_________________________________________________________________ Autorka: Krystyna Drewniak
"Psychologia i Rzeczywistość" nr4/2003
_________________________________________________________________
Psycholog pracujący z dziećmi i młodzieżą spotyka się bardzo często ze zjawiskiem agresji. Jest to coraz większy problem we współczesnych czasach, stanowiąc problem społeczny. Jednostka w okresie dojrzewania jest niezrównoważona, nieobliczalna, zmienna. Cechuje ją nasilenie emocji, gniewu skierowanego przeciwko otoczeniu, brak przewidywania konsekwencji swego zachowania, stąd wiele przypadków łamania przepisów lub występowania przeciwko normom zachowania.
Możemy wyróżnić najważniejsze przyczyny agresywnych zachowań:
- Stosunki w rodzinie.
W domach, w których panuje przemoc na porządku dziennym, zachowania takie są zupełnie naturalne.
- Dezorientacja.
Dzieci, którym rodzice pozostawiają zbyt dużo „luzu”, lub przeciwnie - nadmiernie nimi kierując, są zagubione i nie uczą się odpowiedzialności za swoje czyny.
- Wygórowane wymagania.
Dzieci, od których zbyt wiele się wymaga, czują że nie sprostają wymaganiom i przestają wierzyć we własne siły.
- Opuszczenie.
Dzieci dla których rodzicom brak czasu, próbując wynagrodzić to cennymi upominkami lub dużymi kwotami pieniędzy, odczuwają brak poczucia bezpieczeństwa.
- Poczucie krzywdy społecznej.
Dzieci z biednych rodzin, z marnymi zarobkami i w zwykłych ubraniach czują się gorsze, odsunięte na margines grupy.
- Zazdrość.
Dzieci nieprzygotowane na pojawienie się rodzeństwa mogą poczuć się opuszczone i niekochane.
- Procesy chorobowe.
Zachodzące w układzie nerwowym np. epilepsja i nadpobudliwość psychoruchowa.
Wszystkie zachowania agresywne bez względu na przyczynę ich powstawania są przenoszone przez dzieci i młodzież na teren szkoły i często występują w złożonych formach.
Z rozmów z dziećmi wynika iż występuje znaczny poziom agresji fizycznej ze strony kolegów pod postacią bójek, popychania, kopania, bicia po twarzy, plucia, niszczenia mienia, wyłudzania pieniędzy itp.
Oprócz agresji fizycznej dzieci sygnalizują również agresję słowną pod postacią: wulgarnych słów, wyśmiewania, przezywania, zastraszania i poniżania.
Dzieci sporadycznie mówią również o agresji słownej ze strony nauczycieli.
Wg M. Tyszkowej złość i wrogość przeżywane w wyniku frustracji wywołuje reakcje agresji - agresja motoryczna lub werbalna.
Kontakty z rodzinami „dzieci problemowych” wskazują na znaczne obniżenie roli wychowawczej rodziny. Rodziny nie zapewniają dzieciom właściwej uwagi, wsparcia i miłości. Stąd też częste zachowania agresywne dzieci mają na celu zdobywanie negatywnego zainteresowania wśród innych.
Zachowanie człowieka podlega jednak przynajmniej w pewnym stopniu uczeniu, można więc je zmieniać poprzez odwrotny proces oduczania oraz ukierunkowania poprzez wgląd w siebie i uczenie nowych zachowań. Jest to w znacznym stopniu możliwe u dzieci, ponieważ zachowania niepożądane są słabiej utrwalane i nie stały się jeszcze cecha osobowości. Pozwala to na planowanie i prowadzenie pracy wychowawczej.
Dzieci mają potrzebę podzielenia się swoimi odczuciami i przemyśleniami. Szukają wsparcia i pomocy zarówno na terenie domu jak i szkoły bo nie zawsze potrafią poradzić sobie w trudnych dla nich sytuacjach życiowych.
Rozmawiając z dziećmi możemy otrzymać szereg gotowych pomysłów, jak przeciwdziałać w szkole zachowaniom agresywnym. Młodzi ludzie proponują zatrudnienie strażników, kamery wideo, stosowanie surowych kar za zachowania agresywne oraz większą opiekę nauczycieli na przerwach.
Ważne dla dzieci było by także zorganizowanie większej ilości zajęć fizycznych, pozwalających na wyładowanie nadmiaru energii, złości np.: karate oraz wprowadzenie zajęć edukacyjnych wyjaśniających problematykę agresji oraz pokazanie sposobów radzenia sobie ze stresem.
Zajęcia psycho-edukacyjne dla dzieci i młodzieży są głównie realizowane przez pracowników Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej.
Bibliografia:
· Adam Frączek „Agresja wśród dzieci i młodzieży”, Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP Kielce, 1996r.
· Joanna Grochulska „Reedukacja dzieci agresywnych”, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1982r.
· Zbigniew Skorny „Psychologiczna analiza agresywnego zachowania”, PWN, 1968