EZRA POUND 1885-1972
IMAGIZM kierunek poetycki w lit. ang. i amer. rozw. się w 2 dek. XX w. którego twórcy i przedst. w proteście przeciwko uczuciowości sentyment i estet. romant wytworzyli poetykę skondensowanego obrazowania, skrótu semantycznego, naturalności języka, rygoru konstrukcyjnego oraz intuicyjnego przetwarzania rzeczywistości. Współtw. podstaw estet kier. był poeta i filozof T.E. Hulme/ w 1908 Hulme skupił wokół siebie grono przedstawicieli lond. środ. artystycznego→Poets` Club zajmowali się sprawami lit. Później Klub Secesji wraz z Flintem. Postul. wprowadz. rygoru słowa i obrazu. Dołączył wkrótce do nich Pound, już autor 3 tomików wierszy. W Ripostach 1912 po raz pierwszy użył słowa „les imagistes” F. i P. akcentowali znaczenie wiersza wolnego i precyzję wypowiedzi poetyckiej. P. przestrzegał przed nadużywaniem słów, zamazujących obraz oraz wrażeń abstrakcyjnych. Ważny rytm i rym oraz kształtować je wg najlepszych wzorów tak żeby „struktura rytmiczna” nie rujnowała „kształtu słów”.
w 1914 w Anglii i Usa ukazała się antologia oprac. przrez P.: Imażyści, która zamykała pierwszy etap historii kierunku. Tam: poza P. i Aldingtonem i Flintem były utwory amer. poetki Amy Lowell a także inni poezi W. C. Williams. Od 1915 przywództwo objęłą A. Lowell zastępując Pounda zajętego sw. sprawami.
Imagizm kładł nacisk na ten rodzaj poezji, który Pound określał mianem Fanopei. Pozostałe 2 rodzaje wyróżnione przez niego to Melopea i Logopea. W Fanopei dominuje pierwiastek plastyczny, w melopei muzyczny a w logopei intelektualny. Fanopea wywołuje obraz w wyobraźni czytelnika, wiersz nastawiony jest na ewokowanie obrazu. W fanopei mamy do czynienia z najbardziej zdecydowanym dążeniem do precyzji słowa.
Nazwisko Pounda najmocniej związane jest z radykalną odnowa poezji amerykańskiej na pocz. XX w. Urodził się w Hailey w stanie Idaho. W 1901 został studentem Uniwer. w Pensylwanii. Jeszcze przed tym postanowił zostać poetą. Poznał Williama Williamsa który podzielał jego pasje, zaprzyjaźnił się też z córką profesora Hildą Doolitle, późniejszą H.D. Estetyczne ideały i lit. zamiłowania od początku związane były z przeszłością, a szczeg. z klasyczną i średniow. kulturą łacińską. Koncentrował się na poezji łac i poe. trubadurów, choć studiował też lit. niemiecką. W 1906 roku otrzymuje magistra nauk humanistycznych W 1908 odbył długą podróż po Europie czego konsekw. była przeprowadzka do Londynu. W czerwcu ukazuje się debiutancki jego tom „A Lume Spento” który nie wyróżniał się nowatorstwem. Elegijny nastrój, wyraźnie „poetycki”, archaizowany język łączyły go z poetyka ostatniej dekady poprzedniego wieku. W Londynie→okres formułowania i realizowania programu modernizacji poezji. Zaraz po przyjeździe wszedł w krąg poetów T.E Hulme`a ale nie od razu docenił nowatorskie idee krążące w tym środowisku. Wrócił do nich po 3 latach mając za sobą tomy : „Personae”(1909), „Exultations(1909). Potem „The Spirit of Romance”- książka powstała z cyklu wykładów i skrystalizowała koncepcje Pounda odnośnie roli i miejsca poety w kulturze oraz funkcji poezji. prawdopodobnie w 1912 Pound H. Doolitle i Richard Aldington wspólnie akceptują kilka zasad twórczości poetyckiej dając początek „szkole imagistów”. W 1914 Pound wydaje antologię „Les imagistes”. Tom „lustra” z 1916 roku podsumował ostatnie 4 lata pracy pounda nad modernizacją własnej poezji i skonsolidował jego pozycję jako czołowego „nowego poety”. Od 1915 przywództwo objęła A. Lowell zastępując Pounda zajętego sw. sprawami. Lata 1921-1924 spędził w Paryżu, potem wyjechał do Rapallo we Włoszech gdzie przebywał do końca II WŚ. Tam uległ fascynacji faszyzmem i osobą Mussoliniego a w jego publicystyce zaczęły się pojawiać akcenty antysemickie. Do współpracy z włoską dyktaturą doprowadził Pounda przekonanie, że faszyści dokonają reformy monetarnej i zlikwidują władzę wielkiej finansjery. Wierzył nawet, że faszyści są jedyną siłą zdolną zapobiec wybuchowi wojny. Swoje koncepcje upowszechniał w wystąpieniach radiowych. Po wkroczeniu w Wł. aliantów został aresztowany, trzymany w klatce drucianej a gdy zdrowie się załamało w baraku szpitalnym. Oskarżony o zdradę został przewieziony do Stanów i następne 13 lat spędził w szpitalu psych. W 1958 został zwolniony na skutek działań artystów. Resztę życia spędził we Włoszech. Zmarł w Wenecji w 1972 roku.
Naczelną zasadą konstrukcyjną poezji pounda jest obraz. Przez obraz- wir stale przepływają idee- wortycyzm.
Po 1920 roku jego poetycka twórczość skoncentrowana była na Pieśniach. Tworzył je ok 55 lat publikując je grupami. Wszystkie ukazały się w 1970 ale poemat został niedokończony. Miała to być poetycka syntezę cywilizacji. Chciał stworzyć epopeję wyrażającą głos plemienia. Pisane są stylem aluzyjnym, są najeżone cytatami i zwrotami w wielu językach, zarzuca się im chaos i ciemność. Są wyzwaniem dla czytelnika. Bohaterami pozytywnymi są m. in. Mussolimi, Napoleon Bonaparte i Konfucjusz. Od początku pracy Pound wyrażał nadzieję że spójność dzieła wyłoni się w miarę jego powstawania. W Pieśni I Odys opuszcza wyspę Kirke i rusza na morze kontynuując podróż do Itaki. Wydaje się że przez lata pisania Pound nie mógł się zdecydować co jest jego Itaką do jakiego celu wędrówka przez poemat doprowadzi. Potem zajął się problematyką ekonomiczną, potem etyką rządzenia, ideałem władcy i dobrego rządu. Drugim modelem The Cantos była Boska Komedia i wędrówka Dantego przez piekło i czyściec do raju. Wziąwszy pod uwagę jednak tragedię II wojny oraz osobistą tragedię Pounda więzionego jako zbrodniarza wojennego jaki raj mógł się wyłaniać? Podstawą jedynej wyraźnej struktury organizacyjnej jest chronologia nie tyle życia Pounda ile zainteresowań i lektur autora. Pound buduje siatkę analogii, ech i rezonansów łączących poszczególne epizody, postacie, pieśni i ich całe grupy. Czytając Pieśni ogląda się obrazy i motywy porównawczo, z różnych perspektyw, w wielu kontekstach kulturowych, historycznych i literackich.
Za najbardziej udane uznaje się „Pieśni pizańskie” -zachowują spójność punktu widzenia i spójność emocjonalną wynikającą z identyfikacji czytelnika z mówiącym podmiotem, z jego przejmującym wysiłkiem aby wbrew klęsce ocalić jakąś wartość z katastrofy wojny u katastrofy własnego życia. Wiersze: Z tomu „Personae” - „I tak w Niniwie”- Rozpoczyna się od wykrzyknienia słowa zaiste jakby podmiot chciał przykuć uwagę czytelnika. Podmiot lir. mówi, że jest poetą, któremu po śmierci dziewice rozsypią płatki róż, a mężowie mirt. Kilkakrotnie pojawia się fraza: „jestem poetą...” W drugiej strofie to ludzie rozsypią na jego grobie płatki róż. Zakończenie utworu: „To nie dlatego, by pieśń moja dźwięczała górniej Lub słodziej od innych, lecz dlatego że jestem/ Tutaj Poeta, który pije życie / Jak ludzie pomniejsi piją wino!.”
Z tomu „Lustra”: „Polecenie” Rozkaz skierowany do pieśni, które mają dotrzeć do samotnych, niezaspokojonych, niewolników konwencji. przemawiać przeciw uciemiężeniom, tyranii. Iść do mieszczanki umierającej z nudów, do kobiet na przedmieściach. Mają być przyjazne i szczere w słowach, szukać gorliwie nowego zła i nowego dobra.
SIERGIEJ JESIENIN (1895-1925),IMAŻYNIZM
mażynizm, kierunek w poezji rosyjskiej ukształtowany po rew. październikowej 1917, którego manifest autorstwa poetów: S.A. Jesienina, A.B. Marienhofa i W.G. Szerszeniewicza został ogłoszony w 1919.
Imażynizm, uznawał obraz i rytmikę obrazów za najważniejszy składnik przekazu poetyckiego. Drugiem wspornikeim ich poetyki byłą inwencja w tworzeniu nowych metafor i odkruycoe środkół do ich płenej prezentacji. W przeciewieństwie do imażystow and. wyznajacych zasadę wiersza zbud. na 1 obrazie, Szeszeniewicz proponowal „katalog obrazów” w nieprzerwanym ciągu, poezję bez czasowników i zniszczenie gramatyki. Imażyniści ukazywali samotnego bohatera, zagubionego w dużym mieście, niechętnego współczesnej cywilizacji, tęskniącego do dawnych form patriarchalnego życia.
Jesienin Wywodził się z patriarchalnej i konserwatywnej rodziny chłopskiej. 1916 opublikował zbiór wierszy Radunica, oparty na motywach pieśni ludowych i religijnych. W 1917 wydał wraz z Marienhofem i Sz. manifest imażynizmu. Współzałożyciel ugrupowania lit. imażynistów, wśród których reprezentował tzw. nurt wiejski; we wczesnej twórczości przed i porewol. łączył motywy religijne z kultem przyrody i wsi ojczystej; entuzjasta rewolucji pojmowanej jako zwycięstwo żywiołu chłopskiego i patriarchalnej utopii (m.in. poematy Inonia 1918, Przemienienie 1918); w późniejszych utworach nuty żalu za dawną Rosją, motywy anarchicznego buntu i pesymizmu (Sorokoust 1920, Spowiedź chuligana 1920, Pugaczow 1921, wyd. pol. 1923); pol. wybory: Poezje (1960, 1975), Moja gwiazdo płoń (1991); zmarł śmiercią samobójczą.
BORYS PASTERNAK 1890-1960
Jego ojciec był znanym żydowskim malarzem Leonid Pasternak i profesorem w szkole malarstwa w Moskwie. Jego matka była znaną pianistką koncertową. Dom rodzinny charakteryzował się kosmopolityzmem. Wyrósł w atmosferze przesyconej sprawami sztuki. Muzyka była również istotnym czynnikiem kształtowania jego późniejszej twórczości. Pasternak w młodości łudził się, że zostanie kompozytorem ale porzucił tę nadzieję gdy stwierdził że jego możliwości techn. pozostają daleko w tyle za twórczą wyobr. kompozytora.
Trudno włączyć Pasternaka do jakichś z lit. kierunków, obdarzyć go etykietą. Jego poezja wchłonęła smak i barwę swojego czasu, ponadto wywiodła się ze zderzenia przeciwstawnych prądów jakimi były symbolizm i futuryzm, stojąc na rozdrożu linii romantycznej i formistycznej- pozostała odrębna, inna w swej istocie. Uprawiał intelektualną poezję refleksyjną, opartą na własnym systemie filozoficzno-estetycznym, tematycznie związaną z przyrodą i miłością.
Jest poetą intelektualistą, a jednocześnie poetą bezpośrednich doznań. Jego intelekt. wypowiada się zawsze przez obrazy zmysłowe. Przyrody nie widzi nigdy w stanie zastygłym, nie kontempluje jej lecz przeżywa poprzez nią samego siebie. Zdynamizowanie przyrody nie jest u niego sposobem ilustrowania uczuć, ponieważ całe jego życie uwikłane było w przyrodę. Nie jest to jednak panteizm, można tu raczej mówić ogólnie o witalizmie. Elementy przyrody wdzierają się w życie codzienne. Sama poezja to u niego możliwość wyrażenia tajemnicy bytu, odkrycia jednej koordynującej prawdy, która zawiera się w żywiołach i w uczuciach ludzkich.
Poetyka P. kształtowała się w starciu dwóch przeciwstawnych tendencji: tradycyjnej, symbolistycznej dążności do stworzenia nastroju, do ukazania podwójnego dna słów oraz do organicznej spoistości wiersza, która zbliżała go do futurystów. P. potrafił niesłychanie precyzyjnie prowadzić melodię języka w swoich wierszach ale też potrafił zaskakiwać barbarzyńskim spiętrzeniem dźwięków, łamaniem składni, celową komplikacją obrazów. Słowotwórstwo tego pety to niespodziewane skojarzenia słów, stwarzających podłoże dźwiękowe dla nowych, niesłychanie świeżych zestawień pojęciowo-uczuciowych. W jego poezji wyraźnie dostrzegalne jest ujmowanie potoczności życia codziennego. Wywodzi się ona z dążenia do ukazania zmysłowej dotykalności świata. Cechuje go dokładność materialnego opisu, widzenie całości poprzez szczegół jest jego sposobem wejścia w świat rzeczy. Rzeczy i żywioły są u niego elementami wiedzy o moralności świata. W tych samych kategoriach traktuje kobietę, a nawet rewolucję- są to żywioły. Konkretność odczuć miłosnych, ich zdynamizowanie i hiperbolizacja przejawiają się zresztą nie tylko w erotykach- towarzyszy Pasternakowi od początku twórczości. W ostatnich latach ścisza ton, wyzbywa się bogactwa metaforyki, zbyt ostrych gier słownych. Magia słów nigdy zresztą nie przesłania Pasternakowi konkretności widzenia, i to sprawia, że w jego poezji silne jest odczucie czasu i kolorytu historycznego.
W latach powojennych Pasternak napisał swoją najsłynniejszą powieść, Doktor Żywago (ukończoną w 1954 roku), opowiadającą o przed- i porewolucyjnych losach inteligencji rosyjskiej. W cztery lata później, w 1958 roku, otrzymał za nią literacką Nagrodę Nobla, władze komunistyczne jednak uznały utwór za antyradziecki i zmusiły autora do odmowy jej przyjęcia. TREŚĆ: Głównym bohaterem powieści jest doktor Jurij Żywago. Sympatyzował on w młodości z bolszewikami. Chciał poprawy sytuacji ludu, ale widząc głupotę i bestialstwo komunistów - odstępuje od nich. Nie wiąże się także z "białymi" - ma jeszcze w pamięci ich dokonania za caratu. Jest więc neutralny. Problematyka powieści to rewolucja październikowa w Rosji, a raczej dzieje czworga bohaterów (Rosjan) znajdujących się w kraju w czasie rewolucji.
POEZJE:
tom „Ponad barierami” (1912-1916) Wiersz „Wiosna” Opis natury i w cz. apostrofa do poezji, podmiot liryczny chce ją nocą wyciskać na białe kartki papieru.
Tom „Życie - moja siostra” (Lato 1917) Wiersze: „Duszna noc”: Opis lekkiego deszczu , nie burzy. I świata, który tonie w bezsennej osieroconej przestrzeni. Krople spadają w sadzie , nawet łodygi trwa się pod nimi nie uginają. Wiersz: „Jeszcze duszniejszy poranek”: Rano deszcz kapał. Podmiot liryczny błaga chmury o burzę, która będzie jak lód który ochłodzi żar policzków. Lecz deszcz mżył i trwał w miejscu.
Zbiór: „Tematy i wariacje” 1916-1922. Zbiór „Powtórne narodziny” (1930-1932) Wiersz: „Kochać- niekiedy to Golgota...” : Poznanie istoty urody jest pojęciem tajemnicy życia. Nie tak łatwo jest się wyzwolić z miłości.
Wiersze z lat wojny (1941-1944) : „Pamięci Maryny Cwietajewej”: Wyraża żal i takie tam po jej śmierci. Ostatnia strofa: „Twarzą ku Bogu obrócona / Ty się ku niemu czołgasz dalej, / Jak w dni, gdy Inne zbiory: „Przestwór ziemski” (1936-1945) , „W przerwie” (1945-1957)