EBIB Nr 9/2007 (90), E-czasopisma i serwisy bibliotekarskie w Europie. Badania, teorie, wizje
Katarzyna Dankiewicz
Biblioteka Politechniki Krakowskiej
Citizendium - czy powstaje konkurencja dla Wikipedii?
Jakość informacji elektronicznej już od lat stanowi przedmiot licznych badań i analiz. Fakt, że jakość powinna przeważać nad ilością jest oczywisty. Owo zagadnienie szczególnie nurtuje osoby bezpośrednio lub pośrednio zainteresowane zasobami tworzonymi w Internecie. W tym kontekście zwraca się uwagę na zjawisko celowej mistyfikacji i falsyfikacji danych w sieci[1]. Tutaj znaczącym przykładem może być Wikipedia, na której temat słyszy się coraz więcej głosów krytycznych. Uwagi te dotyczą poprawności przedstawionych w niej haseł. Na początku roku 2007 Wydział Historii Middlebury College w Vermont (USA) zakazał studentom cytowania w swoich pracach artykułów pochodzących z tego źródła. Zarządzenie ukazało się zaraz po tym, jak w kilku końcowych pracach egzaminacyjnych pojawiły się błędy[2].
Trudno powiedzieć, kiedy zaistniał problem związany z wiarygodnością danych podawanych w Wikipedii. Źródło to powstało w 2001 roku. Obecnie jest publikowane w ponad 250 językach; w języku angielskim ma ponad 2 miliony artykułów[3]. Ponad 100 tys. haseł jest już opublikowanych w 14 językach. W języku polskim ich liczba sięga ponad 400 tys., a liczba wszystkich zamieszczonych artykułów wynosi blisko 8,29 milionów (dane z września 2007 roku)[4]. Co najważniejsze, korzystają z niej miliony osób na całym świecie.
Być może problem wiarygodności pojawił się, kiedy formułowano zasady powstawania Wikipedii. W założeniu projektu czytamy: Wikipedia - wolna encyklopedia, którą każdy może redagować[5]. Powstaje pytanie, czy rzeczywiście każdy może ją redagować? Odpowiedzi udzielił Larry Sanger, jeden z założycieli Wikipedii, który zdecydowanie przeciwstawił się idei wolnego doboru redaktorów. Podkreślił on istotny brak zwracania uwagi na rzetelność podawanych informacji w encyklopedii oraz brak poszanowania badań i ekspertyz naukowych[6]. Sam przyznał w jednym z wywiadów, że niestety Wikipedii brakuje wiarygodności i właściwego moderowania[7]. Na marginesie można dodać, że był to jeden z głównych powodów, dla których Larry Sanger zaprzestał dalszej współpracy przy tworzeniu tego projektu.
Uzasadnione będzie zatem zwrócenie uwagi na nowo powstającą internetową encyklopedię. Wspomniany powyżej Larry Sanger, odpowiadając na stawiane Wikipedii zarzuty, wystąpił z propozycją stworzenia kolejnego kompendium wiedzy. W marcu 2007 roku ogłosił eksperymentalny projekt, pod nazwą Citizendium (w skrócie CZ) - (http://en.citizendium.org/wiki/Main_Page) i został jego redaktorem naczelnym. Wyraz ten łączy dwa angielskie słowa: citizen (obywatel) i compendium (kompendium). Pełna nazwa projektu to: Citizens' Compendium of Everything - obywatelskie kompendium wiedzy o wszystkim[8]. W zamiarze początkowym Citizendium miało stanowić rozgałęzienie (ang. fork) Wikipedii. Z czasem jednak zaczęło rozwijać się samodzielnie w oparciu o oprogramowanie Wiki. Dla niewtajemniczonych Wiki lub WikiWiki to nazwa stron internetowych, które można nie tylko oglądać, ale też tworzyć, edytować i zmieniać bezpośrednio za pomocą przeglądarki internetowej. Nazwą tą określa się również oprogramowanie umożliwiające wspólną pracę wielu użytkowników przy tworzeniu zawartości takich stron[9]. Nazwa WikiWiki pochodzi od tak samo brzmiącego hawajskiego zwrotu, oznaczającego - bardzo szybko[10]. Autorem pojęcia, jak i samej koncepcji, jest Ward Cunningham.
Citizendium zostało tak zaprojektowane, by wyeliminować wszystkie krytykowane w Wikipedii elementy, zachowując jednocześnie najważniejsze jej zalety. Jedną z podstawowych różnic pomiędzy tymi encyklopediami jest kryterium doboru osób współpracujących w ich tworzeniu i redagowaniu. W Citizendium nie można pisać artykułów anonimowo, tak jak jest to możliwe w Wikipedii. Edytowanie możliwe jest tylko po zarejestrowaniu się w jednej z dwóch kategorii: autor lub redaktor. Preferowane jest również podawanie pełnych nazw imion i nazwisk. Autorami są wszyscy zarejestrowani użytkownicy, natomiast redaktorem (w konkretnej dziedzinie) może zostać tylko osoba o potwierdzonym statusie specjalisty (wymagane jest odpowiednie wykształcenie i dorobek naukowy). Rola redaktorów polega na czuwaniu nad poprawnością informacji. Artykuł, który jest merytorycznie poprawny i zawiera dostateczną ilość informacji może zostać zatwierdzony przez redaktora[8]. Rozwiązanie to ma zapewnić fachowość i legalność dodawanych treści[14]. W swoim manifeście Larry Sanger napisał, że Citizendium zamieni internetową anonimowość, jaka panuje w Wikipedii na odpowiedzialność za własne słowa, jaka istnieje w świecie realnym[11]. W chwili uruchomienia wersji beta (czyli testowej, która już ma swoich użytkowników) w Citizendium znajdowało się ponad 1100 artykułów w języku angielskim. Inne wersje językowe planowane są po (ewentualnym) odniesieniu sukcesu przez wersję anglojęzyczną[8]. Dzieło to ma charakter non-profit i będzie funkcjonowało dzięki sponsorom i dotacjom.
Strona Citizendium graficznie przypomina Wikipedię. Jest podzielona na sześć grup tematycznych:
nauki przyrodnicze (m.in. biologia, chemia, matematyka, fizyka)
nauki społeczne (m.in. ekonomia, edukacja, prawo, psychologia),
humanistyczne (m.in. historia, literatura, filozofia),
sztuka (architektura, muzyka, teatr),
sztuka i nauki stosowane (m.in. inżynieria, informatyka, robotyka, rolnictwo, dziennikarstwo, bibliotekoznawstwo),
rekreacja (gry, sport, hobby).
Każda z tych grup ma swoje podgrupy, w których można zobaczyć wszystkie zaaprobowane tematy w danej dziedzinie oraz te, które czekają na ostateczną aprobatę. Można też poznać nazwiska autorów i redaktorów zajmujących się poszczególnymi zagadnieniami. Na stronie głównej zamieszczany jest artykuł tygodnia, wybierany drogą głosowania spośród uczestników projektu. Ma on stanowić wzorzec dla tworzenia innych opracowań. Redaktorowi naczelnemu Citizendium bardzo zależy na tym, aby stworzyć dzieło wiarygodne.
Czy możemy mówić o rywalizacji pomiędzy Wikipedią a Citizendium? Co do liczby zamieszczonych artykułów na dzień dzisiejszy zdecydowanie przeważa Wikipedia. Larry Sanger prosi jednak, aby dać mu kilka lat, a stworzy dzieło podobne, jeśli nie lepsze, bo bardziej rzetelne. Zapytany o to, jak będzie wyglądało Citizendium za pięć lat, odpowiada, że chciałby, aby to źródło miało ponad milion artykułów i tysiące chętnych współpracowników na całym świecie; aby było wielojęzyczne. Chciałby również, aby strona nowej encyklopedii zajmowała miejsce pośród stron najwyżej ocenianych. Jego marzeniem jest rozwinięcie kolejnych działów jak np. Debatepedia, czyli przewodnik dla wszystkich, którzy prowadzą różnego rodzaju debaty, wywiady i dyskusje publiczne[7]. Zakłada przy tym, że tego typu źródła nie powinno się traktować jako „ostatecznego słowa”, ale raczej jako punkt wyjścia do dalszych poszukiwań naukowych[10]. Woli, aby na razie Citizendium nazywano - kompendium, a nie encyklopedią[12]. Pragnieniem jego jest, aby społeczność uczestnicząca w tym projekcie była zintegrowanym zespołem, a nie grupą anonimowych osób, które nie są do końca odpowiedzialne za to, co robią[7]. Traktuje on nowe kompendium nie jako następcę Wikipedii, ale jej alternatywę[11].
Jak przyjęto nowy projekt? Obok zachwytu pojawiły się też uwagi sceptyczne. Zastanawiano się, czy użytkownicy będą skłonni zrezygnować z Wikipedii, do której na przestrzeni lat zdążyli się już przyzwyczaić i czy zechcą rozpocząć tworzenie nowego źródła. Nadrobienie zaległości przez Citizendium w stosunku do Wikipedii może okazać się nie tyle czasochłonne, co po prostu niemożliwe - twierdzą niektórzy[13]. Warto jednak poczekać i zobaczyć, czy plany Larry'ego Sanger'a przyniosą zamierzone rezultaty.
Przypisy
[1] BEDNAREK-MICHALSKA, B. Ocena jakości informacji elektronicznej. Pułapki sieci. In Biuletyn EBIB [on-line]. 2007 nr 5 (86) [dostęp 20 grudnia 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ebib.info/2007/86/a.php?bednarek. ISSN 1507-7187.
[2] MADDOX, Ch. M. The Promise of Citizendium. Library Journal 2007, vol. 132, nr 15, s. 91.
[3] Wikipedia. The Free Encyclopedia [on-line]. [dostęp 19 października 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia.
[4] Tamże.
[5] Wikipedia Wolna encyklopedia [on-line]. [dostęp 19 października 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://pl.wikipedia.org/wiki/Strona_g%C5%82%C3%B3wna.
[6] SANGER, L. Why Wikipedia must jettison its anti-elitism. In Kuro5hin [on-line]. 31.12.2004 [dostęp 20 października 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://www.kuro5hin.org/story/2004/12/30/142458/25.
[7] TIWARI, N. Wikipedia today, Citizendium tomorrow. In CNET News.com [on-line]. [dostęp 18 października 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://www.news.com/Wikipedia-today,-Citizendium-tomorrow/2008-1082_3-6173499.html.
[8] Citizendium. In Wikipedia Wolna encyklopedia [on-line]. [dostęp 19 października 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://pl.wikipedia.org/wiki/Citizendium.
[9] Wiki. In Wikipedia Wolna encyklopedia [on-line]. [dostęp 19 października 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://pl.wikipedia.org/wiki/Wiki.
[10] BERGSTEIN, B. Citizendium aims to be better Wikipedia. In USA Today [on-line] 25.03.2007 [dostęp 18 października 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://www.usatoday.com/tech/webguide/2007-03-25-wikipedia-alternative_N.htm.
[11] MAJ, M. Citizendium, czyli Wikipedia dla ekspertów. In Dziennik Internautów [on-line]. [dostęp 18 października 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://webmade.org/wiadomosci/citizendium.php.
[12] SANGER, L. Toward a New Compendium of Knowledge. In Citizendium [on-line]. [dostęp 20 października 2007]. Dostepny w World Wide Web: http://www.citizendium.org/essay.html.
[13] SPALENIAK, R. Citizendium - lepsza Wikipedia? In Money.pl [on-line] 26.03.2007 [dostęp 18 października 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://manager.money.pl/hitech/artykuly/artykul/citizendium;-;lepsza;wikipedia,207,0,232911.html.
[14] Citizendium - nowy rywal Wikipedii? Mediarun.pl. In eGospodarka.pl [on-line]. [dostęp 20 października 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://www.egospodarka.pl/17998,Citizendium-nowy-rywal-Wikipedii,1,12,1.html.
Citizendium - czy powstaje konkurencja dla Wikipedii? / Katarzyna Dankiewicz// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska - Nr 9/2007 (90) listopad. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2007. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2007/90/a.php?dankiewicz. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187