31. Piotr Skarga, Kazania Sejmowe, kazanie II, oprac. Katarzyna Cicha
wstęp - słowa Jezusa o miłości i pokoju
Treść Kazania (przed tym jeszcze krótki wstęp o braku stałości na świecie, miłości i pokoju)
Królestwa giną i upadają: królestwa porównane do ciała (również chorują, proszą o bożą pomoc, korzystają z leksarstw). Wspomnienie „mocnego nieprzyjaciela” królestwa.
Choroby Rzeczypospolitej: wezwanie do obrony Rzeczypospolitej (leczenia). Nieżyczliwość i chciwość domowego łakomstwa, niezgody i kłotnie sąsiedzkie, naruszenie religii i heretycka zaraza, osłabienie władzy królewskiej, prawa niesprawiedliwe, grzechy i złości przeciw Bogu - choroby królestwa.
Miłość rodzi zgodę. Zgoda bez miłości być nie może. Im szersza miłość, tym lepsza. Im szersza zgoda, tym lepsza: zalecenia Jezusa: pokój i miłość, związek miłości i zgody, pochwała miłości bliźniego, pokoju między królami i królestwami.
Przykład miłości ludzkiej na Panu Jezusie: przykład Jezusa, który użalił się nad swoim ludem i oddał swoje życie za wszystkie królestwa i życie wieczne ich mieszkańców (wszystkich ludzi). Taka miłość powinna być widoczna w kontaktach między mieszkańcami królestwa, podkreślona również miłość do ojczyzny.
Położeni czemu się bogami zową. Bo nędzę ludzką odganiają: znaczenie duchownych, ich miłosierdzie, pomoc dla ludzi.
Lud wszystkiej korony oczy do tego sejmu obraca i ręce odnosi: wezwanie do polityków, prośba o opiekę.
Ojcowie sierot i mamki: politycy jako opiekunowie, rodzice, „rozumy” królestwa, lud jako dzieci, które powinny być pod opieką polityków (z rozkazu Boga)
Góry z których rzeki wytryskają: porównanie wysokich urzędników do gór, z których płyną rzeki, a ludu do pól przez nie nawadnianych. Urzędnicy powinni dbać o pokój i sprawiedliwość.
Jeruzalem nasze. Ojczyzna - czoło wszystkich pociech: Rzeczpospolita porównana do Jeruzalem. Przytoczone słowa z psalmu Dawida, należy nosić w sercu dobro ojczyzny.
Dobrodziejstwa matki naszej ojczyzny: ojczyzna jako matka, obowiązek (nadany przez Boga) oddawania jej czci. Rzeczpospolita - „Komora dóbr naszych”.
Wiary nam katolickiej ta korona dochowała i obroniła: znaczenie ojczyzny dla obrony wiary, wspomnienie postaci Jana Husa (heretyka), walka Rzeczpospolitej z herezją, „Inne narody nie mają tak szczęśliwej ojczyzny”. Ojczyzna dba o to, aby Bóg był obecny w życiu ludzi.
Ojczyzna wszczepiła i dochowała królewski majestat: Błogosławieństwo jest królewska stolica cała: majestat królewski dziełem i zasługą ojczyzny, cytat z Jeremiasza „Jeśli mię słuchać będziecie - mówi Pan Bóg - przez te brany wjeżdżać królowie i panowie waszy będą, siedzący na stolicy Dawidowej, na wozach i koniach, oni i panowie ich.”
Biada narodom, którym Pan Bóg króle pobrał: królestwa podzielone i nieposiadające króla są nieszczęśliwe, szczęście Rzeczpospolitej (zachowanie króla), jej wielkość.
Ojczyzna dała złotą wolność: Rzeczpospolita dała ludziom wolność, wyzwolenie od tyranii i bezprawia, tylko ludzie są winni niesprawiedliwości, wspomnienie Turcji i Rosji (krajów uciśnionych. Ojczyzna matką - nie macochą.
Sami sobie tyranowie: bogactwa dzięki ojczyźnie, „zbytek z dostatku”, dzieci (lud) źle używają dostatków (na grzechy, sprośności), wina ludzi, nie ojczyzny-matki.
Pokój bogaty dała ojczyzna: Bóg dał ojczyźnie pokój, dostatek i błogosławieństwo
Pokoju na co używać: rada/prośba, aby dobrze używać pokoju, wspomnienie króla Azy (Pismo Święte), który w czasach pokoju zajmował się budowaniem mocnych miast.
Dostatki w gnój się i w dym obracają: brak rozsądku u ludzi, również czujności, jeśli chodzi o przyszłe wojny i zagrożenia, niewdzięczność może zniszczyć pokój.
Sława wojenna rycerska: o sławie wojennej i męstwie rycerstwa, hetmanów.
Postronnych panów poselstwa: ojczyzna przynosi sławę na świecie, należy ją kochać, bo wtedy kocha się również samego siebie, analogicznie - zdradzając ojczyznę lud zdradza siebie.
Pojedynkowe pożytki szkodliwe pospolitym: tendencja do przekładania korzyści własnej nad dobrem ogółu jest szkodliwa. „Kto zdrowie swoje miłuje, traci je. A kto je utraca, najduje je.”
Okręt gdy tonie, do obrony wszyscy, zapomniawszy swoich tłomoków, rzucić się: opis tonącego okrętu, należy go bronić, bo inaczej zostanie zniszczony.
Ojczyzna jako okręt: ojczyznę należy traktować jak okręt, dający bezpieczeństwo, zapewniający schronienie dla rodzin. Jeśli ludzie nie będą o nią dbać - zginą.
Zdrowia dla ojczyzny nie żałować: poza bogactwami należy dla ojczyzny poświęcać również życie (idąc za Chrustusem i naśladując go, poświęcił swoje życie dla ludzi).
Jako święci bracią swoję i ojczyznę i Rzeczpospolitą miłowali: należy brać przykład ze świętych.
Mojżesz zbawienim swoim lud chciał od zguby zastąpić: skrót historii Mojżesza, jego chęci uratowania ludzi pomimo ich grzechów.
Aod dla braciej w co się wdał: Aod wyzwala swój lud z tyranii.
Samson: samotna walka Samsona i jego śmierć.
Dawid: chęć przyjęcia na siebie winy ludu, chęć chronienia go.
Joab: walka o lud i o miasto boże (nie dla korzyści i sławy, ale dla ludu)
Neemiasz: przekłada szczęście ojczyzny nad swoje własne, prywatne (prośba o jej naprawę, skierowana do króla Artaksesa)
Łakomstwo dobre rady o ojczyźnie rozprasza: „Ale łakomstwo i ciasne a tylo do swoich własnych pożytków przywiązane serce wszystkie dobre rady rozprasza”
Zorubabel: był mędrcem, szanowanym przez króla Daryjusza, nie prosił go o bogactwa (które chętnie byłyby mu darowane), ale o budowę kościoła.
Błogosławiony Zorobabel w swojej prośbie: pochwała prośby Zorobabela, który przełożył służbę dla ojczyzny i jej dobro ponad swoje własne. Wezwanie do naśladowania Zorobabela.
Matatyjasz, co czynił o swoją ojczyznę: walka z królem Antyjochem za ojczyznę.
Sześciom synom umrzeć o ojczyznę na testamencie rozkazał: Matyjasz miał sześciu synów, którym polecił, aby walczyli i umierali za swoją ojczyznę. Dzieci posłuchały go, przyniosły Rzeczpospolitej wybawienie od tyranii. Również kobiety wykazywały odwagę.
Jeftego córka rada dla ojczyzny umierała: Jefte waraca do domy z wojny, jego córka uradowana wychodzi z domu, aby go powitać. Ojciec jest zmartwiony i informuje ją, że obiecał Bogu ofiarę z tego, co pierwsze wyjdzie z domu. Córka odważnie nakazuje ojcu spełnić daną obietnicę, ponieważ szczęście ludu jest dla niej ważniejsze niż szczęście własne. Autor ubolewa, że w jego czasach widać w ludziach więcej strachu niż odwagi związanej z miłością do ojczyzny,
Judyt co dla ludu swego uczyniła: Judyt wybawia swój lud, zostając przy tym w zdrowiu czystości i otrzymując wieczną chwałę.
Hester: wybawia swój lub, „aby od onego Amana zgubiony nie był.”
Za ojczyznę umierali poganie: poganie również nawoływali do walki i umierania za ojczyznę. Historia Regulusa, który z własnej woli oddał się w ręce nieprzyjaciół, którzy początkowo chcieli zamienić go na swoich więźniów.
Wielka miłość ojczyzny: zdumienie nad miłością do pospolitego dobra, szczególnie wśród pogan, którzy nie wiedzieli, co ich czeka po śmierci.
Pogańska nauka po miłości Rzeczpospolitej: dwie nauki dla rządzących królestwem: obrona wszystkich mieszkańców, niezapominanie o nikim oraz obrona „pożytków sąsiad swoich.”
Nie miłujemy Rzeczypospolitej: ludzie nie dbają o swoją ojczyznę, jedyne o własny majątek i dobra.
Stan stanu nie ma uciskać: próby poniżenia stanu duchownego i wywyższenia stanów szlacheckich. Jest to złe, „złe ręce, gdy jedna chora”.
Ręka na obronę ciała rada ginie: wierzący dostali rozkaz od Boga (miłowanie tak, jak on miłował, czyli również umieranie za innych). Wspomnienie pogan umierających za kraj bez tych rozkazów. Wezwanie do tego, by nie zamykać miłości w swoich domach, nie kurczyć jej, otworzyć się na innych.
Joannes 2 Lusitaniae: król, który kazał namalować na swojej chorągwi ptaka, który ożywa swoją krwią ptaszęta zarażone wężowym jadem - symbol chęci umierania za swój lud.
Zdrajcy Rzeczypospolitej: opis zdrajców (tych, którzy chcą się bogacić przez szkodę innych. Wezwanie do tego, aby zdrajcy przestali postępować tak, jak postępują. Prośba do Boga o to, aby takich ludzi było jak najmniej.
Służyć drudzy Rzeczypospolitej, to jest sobie, nie chcą, aż im zapłacą: ludzie, którzy decydują się na służbę dla ojczyzny tylko przy obietnicy zapłaty. Są to ludzie głupi, którzy nie dostrzegają swojego upokorzenia i złej sławy przez tego typu działanie.
Najemny przyjaciel i kupiony niepewny: jeśli ktoś chcę zapłaty za służbę, to prawdopodobnie będzie też chętny do zdrady za pieniądze. Dla ludzie szlachetnych sama obrona jest wystarczającą zapłatą. Jeśli taka będzie wola boska, to obrońca otrzyma nagrodę jeszcze na ziemi, jeśli nie - i tak czeka go zbawienie po śmierci. Wezwanie do bezinteresowności.
4