Gospodarka II Rzeczypospolitej

Spadek po zaborcach

• nierównomierny rozwój gospodarczy ziem polskich pod zaborami,

• chaos monetarny, inflacja, zniszczenia wojenne (30% majątku narodowego uległo zniszczeniu), rabunek polskiego mienia przez zaborców, wyczerpanie zasobów ropy naftowej,

• różnice w systemie komunikacji i prawa, brak jednolitego rynku zbytu,

• analfabetyzm, podział wyznaniowy (60% katolicy) i narodowościowy (69% Polacy).

Reforma rolna

• Sejm Ustawodawczy podjął uchwałę o reformie rolnej (1919 r.), która pod wpływem wojny z bolszewikami stała się ustawą w VII 1920 r. - maksimum posiadanej ziemi 180 ha i 400 ha na ziemiach byłego zaboru pruskiego i na wschodzie, nadwyżki podlegały parcelacji, chłopi nabywali ziemię za połowę wartości rynkowej - bojkot ustawy w myśl art. 99 konstytucji marcowej o nienaruszalności praw własności,

• 1925 r. - ustawa o dobrowolnej parcelacji majątków powyżej 180 ha, 300 ha na Kresach i 700 ha w majątkach uprzemysłowionych (za takie uznano posiadające np. gorzelnie, młyny) za odszkodowaniem w cenie rynkowej ziemi - rocznie planowano rozparcelować 200 tys. ha - rząd miał prawo do parcelacji z urzędu wytypowanych majątków.

Próby stabilizacji gospodarczej

• ujednolicono walutę (IV 1920 r.) - marka polska,

• przyłączenie części Górnego Śląska ożywiło gospodarkę; budowa portu w Gdyni (decyzja w 1922 r.), magistrali węglowej ze Śląska do Gdyni, zakładów azotowych w Mościcach,

• reforma walutowa Władysława Grabskiego (1924 r.) - zrównoważenie budżetu przez ściąganie podatków, oszczędności budżetowe, pożyczki zagraniczne, stały kurs dolara, wstrzymano emisję marki polskiej, powołano Bank Polski -nowa moneta złoty polski (1 złp = 1,8 min marek polskich, 1 dolar = 5,18 złp),

• zahamowano wzrost cen, podniesiono płace, wzrosło zaufanie do rządu; naprawa skarbu odbyła się własnymi siłami, z udziałem kapitału polskiego.

Problemy gospodarcze

♦ wojna celna z Niemcami (1925 r.) - po wygaśnięciu umowy o bezcłowym wywozie polskiego węgla na rynek niemiecki, władze niemieckie zakazały importu polskiego węgla, w odpowiedzi rząd polski podniósł cła na towary niemieckie - nastąpił wzrost deficytu budżetowego, ponowna inflacja, spowodowana zwiększoną emisją pieniędzy i wzrostem cen,

♦ wielki kryzys (1929-1933) spowodował wycofanie obcych kapitałów z Polski -upadek handlu, przemysłu (do 60%), ujemny bilans handlowy, kryzys w rolnictwie (głód), bezrobocie (45% - w 1933 r. powołano Fundusz Pracy organizujący m.in. roboty publiczne).

* Ożywienie gospodarcze

• od 1936 r. poprawa koniunktury gospodarczej, inż. Eugeniusz Kwiatkowski opracował plan 4-letni - przejmowanie przez państwo udziałów w prywatnych przedsiębiorstwach, inwestycje państwowe w budownictwie, energetyce, komunikacji, dążenie do ujednolicenia Polski A (tereny na zachód od Wisły, uprzemysłowione) i B (Galicja i Kresy - tereny rolnicze, zacofane),

• Centralny Okręg Przemysłowy w widłach Wisły i Sanu („trójkąt bezpieczeństwa") - wybudowano elektrownie w Rożnowie, Porąbce, Stalowej Woli, zakłady zbrojeniowe w Sanoku, Stalowej Woli, Kraśniku, w Radomiu, samolotowe w Mielcu, Rzeszowie, samochodów ciężarowych w Lublinie, chemiczne w Dębicy (polski sztuczny kauczuk, opony, farby) i Niedomicach (celuloza),

• budowa gazociągów, sieci kolejowej, melioracja gruntów,

• budowę COP-u i innych inwestycji rozpoczętych w ramach rządowego planu przerwał wybuch II wojny światowej.