Prekursorzy myśli kapitalizmu wolnokonkurencyjnego (ekonomii klasycznej)

• już w XVII w. - w okresie dojrzałego merkantylizmu - pojawia się krytyka tego systemu

• krytyka głównie w Anglii - pierwsze fortuny powstałe nie tylko z handlu

• zarzuty wobec merkantylizmu : gromadzenie kruszcu powoduje zjawisko spadku wartości pieniądza, wzrost jego ilości i zwyżkę cen

• powstaje ilościowa teoria pieniądza ; rządy silnej ręki (merkantylizm) są niewskazane dla rozwoju sił wytwórczych, narastanie haseł liberalizacji

• przekształcanie się powoli kapitału handlowego w kapitał przemysłowy

• przesunięcie akcentu z cyrkulacji na produkcję

• dostrzeżenie znaczenia rynku wewnętrznego (dotąd > przede wszystkim zagranicznego)

• zaczęto dostrzegać, że bogactwo to nie ilość pieniądza, ale ilość dóbr mogących zaspokoić potrzeby

ANGLIA - krytyka merkantylizmu, ilościowa teoria pieniędzy

William Petty

• prekursor ekonomii klasycznej

• lekarz armii irlandzkiej, profesor muzyki w Oxfordzie, budowniczy, ekonomista

• autor „Arytmetyki politycznej”

• rozróżnił cenę rynkową, polityczną i naturalną

• cena rynkowa - ustalana żywioło poprzez popyt i podaż

• cena polityczna - ustalana arbitralnie przez państwo

• cena naturalna - wartść danego dobra (ilość pracy zużyta do wytworzenia)

• sformuował teorię wartości opartej na pracy

• jeszcze nie liberalizm ; postawa pośrednia wobec państwa i jego ingerencji

Dudley North

• miernikiem bogactwa nie ilość kruszcu, a dobrobyt społeczny

• droga ku temu - wcale nie korzystny handel zagraniczny!

• liberalizm, wolna konkurencja

• postulat samoczynnie funkcjonującego mechanizmu gospodarczego, automatycznie się regulującego

• pieniądz to nie skarb, lecz środek wymiany

• pierwsze rozgraniczenia między pojęciami : pieniądz a kapitał, akumulacja a tezauracja

• jednocześnie…krytyka ilościowej teorii pieniądza (że to jest b.złożone zjawisko!)

John Locke

• liberalizm, indywidualizm

• praca - wartość sama w sobie, główne źródło wartości

• wytworzone dobra stanowią nieograniczoną własność prywatną człowieka (człowiek wytwarza je ze wspólnego dobra, jakim jest przyroda, ale to co wykonał, jest już jego)

• własność - bogactwo niepodzielne, wypracowane przez człowieka, bez żadnych podatków i obowiązków

• państwo - ma chronić tą własność

William Paterson i John Law

• właściwi twórcy pieniądza papierowego

• W.Paterson - założyciel Banku Anglii ; J. Law - zaufany księcia Orleańskiego we Francji

• obaj >„korzenie merkantylistyczne”, tj. wiara w dobroczynne działanie pieniądza

• J. Law zwany „ojcem pierwszej galopującej inflancji” (emitował bez ograniczeń pieniądz)

• pieniądz powinien mieć stałą wartość (pieniądz kruszcowy tego nie posiada) i ta wartość powinna być zabezpieczona ziemią/bogactwami ziemnymi

• inflacja pieniądza francuskiego - pocz. XVIII w. - panika, bo straszna deprecjacja pieniądza > ten nieudany eksperyment stał się ideą inspirującą następnych autorów, pośrednio to „gwóźdź do trumny” dla merkantylistów

David Hume

• genialna krytyka merkantylizmu i eksperymentu Lawa

• zwolennik powolnej i kontrolowanej inflancji, czyli tzw. „pełzającej inflancji”

• mimo krytyki merkantylistów, dostrzegał pozytywy handlu i kupiectwa

• gorący zwolennik wolnego handlu, ale nie odcinał się od roli państwa

James Steuert

• zapoczątkował badania nad teorią wzrostu gospodarczego (ewolucją)

• nie wierzył w dużą skuteczność wolności w handlu i produkcji

• państwo - ma przede wszystkim utrzymać równowagę między podażą a popytem

• opowiadał się za emisją pieniądza papierowego

• ceny są b.skomplikowanym mechanizmem i nie zależą jedynie od ilość pieniądza będącego w obiegu (przeciwstawiał się Hume'owi i Locke'owi)

• nie wierzy w samoregulację i harmonię (przeciwstawia się Northowi)

Josiah Tucker

• nauczyciel Adama Smitha

• zasadniczym motorem działania gospodarczego jest osobisty interes jednostki ludzkiej działającej w gospodarce

• idea wolności handlu

• umiarkowana protekcja celna i ingerencja państwa

• podkreślenie znaczenia stosowania w produkcji techniki umożliwiającej wzrost wydajności pracy

• kardynalna sprawa : filozofia indywidualistyczna i rola egoizmu człowieka (jednostka zawsze kieruje się własnym interesem)

• pacyfizm

FRANCJA - krytyka merkantylizmu, fizjokratyzm

Francois Quesnay

• twórca FIZJOKRATYZMU (patrz : pojęcia i periodyzacja)

• autor „Tablicy ekonomicznej”

• cieszył się poparciem faworyty królewskiej, markizy de Pompadour

• zgromadzona wokół niego „śmietanka” jego zwolenników stworzyła później coś na kształt sekty fizjokratów