„Prawdziwe Bóstwo,

a rodzajnik przy słowie 'theos' (Jana 1:1)”

Autor:

Grzegorz Żebrowski

Do druku przygotował:

SCORP1ON

J 8:44 „Wy macie diabła za ojca i chcecie spełniać pożądania waszego ojca. Od początku był on zabójcą i w prawdzie nie wytrwał, bo prawdy w nim nie ma. Kiedy mówi kłamstwo, od siebie mówi, bo jest kłamcą i ojcem kłamstwa.”

Prz 30:5-6 „Każde słowo Boga w ogniu wypróbowane, tarczą jest dla tych, co Doń się uciekają.⁽⁶⁾ Do słów Jego nic nie dodawaj, by cię nie skarał: nie uznał za kłamcę.”

Ap 22:18 „Ja świadczę każdemu, kto słucha słów proroctwa tej księgi: jeśliby ktoś do nich cokolwiek dołożył, Bóg mu dołoży plag zapisanych w tej księdze.”

Ap 22:19 „A jeśliby ktoś odjął co ze słów księgi tego proroctwa, to Bóg odejmie jego udział w drzewie życia i w Mieście Świętym - które są opisane w tej księdze.”

2Kor 4:2 „Unikamy postępowania ukrywającego sprawy hańbiące, nie uciekamy się do żadnych podstępów ani nie fałszujemy słowa Bożego, lecz okazywaniem prawdy przedstawiamy siebie samych w obliczu Boga osądowi sumienia każdego człowieka.”

Prz 19:5 „Fałszywy świadek nie ujdzie karania, kto kłamstwem oddycha, nie zdoła się wymknąć.”

Prz 19:9 „Fałszywy świadek nie ujdzie karania, zginie - kto kłamstwem oddycha.”

Prz 28:13 „Nie zazna szczęścia, kto błędy swe ukrywa; kto je wyznaje, porzuca - ten miłosierdzia dostąpi.”

Syr 34:4 „Co można oczyścić rzeczą nieczystą? Z kłamstwa jakaż może wyjść prawda?”
Ap 22:15 „Na zewnątrz są psy, guślarze, rozpustnicy, zabójcy, bałwochwalcy i każdy, kto kłamstwo kocha i nim żyje.”

Syr 36:19 „Jak podniebienie rozróżni pokarm z dziczyzny, tak serce mądre - mowy kłamliwe.”

Ef 5:6-17 „Niechaj was nikt nie zwodzi próżnymi słowami, bo przez te [grzechy] nadchodzi gniew Boży na buntowników.⁽⁷⁾ Nie miejcie więc z nimi nic wspólnego!⁽⁸⁾ Niegdyś bowiem byliście ciemnością, lecz teraz jesteście światłością w Panu: postępujcie jak dzieci światłości!⁽⁹⁾ Owocem bowiem światłości jest wszelka prawość i sprawiedliwość, i prawda.⁽¹⁰⁾ Badajcie, co jest miłe Panu.⁽¹¹⁾ I nie miejcie udziału w bezowocnych czynach ciemności, a raczej piętnując, nawracajcie [tamtych]!⁽¹²⁾ O tym bowiem, co u nich się dzieje po kryjomu, wstyd nawet mówić.⁽¹³⁾ Natomiast wszystkie te rzeczy piętnowane stają się jawne dzięki światłu, bo wszystko, co staje się jawne, jest światłem.⁽¹⁴⁾ Dlatego się mówi: Zbudź się, o śpiący, i powstań z martwych, a zajaśnieje ci Chrystus.⁽¹⁵⁾ Baczcie więc pilnie, jak postępujecie, nie jako niemądrzy, ale jako mądrzy.⁽¹⁶⁾ Wyzyskujcie chwilę sposobną, bo dni są złe.⁽¹⁷⁾ Nie bądźcie przeto nierozsądni, lecz usiłujcie zrozumieć, co jest wolą Pana.”

J 8:32 „i poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli.”

Strona WWW:

http://brooklyn.org.pl/jana11gz.htm

Niewątpliwie jednym z najbardziej niewygodnych fragmentów dla Świadków Jehowy (dalej ŚJ) jest werset z Ewangelii św. Jana:

Jn 1:1 Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo. (BT)

Aby podważyć Bóstwo Jezusa Chrystusa zauważyli, że w tym wersecie jest użyte dwa razy słowo Bóg, co więcej, przy tym słowie, które odnosi się do Ojca jest rodzajnik `ho', którego brak przy słowie Bóg odnoszącym się do Syna:

en   archE      En    ho  logos  kai ho  logos    En     pros ton theon kai __ theos    En    ho  logos

na początek  było   -    słowo    i   -   słowo   było     u      -   Boga   i        Bóg     było   -    słowo

Na podstawie powyższego ŚJ uznali, że skoro nie ma tam rodzajnika przy słowie `theos' odnoszącym się do Syna, to należy uznać, że Jezus nie jest prawdziwym Bogiem równym Ojcu, tylko jest bogiem pisanym z małej litery. Jak natomiast ma się prawdziwe Bóstwo do rodzajników. Prześledźmy to wiec!

Najpierw nasze rozumowanie zaczniemy od podziału bóstw na kategorie.

1. Bóg Ojciec - jako prawdziwe Bóstwo, którego nikt nie kwestionuje.

2. Syn Boży - jako Bóg o który rozgrywa się wieloletni konflikt. Dla jednych jest to niezaprzeczalne Bóstwo równe Ojcu, dla innych jest to tylko bóstwo pisane z małej litery.

3. Bóstwa, które były uważane przez pogan za prawdziwe bóstwa.

4. Przez nikogo nie kwestionowane bóstwa pisane z małej litery.

Śledząc dokładnie Pismo Święte Nowego Testamentu w języku oryginalnym można zauważyć że:

1. Bóg Ojciec jest nazwany Bogiem (gr. `theos') zarówno z rodzajnikiem:

J 1:1 Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo.(BT)
    en archE En ho logos kai ho logos En pros ton theon kai theos En ho logos

jak i bez rodzajnika:

Mr 12:27 Nie jest On Bogiem umarłych, lecz żywych. Jesteście w wielkim błędzie.
                ouk estin __ theos nekrOn alla zOntOn polu planasthe (w miejscu podkreślenia brak jest rodzajnika `ho')

2. Syn Boży jest nazwany Bogiem z rodzajnikiem:

J 20:28 Tomasz Mu odpowiedział: Pan mój i Bóg mój!

apekrithE thOmas kai eipen autO ho kurios mou kai ho theos mou

(Słowo „Bóg” odnoszą do Jezusa - „Prowadzenie rozmów na podstawie pism”, Brooklyn 1991/2001, str. 127)

(warty podkreślenia jest fakt, że to nie Tomasz wypowiedział te rodzajniki, bo mówił przecież po aramejsku. To Święty Jan je tam wstawił zgodnie ze swoim zrozumieniem - ten który nie wstawił ich do J 1:1)

Hbr 1:8 Do Syna zaś: Tron Twój, Boże na wieki wieków (...).
pros de ton huion ho thronos sou ho theos eis ton aiOna tou aiOnos (...). (podobnie w Hbr 1:9)

jak i bez rodzajnika:

J 1:1 Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo.
en archE En ho logos kai ho logos En pros ton theon kai __ theos En ho logos (podobnie w J 1:18)

w miejscu podkreślenia brak jest rodzajnika `ho'.

3. Bóstwa, które były uważane przez pogan za prawdziwe Bóstwa, są nazwane Bogiem z rodzajnikiem:

Dz 19:37 Przywiedliście bowiem tych ludzi, którzy nie są ani świętokradcami, ani też nie bluźnią naszej bogini.

Egagete gar tous andras toutous oute hierosulous oute blasphEmountas tEn theon hEmOn

jak i bez rodzajnika:

Dz 19:26 (...) że ci, którzy są ręką uczynieni, nie są bogami.

hoti ouk eisin __theoi hoi dia cheirOn ginomenoi (w miejscu podkreślenia brak jest rodzajnika `oi')

4. Przez nikogo nie kwestionowane bóstwa pisane z małej litery są nazwane bogami z rodzajnikiem:

2 Kor 4:4 dla niewiernych, których umysły zaślepił bóg tego świata (...) - mowa o szatanie.
en hois ho theos tou aiOnos toutou etuphlOsen ta noEmata tOn apistOn (...)  - podobnie mamy w Flp 3:19.

jak i bez rodzajnika:

Jn 10:34 Odpowiedział im Jezus: Czyż nie napisano w waszym Prawie: Ja rzekłem: Bogami jesteście?
apekrithE autois ho iEsous ouk estin gegrammenon en tO nomO humOn hoti egO eipa __ theoi este

w miejscu podkreślenia brak jest rodzajnika `oi'.

Co więcej, w Nowym Testamencie można znaleźć kilka wersetów, w których jest wymieniony Bóg prawdziwy i bóg pisany małą literą. Spójrzmy na dwa z nich, które wydają się być bardzo ciekawe:

2 Kor 4:4 dla niewiernych, których umysły zaślepił bóg tego świata, aby nie olśnił ich blask Ewangelii chwały Chrystusa, który jest obrazem Boga.

W tekście greckim rodzajnik stoi zarówno przy fałszywym bogu jak i prawdziwym Bogu. Idąc torem rozumowania ŚJ, można by powiedzieć, że szatan jest większy od Jezusa, bo Jezus został poróżniony od Boga, a szatan nie!

Ga 4:8 Wprawdzie ongiś, nie znając Boga, służyliście bogom, którzy w rzeczywistości nie istnieją.

W tekście greckim brak jest rodzajnika zarówno przy pierwszym słowie Bóg, jak i przy tym drugim. Czy wobec tego mamy zrównać ich ze sobą? Przecież brak jest tutaj wyraźnego poróżnienia, które występuje w J1:1. Mało tego. Jeśli odróżnienie polegające na występowaniu rodzajników przy słowie `theos' miałoby świadczyć o wielkości Bóstwa, to przecież w Mk 12:26 i Mk 12:27 Bóg Ojciec jest poróżniony sam z sobą!

W zdaniu „rzekł Pan do Pana mego” (Mt 22:44) przy pierwszym Pan (dot. Ojca) nie zastosowano rodzajnika, a przy drugim (dot. Syna) użyto go. Konsekwentnie należałoby uznać, że Ojciec jest mniejszym „panem” niż Jezus i przetłumaczyć Go na „pan” z małej litery. Natomiast, jeśli się weźmie pod uwagę dalszy kontekst:

Ap 19:16 A na szacie i na biodrze swym ma wypisane imię: KRÓL KRÓLÓW PAN PANÓW. (BT)

To można by powiedzieć, że Jezus jest Panem Jehowy. Widzimy, do jakiego absurdu doprowadza nas takie rozumowanie!

Z tych rozważań nasuwa się wniosek, że występowanie rodzajnika (bądź jego brak) przy słowie `theos' ma się nijak do prawdziwego Bóstwa. Chcę zacytować mądre powiedzenie góralskie, które bardzo podobnie i trafnie oddaje ten problem: „Jak na Hieronima jest pogoda, albo nima, to w połowie listopada albo pada, albo ni pada”.

Teraz przyjrzyjmy się trochę dokładniej nauce ŚJ, którzy w swojej publikacji „Prowadzenie rozmów na podstawie pism” (Brooklyn, 1991/2001, str. 126) piszą na ten temat:

„Czy z Jana 1:1 nie wynika, że Jezus jest Bogiem?

Jana 1:1 (BT): „Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo [także Bw, Bp, Wujek, Bg, Kowalski]”. Mo tłumaczy: „Logos był boski”. W AT czytamy: „Słowo było boskie”. W międzywierszowym przekładzie ED oddano ten fragment podobnie jak w NW: „bogiem był Słowo”.

Co takiego jest w tekście greckim, że niektórzy tłumacze nie decydują się na zwrot: „Słowo było Bogiem”? Rodzajnik określony (ho) jest przed pierwszym the•os' (Bóg), a nie ma go przed drugim. Konstrukcja rzeczownika z rodzajnikiem określonym wskazuje na tożsamość, osobowość, podczas gdy orzecznik bez rodzajnika poprzedzający czasowniki (zgodnie z budową zdania w języku greckim) wskazuje na charakter, czyli cechę. Tak wiec tekst ten nie mówi, że Słowo (Jezus) był tożsamy z Bogiem, u którego przebywał, tylko że Słowo był podobny bogu, boski, że był bogiem (zob. NW z przypisami, s. 1579).

W ten oto sposób ŚJ na podstawie braku rodzajnika sprowadzili osobę Jezusa Chrystusa do postaci „boga” pisanego z małej litery. Przetłumaczyli więc ten werset w sposób następujący: Na początku był Słowo, a Słowo był u Boga i Słowo był bogiem.

W tejże publikacji („Prowadzenie rozmów...”) piszą dalej:

„Co apostoł Jan miał na myśli w Jana 1:1? Czy uważał, że Jezus jest Bogiem albo że Jezus i jego Ojciec są jednym Bogiem? W wersecie 18 tego samego rozdziału Jan napisał: „Boga nikt [„żaden człowiek”, NW] nigdy nie widział; jedno-rodzony Syn [„jednorodzony bóg”, NW], który jest w łonie Ojca, ten opowiedział” (NT). Czy ktoś z ludzi widział Jezusa Chrystusa, Syna? Oczywiście! Czy wobec tego Jan powiedział, że Jezus jest Bogiem? Skądże!”

Tutaj mamy jedną ciekawostkę. Zobaczmy jak głęboko ŚJ wnikają w kontekst, analizując dokładnie werset 18 tego rozdziału. Niestety najwyraźniej nie zauważyli oni, że w tym wersecie przy słowie „Boga” odnoszącym się do Ojca nie ma rodzajnika greckiego „ton”. Co więcej, piszą oni, że Boga nikt nie widział, a Jezusa przecież widzieli. Ale przecież natchniony autor pisze o „Bogu bez rodzajnika”, że go nikt nie widział. Sami wcześniej uczyli, że Jezus jest „bogiem bez rodzajnika” - to jak to w końcu jest? Widział ktoś „boga bez rodzajnika”, czy nie widział? Takie jest ich właśnie zrozumienie kwestii rodzajników i słowa „widzieć”, które odbierają w jego potocznym znaczeniu (Znacznie szersze tego słowa <gr. `horaO'> pokazują nam takie fragmenty jak Jn 14:7-11, 3Jn 1:11 itp.).

 

Następnie ŚJ piszą dalej w tejże publikacji:

„Pod koniec swej Ewangelii Jan podsumował tę sprawę następująco: „Te zaś są spisane, abyście wierzyli, że Jezus jest Chrystusem, [nie Bogiem, lecz] Synem Boga” (Jana 20:31).

Czy okrzyk Tomasza według Jana 20:28 nie świadczy o tym, że Jezus naprawdę jest Bogiem?
W Jana 20:28 czytamy: „Odpowiedział Tomasz i rzekł mu: Pan mój i Bóg mój”.

Nie można mieć zastrzeżeń do nazwania Jezusa „Bogiem”, jeżeli Tomasz akurat to miał na myśli. Byłoby to zgodne z tym, co sam Jezus przytoczył z Psalmów, w których nazwano „bogami” ludzi możnych, sędziów (Jana 10:34, 35; Ps. 82:1-6). Rzecz jasna Chrystus zajmuje znacznie wyższą pozycję niż tacy ludzie. (...)”

Zauważmy jedną ciekawą rzecz: Najpierw ŚJ zwracają uwagę na werset, w którym natchniony autor nazywa Jezusa „bogiem bez rodzajnika”, później zwracają uwagę na werset w którym Ojciec jest nazwanym „Bogiem bez rodzajnika” a teraz zwracają uwagę na werset w którym Jezus jest nazwany „Bogiem” z rodzajnikiem. Co więcej, wyraźnie słowo „Bóg” w J 20:28 odnoszą do Jezusa, nie mogąc się zdecydować, czy go napisać z wielkiej litery, czy z małej.

Na koniec dwa cytaty. Pierwszy pochodzi z książki Pana Bednarskiego „W obronie wiary”:

„2.2. Uczą, że ponieważ w J 1:1 („Bogiem było Słowo”) przed słowem gr. theos (Bogiem) nie występuje rodzajnik osobowy (gr. ho), to w związku z tym nie można uznać tego określenia (Bóg) jako dot. prawdziwego Bóstwa Chrystusa. Mówią też, że trzeba odczytać to zdanie następująco: „Słowo był bogiem” („Chrześcijańskie Pisma Greckie...”).

Odpowiedź. Jezus nie może być „bogiem”, bo w Pwt 5:7 Bóg mówi: „Nie będziesz miał bogów innych oprócz Mnie”, a w Pwt 32:39 dodaje: „Popatrzcie teraz, że Ja jestem, Ja jeden i nie ma ze Mną żadnego boga”. A przecież z J 1:1 wynika, że gdy były wypowiadane te słowa Syn Boży był z Ojcem. Brak w J 1:1 rodzajnika nie oznacza braku Bóstwa Chrystusa. W języku greckim - koine nie było obowiązującą zasadą stosowanie rodzajników. Przykładem są wersety bez tych rodzajników, mówiące o Bogu Ojcu, któremu ŚJ z tego powodu Bóstwa nie odbierają (patrz tekst grecki) np. Łk 20:38, Mk 12:27, J 8:54, 1P 5:5, Hbr 3:4, Rz 8:33, 1Kor 8:4 i 6, 2Kor 1:21, 5:19, Gal 2:6, 6:7, Flp 2:13, 1Tes 2:5, 2Tes 2:16, Ef 4:6, 1Tm 2:5, 4:4, Tt 1:1, Ap 21:7 Oz 11:9 (LXX). Nawet w J 1:6 i 18 brak jest rodzajnika osobowego przy słowie Bóg (theos), odnoszonym do Ojca i ŚJ to nie przeszkadza. W zdaniu „rzekł Pan do Pana mego” (Mt 22:44) przy pierwszym Pan (dot. Ojca) nie zastosowano rodzajnika, a przy drugim (dot. Syna) użyto go. Umieszczone one są zaś w wyznaniu Tomasza: „Pan mój i Bóg mój” J 20:28 (gr. ho kyrios mou kai ho theos mou) por. Mt 1:23, Hbr 1:9 (gr. ho theos ho theos dot. Syna i Ojca). Jeśli miernikiem prawdziwości Bóstwa byłoby stosowanie rodzajnika to by okazało się, że szatan, który nazwany jest „bogiem” (z rodzajnikiem - 2Kor 4:4), jest wyższy od Jezusa z J 1:1. Dziwi niekonsekwencja ŚJ, bo określenie „Bóg” (bez rodzajnika bezpośrednio przed tym słowem) z Rz 9:5 odnoszą do Ojca i nie przeszkadza im brak rodzajnika w uznaniu Jego prawdziwego Bóstwa (por. Strażnica Rok CVI [1985] Nr 6 s.26). W NT słowo gr. theos pada 1305 razy. Z tego 282 to miejsca w których nie ma rodzajnika. Zaś ŚJ w swym NT tylko w 19 miejscach oddali je przez słowo „bóg”. Dziwna jest więc zasada stosowana przez ŚJ (spis w/w miejsc patrz „Błędy doktryny Świadków Jehowy. Analiza krytyczna Chrześcijańskich Pism Greckich w Przekładzie Nowego Świata” R.H.Countess s.143-174). Inna niekonsekwencja ŚJ to Mk 15:39, gdzie występuje jak w J 1:1 identyczne słówko greckie w miejscu słowa „był” (gr. en) i brak jest rodzajnika przed określeniem „Syn Boży”. Piszą oni o Jezusie: „był Synem Bożym” por. „był bogiem” J 1:1. W gramatyce greckiej, gdy orzecznik rzeczownikowy występuje przed czasownikiem nie ma potrzeby stosowania rodzajnika (kai theos en ho logos tzn. „i Bogiem było Słowo” J 1:1). Mówi o tym znawca greki E.C.Colwell, którego broszura ŚJ cytuje („Czy wierzyć w Trójcę?” s.28). Jednak przytaczając jego słowa ŚJ zmienili temat i nazwali w/w zasadę „wątpliwą regułą gramatyczną”, a wystarczy prześledzić teksty biblijne przytoczone przez ich broszurę, aby zauważyć, że nie jest ona wcale wątpliwa (Mk 11:32, J 4:19, 6:70, 8:44, 9:17, 10:1, 12:6). Przez samo podanie tych wersetów ŚJ potwierdzili istnienie w/w reguły w grece (patrz tekst grecki). O co więc im chodzi? Omówienie filologiczne J 1:1 i reguły Colwella patrz R.H.Countess s.64-84 j/w. Biblie, które ŚJ przytaczają w „Czy wierzyć w Trójcę?” (s.27) i „Chrześcijańskich Pismach Greckich...” (s.414), na poparcie swej wersji J 1:1, pochodzą najdalej z XIXw. Widać więc, jak nowa jest to interpretacja tego wersetu. O spirytystycznym rodowodzie wersji J 1:1 wg ŚJ patrz rozdz. „Imię Jehowa w Biblii Nowego Świata” pkt 13.1.- Aneks. W nauce ŚJ jest sprzeczność. W J 1:1 nazywają Jezusa „bogiem”, a w J 20:28 „Bogiem”. Czy można te dwie wypowiedzi „Chrześcijańskich Pismach Greckich...” uzgodnić? Kiedyś „Wyzwolenie” (s.12) wyd. w latach 1926-32 po słowach: „Na początku był Logos, a Logos był u Boga, a Bogiem był on Logos” podało, że jest to tłumaczenie poprawne (por. „Harfa Boża” s.98; „Stworzenie” s.12). ŚJ próbują też udowodnić, że Jezus w J 1:1 jest tylko „boski”, a nie Bogiem („Chrześcijańskie Pisma Greckie...” s.414). Zwróćmy uwagę na to, że dla tego określenia NT używa dwukrotnie innego greckiego słowa tzn. teias (2P 1:3n.). Tertulian (ur.155) aby pokazać prawdziwe Bóstwo Chrystusa w J 1:1 połączył ten werset z Mt 28:18: „Ojciec bowiem, który ukochał Syna i wszystko przekazał w jego ręce [J 5:20, Mt 11:27], z pewnością od początku ukochał i od początku przekazał, od początku bowiem Słowo było u Boga i Bogiem było Słowo. Jemu dana jest wszelka władza od Ojca na niebie i na ziemi” („Przeciw Prakseaszowi” 16:1). A co odpowiedzieć na zarzut „Prowadzenia rozmów...” (s.380-1): „zaś w wersecie 1 i 2 [J 1:1n.] podano, iż było ono [Słowo] na początku `u Boga'. Czy ktoś, kto jest u innej osoby może jednocześnie być tą osobą?”. Nie wiem od kiedy to rzekomo Kościół uczy, że Syn i Ojciec są jedną i tą samą osobą. Wielu biblistów uważa, że należy odczytać i przetłumaczyć te słowa następująco: „Słowo było w Bogu” (kom. KUL do Ew. Jana s.106), co jest zgodne np. z J 1:18 („Jednorodzony Bóg, który jest w łonie Ojca”) por. J 14:11 („Ja jestem w Ojcu, a Ojciec we Mnie”). Patrz też pkt 2.6. i 2.31. (słowa Klemensa Aleks. [ur.150]). Trzeba by też zapytać ŚJ: „czy Chrystus będzie sądził ludzi za znajomość greki?”. Jeśli nie, to czemu tak często ŚJ zajmują się udowadnianiem na podstawie filologii i gramatyki, że ich tłumaczenie J 1:1 jest właściwe.”

A drugi cytat pochodzi z Biblii Poznańskiej (Poznań 1999 r. str. 220-221). Znajdujemy tam przypis na temat wersetu J 1:1

„(...)Słowo było u Boga. Przyimek pros (= u) wyraża bliskość i wewnętrzną łączność, podkreśla również różnicę między Słowem a Bogiem. Różnica ta nie dotyczy natury, bo rzeczownik Bóg (z rodzajnikiem ) oznacza w NT zazwyczaj Osobę Ojca (por. najbardziej charakterystyczny przykład 2 Kor 13,13), ale Osób w Bogu. Podkreślając różnicę między Słowem i Bogiem Autor nie twierdzi bynajmniej, że Słowo jest kimś innym aniżeli jedyny Bóg, ani że jest ono innym Bogiem, ani też, że nie jest ono Bogiem. Już w następnym zdaniu stwierdza najwyraźniej, że Słowo było Bogiem: Theos (bez rodzajnika) oznacza naturę Bożą, wspólną wszystkim trzem Osobom Boskim. Słowo, różne od Ojca jako Osoba, jest z Nim identyczne pod względem natury, jest Bogiem.(...)”

Podsumowując należy stwierdzić, że brak rodzajnika przy słowie „Theos” w żaden sposób nie ujmuje prawdziwemu Bóstwu. O tym, czy możemy słowo `theos' przetłumaczyć na „Bóg” lub „bóg” musimy się kierować tylko i wyłącznie kontekstem. Nawet, jeśli theos nie jest określone przez rodzajnik i odnosi się do cechy, w żaden sposób nie uprawnia nas to do przetłumaczenia go jako „bóg”. Takie prawo może nam nadać tylko sam kontekst.

Wszystkie podkreślenia dodane, wszystkie cytaty, jeśli nie podano inaczej, pochodzą z Biblii Tysiąclecia

Skróty użyte w cytatach z „Prowadzenie rozmów” oznaczają:

NW - New World Translation of the Holy Scriptures — With References (Pismo Święte w Przekładzie Nowego Świata — wydanie z przypisami).

Bw - Biblia warszawska, Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne, Warszawa 1975

Bp - Biblia poznańska, wyd. II popr., Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1982-1987

Bg - Biblia gdańska, Bryt. i Zagr. Tow. Biblijne, Warszawa 1962.

AT - The Bible — An American Translation, J. M. Powis Smith i Edgar J. Goodspeed, 1935.

ED - The Emphatic Diaglott, Benjamin Wilson, 1864, przedruk 1942

NT - Nowy Testament, Bryt. i Zagr. Tow. Biblijne, Warszawa 1958

[11 2003]

7

---