrze, artysta tworzący postaci sceniczne.
Aktor charakterystyczny: specjalizuje się w rolach charakterystycznych czyli takich, które podkreślają cechy właściwe danemu typowi psychicznemu.
Aktor komiczny: specjalizuje się w odtwarzaniu bohaterów w komediach lub postaci komicznych.
Aktor tragiczny: specjalizuje się w odtwarzaniu bohaterów w tragediach lub postaci tragicznych.
Amfiteatr: w starożytnej architekturze rzymskiej otwarta budowla widowiskowa, zbudowana na planie elipsy, z areną pośrodku i schodkową widownią. Współcześnie - widownia lub jej część, wznosząca się koliście lub półkoliście ku górze. Budowla posiadająca tego typu widownię, także nazywana jest amfiteatrem.
Animacja: dokonywanie serii pojedynczych zdjęć rysunków, kukiełek, wycinanek itp. W różnych fazach ruchu. Zdjęcia wyświetlane na ekranie jedno za drugim, nadają obrazowi efekt ruchu.
Animacja teatralna: uruchamianie lalek w teatrze lalkowym.
Antrakt: przerwa w spektaklu.
Budka suflera: pomieszczenie na przedzie sceny teatralnej, osłonięte przed widzami, przeznaczone dla osoby podpowiadającej tekst aktorom.
Balkon: piętro widowni teatralnej.
Charakteryzatornia: pomieszczenie w teatrze, gdzie dokonuje się charakteryzacji.
Charakteryzacja: zmiana wyglądu aktora.
Cenzura: oficjalna kontrola publikacji, widowisk, filmów i audycji, dokonywana przez specjalnego urzędnika, oceniającego je pod względem politycznym, religijnym, obyczajowym i moralnym.
Lornetka teatralna: służy do oglądania spektaklu z odległych miejsc w teatrze.
Loża: wydzielona, reprezentacyjna część sali widowiskowej, wyposażona w miejsca siedzące dla kilku osób, zwykle w formie niewielkiego balkonu lub wnęki z balustradą.
Kostium: specjalnie projektowany przez scenografa strój aktorski, charakteryzujący graną przez aktora postać i będący istotnym elementem widowiska teatralnego.
Scena: część budowli teatralnej usytuowana wyżej od widowni i oddzielona od niej kurtyną, odpowiednio wyposażona pod względem technicznym, stanowi miejsce gry aktorów.
Scena otwarta: bez kurtyny lub z rozsuniętą bądź podniesiona kurtyną.
Scena elżbietańska: wielopoziomowa, składa się z przestronnego podium w kształcie prostokąta lub trapezu, wysuniętego ku widowni oraz przylegającego do niego z tyłu, piętrowego budynku scenicznego z galeryjką, wykorzystywana jako scena górna.
Scena pudełkowa / szufladkowa: tworzy zamkniętą przestrzeń ograniczoną bocznymi i górnymi dekoracjami, w tylnym planie prospektem, oddzielona od widowni proscenium, kurtyną i kanałem dla orkiestry.
Scena symultaniczna: charakterystyczna dla teatru średniowiecznego, składająca się z kilku mansjonów (domków) ustawionych na wycinku koła lub prostej, w których akcja dramatu rozgrywała się jednocześnie.
Scena celkowa / terencjuszowska: proscenium było pomostem ustawionym na kołach, a jego zaplecze tworzyło kilka pawiloników - celek, każda celka tworzyła oddzielne miejsce gry.
Kanał dla orkiestry: miejsce znajdujące się pomiędzy widownią a sceną, gdzie znajduje się orkiestra.
Scenariusz: tekst rozpisany na sceny i dialogi, będący podstawą realizacji spektaklu.
Scenarzysta: osoba, zajmująca się pisaniem scenariuszy.
Sceneria: plastyczna oprawa wydarzeń, które rozgrywają się w przedstawieniu teatralnym.
Scenograf: osoba, która zajmuje się plastycznym i architektonicznym ukształtowaniem przestrzeni scenicznej widowiska teatralnego, obejmującą dekoracje, kostiumy, rekwizyty, liternictwo. Charakteryzację, uczesanie aktorów.
Scenografia: plastyczne i architektoniczne ukształtowanie przestrzeni scenicznej widowiska teatralnego.
Kulisy: element perspektywicznej dekoracji teatralnej: płaskie ścianki dekoracyjne umieszczone symetrycznie po obu stronach sceny, kotary, przepierzenia, przesuwane w rowkach podłogi lub opuszczane z nadscenia, umożliwiające szybką zmianę dekoracji i oświetlenia. Także część teatru za sceną.
Kurtyna: ruchoma (przenoszona lub rozsuwana) zasłona, najczęściej z tkaniny, oddzielająca w teatrze sceną pudełkową od widowni, albo zascenia, a także dzieląca scenę na części. Istnieją trzy rodzaje kurtyny: 1) podnoszona (włoska), 2) rozsuwana (niemiecka), 3) rozsuwana i podnoszona jednocześnie (francuska).
Krytyk teatralny: osoba zajmująca się analizowaniem widowisk teatralnych.
Maska teatralna: osłona twarzy, mająca kształt i formę twarzy ludzkiej, a także łba zwierzęcego, rośliny lub innej rzeczy. Element charakteryzacji wykorzystywany zwłaszcza w teatrze dell' arte. Maska komiczna, symbolizuje komiczną rolę, atrybut mitologicznej muzy Talii. Maska tragiczna, symbolizuje tragiczna postać, atrybut muzy Melpomene.
Mim: aktor grający w widowisku pantomimicznym lub mimicznym.
Widowisko mimiczne: gra za pomocą mimiki - ruchy mięśni twarzy.
Monolog sceniczny: dłuższa wypowiedź jednego aktora.
Monodram: utwór dramatyczny, w którym występuje tylko jeden monologujący bohater, zwracający swą wypowiedź do publiczności teatralnej.
Koturn: obuwie na wysokich podeszwach używane przez aktorów podczas występów na scenie w teatrz antycznym w celu podwyższenia sylwetki.
Dekoracja: tło plastyczne sceny teatralnej, zespół elementów architektonicznych, malarskich lub plastycznych, które wyznaczają miejsce akcji inscenizowanego dramatu, czy przedstawienia.
Program / Repertuar: informacja dotycząca wystawianej sztuki.
Inscenizacja: przygotowanie i wystawienie na scenie utworu dramatycznego, literackiego, muzycznego, baletowego, odpowiednie opracowanie dzieła, służące wystawieniu go jako sztuki teatralnej.
Foyer: sala, inne obszerne pomieszczenie lub korytarz w budynku teatralnym, obok sali koncertowej, przeznaczone do tego aby publiczność przebywała tam podczas przerw w spektaklu.
Dramat: jeden z trzech (obok liryki i epiki) rodzajów literackich, obejmujący utwory przeznaczone do wystawiania na scenie, które maja charakter fabularny. Dominuje w nich dialog.
Reżyseria: ogół czynności związanych z artystycznym kształtowaniem przedstawienia teatralnego.
Lalka: figurka przedstawiająca jednego z bohaterów widowiska w teatrze animacji. Rodzaje lalek: 1) kukiełka: umieszczona na patyku lub długim kiju, 2) pacynka: zbudowana na bazie rękawicy, 3) marionetka: poruszana jest za pomocą krzyża, do przywiązane są sznurki drugim końcem umocowane na rękach i nogach lalki. 4) jawajka: zbudowana na bazie obręczy.
Pantomima: widowisko teatralne, w którym zdarzenia przekazywane są przez aktorów wyłącznie za pomocą ruchów ciała, gestów, mimiki.
Premiera: pierwsze przedstawienie utworu, dramatu, widowiska teatralnego.
Prapremiera: pierwsza w świecie lub w danym kraju publiczna prezentacja spektaklu teatralnego.
Rekwizyt: przedmiot dekoracji scenicznej, dodatkowy drobiazg potrzebny przy wystawianiu sztuki, związany z jej akcją.
Parter: najniższy poziom miejsc dla widzów w sali widowiskowej w teatrze lub publiczność, która zajmuje miejsca na tym poziomie.
Rampa: rząd lamp oświetlających scenę teatralną od przodu.
Sufler: osoba podpowiadająca w teatrze aktorom tekst roli w sposób niewidoczny dla widza (obecnie za kulisami, dawniej w budce suflera).
Proscenium: w teatrze nowożytnym: osłonięta część sceny przed kurtyną, wysunięta w kierunku widowni. W starożytnym teatrze greckim: przylegające do budynku scenicznego podium, na którym toczyła się akcja wystawianego dramatu. W starożytnym teatrze rzymskim: miejsca siedzące tuż przed sceną, przeznaczone dla osób uprzywilejowanych.
Zascenie: pomieszczenie znajdujące się za sceną, służące jako skład dekoracji, garderoby itp.
Nadscenie: zespół teatralnych urządzeń technicznych mieszczący się nad sceną.
Balet: rodzaj widowiska teatralnego, w którym głównym środkiem wyrazu jest taniec wykonywany przez tancerzy według scenariusza, z towarzyszeniem muzyki, na tle odpowiedniej scenografii.
Rewia: widowisko rozrywkowe skomponowane z krótkich scenek, skeczów, numerów estradowych, piosenek i tańców.
64. Opera: utwór muzyczny o charakterze dramatycznym, przeznaczony do wystawiania na scenie, składający się z partii wokalnych i instrumentalnych, czasami także mówionych i baletowych.