Historia Powszechna. Wiek XVIII

Wiek XVIII możemy podzielić:
1700-1733 lata wielkich wojen i powojennej stabilizacji. Trudności gospodarcze. Wczesne Oświecenie, późny Barok. Okres trudności gosp i finansowych.
1733-1763 wojny, które jednak nie hamują wzrostu gospodarczego i demograficznego Europy, wojna siedmioletnia o Śląsk 1756-1763 Fr II zabór przez Prusy Saksonii. 1763 rok okres względnego pokoju, okres oświeconego absolutyzmu. Kryzys starego ładu.
1763-1789 przyspieszony wzrost gospodarczy i demograficzny, początek rewolucji przemysłowej.
Okresy: 1700-1733, 1733-1763, 1763-1789 pokrywa się z rytmem 3 królów polskich.

XVIII - wiek zmiany przymierzy

1648 - pokój westfalski zakończył okres wojen religijnych. 1702/4 walczyli hugenoci fr. Wiek XIX to okres tolerancji religijnej. Duch tolerancji był obcy był wszystkim wyznaniom, które głosiły swoje poglądy jako jedyne źródło prawdy. Tak więc katolicy palili heretyków w Hiszpanii a domagali się tolerancji w Anglii, kalwini tępili papistów w Genewie a domagali się tolerancji we Fr. XVIII pierwsze przejawy ekumenizmu. Największa tolerancja w Holandii, w XVIII Prusy. Najbardziej niegdyś tolerancyjna Polska od poł XVII prozelityzm (dążenie do nawracania innych), w Niemczech zgoda między kat a prot potwierdzona autorytetami monarchów. Tolerancja w Turcji. W Rosji za Piotra I surowo zwalczane sekty, tolerancja jednak wobec przybyszów. Poprawa sytuacji lud żyd w 2 poł XVIII, gł zamożnych Żydów, rugowano jednak biedotę - kulturowo nie asymilowali się. Irland uciskani - objazdowi kaznodzieje.
Kościół - w średniowieczu dualizm władzy świeckiej i duchowej, stan utrzymuje się w krajach katolickich. W protestanckich zespolenie władzy świeckiej i duchowej w postaci kościołów narodowych.
Reformacja polegała głównie na wywłaszczeniu koś kat. W Rosji Piotr I zniósł urząd patriarchy i zarząd powierzył Najświętszemu Synodowi, członków mianował car. W rękach cerkwi i klasztorów znajdowało się ok. 20 % ziemi. Ros cerkiew stała się najbardziej uzależnioną od władzy świeckiej organizacją koś.
Polityczne znaczenie pp chyliło się ku upadkowi. Upadek autorytetów koś. Mimo wszystko duchowieństwa było więcej niż wojska.

Wolter, Monteskiusz, Rousseau, d'Alembert, Helvetius, Diderot, Condillac.
utylitaryzm - dążenie do dobra własnego sprzyja pomnażaniu dobra społecznego, dążenie do osiągania celów praktycznych, dobro i pożytek jednostki powinno stanowić najwyższy cel moralny. John Locke, D. Hume.


XVIII wiek w Europie
Polska krajem zależnym, Holandia i Wenecja utraciły rangę mocarstw. Francja nie dąży do hegemonii.
Funkcjonuje 5 mocarstw: FR, Ang, Ros, Aust, Prusy.
XVIII to wiek oświecenia i rokoko. Rokoko - 1720-1790 wieńczy epokę baroku. Reakcja na sztywny monumentalizm. Lekkość proporcji, asymetria, kameralizm, komfort i egzotyzm. Pastelowe kolory. Rozkwit za L XV 1730-1750
Wiek XVIII rozpoczyna się dwiema gigantycznymi wojnami. Armie zostają zorganizowane i zdyscyplinowane.

Układ XVIII wiecznej E ukształtowały 2 wojny stanowiące cezurę:
- o sukcesję hiszpańską 1702-1714 - poprzedzona wojna z koalicją augsburską 1688/97 nazywana wojną o sukcesję angielską
- wielka wojna północna
1688-1697 - wojna 9 letnia, wojna o sukcesję angielską, porażka Fr, uznanie przez L XIV W III O za niepopieranie hug we Fr.
- udaremnienie restauracji katolickich rządów Stuartów - (Jakub II) pod fr kuratelą,
- ok. 0,5 ml żołnierzy zaangażowanych w walkach,
- uznanie królem Anglii Wilhelma III Orańskiego

Sukcesja hiszpańska 1701-1714
1. ostatni potomek Karola V zmarł bezdzietnie, tron miał objąć Filip V Burbon wnuk L XIV z zastrzeżeniem, że korony fr i hisz nigdy nie zostaną połączone, jednak L łamie umowę, wydając patent gwarantujący Filipowi V i jego potomkom prawo dziedziczenia tronu Fr.
2. przeciwko Fr występuje Austria, wysuwa kontrkandydata syna Leopolda I, Karola, za Austrią opowiada się Anglia i Holandia, Dania ks Rzeszy, Sabaudia (Mount Blanc) - obawiały się zwiększenia potęgi Fr i przejęcia kontroli handlem z koloniami hiszp.
3. Na czele koalicji stał triumwirat: Eugeniusz Sabaudzki wódz i dyplomata ang na służbie Austrii, książę ang J. Churchill oraz polityk hol Heinsius.
4. Francję popierała Portugalia, młody król hiszpański Filip V Burbon, elektorzy bawarski i koloński oraz dywersja ks Siedmiogrodu Franciszka Rakoczego.
5. Działania wojenne na terenie Włoch, Fr, Hisz i Hol. Na stronę koalicji przechodzi Sabaudia i Portugalia.
6. koalicjanci ogłaszają Karola królem, Madryt 2 x zdobyty 1706,1710. Jednak powstania za Filipem V. FR atakowana od płd i północy oraz powstanie kamizardów (protestanci po zniesieniu edyktu nantejskiego) przeciwko feudalnemu wyzyskowi.
7. klęski Fr powstrzymane po śm Leopolda, gdy tron ces Karol jako Karol VI, co spowodowało wystąpienie z koalicji Anglii i Holandii obawiających się połączenie Austrii z Hiszpanią.
8. Rozbiór imperium Habsburgów; Fr 2 układy pokojowe w Utrechcie 1713 między Fr a Ang, Port, Hol, Prus i Sabaud: Filip V utrzymał koronę za zrzeczenie się pretensji do tronu Fr i utraty na rzecz Karola VI Belgii, Neapolu, Mediolanu i Sardynii. Sabaudia otrzymała Sycylię, Angl. Giblartar i Minorkę oraz kolonie w Amer Płn. 1714 pokój w Rastatt między Austrią a Fr.
Wojna między Hiszpanią a Austrią zakończyła się dopiero w 1725 - Leopold I chciał odebrać Fr Alzację ze Strasburgirm.
Karol II - zdegenerowany, król hiszp, za którego rządzili regenci, potem kobiety. W ciągu 35 lat skrajny upadek państwa. Zm bezdzietnie. Walki państw morskich Anglii, Holandii i Francji o handel w koloniach hiszp - chęć pozyskania kruszców. Wielu pretendentów do tronu, powoływano się na Filipa III, a wnukami Filipa III byli L XIV, ces L I, król Port.
Połączenie tronu hiszpańskiego z fr czy ces powodował sprzeciw państw E. Próbowano podzielić schedę między Fr a Habsburgami, ale arbitrem był król Anglii i stadhouder Holandii Wilhelm III Orański. Różne opcje podziału, ale na decyzji nierozbieralności Hiszpanii - zadecydowała Rada Państwa Hiszpanii, która desygnowała wnuka L XIV Filipa V z zastrzeżeniem, ze obie korony nie zostaną nigdy połączone. Sam król hiszp Karol II przed śm podpisał testament na rzecz Filipa V.
Realizacja testamentu K II oznaczała wojnę z ces. Państwa morskie Anglia, Hol, Dania i ks Rzeszy oraz król Prus Fr I (tytuł jako zapłata od ces za udział w koalicji) wypowiedziały wojnę Hisz i Fr.
L I zm 1705, po nim Józef I 1705-1711. Duszą koalicji triumwirat: Eugeniusz Sabaudzki, John Churchill ks Marlborough, oraz Holenderski wódz Heinsius. Siły koalicji ok. 0,5 ml, przewaga na morzu.
Za L XIV elektor bawarski i abp koloński, Portugalia, ks Siedmiogrodu Rakoczy i Hiszpania.
Polska wojna ze Szwecją, Turcja bierna. Wkrótce odpadają fr sojusznicy, ale Fr miała ok. 400 tyś. Największa gra w życiu L XIV oraz największe działania wojenne w E. Początkowe klęski Fr. Tracą Bawarię i Włochy, ale bronią się w Hiszpanii.
Obie strony wyczerpane, dodatkowo zm ces Józef I. Nowym ces zostaje brat Karol VI niedawny pretendent do tronu Hisz., sprawia to obawy sojuszników gł Anglii i Hol o jego potęgę. Od 1712 kolejne państwa zawierały pokój z Fr. Stan wojny między L XIV a ces Karolem VI do 1725.
1. Traktat w Utrechcie 1713: między Fr a W Br, Hol, Port, Sabaudią: F V zachował tron hisz oraz kolonie, cesarz Belgię oraz Neapol, Mediolan, ks Sabaudii Sycylie i koronę król, Angl Gibraltar i Majorkę oraz monopol 30 lat na niewolników do Ame
2. Traktat Rastatt 1714 między Fr a Austrią - potwierdzał traktat utrechcki
Anglia otrzymała gwarancję sukcesji hanowerskiej. Filip V zrzekł się praw do sukcesji fr.
L XIV w imieniu fr linii Burbonów zrzekł się roszczeń do sukcesji hiszp. Wojna o sukcesję hisz nazywano kupiecką.
Sukcesem było jednak władanie Burbonów nad Hiszpanią i jej koloniami.

L XIV zm 1715, do rozpaczy doprowadził chłopstwo przez swoje wojny, rozbudował administrację, projezuicka polityka, prześladowania hugenotów, zniszczył jansenistów - zaorał Port-Royal opactwo.
Dla Anglii dochodowym okazał się traktat z Portugalią, który skierował strumień złota brazylijskiego do Anglii.
Zgoda Fr i Anglii była trwała. Odłączenie włoskich i niderlandzkich prowincji wyszło Hiszpanii i Italii na dobre.
Po śm Anny elektor hanowerski mianowany królem Anglii, jako Jerzy I. Wybucha wojna domowa w Anglii.
Ciągłe utarczki między Filipem V a Karolem VI o sprawy włoskie.
Po wojnach kryzys finansowy wszystkich państw, deficyt skarbu państwa przekraczający wieloletnie dochody państw. Gorączka spekulacyjna na giełdzie w Londynie i Hanowerze 1719-1720 i wielki krach. Ruiny wielu ludzi, ale także nowe fortuny.
Na pocz XVIII prym w handlu morskim Holandii, ale Anglia i Fr już od 2 poł XVII uniezależniły się od holenderskiego pośrednictwa wprowadzając merkantylistyczną politykę.
Antycypować - uprzedzać, przewidywać. Antycypacja - przedwczesne realizowanie czegoś, wyprzedzanie.
Austria dzięki uzyskaniu Belgii stała się także państwem atlantyckim. Belgia po Hol najzamożniejszym krajem.
W czasie wojny sukcesyjnej unia realna Szkocji z Anglią. Szkocja zrzekła się osobnego rządu i parlamentu 1707 i powstało Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii. Szkoci dopuszczeni do wszystkich przywilejów handlowych, do którego dotychczas nie mieli dostępu jako cudzoziemcy. W Irlandii reżim kolonialny.
W WB rządy oligarchii wigów od 1714 - Jerzy I 1714-1727, Jerzy II 1727-1760. Obaj królowie w Hanowerze bardziej interesowali się sprawami elektoratu w Hol. W WB rządy parlamentarno-gabinetowe - premierem Walpole do 1740.

Francja po śm L XIV
1715-1723 regencja Filipa Orleańskiego, bratanka L XIV, mianowany mocą testamentu przewodniczącym Rady Regencyjnej. Próbował pozyskać koronę fr przywracając parlament Paryża, janseniści wypuszczeni z więzień. Kryzys 1719-1720. Po jego śm regencja Ludwika Henryka Burbona. Udzielił schronienia St Leszczyńskeimu. Regencja Ludwika H B - 1723-1726,
2 wydarzenia za jego regencji: utworzenie giełdy paryskiej 1724 i ślub L XV z Marią Leszczyńską 1725 - z tego związku: „sekret królewski” - miał utworzyć długa politykę polską.
Ludwik XV 1715-1774, osiągnął wiek sprawny w wieku 15 lat 1726, ks Burbon w niełasce. Ogłasza na powrót rządy osobiste, nie powołuje pierwszego ministra, ale kimś więcej niż 1 min zostaje jego wychowawca i wkrótce kardynał Fleury.
1726-1743 rządy kardynała Fleury. Pokojowe stosunki z Anglią. Pomyślne rządy i czasy dobrych urodzajów. Nie nakładał nowych podatków, oszczędności. Nie płacił subsydiów sojusznikom. Pokojowa polityka. 1733 - poparł elekcję teścia St Leszczyńskiego w Polsce. Rządy sprawowali za niego kolejni ministrowie.
Nieudolna polityka zagr w okresie wojny siedmioletniej przyniosła Fr porażkę i utratę Kanady oraz wpływy w Indiach. Zm na ospę tron wnukowi L XVI. „Po nas choćby potop”. Kobieciarz, religijny.
Jego panowanie to era dobrobytu. Rozwój przemysłu i handlu, budowano sieci dróg rosp za Fleuryego.
Epoka L XV to okres beztroskiego życia dla uprzywilejowanych, budujących piękne domy, życie konsumpcyjne, stworzyli wesoły i wyrafinowany styl życia. Wojny poza granicami. Arystokracja na żołdzie króla. Opłacano bezczynność arystokracji. Do niedawna najzasobniejszy kraj ponosił klęski w wojnie siedmioletniej i borykał się z problemami finansowymi.
Koterie:
- „dewotów” - jezuickie stronnictwo, Maria Leszczyńska, L XVI
- „filozofów” - wolnomyślni filozofowie, markiza de Pompadur (kariera mieszczki).
Jeanne Antoinette de Pompadur 1745-1750 faworyta, kochanka króla, potem przez dalsze 15 lat wpływy w Radzie Królewskiej. Mieszczka, wyszła za szlachcica, za żonę mąż otrzymał tytuł markiza. Z jej inicjatywy powstała szkoła wojskowa i fabryka porcelany. Łagodziła konflikty na dworze. Jej śm (gruźlica 43 l) traktowana jako zmiana na tronie.

Ludwik XVI 1774-1793, ż Maria Antonina (c Marii Teresy i ces Franciszka I) okres niekorzystnej gospodarki, zła polityka podatkowa, obciążenia fiskalne, rozrzutność Marii Antoniny i dworu. Na skutek bankructwa finansów państwa ogłoszonego przez dyrektora skarbu Neckera, L XVI zmuszony został do zwołania w maju 1789 Stanów Generalnych. SG przekształciły się w Zgromadzenie Narodowe postulujące gruntowne reformy, doprowadziły do otwartego konfliktu króla z parlamentem. Ludwik zażądał rozwiązanie Zgromadzenia Nar. 1789 doszło do wybuchu rewolucji. W 1791 podjął próbę ucieczki z kraju, podejrzany o spisek, uwięziony i zdetronizowany przez Konwent Narodowy. Po ogłoszeniu Fr republiką 21. I. 1793 Konwent skazał L XVI na śm.
Hasła rewolucyjne głosił już Jan Jakub Rousoue 1712-1778, jeden z najwybitniejszych filozofów fr oświecenia. Ur w Szwajcarii. Przewidział upadek monarchii, zajmował się ustrojem Genewy, Korsyki i Polski. Prorok ery rewolucji. Głosił historycyzm - poszanowanie dla wytworzonych przez społeczeństwa historycznych instytucji i naturalizm. Demokracja, gdy rządzi więcej niż 50 %. W cywilizacji widział wroga ładu. Miasta, rozwój nauki wyzwoliły pychę i żądzę władzy. Doskonałe państwo to małe demokratyczne społeczeństwa. Postulował budowę nowego społeczeństwa poprzez właściwe wychowanie dzieci: „Emil, czyli o wychowaniu”. Od intelektu ważniejsze są uczucia. Znajduje upodobanie w polskich sejmikach i pospolitym ruszeniu. Wolna elekcja: król to dożywotni prezydent. Król St Aug Poniatowski to zbrodniarz, któremu należy uciąć głowę.
Próba utwierdzenia absolutyzmu przez Ludwika XV była spóźniona i podjęta w niesprzyjających okolicznościach. Deficyt skarbu, nieurodzaj spadł na L XVI, 20 letniego grubasa, pobożnego, nieudolny, silniejsza była żona Maria Antonina, c Marii Teresy i ces Franciszka I. (w 1792 ścięta razem z mężem w okresie dyktatury jakobińskiej). Jej rozrzutności opinia publiczna przypisywała kryzys. 1776/7 fatalne zbiory, które pociągały kryzys i zastój na popyt wyrobów przemysłowych, a więc zastój w produkcji i bezrobocie. Najgorszy był 1788, gradobicia i powodzie, susza i przymrozki zniszczyły połowę plonów. Ogromny deficyt.
Od 1614 nie zwoływano Stanów Generalnych.
Król zawiesił wszystkie parlamenty wydał edykt majowy: zawiesił parlamenty a powołał izby sądowe.

Anglia
Elżbieta I 1558-1602 - ostatnia z dyn Tudorów - era elżbietańska
Jakub I - 1603-1625 - syn Marii, prześladował purytan i kat, gorliwy wyznawca Koś anglik.
Karol I - 1625-1649 - rządy abs, rozwiązał parlament 1629, Strafford, wojna z parlamentem, pokonany przez Cromwella -rew ang.
Karol II - 1660-1685 syn Karola I i Henriety Marii z Burbonów, korona po śm Cromwella, polityka uzależniona od Fr
Jakub II - 1685-1688, s Karola I, brat K II, na kat traci popularność, próba rekatol, lordowie wzywają W III O - rew ang 1688/9
Wilhelm III Orań - stathouder Holandii 1672, wezwany tron Ang 1689-1702, mąż Marii c Jakuba II, którego pokonał, wróg LXIV
Anna Stuart 1702-1714, c Jakuba II, poślubiła W III Or, sprzyjała wigom (supremacja parlamentu nad królem).
1707 - unia realna między Anglią a Szkocją dając początek W Bryt. Toczyła wojnę o sukcesję hiszp z Fr. Pokój w Utrechcie 1713. Umarła bezpotomnie.
Jerzy I 1714-1727, pierwszy król z dyn hanowerskiej (do 1901) (wnuk Jakuba I Stuarta), tron objął po bezpotomnej śm Anny Stuart żony Wilhelma III O. Stłumił powstanie jakobitów. Troszczył się bardziej o sprawy Hanoweru niż Anglii. Powierzył rządy wigom z R. Walpoleem (pierwszy w dzisiejszym znaczeniu premier bryt.) na czele. Zapoczątkował rządy parlamentarno-gabinetowe. J I wprowadzał na dwór zwyczaje niemieckie, niepopularny.
Jerzy II 1727-1760 z dyn hanowerskiej, podobnie jak ojciec przedkładał interesy Hanoweru, wciągnął Anglię w wojnę sukcesyjną w Austrii. Rządy pozostawił wigom z premierem Walpole, który uwzględniał interesy Hanoweru. (pierwszy premier, który podał się do dymisji). W Anglii trwały 60 letnie rządy wigów. 1745 powstanie jakobitów, pod wodzą ks Karola Edwarda, stłumione.
William Pitt starszy - ministrem spraw zagr, rozbudował flotę, która zadecydowała o porażce Fr w wojnie 7 -let, zwolennik samodzielności kolonii, przeciwnik ich niepodległości.
Jerzy III 1760-1820, wnuk i następca J II. W przeciwieństwie do poprzedników manifestował przywiązanie do Anglii. Zerwał z niem polityką. Oparł się na torysach próbując osłabić parlament. Zakończył wojnę siedmioletnią 1756-1763, na mocy traktatu paryskiego Anglia otrzymała Kanadę, Florydę i Minorkę. Próba rządów absolutnych.
1775 wybuchło powstanie w 13 ang koloniach skierowane przeciwko nieustępliwej polityce króla i rządom lorda Northa, które doprowadziło do utraty kolonii i uznania St Zj 1783. Po powierzeniu funkcji premiera Williamowi Pittowi juniorowi rola króla zmalała. Na skutek niepowodzeń polit i choroby umysłowej przekazał władzę ks Walii późniejszemu Jerzemu IV i wycofał się z życia polit. Słaby król, mała inteligencja. Sympatia tylko, że miał się za Anglika.

W Anglii panował system reprezentacji. Rządy oligarchii magnackiej.
W Anglii czynne prawo wyborcze przysługiwało wszystkim właścicielom ziemskim (nie dzierżawcom), których liczba dochodów 40 szylingów, czyli 2 funtów rocznie - cenzus nie wysoki. Kandydatem na posła mógł zostać każdy, którego dochód przekraczał 600 funtów dla hrabstw i 300 funtów dochodu rocznego dla miasteczek. Delegatami więc byli gł wielcy właściciele ziemscy.
Anglicy szczycili się niezależnością swych sądów. Brak jednak zawodowej i stałej biurokracji.
Ok. 1740 John Wesley pod wpływem braci morawskich i niemieckiego pietyzmu - ruch metodystów.
Wojna siedmioletnia i sukcesy W Bryt w koloniach to punkt szczytowy tzw I imperium bryt. Z równoczesną rewolucją przemysłową.
Rewolucja przemysłowa 1760-1830 najwcześniej wystąpiła w Anglii. U jej podstaw legły wynalazki techniczne (opanowanie metody wytopu żelaza przy użyciu węgla kamiennego, mechaniczna obróbka żelaza, wprowadzenie maszyn przędzalniczych i tkackich, skonstruowanie maszyny parowej i zastosowanie energii pary wodnej jako siły napędowej).
Przemiany charakterystyczne dla rewolucji przemysłowej rozpoczęły się w Stanach Zjednoczonych i Belgii ok. 1820, we Francji ok. 1830, w Niemczech ok. 1840, w Królestwie Polskim ok. 1860, w Rosji ok. 1880.
Długie lata rządów oligarchii wigów sprawiają powstanie nowych ruchów radykalnych. Kryzys rządowy.
Torryści - przeciwnicy dyn hanowerskiej, konserwatyści, bierni politycznie. Stare arystokratyczne rody, przychylni dopiero J III, który miał się za Anglika.
Wigowie - podzieleni na stronnictwa, czynni polit, karierowicze (tak określani przez torr).
Król rządził przez tzw „przyjaciół króla” - dobierał ministrów.

Stany Zjednoczone
Działania wojenne 1775-1783 pomiędzy Wielką Brytanią a jej 13 koloniami w A Północnej, będące konsekwencją niezadowolenia kolonii z polityki metropolii: ograniczanie samorządu, nie mieli przedstawicielstwa w parlamencie, podwyższanie podatków, hamowanie rozwoju.
1774 - I Kongres Kontynentalny - decyzja o zrzeszeniu się w celu walki z metropolią. Po stronie metropolii stanęli lojaliści, już w 1775 pierwsze starcia między wojskami ang a milicją amerykańską.
1755 - II Kongres Kontynentalny mianował naczelnym dowódcą sił gen G. Washingtona. Zreorganizował siły kolonistów. 4 lipca 1776 Kongres proklamował zerwanie z metropolią i uchwalił Deklarację niepodległości Stanów Zjednoczonych, a w listopadzie przyjął projekt konstytucji nowego państwa.
Do obrony przybyło wielu ochotników z Europy: Marie Joseph de La Fayette z Fr, Friedrich von Steuben z Niem (adiutant Fr II W, uczestnik wojny 7 let, usunięty z wojska, przekształcił milicje w St Zj w regularną armię), Kościuszko i Pułaski.
Kupcy w Anglii obawiali się, że sukces Korony w Ameryce może być przyczyną umocnienia się absolutyzmu w kraju.
Stemplowa ustawa 1765, ustawa parlamentu brytyjskiego, nakładająca na brytyjskie kolonie w A Półn obowiązek opłat stemplowych od gazet, publikacji i dokumentów prawnych. Ostro krytykowana z racji złamania praw podatkowych kolonii. Anulowana 1776.
Bojkot ang towarów przez Amerykanów, niszczenie dokumentów podatkowych, napady na urzędników.
Utrzymano cło tylko na herbatę stało się przyczyną precedensu. Zatopiono transport, represje angielskie. Pierwsza buntuje się kolonia Massachusetts w okolicach Bostonu. Rozpoczęły się walki ogarniające kraj. Kanada wierna pozostała Koronie. Atak na Kanadę się nie powiódł, Amerykanie musieli się wycofać. Wojna była początkowo amer-ang, potem pojawiły się hasła o niepodległości. Kongres stał się formalnie rządem gdy strona ang nie chciała z nim rozmawiać a jedynie osobno z każdą z kolonii. Kongres powołał kontynentalną armię i wydał pierwsze dolary papierowe. Hasła niepodległości - pierwszy Thomas Paine. W 1776 Kongres wyłonił komitet z Thomasem Jeffersonem, który przygotował projekt Deklaracji Niepodległości - podstawowe zasady, które weszły w skład konstytucji. „wszyscy ludzie zostali stworzeni równymi...”, potępienie niewolnictwa, stanowił także wypowiedzenie wojny. Powierzono nadzwyczajne pełnomocnictwa Waszyngtonowi, który nie przekroczył nigdy granicy dyktatora w stylu Cromwella. Waszyngton przegrywa z Howem, ale zwycięstwo po zimie w Saratodze, przełomem. Wizyta Franklina we Fr daje St Zjed uznanie jako państwa, traktat handlowy i sojuszniczy 1776. Fr przystąpiła do wojny, ale domagała się żeby St Zj nie zawierały separatystycznego pokoju. Miał to być odwet Fr za wojnę 7 -letnią.
Odbudowana flota fr przystąpiła do działań 1778. Hiszpania chcąc odzyskać Giblartar przystępuje do konwencji z Fr. Do wojny przystępuje także Holandia. Zbrojna neutralność Danii dała jej wielkie wpływy.
Anglia toczyła wojnę ze St Zj i 3 imperiami. Tylko Fr występowała w tej wojnie jako sojusznik St Zj. Hisz i Hol nie uznały niepodległości. Ważna rola partyzantki milicyjnej.
1783 St Zj zawierają jednak separatystyczny traktat pokojowy z Anglią. Hiszpania uzyskała Florydę i Minorkę. Francja uzyskuje faktorie w Indiach, a wobec St Zj nie chce zdobyczy terytorialnych w postaci Kanady a jedynie przywileje handlowe. Jedynie Holandia z wojny wyszła pokonana. Holenderscy kupcy uważali, że imperium bryt rozpada się, swój kapitał przenosili do Fr. Francja i tak w handlu drugorzędna, St Zj gł handel z Anglią. Pełna wolność handlu. Traktat handlowy 1786 liberalizm i wolna konkurencja.
17 czerwca 1775 angielski generał W. Howe pokonał siły kolonistów pod Bunker Hill, ale amerykańskie zwycięstwa pod Trenton (26 grudnia 1776) i pod Princeton (3 stycznia 1777) spowodowały całkowite uwolnienie stanu New Jersey od władzy Brytyjczyków. Mimo zajęcia przez generała W. Howe'a Filadelfii we wrześniu 1777, Amerykanie przejęli inicjatywę po zwycięstwie nad korpusem angielskim generała J. Borgoyne'a pod Saratogą (17 października 1777).
Po stronie kolonii opowiedziała się Francja (6 lutego 1778) i Hiszpania (od 1779). Do wojny przeciw Wielkiej Brytanii przyłączyła się także Holandia, której okręty, uprawiające kontrabandę, zostały zaatakowane przez Brytyjczyków.
Po ewakuowaniu Filadelfii (czerwiec 1778) główne siły brytyjskie na północy znajdowały się w Nowym Jorku. Na południu Anglicy 29 grudnia 1778 zajęli Savannah (bronione przez Legion Pułaskiego) oraz Charleston. Operacje przeprowadzone przez amerykańskiego generała H. Gatesa i Kościuszkę przywróciły panowanie powstańców na południu. Ostatecznie wojska brytyjskie generała Ch. Cornwallisa poddały się 19 października 1781 pod Yorktown w stanie Wirginia.
Pokój zawarty w Wersalu (paryskie traktaty, 2) w styczniu 1783 (ratyfikowany 3 września 1783) sankcjonował niepodległość Stanów Zjednoczonych. Na mocy pokoju Francja uzyskała Senegal, wyspę Goreę, kilka wysp na Antylach oraz 5 miast w Indiach, Hiszpania - Florydę i Minorkę.
Niepodległość St Zj to pierwsza dekolonizacja. Potem w części obu Am. Jednocześnie za dekolonizacją szedł nowy kolonializm.
Na wojnie o niepodległość skorzystała Irlandia, która zaznawała ucisku rel i ekonom. Kiedy Anglia była zagrożona desantem fr-hiszp, powołano 40 tyś armię, która była później formą nacisku na Londyn. Irlandia rządzona była przez landlordów. Anglia idzie na ustępstwa: polityka zagr, obrona i handel pod kontrolą Londynu. Natomiast parlament irlandzki i sądy niezależne od brytyjskiego.
Problemy z Kampanią Wschodnioindyjską.
W porażki wojennej Anglia wyszła stosunkowo łatwo ponieważ panowała tam rewolucja przemysłowa.
Duża rola Williama Pitta Młod, premier 1783-1801, 1804/6. W wieku 24 lat desygnowany na premiera przez króla Jerzego III. Zasłużył się przede wszystkim przeprowadzeniem udanej reformy administracji i finansów. Zlikwidował 765 płatnych a nieczynnych urzędów koronnych. Wzmocnił stanowisko premiera, osłabił stanowisko króla, odbierając mu prawo nadawania stanowisk wiążących się z wypłatą znacznych sum ze Skarbu Państwa. Zwolennik wolnego handlu ze St Zj i swobody wymiany handlowej z Irlandią. Zawarł traktat handlowy z Fr uważający najwyższe uprzywilejowanie obu państw. Wyprowadził Anglię z izolacji polit. Sojusz z Prusami i Holandią.
Podporządkował Kampanię Wschodnioindyjską 6-os Radzie koronnej.
Stłumił powstanie w Irlandii narzucając jej unię z Anglią 1800. Jeden z największych mężów w Historii Wl Bryt.
Od 1784 - 45 letnie rządy torysów.
Władza ustawodawcza - dwuizbowy Kongres. W Senacie po 2 senatorów ze stanu, 6 lat kadencja. Izba Reprezentantów, wybory co 2 lata. niższa izba Kongresu Stanów Zjednoczonych. W jej skład wchodzi 435 deputowanych wybieranych na 2 lata. Prawo kandydowania do Izby przysługuje osobom, które ukończyły 25 lat i są obywatelami USA co najmniej 7 lat.
Władza wykonawcza - prezydent wybierany co 4 lata w wyborach dwustopniowych. W pierwszej turze stany wybierały elektorów w proporcjonalnej liczbie do swej ludności. Zgromadzenie elektorów wybierało prezydenta. Władza monarsza, odpowiedzialny przed Kongresem. Zwierzchnik sił zbrojnych, powoływał i odwoływał ministrów - sekretarzy stanów, wyższych urzędników, oficerów i sędziów. Przysługiwało mu weto zawieszające wobec Kongresu. Razem z Senatem dożywotnio mianował sędziów Sądu Najwyższego. Sąd interpretował Konstytucję.
1789 - pierwszy prezydent Waszyngton wybrany jednomyślnie przez elektorów. Waszyngton mianował Jeffersona ministrem spraw zagr. Gł osoba w rządzie minister skarbu Hamilton - twórca Banku St Zj.
Konflikt między Jeffersonem - zwolennikiem władzy Kongresu a Hamiltonem - zwolennikiem prerogatyw gabinetu. W gabinecie obowiązywała jednomyślność obaj wystąpili z rządu i stanęli na czele partii politycznych: Jefferson antyfederalista, późniejsi demokraci, Hamilton federalista późniejsi republikanie.
Powstanie StZj wpływ na rewolucyjne nastroje w E. Ojciec republikanizmu w E Jan Jakub Rousseau głosił swe hasła nim rozpoczęła się wojna w Ameryce.

Hiszpania Burbonów 1700-1746
Do pocz XVII pierwsze państwo w E. Bogactwo jednak nie inwestowane w gospodarkę przyczyniło się tylko do wojen i dekadencji (rozkład, schyłek).
1683-1685 - ostatnia wielka epidemia dżumy, kraj się wyludniał. Hiszpania płaciła wciąż subsydia sojusznikom. Rozbudowana administracja. Brak dróg, komory celne, ruina gosp. Na 100 Hiszpanów było 5 szlachciców i 3 duchownych.
Karol V król hisz jako Karol I ces od 1520-1556, wiele terytoriów, próba uniwersalizmu, wojny z Fr w Italii, wydał edykt wormacki skazujący na banicję Lutra, abdykował: brat Ferdynand ces, a syn Filip II królem Hiszp.
Filip II 1546-1598, małż z Marią I Tudor wpływy a Ang, 1555 otrzymał od K V Niderlandy - próba połączenia z Hiszp, fanatyk rel, wysyła ks Albę do Niderl W I O 1566 i 1572- rew burżuazyjna, podział na mocy unii w Utrechcie 1579, 1581 Stany ogłosiły detronizację, 1588 Rep Zj Pr, zawładnął koroną Portug, próba włączenia Anglii - klęska armady 1588, po jego śm, Hisz ku upadkowi.
Filip III 1598-1621, syn F II, nie zainteresowany rządami, 1609 rozejm z Niderl uznając ją tym samym, od niego upadek gosp i poli.
Filip IV 1621-1665, rządy Olivaresa, wojna 30let z Fr, zmuszony do pokoju westfalskiego 1648, odłącza się Portugalia.
Filip V 1700-1746, z dyn Burbonów, wnuk L XIV, tron zdobywał w hiszpańskiej wojnie sukcesyjnej. Pokój w Utrechcie 1713 uznał jego prawo do tronu, ale powodował rozpad imperium Habs. 1733-1738 - udział w tzw polskiej wojnie sukcesyjnej.
1741 udział w wojnie sukcesyjnej przeciwko Marii Teresie. Zawiesił w Hiszpanii prawo salickie wobec sukcesji córki. Pod wpływem żony Elżbiety Parmeńskiej i pierwszego ministra Alberoniego (klęski militarne, wygnany 1719).

Filip V Pierwszy okres F V pod wpływem rządów L XIV, reformy. naśladował centralizm biurokratyczny i kolbertowskie metody gospodarcze: (Colbert Jean Baptiste, zwolennik władzy absolutnej, zniósł przywileje miast i wprowadził administrację centralną, merkantylizm - wysokie cła importowe, rozwój rodzimego przemysłu). Później przestał interesować się polityką. Rządy faktyczne jego ż Elżbiety Farnese. Hisz mająca nowych ministrów odzyskiwała swą rangę imperium morskiego, ale narastał też konflikt z Ang.
Fr - kolonie mało zaludnione przez Fr, znikomy potencjał ludnościowy, polityka planowa i centralistyczna. Nakłady strategiczne. Utrata kolonii po wojnie sukcesyjnej.
Ang - nie utrzymywała garnizonów i fortów, władzom lokalnym duża niezależność. 12 kolonii - każde tworzyło niezależne państewko. Rozwój kolonii hamował merkantylizm.
Hisz - nieudolność jak w macierzy, za Burbonów reformy, podział na 2 wicekrólestwa: Nowej Hiszpanii- Meksyk i Peru- Lima. Kolonie się rozwijały i bogaciły. Kolonie w czasach Karola II były bogatsze niż Madryt.
Port - Brazylia, gospodarka w oparciu o latyfundia, kopalnie kruszców. Złoto płynęło gł do Anglii.
Ferdynand VI 1746-1759, po śm Filipa V, królem degenerat i hipochondryk. Spory z Rzymem - gallikanizm, inkwizycja.
Gallikanizm - stanowisko ograniczające wpływy pp na kościół kat we Francji na rzecz prerogatyw króla. (nurt w Sorbonie XIII, Filip Piękny nałożył podatki na duchowieństwo 1309-1377 niewola awiniońska)
Karol III 1759-1788, przyrodni brat Ferdynanda, wybitny organizator. Próbował odbudować mocarstwową potęgę Hiszpanii, ale przeciwnika spotkał w Portugalii Jana V. Tercjarz (tercjarze, stowarzyszenie ludzi świeckich przy jakimś zakonie, bez obowiązku składania ślubów i życia w zakonie, trzeci zakon). Wybitny minister Floridablanca, wolność handlu z koloniami, ukrócenie inkwizycji. Po śm Karola III, Karol IV, nieudolne rządy, do głosu doszli konserwatyści, intrygi, a rewolucja fr wzmogła inkwizycję.

Portugalia
Jan V 1706-1750, za Jana V Port. była zacofana, handel gł z Anglią, zasypana towarami ang., płaciła gł złotem brazylijskim. Arystokracja pogrążona w zbytku i lenistwie. Szczytowy punkt gorączki złota i diamentów.
Józef I 1750-1777, za słabego władcę władzę dyktatorską objął Sebastian Pombal: podjął rozprawę z klerem i arystokracją, podporządkował państwo inkwizycji, która stała się narzędziem w jego ręku. Przy pomocy dominikanów podjął walkę z jezuitami. Pombal doprowadził do kasacji zakonu jezuitów w kraju i koloniach 1768 (teokratyczne państwo jezuitów w Paragwaju).
Rządy przy pomocy świętej inkwizycji. Wiele reform, uwolnił Portugalię od pośrednictwa w handlu kolonialnym między Brazylią i Portugalią. Powołał kampanie handlowe. Wprowadził jednolitą administrację i sądownictwo w Brazylii, bardzo ceniony w Brazylii. Wprowadził równouprawnienie polityczne kreoli z Portugalczykami. Zniósł niewolnictwo Indian. Sprawował władzę w imieniu zdegenerowanego Józefa I, a po jego śm odsunięty przez Marię I. Jednak dziedziczny obłęd w rodzinie.

1780/1 największe powstanie Tupacamaru II - występując przeciwko przymusowej pracy w kopalniach i wysokim podatkom zapoczątkował antyhiszpańskie powstanie Indian na terenie dzisiejszego Ekwadoru, Boliwii i Peru. Do powstania przyłączyła się znaczna część Kreoli i Metysów. 1781 Tupak Amaru został pojmany i stracony wraz z rodziną w Cuzco. 1782 powstanie krwawo stłumiono i rozpoczęto hiszpanizację Inków.

Rosja - Wojna Północna 1700-1721
Prawosławie odgradzało Rosję od Europy, ale dzięki temu ciążyła Ukraina, Białoruś, Bułgarzy, Grecy.
Wejście Rosji do E bardzo gwałtowne za Piotra I.
Michał Romanow 1613-1645, zał dyn Romanowów, 1617 pokój ze Szwecją, zakończył wojne z Polską, 1632/4 próbował odzyskać Smoleńsk, pokonany zrzekł się ziemi smoleńskiej i czernihowskiej za rezygnację z tronu Wł IV.
Aleksy Romanow 1645-1676, połączył Ukr z Ros 1654 co doprowadziło do wojny pol-ros 1654-1667 zakończonej rozejmem andr Rosja odzyskała ziemię smoleńską, czernihowską, siewierską oraz lewobrzeżną Ukr, 2 lata Kijów Strony zobowiązały się do występowanie wobec Turc, wydał dekret o przywiązaniu chłopów do ziemi przez co doszło do buntu Razina (woj chłopska 1670/1)
Fiodor III 1676-1682, oż z Polką Gruszecką, wpływy kultury pol, wychowanek S. Potockiego. Stracił na rzecz Turcji prawob Ukr.
Po śm nieudolnego F III konkurowały ze sobą rody Naryszkinów i Mirosławskich. Naryszkinowie wynieśli 10 letniego Piotra, a Mirosławscy wznieśli bunt strzelców. Po krwawej rozprawie współrządy 2 carewiczów, a regentką Zofia i faworyt Golicyn.
Zofia 1682-1689, c. Aleksego regentka w okresie małoletniości Iwana i Piotra. Faworyt Golicyn, pokój Gdzymułkowskiego 1686 i traktat z Chinami 1689. Pozycja osłabiona wobec nieudanych wypraw Golicyna na Krym 1687, 1689. Obalona przez P I 1689 i osadzona w klasztorze. Podczas powstania strzelców obwołana carycą 1698, po stłumieniu buntu przez P I wraca do klasztoru.
Piotr I 1682-1725, z bratem na tronie do 1696, siostra Zofia 1689 wystąpił przeciwko niej, do klasztoru. Pierwszy cesarz.
Samodzierżawie wyszło zwycięsko z walki z patriarchą Nikonem 1660.
Od dzieciństwa najlepszą zabawą - wojsko. Musztruje wojsko, które z czasem przeradza się w pułki.
Nie powiodła się próba zdobycia Azowa - brak floty. Ogromnym wysiłkiem buduje flotę, zdobywa Azow 1696
1697 - podróż po E. Lefort pierwszym admirałem. Podczas podróży kolejny bunt strzelców - surowo stłumiony. Formacje rozwiązane. Tworzy na ich miejsce pułki gwardyjskie.
1699 - rozkazał bojarom golić brody, przywdziać strój niemiecki i palić fajki. Uczył tańczyć żony bojarskie. Zmiana kalendarza od narodzin JCH (dotąd od stworzenia świata). Pierwsze reformy dotyczyły rewolucji obyczajowej i wojska.
Wielkim zwycięzcą w wojnie północnej był P I. Europa musiała się pogodzić z mocarstwową pozycją Rosji.
Po pokoju w Nystad przyjął P I tytuł imperatora Wszechrosji 1721.
2 okresy reform P I:
1. przed Połtawą: wojskowe i obyczajowe, zniósł pospolite ruszenie, pobór chłopskiego rekruta
2. po Połtawie : administracja, reforma pieniądza, nowe podatki,
- zniósł Dumę Bojarską
- powołanie Senatu Rządzącego (kompetencje zwierzchnie nad administracją, sąd najwyższy, ustawy - 9 kolegiów, potem 11) 1711, przeniesienie stolicy do Petersburga 1712.
- Powołał Tajną Kancelarię - urząd bezpieczeństwa.
- utworzył Najświętszy Synod
- Podział kraju na 8 guberni i 50 prowincji. Miasta podporządkowane, magistraty magistratowi głównemu
1721 - zniósł urząd patriarchy moskiewskiego nad Cerkwią, utworzył Najświętszy Synod. Zwierzchność państwa nad Koś. Tolerancja religijna, ale zakaz przechodzenia na inną rel.
1714 zniósł rozróżnienie obu domen uznając wszystkie za wotczyny. W ten sposób zanika podział na dworiaństwo i bojarów. Zakaz podziału dóbr, odtąd przekaz najstarszemu synowi.
1722 - wydał tabelę rang, 14 stopni (czynów) w armii od chorążego do feldmarszałka i w administracji od rejestratora do kanclerza.
Cała szlachta zobowiązana do dożywotniej służby i wszyscy musieli zaczynać od najniższego czynu.
Osiągnięcie 11 czynu oznaczało dziedziczne szlachectwo dla osób spoza szlachty. Podniósł znaczenie mieszczan. Tabela rang przyniosła degradację stanu bojarskiego oraz awans dworiaństwa. Szlachcic uchylający się od służby - konfiskata dóbr.
Rozwijała oświatę, założył Akademię Nauk w Petersburgu. Zwolennik merkantylizmu. Przed śm wydał ukaz o mocy wydawania następcy przez cara, z którego nie zdążył skorzystać.
Kariera litewskiej chłopki Katarzyny Aleksiejewnej, która została żoną cara 1711, 1724 koronowana na cesarzową.
Zamordował własnego syna Aleksego. Umarł bez następcy nie zostawiając testamentu. Jedyny potomek to wnuk po Aleksym, Piotr II. Katarzynę I proklamowano na cesarzową.
Katarzyna I - Marta Skawrońska, żona P I 1712, ces 1724-1727, branka litewska, faktyczne rządy jej opiekuna Mienszykowa przy pomocy Najwyższej Tajnej Rady. Po śm ces Piotr II.
Piotr II 1727-1730, rządy Najwyższej Tajnej Rady, która stanowiła regencję. Stolica do Moskwy. Zmarł na ospę. Wyznacza przed śm Katarzynę II, ale Golicyn osadza Annę, ta podpisuje coś w rodzaju pacta conventa. Bez zgody N T Rady nie mogła wyjść za mąż, ani wyznaczyć następcy, zawrzeć wojny i pokoju - układ trwał (konstytucja) 1 mc.
Anna Iwanowna 1730-1740, c Iwana V, (brata Piotra I), powołana po wygaśnięciu męskiej linii Romanowów przez N T Radę.
Rządy kurlandzkich baronów, faworyt Biron - szczególne okrucieństwa. Birona w Kurlandii obwołano księciem. Panowanie Anny - bironowszczyzna, okres wszechwładzy i okrucieństwa, nadużycia finansowe. 1740 zesłany, ułaskawiony przez Katarzynę II 1763 ponownie ks Kurlandii. Ograniczono służbę wojskową do 25 lat. Zniesiono ukaz o dziedziczeniu tylko przez jednego z synów. Jeden z synów całkowite zwolnienie ze służby. Rządy niemieckiej szlachty znienawidzone przez Rosjan. Upadły z chwilą śm Anny.
Elżbieta - 1741-1762, c. P I i Katarzyny I. Obaliła nieletniego Iwana IV i jego matkę przy pomocy pułków gwardyjskich proklamowana carycą. Obaliła klikę niemiecką. Niemczyznę zastąpiła francuszczyzną, jednak otaczała się Rosjanami. Wzmacnia pozycję szlachty: panowie mogą wysyłać chłopów na Syberię.
1756-1763 w wojnie siedmioletniej z Prusami odniosła zwycięstwo, jednak jej wczesna śm ochroniła Prusy od rozparcelowania.
Piotr III, 1762, ks Holsztynu, syn Anny, siostry carowej Elżbiety, ożeniony z ks Zofią Augustą Anhalt Zerbst późn Katarzyną II. Nienawidził jej, chciał zamknąć w klasztorze. Nienawidził wszystkiego co rosyjskie, wstręt do rosyjskości i prawosławia - uwielbiał Fr II. Po objęciu władzy zakończył wojnę z Prusami, sojusz z Prusami. Kontynuował politykę ustępstw na rzecz szlachty, jednak otaczał się Niemcami, zanosiło się na powrót do bironowszczyzny. Zniósł obowiązek służby państwowej szlachty. Gwałtowny charakter cara i lęk przed wojną duńską zawiązał spisek, zmuszony do abdykacji i zamordowany.
Katarzyna II 1762-1796, Sophia Augusta Anhalt-Zerbst, zakończyła wojnę z Prusami, ale zerwała sojusz i przerwała przygotowania do wojny z Danią, utrzymała dekret o wolnościach szlacheckich, początkowo zniosła akt sekularyzacji dóbr koś co zjednało jej szlach i duchowieństwo, ale 1764 sekularyzacja dóbr koś., przy utrzymaniu ich na kosz państwa. 1764 - znosi na Ukrainie hetmańszczyznę.
Zerwała sojusz z Anglią i Fr, na rzecz Prus, z Fryderykiem uzgadniała kandydaturę na króla Polski.
Za jej czasów Rosja stała się monarchią szlachecką opartą o wyzysk mas chłopskich. 1767 - zakaz wnoszenia skarg na panów. Bunt chłopski Pugaczowa 1773/5. Przywileje dla szlachty i miast. Wygrane wojny z Turcją panowanie nad M Czarnym. Poprzez politykę ciągłego mieszania się w sprawy Polski nie dopuściła do przeprowadzenia reform ustrojowych, osadziła na tronie królewskim swego faworyta St A Pon, doprowadziła do rozbiorów Rzeczpospolitej. Prusom i Rosji zależało na anarchii w Polsce, ale K II chciała pozyskać sojusznika po utracie Austrii przeciw Turcji i Austrii. Na anarchii w Polsce najbardziej zależało Fryderykowi, wiedział, że długi stan doprowadzi do rozbiorów. Wojna Rosji z Turcją, powstanie Pugaczowa 1773. Jednak K II wygrywa z Turcją, zyskuje zwierzchnictwo nad prawosławiem w Turcji i wolność żeglugi na M. Czarnym jest wstępem do penetracji na Bałkanach. Katarzyna II zmienia sojusz z Fr Wielkiego na Józefa II. Turcja znienacka wypowiada wojnę i zaatakowała Rosję 1787. Austria dopiero 1788 pomaga Rosji i stabilizuje sytuację. Ledwie zakończona wojna, gdy od północy atak Gustawa III bez wypowiedzenia wojny. Jednak wielkie działania wojenne spaliły na panewce.
Semiramida Północy. Mistrzyni propagandy, zaostrzyła reżim poddańczo-pańszczyźniany. Niemiecka władczyni Rosji. Rządziła przy pomocy doradców i faworytów. Panin potem Potiomkin.
Na Zachodzie wychwalana jako wyswobodzicielka chłopów, wydała ukazy dające panom prawo zsyłania chłopów na katorgę, skargę na pana traktowano jako kłamliwą denuncjację karaną dożywotnim zesłaniem.
Nikita Panin, wychowawca Pawła, minister spraw zagr. Opracował projekt tzw systemu północnego: Rosji, Polski, Prus, Szwecji i Danii przeciw Austrii i Turcji. Udział w spisku na P III. Projekt rządów Rady Cesarskiej z regencją K II nad carewiczem Pawłem, nie odpowiadał carowej - odwołany.
Kodyfikacja prawa: kopia Monteskiusza i Beccariego. Powołała komisję 1767 złożoną ze wszystkich stanów łącznie z chłopami państwowymi, ale bez chłopów poddanych. Prace komisji stanowiły tylko źródło informacji, rozwiązana podczas wojny z Turcją 1768. Opiewana przez Woltera i Diderota.
Powstanie Pugaczowa 1773/4, zdobył Kazań, pokonany przez armię Suworowa, wydany przez starszyznę kozacką, przewieziony w klatce i stracony.
Reformy administracyjne: podział kraju na 50 guberni po ok. 400-500 tyś mieszkańców, gubernie podzielone na powiaty 20-30 tyś, wyłączone były miasta gubernialne. Najwięcej zyskała z reform szlachta: zwolniona z podatków i obowiązku rekruta, monopol na ziemię, zakładanie fabryk i jarmarków. Przywilej z 1785 zrównywał szlachtę ros z polską i ukraińską oraz bałtycką.

Szwecja
Dania prowadziła politykę morską, posiadała kolonie, była niemile widziana przez Anglię i Hol, natomiast Szwecja polityka morska, ale w obrębie Bałtyku wpuszczała inne statki. Bałtyk stał się wew jeziorem Szwecji.
Karol XI 1660-1697, pokonał oligarchię magnacką, zwany wielkim ekonomem, prowadził politykę rewindykacji królewszczyzn. Odzyskał ziemie z rąk magnatów. Dokonał reformy wojskowej.
Karol XII 1697-1718, tron w wieku 15 lat, bardzo energiczny, genialny wódz.
Zawiązała się koalicja przeciw Szwecji, Liga Północna: Saksonia (Inflanty), Rosja(dostęp do morza), Dania (odzyskać Sund). Celem Ligi rozebranie imperium Szwedzkiego. 1700 wojska saskie wkroczyły do Inflant. Dania zaatakowała Holsztyn. Błyskawiczny atak K XII (epopeja 15 lat nie by w kraju) na Danię. Kopenhaga w opałach, pokój, Dania wycofała się. Rosjanie oblegali Narwę. Przerzut wojsk pod Narwę 1700 10 tyś zadało klęskę 40 tyś Rosjan. Teraz przeciwko Sasom wkracza do Polski. Polska mimo, że był neutralna stała się teatrem głównych działań. Chciał uzyskać poparcie Polski do wojny z Rosją, nie czekając na odpowiedź parł w głąb kraju. 1702 Warszawa i Kraków. Ogłoszono bezkrólewie.
Powołano Leszczyńskiego, marionetkowego króla 1704. Część magnaterii popierała K XII, ale wojsko łupiły Rzeczypospolitą. Polska stała się areną wojny domowej oraz wojny między Szw a Ros i Saksonią.
1706 - pokonuje Saksonię, A II M uznaje St Lesz i wycofuje się z sojuszu z P I. Było to apogeum K XII, E toczyła wojnę o sukcesję hisz, zabiegano o to by uderzył na Austrię. Jednak Lew Północy, zaopatrzywszy swe wojska kosztem Saksonii wyruszył na Rosję.
Czas pokoju P I wykorzystał na reformę w armii. 1702 Rosja opanowała ujście Newy, budowa twierdzy Pietropawłowskiej. K XII tymczasem przez Litwę ruszył na Rosję, armia ros cofając się pustoszy. Powstanie Mazepy na Ukrainie stłumione przez Rosjan.
1709 druzgocąca klęska pod Połtawą odmieniła losy wojny. Do koalicji przystąpiły Prusy i Hanower. Karol stracił zdobyte wcześniej terytoria nad Bałtykiem. Poparcia szukał nawet w Turcji - wielka akcja dyplomatyczna. Szwedzi utracili całą niemal Finlandię.
Zginął podczas oblężenia twierdzy w trakcie przygotowań do wyprawy przeciwko Danii i Norwegii.
1721 podpisała Szwecja pokój w Nystad, Szwecja utraciła Inflanty, Estonię. Szwecja nie miała zaplecza 1,5 ml.
Po śm K XII, upadek absolutyzmu. Siostra K XII Urlyka wyszła za mąż za ks heskiego, który został królem Szwecji za cenę ustępstw - nowa konstytucja na rzecz sejmu. Ustawy Rikstagu nadały charakter republikański. Król został przewodniczącym Rady Państwa z 2 głosami i musiał się podporządkować większości bez prawa veta. Nad Radą Państwa stał sejm złożony z 4 stanów. Po upadku absolutyzmu Rządziła oligarchia, system podobny jak w Polsce. Korupcja i walki partyjne. Wpływy Rosji. 1734: 2 stronnictwa:
1. stronnictwo kapeluszy - szlachta i patrycjat miejski, dążyli do samowładztwa, sojusz z FR przeciw Rosji.
2. stronnictwo czapek - stronnictwo parlamentarne: średnia szlachta, urzędnicy, drobna burżuazja w opozycji do kapeluszy, dążyli do równości stanów, umiarkowanego merkantylizmu, swobody druku, neutralności Szwecji, sojusz z Anglią i Rosją

Adolf Fryderyk 1751-1771, syn księcia Szlezwiku i Holsztynu. 1743, dzięki poparciu Rosji, uzyskał następstwo tronu szwedzkiego. Przeprowadził modernizację armii. Faktycznie pozbawiony władzy przez rywalizujące stronnictwa polit tzw. "Czapek" i "Kapeluszy".
Gustaw III 1771-1792, s Adolfa Fryderyka
- przeprowadził bezkrwawy zamach stanu likwidując dominację profrancuskich kapeluszy i prorosyjskich czapek.
- 1772 ogłosił nową konstytucję, która przyznawała duże uprawnienia królowi
- Wprowadził monarchiczną konstytucję z dużymi uprawnieniami króla.
- 1788 zaatakował Rosję bez uprzedzenia
- 1790 zakończył wojnę na zasadzie status quo ante bellum: bez zmian terytorialnych
Absolutyzm oświeceniowy: zniósł sądy nadzwyczajne, procesy o czary, tortury, wolność druku, kolonizacja ziem północnych. Likwidacja przywilejów, ukrócił szlachtę - chłopi mogli nabywać ziemi na równi ze szlachtą. Riksdag zwoływał bez szlachty. Absolutystyczne reformy przyczyną spisku arystokracji, zastrzelony podczas zamachu przez kapitana gwardii.

Austria Przed pokojem w Karłowicach 1699 wojska ces wyparły Turków z Węgier i Siedmiogrodu za co sejm wyrzekł się prawa wypowiedzenia posłuszeństwa królowi i uznał dziedziczność Habs. Miejsce zawarcia w 1699 pokoju pomiędzy Turcją a państwami Ligi Świętej oraz Rosją. W wyniku podpisanego traktatu Austria uzyskała niemal całe Węgry z Siedmiogrodem (bez Banatu), Wenecja otrzymała Dalmację i Moreę (Peloponez), Rosja - Azow, Polska odzyskała Podole z Kamieńcem oraz zajęte przez Turków tereny Bracławszczyzny i Kijowszczyzny. Bunt Franciszka II Rakoczego w Siedmiogrodzie 1707-1711 wspomagany przez L XIV.

Leopold I 1658-1705 zjednoczył kraje węgierskie, popierał jezuitów zwalczał protestantów. Wojny z L XIV.
Józef I 1705-1711, brat K VI, kontynuator wojny o sukcesję w Hiszpanii, wyparł wojska fr z Włoch i Niderlandów, udaremnił sojusz Karola XII z L XIV, ale za cenę tolerancji rel.
Karol VI 1711-1740, ostatni męski potomek z dyn Habsburgów. Pretendował do tronu hiszp. Zjednoczył ostatecznie Węgry. Zapewnił niepodzielność państwa i następstwo dla córki Marii Teresy (sankcja pragmatyczna - edykt królewski regulujący ważne sprawy państwowe) mimo jego ratyfikacji, śm K VI spowodowała wybuch wojny o sukcesję austriacką 1740-1748.
- okres wyrafinowanej i pompatycznej etykiety dworskiej
- merkantylistyczna polityka, budowa sieci dróg, port w Trieście, znosi cła wew.
- unię personalną zastąpił realną - sankcja pragmatyczna ratyfikowana przez wszystkie kraje
Najwyższym organem Tajna Konferencja z 6 ministrami. Monarchia kosmopolityczna.

Wojna o sukcesję austriacką 1740-1748 Po śm Karola VI 1740 z pretensją wystąpił Karol Albrecht elektor bawarski zachęcony niepowodzeniami Austrii z Fr II o Śląsk. Posiłkowany przez wojska fr-baw uderzył 1741 na Austrię, od utraty Wiednia uratowało Marię Teresę węgierskie pospolite ruszenie. Karol Albrecht opanował Czechy i koronował się na ces jako Karol VII. 1742 Austria zawarła pokój z Prusami i przy pomocy Anglii, Hol i Sardynii odzyskała Czechy i zajęła Bawarię. Po śm Karola VII 1745 syn jego elektor Maksymilian III Józef zawarł pokój. Nowym ces obrano męża Marii Teresy Franciszka I. Od 1745 działania wojenne toczyły się we Włoszech i austriackich Niderlandach. Zwycięstwa odniesione 1745 i 1746 przez armię francuską księcia Maurycego Saskiego umożliwiły opanowanie austriackich Niderlandów. Odnowiony 1746 sojusz aus-ros i pojawienie się armii ros nad Renem pozwoliły na zawarcie 1748 pokoju w Akwizgranie Austria utraciła jednak austriackie Niderlandy. Zawarto pokój akwizgrański 1748.

Śląskie wojny, 3 wojny prowadzone przez Fryderyka II Hohenzollerna z Marią Teresą o Śląsk.
W I wojnie śląskiej (1740-1742) Fryderyk II w sojuszu z Saksonią zajął prawie cały Śląsk z Kłodzkiem, zdobycze te uznała Austria w pokoju wrocławskim (1742).
II wojnę śląską (1744-1745) rozpoczęła Austria w celu odzyskania utraconych ziem. Pobita pod Dobromierzem i Kotliskami przyjęła warunki pokoju drezdeńskiego (1745), potwierdzającego ustalenia pokoju wrocławskiego.
III wojna śląska (1756-1763) nazywana jest w historiografii wojną siedmioletnią.
siedmioletnia wojna 1756-1763, wojna o Śląsk (opanowany 1740-1745 przez Fryderyka II), której bezpośrednią przyczyną był zabór przez Prusy Saksonii, oraz o posiadłości kolonialne między Francją i Wielką Brytanią. Prowadzona przez Prusy w sojuszu z Brytanią, Hanowerem, Hessen-Kassel i Brunszwikiem przeciw koalicji Austrii, Rosji, Fr, Hiszp, Saksonii i większości państw niemieckich.
Toczyła się w Europie, gdzie Austria usiłowała odzyskać Śląsk i wraz ze sprzymierzeńcami rozparcelować Prusy, oraz w koloniach - w Ameryce Północnej i Indiach. Zakończyła się pokojem w Hubertusburgu 1763, który nie wprowadzał zmian terytorialnych, pozostawiając Prusom Śląsk.
Wojna w koloniach, zakończona pokojem paryskim 1763, przyniosła zwycięstwo Wielkiej Brytanii, która uzyskała francuską Kanadę oraz posiadłości w Indiach, a także hiszpańską Florydę i francuską Minorkę. Doprowadziła do wielkich zniszczeń, zwłaszcza w Europie Środkowej. Ugruntowała brytyjskie imperium kolonialne oraz mocarstwową rolę Prus.

Maria Teresa 1745-1780, przez sankcję pragmatyczną K VI cesarzowa, zaślubiona z ks lotaryńskim Franiciszkiem. Lotaryngia to księstwo między Fr a Austr, opór Fr złamany przez sojusz Aus-Ang.
Toczyła wojny w obronie monarchii, tzw wojna sukcesyjna rozpoczęta przez Prusy, które zagarnęły Ślask. O jego odzyskanie toczyła wojnę siedmioletnią 1756-1763 w przymierzu z Fr, Ros Saksonią i Szwecją jednak bez powodzenia.
Wojna o sukcesję austriacką 1740-1748 sprowokowana zagarnięciem Śląska przez Prusy Fryderyka II Wielkiego 1740/2 (1 woj. śląska), pretendentem, później koronowanym na ces jako Karol VII elektor Bawarii, który zajął Czechy. Czechy z ulgą przyjęły nowego ces. Jednak Maria Teresa uznaje Śląsk za pruski i odbija Czechy przy pomocy Węgier oraz okupuje Bawarię. Jednak Fr II król pruski obawiając się tak wzmocnionej Austrii, która upomni się o Śląsk uderzył na Czechy. Pokonał wojska austriackie i saskie Augusta III, króla pol. O sukcesję austriacką wojnę w E i na morzach toczyła Fr z Anglią. Wojskami francuskimi dowodził Maurycy Saski syn Augusta II Mocnego znakomity wódz.
1748 pokój w Akwizgranie: w koloniach Angl i Fr utrzymały status quo ante bellum, Fr II otrzymał potwierdzenie swych praw na Śląsku, Franciszek uzyskał potwierdzenie tytułu ces. Najwięcej zyskał Fr II.
Podwójny charakter rządów wobec Węgier i reszty. Na Węgrzech większe swobody, reszta centralizacja.
Kanclerzem Wenzel Anton von Kaunitz, reforma administracji - najlepsza w E. Na czele Rada Państwa jako organ kontroli i organ doradczy ces. Poparł rozbiory Polski.
1772 bierze udział w I rozbiorze Polski zajmując część woj. krakowskiego i sandomierskiego, Ruś Czerwoną i Podole. Wojna siedmioletnia zakończona 1763 doprowadziła do ruiny Saksonię, MT zrzekła się Śląska.
Hieratyzm - monumentalność, dostojeństwo, pełen patosu.
Józef II, 1763-1790, po śm ojca Franciszka dopuszczony do współrządów z Marią Teresą.
Próba podporządkowania sobie krajów Rzeszy (wojna kartoflana o Bawarię z Prusami, oba mocarstwa bały się rozpętać wojny na wielką skalę), jednak większy autorytet u ks Rzeszy miał Fryderyk. Naśladował pruski militaryzm i Fr II, dążył do budowy zwartej monarchii z jednolitym językiem, adm i podatkami.
Odbił Fryderykowi Katarzynę II jako sojusznika dla Austrii. Po śm jego brat Leopold II.
Pogardzał starym ładem, aktywizował społ, zwalczał marnotrawstwo. Prostota stylu bycia. Mundur zwykłego żołnierza, a dwór upodobnił do polowej kwatery. Rozbudował armię do 300 tyś. Służba dożywotnia. Organizacja tajnej policji. Cenzura.

1781- zniósł poddaństwo osobiste chłopów, zakaz rugowania, przenoszenie się, własność ziemi, możność procesowania się z panami.
Polityka protekcyjna, zakaz sprowadzania towarów, które można zastąpić krajowymi, kawa i czekolada uznana za szkodliwą, publicznie palono np. jedwab. Stymulowało to krajowy przemysł. Zniósł ograniczenia dla Żydów ułatwiając im asymilację.
Leopold II 1790-1792, brat J II, rozważna polityka, koronował się na króla Węgier, unormował stosunki z Prusami, zakończył wojnę z Turcją. Wraz z Prusami wydał deklarację zwalczającą rew fr. Przychylnie odniósł się do Konstytucji 3 Maja pragnąc wzmocnienia Polski wobec Rosji.

Prusy
Fryderyk Wilhelm Hohenzollern 1640-1688, elektor brandenburski i ks pruski, twórca państwa pruskiego. Scentralizował kraj. 1648 zdobył Pomorze Zach z Kołobrzegiem, Starogardem, Magdeburg. W czasie II wojny półn 1655-1660 sojusznik K X Gustawa, zerwał związki lenne z Polską, zabłysnął w bitwie pod Warszawą 1656, 1657 uzyskał suwerenność Prus za cenę odstąpienia od sojuszu ze Szwecją. Dobry administrator: podatek od gruntu i akcyzowy (pośredni). 1671 napływ 20 tyś hugenotów napływ kapitału.
Fryderyk I 1688-1713, król Prus od 1701 za zgodą ces Leopolda I, którego wspierał w wojnie o sukcesję hiszpańską. Próżny naśladowca L XIV.
Fryderyk Wilhelm I 1713-1740, skrajny militaryzm, król-sierżant, pokojowy militarysta, stworzył najsilniejszą armię na zasadzie kantonalnej rekrutacji: 2 letnie szkolenia i co rok udział w ćwiczeniach, koszary ze wsi przeniósł do miast; pozostawił następcy 83 tyś żołnierzy i 8 mln oszczędności. Koszarowy tryb życia na dworze królewskim i w państwie. Odebrał Szwedom Szczecin w schyłkowej fazie wojny północnej. 2 słabości: fajka i skłonność do wielkoludów do gwardii, wyławianych z całej E. Ustawy przeciw zbytkowi i imporcie luksusowych towarów. Kraj podzielił na okręgi, prowincje i kamery. Jednak bał się użyć armii.
Najsprawniejsza europejska biurokracja:
- zarządcy domen oraz poborcy podatkowi
- prowincjonalne urzędy kameralne
- generalna dyrekcja finansów
Fryderyk II Wielki 1740-1786, przedstawiciel oświeconego absolutyzmu, podporządkowanie interesom państwa, służba władcy z woli Boga. Europa z aplauzem przyjęła F II na tronie. Ojciec despota, policzkowany publicznie. Filozof na tronie. Tolerował, ale pogardzał wszelką religią.
- 3 kosztowne wojny śląskie: 1. z Saksonią zajmuje Śląsk 1740/2 - w zamiana za zgodę na sankcję pragmatyczną MT, 2. Austria próbuje odzyskać 1744/5, 3. 1756/63 zw wojną siedmioletnią: Prusy zagarnęły Saksonię w sojuszu z Anglią i Hanowerem przeciw Austrii, Ros, Fr, Hisz, Saks. Austria próbowała odzyskać Śląsk i rozparcelować z sojusznikami Prusy. Toczyła się także w koloniach. W E doprowadziła do wielkich zniszczeń. Pokój 1763, wojna nie przyniosła zmian terytorialnych. Wojna siedmioletnia ugruntowała brytyjskie imperium kolonialne oraz mocarstwową pozycję Prus.
- inicjator podziału Rzeczypospolitej, powiększył Prusy o Prusy Królewskie bez Gdańska i Torunia oraz część Wielkopolski - I rozbiór 1772, prowadził kolonizację na ziemiach zagarniętych, przyjaciel Woltera.
- zniósł cenzurę i tortury,
- pełna tolerancja rel.
- jednolite sądownictwo, kodyfikacja prawa (sprawne sądownictwo)
- merkantylizm, przemysł zbrojeniowy
- zniósł poddaństwo osobiste chłopów
- nauczanie przymusowe, gł użyteczne
W wojnie siedmioletniej od rozbioru Prus uchroniła go śm carycy Elżbiety 1762. Rosja wycofała się z placu boju i nie żądała nawet odszkodowań. Osamotniona Austria podpisuje traktat pokojowy 1763 potwierdzający przedwojenne granice. August III odzyskał zrujnowaną przez kontrybucje Saksonię, A MT wyrzekła się Śląska, za poparcie Józefa II na elekcję króla rzymskiego.
Sfrancuziały Prusak.
Fryderyk Wilhelm II 1786-1797, bratanek FrII, członek zbrojnej interwencji mocarstw eur w obronie monarchii fr, współuczestnik II i III rozbioru Polski. 1795 pokój z Fr. Pozostawił zadłużony skarb państwa.
Osłabił centralizację władzy: zniósł monopole, wstrzymał działalność komisji regulujących obciążenia chłopskie, rozszerzył przywileje szlachty w Prusach.. Członek bractwa mistycznego różnokrzyżowców. Rządy faworytów bractwa. Wielokrotny bigamista. Prześladowania rel, tylko luteranizm.

Wojna o sukcesję polska 1733-1735 - wojna Fr, Hisz i Sardynię z Austrią popieraną przez Rosję. Udział Rosji okazał się zbyteczny
Powodem wojny była ros-aus interwencja, mająca na celu poparcie kandydatury Augusta III do tronu pol, przeciwko teściowi króla fr L XV - St Lesz1733 podwójna elekcja w Polsce, kandydat fr to Leszczyński, Francja pozyskała najbardziej wpływowe koterie Potockich i Czartoryskich. Leszczyński nie miał poparcia kiedy ustanowiony był przez Szwedów, teraz jednak był teściem L XV. Konkurentem tylko Sas, syn Augusta II Mocnego - August III. Leszczyński ogłoszony jednogłośnie, jednak wojska ros i austr marsz ku Polsce. August posiłkowany przez wojska saskie koronował się na Wawelu 1734. Leszczyński udał się do Gdańska gdzie czekał na posiłki fr. Przy obu zawiązały się konfederacje, które prowadziły wojnę partyzancką na szeroką skalę. Wystarczyło 10 tyś Sasów i 30 tyś Rosjan aby opanować kraj. Gdańsk się poddaje, Leszczyński w chłopskim przebraniu uciekł do Prus. Nie pomogła Szwecja ani Turcja wobec biernej postawy Fluerego. Leszczyński został oblężony w Gdańsku przez wojska rosyjskie dowodzone przez B.C. Münnicha. Po kapitulacji Gdańska (1734) i ucieczce Leszczyńskiego do Prus, w Dzikowie została zawiązana, pod laską J. Tarły, konfederacja w obronie jego praw do tronu, prowadząca walkę partyzancką. Równocześnie 1733-1734 Fr opanowała Lotaryngię, a infant hiszp Karol Królestwo Obojga Sycylii.
1735 zawarto preliminaria (wstępne rozmowy) pokojowe (potwierdzone w 1738 pokojem wiedeńskim), na mocy których St Lesz otrzymał dożywotnio Lotaryngię, z tytułem królewskim, za cenę zrzeczenia się pretensji do tronu polskiego. Po jego śmierci Lotaryngia miała być włączona do Francji. Usunięty z Lotaryngii Franciszek Stefan, zięć Karola VI, miał otrzymać Toskanię po wygaśnięciu rodu (1737). Cesarz Karol VI zrzekł się Królestwa Obojga Sycylii w zamian za Parmę i Piacenzę. Sardynia uzyskała drobne nabytki terytorialne. Francja uznała sankcję pragmatyczną Fluery podpisał traktat 1713 Karola VI. Uzyskanie Lotaryngii dla Fr było sukcesem Fluerego. 1736 Leszczyński podpisał abdykację.

Prusy i Austria były to kraje znienawidzone sprawą Śląska i rywalizujące o wpływy w Niemczech.
Priorytetem dla Austrii było odzyskanie Śląska i rozbicie Prus. Sojusznikiem stała się caryca Elżbieta poróżniona z Fr II w sprawach Polski i Szwecji dążąca do podboju Prus Wschodnich. Obie cesarzowe planowały rozbiór Prus. Znakomity kanclerz aust Kaunitz, chciał oddać Belgię Fr za Śląsk. Polska za Kurlandię miała otrzymać Prusy Wsch. Łańcuch sojuszy zobowiązywał i stanowił zaporę.
Odwrócenie przymierzy. Próba rozbioru Prus 1757-1761 cud pruski.
Austria ogłosiła neutralność w wojnie fr-ang i zawarła przymierze z Fr. Także Holandia traktat z Fr o neutralności. Rosja także pozostawia Anglię i sojusz z Austrią.
Widząc przygotowania Fr II uprzedza koalicję i uderzył 1756 na Saksonię swoim zwyczajem bez wypowiadania wojny. Więzi Augusta III, ale daje mu możliwość wyjazdu do Polski. Saksonię wcielił do pruskiej gospodarki a jeńców do swej armii. Eksploatacja Saksonii podnosi sytuację gospod Prus. Zaczął bić fałszywą monetę polską. Po swojej stronie miał tylko Anglię. Do koalicji przeciw Prusom włącza się Szwecja chcąca odzyskać Pomorze.
Zaatakowany z 3 stron, przyparty do muru Fr II rozważał samobójstwo. Druzgotany na wszystkich frontach. Jednak 2 bitwy wygrał w Saksonii i na Śląsku, księstwo Hanoweru wspomagane przez Londyn pomaga wiązać siły fr na zach. Fr II odciążony na zach przez Anglię mógł się zmagać na wsch z dwoma cesarstwami. Prowadzenie bitew z różnym szczęściem ostatecznie prowadziło do klęski Prusy. Anglia zyskała przewagę nad Fr na morzu. Zaciskała się pętla nad Prusami. Śm Elżbiety kończy wojnę prze Piotra III.
1763 koniec wojny siedmioletniej, niemal równocześnie pokój paryski między Ang Fr i Hisz. Oddano Fr część kolonii. Traktaty 1763 niczego nie zmieniły w granicach państw E. Prusy 5 mocarstwem. W ramach struktury Prus miały zjednoczyć się państwa niemieckie. Francja musiała się wyrzec Belgii. Położenie zdemilitaryzowanej Polski w obszarach mocarstw stawało się tragiczne.

Wojny kolonialne 1739-1763
Wszystkie kraje morskie rywalizowały o handel z Ameryką hiszpańską w strefie Morza Karaibskiego.
1713 - utrechcki pokój kończący wojnę o sukcesję hiszp. Pomiędzy Fr, Hiszp a W Br., Niderl, Port, Ks Sabaudii i Prusami. Filip V Burbon zachował tron hiszp, W Bryt uzyskała Gibraltar, Minorkę, Nową Szkocję oraz monopol na handel niewolnikami (+ 1 500tonowy okręt) w koloniach hiszp w Ameryce na 30 lat. Jednak przemyt i przekupstwo, przeładunek na statki - kontrabanda, itp.
Toczyły się walki w koloniach pomiędzy Anglią a Hiszpanią 1738 ucho kapitana Jankinsa, do głosu dochodziły interesy kolonialne. Także pomiędzy kolonistami fr a ang w Kanadzie.
Gdy w E rozpoczęły się wojny między Fr a Ang min o sukcesję austriacką rządy obu krajów nie chciały wojen w koloniach, jednak do walk dochodzi w Indiach 1744-1754. do 1748 roku wojny kolonialne toczyły się na marginesie wojen kontynentalnych.
W 1755 po raz pierwszy konflikt kolonialny stał się przyczyną wojny kontynentalnej.
Początkowo wojny kolonialne niepomyślne dla Anglii, Fr zajęli Minorkę. Jednak szybko podjęli zakres regularnego niszczenia floty fr. Fr chcieli nawet dokonać desantu na Anglię. W koloniach amer po początkowych sukcesach Anglicy rzucili ok. 20 tyś armię, zdobywają Louisbourg, Pittsburgh, wygrana pod Quebeckiem przesądziła o losach Kanady. W polityce anty fr odznaczył się William Pitt minister spraw zagr.
1761 - całe imperium kolonialne Francji podbite było przez W Bryt.
Jednak przewaga Anglii stała się przyczyną niepokoju innych krajów morskich Hiszpanii i Holandii, co prowadzi do polityki pokojowej Anglii. Równocześnie z zakończeniem wojny siedmioletniej 1763 pokój między Fr, Hisz a Anglią. Francja traci większość kolonii, ale nie wszystkie.


Rzesz Niemiecka to ok. 250 księstw świeckich i duch., 50 miast cesarskich i ok. 1500 lenn rycerskich będących własnością cesarza.
Junkier - wielki właściciel ziemski w Niemczech.
Szwajcaria to Liga republik. 13 suwerennych kantonów. Naczelny organ to Sejm. Kantony kat i protest. Wychodźstwo chłopów jako zaciężni żołnierze.
Holandia 1747 przywrócono stadhouderat, rozbrat z Anglią ponieważ wycofała się z wojny 1748. Długotrwały sojusz państw morskich obumierał i przeradzał się we wrogość. Rządy oligarchii, liczne nadużycia.
Holandia wykazywała neutralność i bierność. Po śm Wilhelma IV stadhouderem został 3 letni syn Wilhelm V 1751-1795. W czasie wojny siedmioletniej Holandia odmówiła pomocy Anglii. Uważali, że neutralność przyniesie im zyski. Wrogość Anglii zaostrzyła konkurencję i przyspieszyła zmierzch handlu hol. Także mocarstw nie były wypłacalne, gł Fr II. W 1763 w okresie walk o niepodległość St Zj., także chcieli zachować neutralność, ale Anglicy brutalnie zmusili ich do wypowiedzenia wojny. Zmierzch Republiki Zjednoczonych Prowincji. Wysoka tolerancja rel., drukarnie wydawały zakazane książki.

Poł XVIII to punkt szczytowy dominowania w E kultury fr. Jednak Fr dużo wzięli od Anglików. Paryż sercem kultury e. Wersal to wzorzec i synonim kultury dworskiej.
Myśl oświecenia podważała autorytety kościelne, ale najostrzej atakowała K kat. Oświecenie to wiek rozumu i racjonalizmu.


Likwidacja zakonu jezuitów w krajach katolickich zaczęła się w Portugalii 1754 za dyktatury Pombali, kiedy Portugalia przejęła kolonię Paragwaju od Hiszpanii, w którym to Paragwaju Indianie stawiali opór, za który Pombala obwiniał jezuitów. Majątki przejęło państwo, jezuitów wygnano. Później we Fr 1762, konfiskata majątków, 1767 w Hiszpanii oskarżono ich o zamach na życie króla Karola III. Wszystkie inne zakony zazdrościły jezuitom wpływów, spowiednicy, królobójcy, „cel uświęca środki”, elastyczne doktryny przyczyniały się do nienawiści. 1773 Klemens XIV ogłosił kasatę zakonu.
Następstwem były kasaty i ograniczenia innych zakonów. Józef II zlikwidował 600 klasztorów.
Ultramontanizm, w katolicyzmie przekonanie o wyższości władzy papieskiej nad świecką i o konieczności podporządkowania kościelnej hierarchii kurii rzymskiej. Ultramontanizm powstał w średniowieczu, odrodził się w 2. połowie XIX w. w Niemczech, Francji i Bel

---