Cel kary pozbawienia wolności:
wzbudzenie w skazanym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego i tym samym powstrzymania się od powrotu do przestępstwa (art. 67 par. 1).
Zakłady karne podlegają ministrowi sprawiedliwości.
Karę pozbawienia wolności wykonuje się w następujących rodzajach zakładów karnych:
- zakład karny dla młodocianych
- zakład karny dla odbywających karę po raz pierwszy
- zakład karny dla recydywistów penitencjarnychzakład karny dla odbywających karę aresztu wojskowego.
Zakład karny dla młodocianych (art. 84 par. 1)
W zakładzie tym odbywają karę skazani, którzy nie ukończyli 21 roku życia, w uzasadnionych wypadkach skazany może odbywać karę w tym zakładzie po ukończeniu 21 lat. Jeżeli jest to uzasadnione potrzebami oddziaływania dorosłych skazanych po raz pierwszy, wyróżniający się dobrą postawą może za swoją zgodą odbywać karę w zakładzie karnym dla młodocianych, korzysta on wtedy z takich uprawnień jak młodociany. Młodociany, któremu pozostało co najmniej 6 miesięcy do końca, nabywa prawa do ubiegania się o warunkowe zwolnienie lub sprawiającego trudności wychowawcze poddaje się badaniom psychologicznym.
Zakład karny dla odbywających karę po raz pierwszy (art. 85)
W zakładzie tym osadza się również skazanych odbywających zastępczą karę pozbawienia wolności orzeczoną w tej samej sprawie oraz skazanych na karę pozbawienia wolności nie wymienioną w art. 86.
Zakład karny dla recydywistów penitencjarnych (art. 86)
- odbywają karę dorośli skazani za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności lub zastępczą karę pozbawienia wolności oraz ukarani za wykrocznie umyśle zasadniczą lub zastępcza karą aresztu, którzy uprzednio już odbywali takie kary lub karę aresztu wojskowego za umyślne przestępstwo lub wykroczenia chyba, że szczególne względy resocjalizacyjne przemawiają za skierowaniem ich do zakładu karnego dla odbywających karę po raz pierwszy.
Zakłady karne w Polsce mogą być organizowane jako zakłady karne typu:
- zamkniętego
- półotwartego
- otwartego
Zakłady te różnią się w szczególności:
- stopniem zabezpieczenia
- stopniem izolacji skazanych oraz wynikającymi z tego ich obowiązkami lub uprawnieniami w zakresie poruszania się w zakładzie i poza jego obrębem
1. ZAKŁAD KARNY TYPU ZAMKNIĘTEGO (art. 90)
- cele mieszkalne skazanych mogą być otwarte w porze dziennej przez określonych zasadach, jeżeli względy bezpieczeństwa nie stoją temu na przeszkodzie
- skazani mogą być zatrudnieni poza terenem zakładu karnego w pełnym systemie konwojowania
- zajęcia kulturalno-oświatowe, sportowe oraz nauczanie organizuje się w obrębie zakładu karnego
- ruch skazanych po terenie zakładu karnego odbywa się w sposób zorganizowany i pod nadzorem
- skazani mogą korzystać z własnej bielizny i obuwia a za zezwoleniem dyrektora zakładu karnego także z odzieży
- skazani mogą korzystać z dwóch widzeń w miesiącu a za zgodą dyrektora zakładu karnego wykorzystać je jednorazowo
- widzenie skazanych podlega nadzorowi administracji zakładu karnego, rozmowy skazanych w trakcie widzeń podlegają kontroli administracji zakładu
-korespondencja skazanych podlega cenzurze administracji zakładu karnego z wyjątkiem korespondencji o której mowa w art. 8 par. 3, art. 102 pkt. 11, art. 103 par. 1, która może podlegać jedynie nadzorowi
- rozmowy telefoniczne skazanych podlegają kontroli administracji zakładu karnego.
2. ZAKŁAD KARNY TYPU PÓŁOTWARTEGO (art. 91)
- cele mieszkalne skazanych pozostają otwarte w porze dziennej, natomiast w porze nocnej mogę być zamknięte
- skazani mogą być zatrudnieni po za terenem zakładu karnego w systemie zmniejszonego konwojowania lub bez konwojowania, w tym rożnie na pojedynczych stanowiskach pracy
- skazanym można zezwalać na uczestniczenie w nauczaniu szkolnym oraz w zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu karnego, grupowych zajęciach kulturalno-oświatowych lub sportowych
- skazani mogą poruszać się po terenie zakładu karnego w czasie i miejscach ustalonych w porządku wewnętrznym, skazani mogą korzystać z własnej odzieży, bielizny i obuwia
- skazanym można udzielać przepustek z zakładu karnego nie częściej niż raz na dwa miesiące, łącznie na okres nie przekraczający 14 dni w roku.
- skazani mogą korzystać z trzech widzeń w miesiącu które za zgodą dyrektora zakładu karnego mogą być połączone
- widzenia skazanych podlegają nadzorowi administracji zakładu karnego, rozmowy skazanych w trakcie widzenia mogą podlegać kontroli administracyjnej zakładu
- korespondencja skazanych może podlegać cenzurze administracyjnej
- rozmowy telefoniczne mogą podlegać kontroli
3. ZAKŁAD KARNY TYPU OTWARTEGO (ART. 92)
- cele mieszkalne skazanych pozostają otwarte przez całą dobę
- skazanych zatrudnia się przede wszystkim poza terenem zakładu karnego, bez konwojenta na pojedynczych stanowiskach
- skazanym można zezwalać na uczestniczenie w nauczaniu, szkoleniu oraz zajęciach terapeutycznych
- organizowanych poza terenem zakładu karnego, grupowych zajęciach kulturalno- oświatowych lub sportowych organizowanych poza terenem zakładu karnego
- skazani mogą korzystać z własnej odzieży, bielizny, obuwia
- skazany może korzystać z nieograniczonej liczny widzeń
- skazanym w miarę możliwości stwarza się warunki do przygotowania dodatkowych posiłków we własnym zakresie
- korespondencja skazanych nie podlega cenzurze administracji zakładu karnego
- rozmowy telefoniczne nie podlegają kontroli administracyjnej zakładu karnego
- widzenia nie mogą podlegać nadzorowi administracji zakładu karnego, rozmowy w trakcie widzenia nie podlegają kontroli administracji zakładu karnego.
Nagrody udzielane skazanym:
- zezwolenie na dodatkowe lub dłuższe widzenie
- zezwolenie na widzenie bez osoby dozorującej
- zezwolenie na widzenie w oddzielnym pomieszczeniu bez osoby dozorującej
- zatarcie wszystkich lub niektórych kar dyscyplinarnych
- pochwała
- nagroda rzeczowa lub pieniężna
- zezwolenie na opuszczenie zakładu karnego bez dozoru, na okres nie przekraczający jednorazowo 14 dni
- zezwolenie na widzenie bez dozoru, poza obrębem zakładu karnego z osobą najbliższą lub osobą godną zaufania na okres nie przekraczający jednorazowo 30 godzin
- zezwolenie na częstsze branie udziału w zajęciach kulturalno-oświatowych z zakresu kultury fizycznej i sportu
- zezwolenie na przekazanie osobie wskazanej przez skazanego upominku
- zezwolenie na dokonywanie dodatkowych zakupów artykułów żywnościowych i wyrobów tytoniowych w zakładzie karnym
- zezwolenie na telefoniczne porozumiewanie się skazanego ze wskazaną przez niego osobą na koszt zakładu karnego.
Kary dyscyplinarne wymierzane skazanym:
- nagana
- pozbawienie wszystkich lub niektórych nie wykorzystanych przez skazanego nagród lub ulg albo zawieszenie ich wykonania na okres do 3 miesiąca
- pozbawienie korzystania z udziału w niektórych zajęciach kulturalno-oświatowych lub sportowych
- pozbawienie możliwości dostawiania paczek żywnościowych
- pozbawienie lub ograniczenie możliwości robienia zakupów, itp.
