Przez zabawę do Unii Europejskiej.
Wszystko, co naprawdę powinienem wiedzieć, nauczyłem się w przedszkolu -
o tym jak żyć, co robić, jak postępować, współżyć z innymi, patrzeć, odczuwać, myśleć, marzyć i wyobrażać sobie lepszy świat.
R. Fulghum
Wejście Polski do Unii Europejskiej jest szansą, pod warunkiem pracy nad dzieckiem. Bo wszystko, co najważniejsze, dzieje się pierwszych sześciu latach życia człowieka. Unia jest szansą dla ludzi aktywnych. W edukacji jest ukryty skarb pozwalający tę aktywność wyzwolić. A edukacja przedszkolna to etap, który właśnie uczy współdziałania i współpracy w najprostszej formie działalności istoty ludzkiej - w zabawie. Zabawa pomaga dziecku uczyć się reagować na własne otoczenie, na zmianę rodzaju i treści wypowiedzi, na zachowanie się adekwatnie do poleceń i oczekiwań ze strony partnera w zabawie. Uczy współdziałania i szybkiej reakcji na zmiany planów, miejsce i sposobów działania dla powodzenia zabawy, inaczej dziecko może zostać pozbawione udziału w zabawie, a tego przecież nikt nie lubi. Dziecko, bawiąc się, uczy się składania ofert, propozycji udziału w zabawie, podejmowania decyzji o miejscu zabawy, przez co staje się przedsiębiorcze, ale równocześnie uczy się tolerancji i sposobów rozwiązywania konfliktów, które w trakcie zabawy się pojawiają. Pod opieką dobrze przygotowanej dorosłej, odpowiedzialnej osoby, we współdziałaniu z innymi dziećmi mały człowiek w wieku przedszkolnym ma szansę na harmonijny rozwój osobowości, ukształtowanie postawy wobec płci przeciwnej, a nawet na poznanie sposobów radzenia sobie z manipulacjami społecznymi. Zabawa jest najważniejszą dla dziecka płaszczyzną doświadczenia społecznego, uczy bowiem konieczności zachowania praw i reguł równocześnie uzmysławiając potrzebę pewnych wyrzeczeń. Uczy również uprzejmości, poszanowania reguł, ale i stanowczości w wyrażaniu własnego zdania. W niej przejawia się i tworzy charakter człowieka. Zabawa ma jeszcze jeden istotny sens interpersonalny, łączy ludzi w różnym wieku, różnej płci i narodowości, różnych warstw społecznych, nie podlega uprzedzeniom. Nawet brak znajomości języka nie przeszkadza dzieciom w zabawie. Wystarczy kilka minut, by dzieci z różnych stron, różnych narodowości w swoistym kodzie pozajęzykowym rozpoczęły zabawę. Zabawa stanowi naturalną i bezinteresowną aktywność dziecka, w której znajduje ono radość. W zabawie dziecko nie dąży do osiągnięcia jakiegoś specjalnego celu, ale jest ona celem samym w sobie. Źródłem radości w zabawach aktywnych jest to, co dziecko samo robi, a więc biega dla samej przyjemności biegania bądź tworzy coś z plasteliny lub farb.
Z pewnością zabawa nie jest stratą czasu. Dostarcza ona dziecku wartościowych i kształcących doświadczeń. Ma też ogromne znaczenie dla jego wszechstronnego rozwoju. Sprzyja rozwojowi fizycznemu, zwłaszcza mięśni. Stanowi zachętę do komunikowania się z innymi. Pozwala na rozładowanie tłumionych napięć emocjonalnych, jak również jest znakomitym ujściem dla potrzeb i pragnień dziecka.
Zabawa stymuluje twórczość dziecka, rozwija jego indywidualne zdolności. Dzięki niej może ono poznać swoje możliwości. Dziecko w czasie zabawy uczy się zachowań przynależnych kulturze społeczeństwa, w którym żyje.
Zabawa przyczynia się ponadto do kształtowania norm moralnych, jak również rozwoju pożądanych cech osobowości, takich jak współdziałanie, prawdomówność, koleżeńskość.
Szczególny rodzaj aktywności dziecka w wieku przedszkolnym stanowią gry indywidualne, które polegają na wypróbowaniu własnych umiejętności. Obowiązujęce reguły są nieliczne i często modyfikowane.
Dla dzieci pomiędzy trzecim a szóstym rokiem życia najważniejsze to
nauczyć się:
koncentracji
uwagi
wsłuchiwania się
obserwacji otoczenia i uczenia się od niego
współpracy z innymi
rozwijania zaufania
samodzielności
przejmowania inicjatywy
wytrwałości
obycia ze stresem i odprężenia
zdobywania poczucia własnej godności
rozwijania pozytywnego obrazu własnego ciała
sprawnego poruszania się.
Wszystkie te cele rozwoju dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym są przy wykorzystaniu zaproponowanych gier łatwiejsze do osiągnięcia.
Szczególnie ważne jest, aby dzieci nauczyły się skupiać uwagę, pilnie słuchać i obserwować. Tylko wtedy będą one zdolne w wieku szkolnym do przetwarzania informacji i rozpoznawania wzorców. Równie ważne jest, abyśmy pobudzili ciekawość dzieci, która skłoni je do eksperymentowania i docierania do sedna sprawy. W związku z tym również małe dzieci muszą posiąść owe sprawności, pomagające im osiągnąć ważne cele. Należą do nich umiejętności podejmowania decyzji, silna wola, ponadto zaś zdolność rozpoznawania alternatyw i rozwiązywania problemów.
Dzieci, które dysponują tymi sprawnościami, będą osiągać w szkole sukcesy i uważać za naturalne stawianie im coraz to nowych zadań.
Starannie wybierane i dobrze zaplanowane gry mogą stać się ważnym medium, które pomoże dzieciom rozwinąć poczucie sukcesu i rosnącej kompetencji, a co za tym idzie możliwości oddziaływania na środowisko. Dlatego też zabawy te są tak skonstruowane, aby każde dziecko brało w nich udział na miarę swoich możliwości. Żadne dziecko nie jest eliminowane lub określane mianem przegranego.
Celem zabawy nie jest prelekcja, lecz wzrost kompetencji.
Zabawy tworzą sprzyjającą atmosferę, pozwalającą na rozwijanie się zaufania, samodzielności, inicjatywy, poczucia przynależności do grupy, chęci niesienia pomocy.
Gry i zabawy ruchowe dla dzieci nie tworzą zamkniętego programu. Są to raczej starannie skonstruowane metody aktywizujące, które mogą być w każdej grupie. Mają one na celu wspomaganie całościowego rozwoju dziecka.
Opracowała Elżbieta Krawiec
3