Opracowała Marzena Czyczyło

Profilaktyka logopedyczna w zabawach ruchowych i ćwiczeniach gimnastycznych z elementami gimnastyki korekcyjnej.

Co czwarte dziecko w Polsce wadliwie wymawia podstawowe dźwięki mowy.

Zaburzenia mowy utrudniają dzieciom kontakty z rówieśnikami i stanowią często przyczynę niepowodzeń szkolnych. Trudnością tym towarzyszą: nieśmiałość, kłopoty z koncentracją, przeżycia lękowe i nadpobudliwość. Wczesne usunięcie nieprawidłowości jest łatwiejsze, a w szkole wady mogą się tylko utrwalić. Dlatego bardzo ważne jest aby już w przedszkolu, od grupy dzieci najmłodszych zacząć pracę nad usprawnianiem narządów mowy, poprzez ćwiczenia oddechowe, słuchowe i słuchu fonematycznego.

Prawidłowe oddychanie jest podstawą dobrej wymowy, a przede wszystkim silnego i dobrze postawionego głosu.

Stosując odpowiednie ćwiczenia usprawniające można:

• zwiększyć pojemność płuc

• nauczyć ekonomicznego zużywania powietrza w czasie mówienia

• wzmocnić mięśnie biorące udział w oddychaniu

• utrzymać płuca w dobrej formie

U dzieci często występują zaburzenia w oddychaniu w postaci płytkiego, niepełnego oddechu, z krótką fazą wydechową, co powoduje zwiększenie częstości oddechów, oraz robienie pauz na wdech w połowie frazy.

Zakłócenia rytmu oddychania mają wpływ na płynność mowy czyli na tzw. zacinanie i jąkanie.

Dlatego też w profilaktyce logopedycznej, ćwiczenia oddechowe mają znaczenie pierwszoplanowe:

■ ćwiczenia oddechowe powinno się wykonywać systematycznie, raz lub dwa razy w ciągu dnia po około 5 minut, a więc przy rozmaitych formach aktywności;

■ ćwiczenia należy wykonywać w różnych pozycjach ciała np. pozycji leżącej, siedzącej czy stojącej, dlatego najłatwiej wpleść je w zabawy ruchowe i ćwiczenia gimnastyczne;

■ należy pamiętać aby w czasie ćwiczeń mięśnie szyi, rąk i tułowia były rozluźnione, a postawa ciała swobodna ( w zabawach ruchowych łatwiej to skontrolować )

■ forma ćwiczeń oddechowych prowadzona z małymi dziećmi powinna być dostosowana do możliwości fizycznych dziecka, a więc wymaga formy zabawy;

■ najlepszą formą ćwiczeń oddechowych jest śpiew i recytacja wierszy, dlatego podczas zajęć ruchowych należy stosować recytację krótkich wierszy wprowadzających do zabawy, oraz śpiewanki - rymowanki;

Ćwiczenia oddechowe w gimnastyce korekcyjnej mają szczególne znaczenie.

Dzielimy je na ogólne i specjalne. W ćwiczeniach ogólnokształcących uczymy dzieci prawidłowego oddychania ( przedszkolaki oddychają nieprawidłowo, zarówno torem brzusznym jak i piersiowym) uczymy je zwłaszcza oddychania torem brzusznym tzw. oddychania przeponowego.

W każdym ćwiczeniu ruchowym przestrzegamy zgodności faz ruchu z fazami oddechu:

• przy uniesieniu ramion w górę - wdech nosem

• przy opuszczaniu - wydech nosem

• przy wyproście tułowia - wdech nosem

• przy skłonie - wydech ustami.

Przy wydawaniu dzieciom poleceń każdorazowo należy przypomnieć:

wdech -nosem, wydech ustami, aby utrwalić normy prawidłowego oddechu.

Przykład 1)

Sprawdzamy drożność nosa, następnie kładziemy się na dywanie w pełnym rozluźnieniu wszystkich mięśni, dziecko układa jedną dłoń na klatce piersiowej, natomiast leżąca na brzuchu jest nieruchoma, na wysokość kąta żebrowego

■ w oddychaniu torem brzusznym, po dokonaniu głębokiego wdechu przez nos, powinna unieść się, przy wdechu, zaś opaść przy wydechu ręka ułożona na brzuchu. Można to skontrolować zarówno dotykiem, jak i wzrokiem;

■ w oddychaniu torem piersiowym- unosi się i opada ręka ułożona na klatce piersiowej, natomiast leżąca na brzuchu jest nieruchoma.

Najlepszymi ćwiczeniami oddechowymi są te, które w sposób naturalny poprzez zwiększenie zapotrzebowania tlenowego, aktywizują funkcję narządów. Należą do nich: bieg, chód, ćwiczenia dynamiczne o obszernych ruchach, angażujące liczne zespoły dużych mięśni.

Nie należy stosować ćw. pogłębionego oddychania w narzuconym, sztucznym rytmie, często wspólnym dla całego zespołu i niezgodnym z zapotrzebowaniem tlenowym.

Przykład 2)

Wykonać wdech i ściągnąć mięśnie brzucha. Po pełnym wdechu, starać się wykonać stopniowym skurczem mięśni brzucha wydech, bez udziału żeber .Poprawność ćwiczenia można kontrolować dłonią. Pracę mięśni brzucha koreluje się z różnymi fazami aktu oddychania np. wznos nóg, przy którym statycznie napinają się mięśnie brzucha, można łączyć z wdechem lub wydechem..

■ ćw. oddechowe- specjalne aktywizują oddychanie w sposób bardziej wybiórczy, kierowany bądź na akcentowanie jednej z faz procesu oddychania, bądź na określoną część narządu oddechowego. One też powinny być wykorzystywane do profilaktyki logopedycznej przy okazji organizowania zabaw ruchowych i ćwiczeń gimnastycznych.

Tajemnica powodzenia w zakresie rozwoju fizycznego i motorycznego tkwi w świadomym korzystaniu z każdej okazji dobrze zaprogramowanego ruchu, w każdym dniu pobytu dziecka w przedszkolu.

---