Polityka społeczna i system zabezpieczenia społecznego

"Pojęcie i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego" Wydawnictwo
LexisNexis

Zabezpieczenie społeczne - każde społeczeństwo musi dbać o swoich członków. Jest regulowane kilkoma sposobami:

1.Pomoc społeczna - środki z budżetu Państwa

2.Zaopatrzenie społeczne - (metoda zaopatrzeniowa)

3.Ubezpieczenia społeczne - (metoda ubezpieczeniowa)

Środki pochodzą z budżetu państwa i mają do nich prawo wszyscy obywatele, prawo podmiotowe daje nam możliwość ubiegania się o nie, jeżeli spełnimy warunki określone w ustawach. Aby dostać świadczenie brane są pod uwagę przede wszystkim kryteria dochodowe. Fundusze z ubezpieczenia społecznego pochodzą ze składki, tworzą je osoby zainteresowane danym ubezpieczeniem.

Zabezpieczenie społeczne

Ubezpieczenie społeczne zaopatrzenie pomoc społeczna

NFZ-zdrowotne -jednolite -zasiłki rodzinne

-emerytalne -wg zasług -świadczenia alimentacyjne

-rentowe (wynagrodzenia) -świadczenia pielęgnacyjne

-chorobowe

-wypadkowe

(ZUS, KRUS)

Zaopatrzenie jednolite - służby mundurowe wg swojego uposażenia

Zaopatrzenie wg zasług - kombatanci, inwalidzie wojenni i wojskowi, renta socjalna dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy, której np. zmarł rodzic i samo stało się niepełnosprawne (nie pracowało, bo nie mogło tej pracy podjąć), zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie przedemerytalne, zasiłek pielęgnacyjny, becikowe

Ubezpieczenie:

1. emerytalne

*stary system emerytalny

-emerytura w wieku podstawowym

-emerytura w niższym wieku

-wcześniejsza emerytura

*nowy system emerytalny

-wiek 60-65 lat (emerytura z ZUS i z OFE)

2. rentowe:

*z ogólnego stanu zdrowia

-trwała niezdolność do pracy

-utrata żywiciela

( na oba przypadki przysługuje renta inwalidzka)

*z wypadku w drodze do pracy lub z pracy

-trwała niezdolność do pracy

-utrata żywiciela

(przysługuje renta inwalidzka bez względy na długość przepracowanego stażu i renta rodzinna, renta szkoleniowa i zasiłek pogrzebowy)

2. chorobowe

*z ogólnego stanu zdrowia

-czasowa niezdolność do pracy

(przysługuje zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne)

*w drodze do pracy lub z pracy

-czasowa niezdolność do pracy

(przysługuje zasiłek chorobowy, świadczenia rehabilitacyjne, zasiłek wychowawczy, zasiłek opiekuńczy i zasiłek macierzyński)

3. wypadkowe

*wypadek przy pracy

-czasowa niezdolność do pracy

(100% zasiłku chorobowego)

*choroba zawodowa

-trwała niezdolność do pracy

(renta inwalidzka niezależnie od stażu pracy, renta rodzinna, renta szkoleniowa, jednorazowe odszkodowanie)

*zrównanie z wypadkiem

-utrata żywiciela

(renta rodzinna bez żadnych warunków i jednorazowe odszkodowanie)

25.10.08

Świadczenia rodzinne - świadczenia pielęgnacyjne i zasiłek pielęgnacyjny. Mają dwojaki charakter:

-pomocowe

-zaopatrzeniowe

Do zasiłku rodzinnego przysługują dodatki. Przy zasiłku pielęgnacyjnym i świadczeniu pielęgnacyjnym nie ma kryterium dochodowego, przysługuje każdemu.

Świadczeniem typu zaopatrzeniowego jest renta socjalna, która przysługuje osobom, które są niezdolne do pracy, łączy się z nią prawo do renty rodzinnej (a ta przysługuje wtedy gdy młoda osoba traci żywiciela).

Inwalida wojskowy - człowiek, który stał się inwalidą odbywając niezawodową służbę wojskową

Kombatant - osoba zasłużona, z przywilejami (dodatki kombatancie otrzymuje się do emerytury lub renty. Każdy inwalida wojenny będzie kombatantem, ale nie każdy kombatant będzie inwalidą wojennym.

Świadczenie przedemerytalne - dostaje się je przed emeryturą, do czasu jej uzyskania

Cechy ubezpieczenia:

1. gospodarcze

2. społeczne

Z podatku część pieniędzy idzie do budżetu państwa a część do składki do NFZ.

W jakim zakresie działają ubezpieczenia społeczne?

ZUS interesuje zawsze utrata dochodów. Ubezpieczenia społeczne bazują na zdarzeniach losowych (musi ono przeszkadzać w wykonywaniu pracy).

Zdarzeniami losowymi są:

-choroba

-śmierć

-kalectwo

-poród

-ciąża

-macierzyństwo

-starość

To sytuacje życiowe określające wpływ stanu zdrowia na zdolność do pracy (są pewną przeszkodą w świadczeniu pracy).

Wszystkie one muszą stanowić przeszkodę w sprawowaniu pracy.

*choroba, kalectwo

-trwała niezdolność do pracy

-czasowa niezdolność do pracy (renta inwalidzka)

*śmierć

-utrata żywiciela (renta rodzinna z ZUS)

*ciąża

-pracodawca ma obowiązek wypłacać dodatek; gdy kobieta w ciąży zostanie bez pracy ZUS ma obowiązek płacić jej zasiłek do końca ciąży

*macierzyństwo

-przysługuje zasiłek opiekuńczy, zasiłek macierzyński

Zdarzenie ubezpieczeniowe - zdarzenie, które zaistniało w czasie ubezpieczenia; to rodzaj wpływu choroby na zdolność pracy.

*starość

Warunki nabycia świadczenia:

-czas zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego - czas, kiedy to zdarzenie ma zajść, a ma zajść w czasie ubezpieczenia

-staż ubezpieczeniowy - do renty - 5 lat, do zasiłku chorobowego - 30 dni, do renty emerytalnej - 20-25 lat. Dzieli się na okresy składkowe i nie składkowe

*5lat do renty (w zależności od wieku)

*25 lat do emerytury (zależy od płci) - kobiety 20 lat stażu

staż = okresy składkowe + okresy nie składkowe

okresy składkowe - wszystkie okresy trwania ubezpieczenia (art. 6 ust. Emerytalnej)

okresy nie składkowe - okres pobierania wynagrodzenia za czas nie świadczenia pracy

Na każde 3 lata okresu składkowego możemy zaliczyć 1 rok okresu nie składkowego (stosunek 3:1)

Przelicznik okresów składkowych:

*okresy liczone podwójnie np. kombatanci - 3 lata x 2 = 6 lat

*okresy liczone z przelicznikiem 1.5 np. górnicy i kolejarze

08.11.09

Rodzaje dodatków:

1. z tytułu urodzenia dziecka

2. do opieki nad dzieckiem w okresie urlopu macierzyńskiego

3. z tytułu samotnego wychowywania dziecka

4. z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej

5. z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego

6. z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego

7. z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania

Ad. 2. przysługuje matce lub ojcu lub opiekunowi uprawnionemu do urlopu wychowawczego (osoba pracująca)

Ad. 3. przysługuje osobie samodzielnie wychowującej dziecko jeżeli nie zostało zasądzone świadczenie alimentacyjne

Ad. 4. w wysokości 50zł

Jaka jest różnica między świadczeniem pielęgnacyjnym a zasiłkiem pielęgnacyjnym?

Obydwa to świadczenia opiekuńcze.

Zasiłek pielęgnacyjny - typ zaopatrzeniowy; przysługuje niepełnosprawnemu dziecku do lat 16. Warunek: okazanie orzeczenia o niepełnosprawności

Świadczenie pielęgnacyjne - typ pomocowy; przysługuje z tytułu rezygnacji z zatrudnienia w związku z koniecznością opieki nad dzieckiem legitymującym się zaświadczeniem o niepełnosprawności (pod warunkiem, że dochód rodziny nie przekracza z góry określonej kwoty)

Renta socjalna - przysługuje osobie niepełnosprawnej, całkowicie niezdolnej do pracy przed ukończeniem 18. roku życia lub 25. roku życia (gdy zaniemogła podjąć pracy)

Pomoc społeczna - świadczenia typu pomocowego. Instytucja polityki społecznej państwa ma pomóc rodzinom żyjącym w ubóstwie, bezrobociu itd. Z tego tytułu przysługują:

*zasiłek stały

-przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powody wieku niepełnosprawności (30zł min.)

*zasiłek okresowy

-przysługuje osobie, ze względu na trwałą chorobę, długotrwałe bezrobocie, niepełnosprawność (20zł-418zł)

*zasiłek celowy

-przyznany w celu zaspokojenia niezbędnych czynności bytowych (np. zakup żywności, opału itp.)

Zasiłek dla bezrobotnych

Przysługuje każdemu kto spełni warunki. Jeżeli pracował mniej niż 5 lat należy mu się 80% kwoty 504zł, jeżeli więcej niż 20 lat - 120% kwoty 504zł.

Można go pobierać przez okres (kryterium to zależy od stopy bezrobocia):

*6 miesięcy

-jeżeli bezrobocie wynosi do 12.5%

*12 miesięcy

-jeżeli bezrobocie wynosi 12.5%-24,9%

*18 miesięcy

-jeżeli bezrobocie wynosi 25% i więcej

Składka ubezpieczeniowa

Może być płacona:

1. do ZUS w całości, następnie ZUS przekazuje do Funduszu Emerytalnego (ludzie urodzeni w roku 1948)

2. część do pracodawcy; składka wpłacana następnie do FE albo dzielona na FE i część do OFE (ludzie urodzeni w 1968r.)

3. część do pracownika; składka musi być dzielona na dwie części: do ZUS i do OFE (ludzie urodzeniu po 1960r.)

Ryzyko utraty żywiciela:

Jeżeli żywiciela traci człowiek ubezpieczony to zasiłki itp. płaci ZUS.

Żywiciela może stracić:

1. rodzic

2. dzieci

3. małżonek (były też)

Ad. 2.

*mogą pozostawać na utrzymaniu ubezpieczonego do lat 16 (utrata żywiciela oznacza, że będzie miało prawo do renty z ZUS-u)

*mogą być utrzymywane przez rodzica do lat 18 gdy się uczy (utrata żywiciela oznacza, że będzie miało prawo do renty z ZUS-u)

*mogą być utrzymywane do lat 25 gdy studiuje (utrata żywiciela oznacze, że będzie miało prawo do renty z ZUS-u)

Ad. 3

*może nie pracować, kiedy wychowuje małe dzieci (ma wtedy prawo do renty rodzinnej)

*jeżeli jest niepełnosprawny ( ma wtedy prawo do renty rodzinnej)

*jeżeli kobieta ma 50 lat

Prawo do renty rodzinnej ma charakter wtórny. Utrata żywiciela daje zawsze prawo do renty rodzinnej.

1. inwalida - musi wykazać, że inwalidztwo zaszło w czasie trwania pracy lub w czasie ochronnym ( należy spełnić warunki - okazać oświadczenie)

2. dziecko do lat 25 i małżonek - gdy tracą żywiciela renta rodzinna należy im się bez warunków

3. śmierć rencisty lub emeryta - automatycznie ZUS zamienia emeryturę lub rentę na rentę rodzinną, jeżeli zmarły zostawia kogoś kogo utrzymywał

4. śmierć młodego ubezpieczonego 40-letniego pracownika - ZUS najpierw przyznaje rentę inwalidzką, żeby móc zamienić ją na rentę rodzinną.

Jak ZUS zamienia rentę inwalidzką na rentę rodzinną?

*Musi zajść ryzyko całkowitej niezdolności do pracy tuż przed śmiercią (domniemanie)

*Musi być spełniony warunek czasu i stażu (co najmniej 5 letni)

Obowiązki ubezpieczenia społecznego

1. ubezpieczenia społeczne są obowiązkowe

*stosunek ubezpieczenia powstaje z mocy ustawy

stosunek pracy = stosunek ubezpieczenia

Jaki tytuł musimy mieć żeby podlegać ubezpieczeniom? Kto ma prawo być ubezpieczonym?

1. osoby pozostające w stosunku pracy (każdy kto ma umowę o pracę, powołanie lub mianowanie)

2. osoby wykonujące pracę nakładczą

3. członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych

4. osoby mające umowę zlecenie

5. osoby prowadzące działalność pozarolniczą gospodarczą

6. posłowie i senatorowie

7. stypendyści sportowi i Krajowej Szkoły Administracji Publicznej

8. osoba tymczasowo aresztowana (wykonująca pracę odpłatną w okresie pozbawienia wolności)

9. osoba pobierająca zasiłek dla bezrobotnych

10. duchowny

11. służba zasadnicza wojskowa

12. zastępcza służba wojskowa

13 - 18 skreślony

18a. służba celna

19. osoby, przebywające na urlopie macierzyńskim i wychowawczym

21. osoby mające świadczenia szkoleniowe

Ubezpieczeniom dobrowolnym mogą podlegać (ustawodawca może pozwolić wejść dobrowolnie do ubezpieczenia emerytalnego):

1. małżonkowie osób skierowanych do pracy za granicą

2. małżonek dyplomaty

3. ambasador

4. osoby, które są całkowicie niezdolne do pracy, sprawujące opiekę nad chorym członkiem rodziny (jeżeli spełniają kryterium dochodowe - to państwo płaci za nich składkę, jeżeli chcą wejść dobrowolnie to sami płacą)

5. osoby - obywatele polscy wykonujący pracę za granicą w podmiotach zagranicznych; albo pracujący w Polsce w firmie zagranicznej bez siedziby w Polsce

6. studenci i doktoranci

Reguły zbiegu tytułów

*zbiegają się tytuły emerytalne i rentowe

1. dwa tytuły bezwzględne (B-B) - patrz nr tytułów wyżej

(z tego tytułu ustawodawca nigdy nie zwalnia)

np. 1+3 (osoby pozostające na umowie o pracę i członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych)

2. tytuł bezwzględny i ogólny (B-Og)

tytuł bezwzględny - trzeba płacić składkę

tytuł ogólny - można płacić składkę dobrowolnie

np. 1+5, 1+2

3. tytuł ogólny i tytuł ogólny (Og-Og)

4. tytuł ogólny i ogólny (z budżetu państwa) (Ogb-Og)

Wyjątek:

Dotyczy drugiej reguły !!! Jeżeli jest zbieg stosunku pracy z umową zlecenia

1 + 4 (umowa o pracę i umowa zlecenia z tym samym pracodawcą)

B O (tytuł ogólny jest zwolniony)

10 + 5

B + Og

budżet się zwalnia obowiązek

Obowiązek, wyłączenie i dobrowolne ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe w poszczególnych sytuacjach:

*Chorobowe:

Obowiązek: 1, 3, 13

Dobrowolne: 2, 4, 5, 8, 10

Wyłączone: 6, 7, 9, 11, 18a, 19, 21

*Wypadkowe:

Obowiązek: 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 12, 18a

Wyłączone: 2, 4, 10, 11, 19, 21

Przykład:

„+” - obowiązek

„-„ - dobrowolność

1 4

Firma A Firma B

Emerytalne + -

Rentowe + -

Chorobowe + -

Wypadkowe + -/+

Zdarzenia losowe i ich prawna klasyfikacja

Mogą być spowodowane przyczynami zewnętrznymi i wewnętrznymi.

Przyczyny zewnętrzne:

1. sfera spraw prywatnych

*świadczenie przysługujące z ogólnego stanu zdrowia (świadczenie zwykłe)

-trwała niezdolność

-czasowa niezdolność

-utrata żywiciela

2. sfera spraw publicznych

*świadczenie wypadkowe

-wykonywanie pracy

-wykonywanie czynności zrównanych z wykonywaniem pracy

-odbywanie drogi praca - dom

-szczególnie ważne czynności dla społeczeństwa

Ubezpieczenie chorobowe udziela się z ogólnego stanu zdrowia i z wypadku w drodze do lub z pracy, przysługuje na nie zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne. Chroni czasową niezdolność do pracy, co decyduje o sytuacji prawnej ubezpieczonego. Ale trzeba spełnić dwa warunki: czas, staż.

Pojęcie wypadku przy pracy:

To zdarzenie ciągłe, wywołane przyczyną zewnętrzna w związku z pracą; ma powodować uraz lub śmierć. Jeżeli przyczyna zewnętrzna zadziała w miejscu i czasie pracy to wystąpi związek między przyczyną a pracą (miejscowy i czasowy). Przyczyna będzie miała związek z pracą w czasie wykonywania danej czynności.

Zdarzenie losowe:

1. nagłe

2. spowodowane przyczyną zewnętrzna => wypadek

3. związane z praca

4. uraz/śmierć

*czasowa niezdolność do pracy

*trwała niezdolność

*utrata żywiciela

(przysługują na nie świadczenia z tytułu utraty zarobków (tzw zusowskie) bez konieczności spełnienia stażu)

Po ocenieniu % uszczerbku na zdrowiu przysługuje jednorazowe odszkodowanie.

1. Odszkodowanie dla poszkodowanego wyliczane jest wg rozmiaru uszkodzenia zdrowia (% uszczerbku)

% uszczerbku x cena jednego procenta = kwota A

jako cenę jednego procenta można przyjąć ryczałt - 500zł, %średnich zarobków, %indywidualnych zarobków.

Poszkodowany dostaje kwotę A oraz kwotę B tj 3,5% wynagrodzenia. Kwota przysługuje temu kto ma całkowitą niezdolność do pracy czyli grupę inwalidzką, ponieważ nie może samodzielnie egzystować.

2.Odszkodowanie dla rodziny poszkodowanego

Grupa I - małżonek i dzieci

Grupa II - rodzice, rodzeństwo, pozostali uprawnieni

Jedna osoba z grupy I dostanie odszkodowanie w kwocie C. Jeżeli w tej grupie jest więcej osób to na każdą osobę przypada kwota B.

C + 3B, gdzie C to kwota dla małżonka, a 3xB jeżeli jest troje dzieci

Osoba z grupy II dostanie kwotę D z reguły dwa razy mniejszą niż kwota C.

D +nB

n + 1

Osoby z grupy I + II dostaną kwotę C + nB

n + 1

2. Odszkodowanie dla osoby która otrzymała kwotę A + B ale zmarła

C + (nB2) : (n+1) - (A+B1)

Zasada odpowiedzialności za szkodę

1. zasada winy jako zasada odpowiedzialności (czyli tego kto ma płacić odszkodowanie

2. zasada ryzyka - odrywa winę od przedsiębiorcy

Aby uwolnić się od odpowiedzialności za szkodę:

1. szkoda musi być wyrządzona siłą wyższą

2. szkodę wyrządza osoba trzecia, za którą się nie odpowiada

22.02.09

Główne kryterium przy ubezpieczeniu emerytalnym- data urodzenia !

Osoby z ubezpieczeniem emerytalnym zawsze podlegają ubezpieczeniu rentowemu.

*Osoby urodzone w roku 1948 i przed tym rokiem mają prawo do emerytury wg starych zasad:

-w powszechnym wieku emerytalnym

-w niższym wieku emerytalnym

-emerytura wcześniejsza (bazowa z ZUS)

*Osoby urodzone w roku 1949 mają prawo do emerytury wg zasady:

-powszechny wiek emerytalny (z ZUS i OFE)

*Osoby urodzone po roku 1969 mają prawo do emerytury z I i II filaru

-emerytura z I filaru pochodzi z ZUS

-emerytura z I i II filaru razem dają emeryturę bazową

Do roku 2006 ustawodawca pozwolił nabywać prawo do emerytury ze starego systemu. Świadczenia z 1948r zastąpione są emeryturami pomostowymi (przejściowymi) dla ludzi urodzonych w latach 1948/1949. Jeżeli osoby te w 2008r nie zdążyły przejść na emeryturę i osiągnęły wiek emerytalny 60/65 lat przejdą na właściwą emeryturę z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

System I i II filarowy w Polsce

I filar

*emerytura zusowska (bazowa)

*pochodzi z obowiązkowego ubezpieczenia albo z systemu zabezpieczeń

*inicjatywa państwowa

II filar

*emerytura uzupełniająca

*inicjatywa pracodawcy

III filar

*emerytura uzupełniająca

-inicjatywa własna

E = C + I

kwota bazowa - przeciętne wynagrodzenie z jakiegoś okresu wskazanego przez pracodawcę, bez składek do ZUS (24% kwoty bazowej)

E - nowa emerytura

C - kwota stała - jest dodawana do części indywidualnej (socjalna)

I - część indywidualna

I = (S x 1,3%P) + (Ns x 0,7%P)

S - okres składkowy

P - podstawa

Ns - okres nie składkowy

KB - kwota bazowa

E = 24%KB + (S x 1,3%P) + (NS x 0,7%P),

Gdzie, 24%KB to C, a NS x 0,7%P to I czyli stała emerytura

*E I filaru = ∑S

N - nowa emerytura

Zwaloryzowana podstawa świadczenia

P = KB x W

W - wskaźnik

Wysokość emerytury zależy od wskaźnika i kwoty bazowej

01.03.09

Ustalanie wysokości świadczeń

*metoda degresywna

*metoda ograniczania podstawy wymiaru

*metoda: system zdefiniowanego świadczenia (oznacza odzwierciedlenie stażu, wysokości zarobków, kwotę socjalną)

Jak się ustala wskaźnik?

1.Wybieramy okres, w którym najlepiej zarabiamy, np. 10 lub 20 lat, ustalamy wskaźnik i wyliczamy średnią, czyli sumę dzielimy kolejno przez 10 lub 20. Każdy wskaźnik jest indywidualny.

E bazowa = E I filaru + E II filaru

*E II filaru = suma jednostek rozrachunkowych*cena jednej jednostki

N

Rodzaje emerytur II filaru:

*emerytury okresowe (przysługuje do ukończenia 65 lat). Prawo do niej wygasa w dniu, w którym ukończono 65 lat, zgodnie z ustawodawstwem po wyczerpaniu środków w OFE

*emerytury dożywotnie (przysługuje po ukończeniu 65 lat)

Jak jest różnica pomiędzy E I filaru a E II filaru?

Emerytura II filaru to inaczej emerytura kapitałowa. Bardziej łącząca się z pomnażaniem składki, gdyż nie są od razu wypłacane, OFE je magazynuje.

Natomiast Emerytura I filaru pochodzi z funduszu kierowanego do ZUS, gdzie składki są waloryzowane.

Tu Inetka dwa fajne wykresy narysowala, przy których się namęczyłam, po czym okazalo się ze nie będą przydatne, wiec daruje sobie obrabianie ich

Co jest warunkiem nabycia emerytury okresowej i dożywotniej?

Warunkiem nabycia prawa do okresowej emerytury kapitałowej jest:

-*ukończenie 60 lat,

-*zgromadzenie kwoty środków na rachunku OFE w wysokości równej lub wyższej od dwudziestokrotności kwoty dodatku pielęgnacyjnego.

Warunkiem nabycia prawa do dożywotniej emerytury kapitałowej jest:

-*ukończenie 65 lat,

-*kwota hipotetycznej emerytury kapitałowej jest równa lub wyższa niż 50% kwoty dodatku pielęgnacyjnego.

Wypłata gwarantowana

To suma składek z II filaru minus liczba miesięcy jakie upłynęły od początku miesiąca, w którym po raz pierwszy wypłacono emeryturę dożywotnią pomnożona przez sumę składek/37.

Emerytury wypłacane przez ZUS w systemie powszechnym:

1. w wieku podstawowym (jest zarówno w starym systemie jak i w nowym. Mężczyźni urodzeniu w 1944, skończą w tym roku 65 lat, kobiety zaś urodzone w 1949 skończą w tym roku 60 lat - oni dostaną już nową emeryturę. Z tym, że mężczyźni dostaną prawo do emerytury jeżeli spełnią warunek wieku ale i stażu, natomiast kobiety dostaną prawo do emerytury jeżeli spełnią tylko warunek wieku)

Nabywanie prawa do emerytury - spełnianie warunków

Przechodzenie na emeryturę - realizowanie nabytego prawa

2. w wieku niższym

3. wcześniejsza

4. pomostowe

5. kapitałowe

6. kolejowa

7. górnicza

8. nauczycielska

9. bez względu na wiek

10. wojskowa (Nie może być wyższa niż 75% podstawy wymiaru, natomiast maksymalna emerytura policyjna nie może być wyższa niż 80% podstawy wymiaru).

Jeżeli zawodowy policjant jest inwalidą dolicza się mu 10% renty inwalidzkiej do emerytury. Renta inwalidzka może być tylko w związku ze służbą (15%).

Inwalidztwo mundurowe:

Podzielone na 3 grupy:

*całkowita niezdolność do służby (1grupa) - całkowicie niezdolny do pracy

*całkowita niezdolność do służby (2 grupa) - częściowa niezdolność do pracy

*całkowita niezdolność do służby (3grupa) - zdolna do pracy

8. Nadal można przechodzić na emeryturę nauczycielską, gdyż jest regulowana odrębnymi przepisami. Rozwiązanie stosunku pracy jest warunkiem nabycia emerytury nauczycielskiej, jeżeli staż był przed końcem 2008r. Jeżeli warunek pierwszy był spełniony w roku 2009 nie ma prawa do takiej emerytury.

Członkostwo w OFE (sposoby wejścia do OFE)

*Dzieląc składkę wybieramy OFE poprzez zawarcie umowy lub losowanie (tzw przymus administracyjny). Do ZUS zgłasza ją albo pracodawca albo sama zainteresowana osoba. Umowa ma charakter zgłoszenia.

*Poprzez założenie rachunku. W razie śmierci OFE zwraca zgromadzone na rachunku środki, ZUS tego nie robi. Zwrot następuje jednak nie w całości - połowa jest dla beneficjenta (osoby dziedziczącej), druga połowa na małżonka; w razie gdy go nie ma środki przechodzą w całości na beneficjenta.

Osoby, którym przysługuje połowa puli środków to:

1. małżonek urodzony w latach 1949-1968

2. osoby podlegające zaopatrzeniu społecznemu (policjant, wojskowy)

3. rolnicy

4. osoby urodzone przez rokiem 1949

---