Alicja Stańco
Nr albumu: 230 005
I rok filozofii spec. ogólnofilozoficzna
Wydział Humanistyczny UMK
Nicolai Hartmann
MYŚL FILOZOFICZNA I JEJ HISTORIA
Na początku wieku historia myśli filozoficznej wydawała się uporządkowana i spójna. Sklasyfikowana w epokach wydawała się przepracowana. Porządek jednak zaburzył historyzm - punkty widzenia (interpretacje) okazały się czasowo uwarunkowane.
Doprowadziło to do niemożności przyswojenia wiedzy z zakresu historii myśli filozoficznej, gdyż oprócz wielu systemów i doktryn, jawi się jeszcze więcej ich interpretacji - relatywizm doprowadza do nieograniczonej różnorodności.
To, co nazywamy poznaniem jest mieszaniną poznania i błędu, przy czym nie posiadamy jednoznacznego kryterium prawdy. Badamy żmudnie analizując przedmiot.
Filozofia zmierza do ujęć holistycznych, spraw ostatecznych i najbardziej podstawowych; a to trudno jest zbadać w ograniczonym poznaniu.
Filozofowie najpierw tworzą system- ogólny pogląd, a dopiero później poszczególne problemy rozstrzygają zgodnie z systemem. Jednakże nawet po stworzeniu ogólnego systemu, który jest w strefie myślowej, filozof uruchamia w sobie badacza i dąży do dowiedzenia wszystkiego.
Istnieją dwa typy myślenia: systemowe i problemowe. Pierwsze charakteryzuje stworzenie ogólnego systemu. Natomiast myślenie problemowe charakteryzuje się skupieniem na poszczególnych problemach, od nich wychodzi bez dążności do jakiejś wcześniej założonej wizji świata.
Systemy filozoficzne są zmienne, natomiast wyniki badań problemowych dają trwałe, prawdziwe rozwiązanie. Jednakże problemy filozoficzne są bardzo skomplikowane i niezgłębione, więc nie łatwo dochodzi do ich rozwiązania - a próby rozwiązania łączą umysły wielu filozofów z różnych epok. Problemy te zaś nie są stawiane przez człowieka, lecz istnieją łącznie ze światem - nie da się ich usunąć, będą cały czas istnieć (np. problem duszy, sprawiedliwości, dobra).
Przy badaniu rozwiązań problemów trudność sprawia zmienność pojęć i terminologii.
Od dawna historię filozofii tworzono trzymając się tego, co łatwo zauważalne, popularne, a nie szukając w ciszy skromnych rozstrzygnięć problemów i na ich podstawie budowy obrazu świata. Kolejno nie systematyzuje się jej wg postępów poznania, ale podziału na dyscypliny lub chronologicznie wg powiązań między filozofami (dziedziczność poglądów). Wilhelm Dilthey i jego szkoła (kierunek humanistyczny) również nie zmieniła podejścia, gdyż porządkowała wg historycznych związków między filozofami, klasyfikując ich w ruchy i prądy umysłowe
Trojaki przesąd związany z myśleniem historycznym:
Nie dopuszczanie hierarchiczności w wartości poznawczej.
Wybór filozofii wg tego, jakim się jest człowiekiem - filozofia charakteryzuje cechy osobiste człowieka, a to znów jest po części uwarunkowane epoką, w której się żyje.
Założenie, że wszystko, co jest istotne w systemach filozoficznych, pochodzi z pozafilozoficznych źródeł, z okoliczności dążeń życiowych w danym okresie czasowym, czy przesądów lub przesłanek - unika się jednak brania pod uwagę niepokoju, które wywołują odwieczne problemy i pytania; czy po prostu pragnienie poznania.
Klasyczna historia filozofii nie może zaspokoić potrzeb samej filozofii, ani tej dziedziny akademickiej, gdyż historia filozofii zawarta w tym piśmiennictwie historycznym nie pokrywa się z prawdziwą historią filozofii.
W badaniach historycznych, które zajmowałyby się rozeznaniami i osiągnięciami filozofii, nie chodziło by o zrozumienie poglądów filozofów, a „ponowne rozpoznanie” tego, co poznali.
Filozofia musi stale odsłaniać poznanie spod systemów filozoficznych. Jej historia właśnie na poznaniu się powinna opierać, gdyż nie ma ona możliwości na bieżąco gromadzić poznania, wynikającego z borykania się z problemami.
Filozof poznając ma prawo wnikania w nieznane; powinien wręcz uwalniać się z historycznych kontekstów i ograniczeń.
W historii filozofii nie trzeba porzucać historyczności, lecz przesunąć punkt ciężkości - z historycznych uwarunkowań i historycznej względności na to, co w historii się zachowuje i pozostaje poza jej obrębem.
Każdy filozof zaczynając się zajmować jakimś problemem podejmuje go w jakiejś określonej fazie i dopiero dalej nad nim pracuje; zawsze zaczyna od wkroczenia w aktualną fazę badań nad problemem.
Często, gdy powstania jakaś metoda badań (psychologizm, materializm) może sprawdzać się jakiejś dziedzinie. Problem pojawia się wówczas, gdy ktoś uzna, że skoro jest dobra w jednej dziedzinie to można ją uogólnić i stosować w innych.
Prawda często jest przysłaniana przez dodatki, co utrudnia jej odnalezienie. Nie oznacza to jednak, że prawda nie jest odkrywana- jest i gdyby dało się oddzielić tylko ją, to można by łatwo spostrzec stały postęp w odkrywaniu prawdy.
Przebieg rozważania ogólnego:
Jest jeden, niezmienny świat, który dostarcza nam wielkich zagadek
Wszystkie nasze prawdziwe myśli o świecie, muszą być tak samo niezmienne, skoro świat jest niezmienny; w dłuższym ciągu musi się też dać spostrzec związek między owymi prawdami.
Jeżeli występuje jakaś sprzeczność między dwoma myślami, to gdzieś musi być błąd.
Wielokrotnie z przeciwnych systemów wnioski były podobne, bądź wzajemnie uzupełniające się. Jednakże pamiętać należy, że systemy nie uzupełniają się same, a sprzeczności są i nie zawsze się znoszą.
By rozpoznać w historii coś, co już zostało `poznane' należy zarzucić wszelakie `izmy' i światopoglądy epok, doktryny; usunąć to, co zewnętrzne i tylko spekulatywne. Szukać nie raz należy właśnie myśli niepozornej, a by ją docenić należy mieć mocno rozwinięty zmysł filozoficzny i odpowiednie przygotowanie systematyczne.
Kryterium prawdy:
Wytrzymuje każdą krytykę
Zgodność elementów myślowych, ujawniających się w różnych powiązaniach (nie tylko tożsamość treści, ale także o wzajemne dopasowanie bez żadnego przymusu, naturalne uzupełnianie się)
Borykanie się ze sprzecznościami w systemach
U każdego myśliciela systematycznego punktem centralnym jest myśliciel problemowy. W pewnych granicach z góry wiadomo, że jest rzeczą nieprawdopodobną, by tzw. `główne nauki' systemu zawierały coś filozoficznie istotnego- tj. rozeznanie. System narzuca pewne koleiny świata, w którym problemy są tylko pozorne, bo także ograniczone systemem.