Przyrządy optyczne

- kwadrant - do wyznaczania kątowej wysokości Słońca

- trójkąt paralaktyczny astr. trójkąt na sferze niebieskiej, którego wierzchołkami są: obserwowany obiekt astronomiczny (np. gwiazda), zenit i biegun świata.

- astrolabium - zastąpione przez sekstans - położenie ciał niebieskich nad horyzontem

- sfera armilarna - to trzyma w ręku Kopernik

przedmioty do nawigacji?

Astrolabium pierwowzór sekstantu ,chronometr
portolany - średniowiecznie mapy
horografia to chronologiczny opis wydarzeń historycznych,
kronikarstwo
orografia - opis rzeźby terenu
logografowie jońscy - najstarsi kronikarze greccy (np. Hekatajos czy Kadmos z Miletu), nie zwracali uwagi na prawdę historyczną, przekazywali co usłyszeli

dematematicis - czarownicy

Suwak logarytmiczny (suwak rachunkowy) - prosty przyrząd ułatwiający obliczenia, powszechnie używany przez inżynierów do końca lat 80. XX wieku. Wynaleziony w 1632 roku przez Williama Oughtreda, zainspirowany linijką logarytmiczną Edmunda Guntera

Co to są tablice alfonsyńskie? Do najstarszych znanych tablice nawigacyjne można zaliczyć tablice deklinacji Słońca Tablice toledańskie z 1080, Tablice Alfonsyńskie opracowane przez J. ben Mose oraz I. ibn Sida na zlecenie króla Kastylii Alfonsa X Mądrego w XIII w., Tablice pruskie opracowane w 1551 przez E. Reinholda (pierwsze tablice sporządzone zgodnie z teorią heliocentryczną M. Kopernika).

- związane z szerokością geograficzną
- służyły do działań o charakterze astrologicznym (horoskopy->badanie
planet) W roku 1627 Jan Kepler wydał „Tablice rudolfińskie” (Tabulae Rudolfinae), tablice ruchów planet i reguły obliczania ich położeń na niebie, przewyższające dokładnością kilkadziesiąt razy wcześniej używane
Na czym polegał konflikt abakistów i algorytmistów? kłócili się, bo jedni byli zwolennikami posługiwania się abakiem a drudzy algorytmami (ale potrzebowali do ich rozwiązywania narzędzi pisarskich) Jedni byli zwolennikami tej maszyny liczącej a drudzy algebry (zapisywanie cyfr itp.)
model fizyczny wszechświata

nieruchoma Ziemia znajduje się w centrum Wszechświata, a wokół niej krążą wszystkie pozostałe ciała niebieskie siedem „planet”, czyli „gwiazd błądzących”: Księżyc, Merkury, Wenus, Słońce, Mars, Jowisz i Saturn. Na firmamencie znajduje się sfera gwiazd stałych U podstaw teorii geocentrycznej leżały założenia o centralnym położeniu Ziemi, kulistym kształcie ciał niebieskich oraz o kołowości i jednostajności ich ruchów. Teoria ta powstała w starożytności, największą popularność w jej zakresie zyskały: system stref homocentrycznych, stworzony przez Platona, Eudoksosa z Knidos i Arystotelesa

scharakteryzuj model matematyczny wszechświata

system epicykliczny, stworzony przez Apoloniusza i Hipparcha, opracowany ostatecznie przez Ptolemeusza (przez to nazywana teorią ptolemeuszowską powstał około 150 lat po modelu fizycznym znalazł swój najdoskonalszy wyraz w teorii Ptolemeusza (100? - 178? n.e.). Podobnie jak w modelu Eudoksosa, nieruchoma Ziemia znajduje się w środku skończonego przestrzennie Wszechświata. Wokół Ziemi krąży siedem „planet”, czyli „gwiazd błądzących”: Księżyc, Merkury, Wenus, Słońce, Mars, Jowisz i Saturn. Aby wyjaśnić pewne szczególne własności ruchów planet, jak np. ich ruchy wsteczne, Ptolemeusz przyjmuje, że po orbitach kołowych - zwanych deferentami - poruszają się nie same planety, lecz środki okręgów, zwanych epicyklami, natomiast planety poruszają się po tych okręgach (epicyklach). Poza orbitami planet znajduje się sfera gwiazd stałych poruszających się nie znajdują się na firmamencie

Teoria heliocentryczna jest to teoria budowy Układu Słonecznego, według której Słońce jest centralnym ciałem układu, a Ziemia, jako jedna z planet, obiega Słońce. Kopernik

różnica między modelami fizycznymi a matematycznym wszechświatageometrycznego? Model matematyczny umożliwiał precyzyjne obliczanie ciał niebieskich - był opisem różnych torów po których poruszały się planety, opisywał nie układ planetarny, ale zbiór orbit poszczególnych ciał niebieskich. Klaudiusz Ptolemeusz (II w. n.e.) w dziele Almagest" podsumował dorobek całej astronomii matematycznej i fizycznej całej starożytności. Apolloniusz z Tyrów (III w. p.n.e.) wprowadził epicykle (koła poruszające się po obwodzie innego koła).Model matematyczny stał się narzędziem do obliczania położenia ciał niebieskich dla astrologii. Model matematyczny był bezustannie komplikowany przez dodawanie kolejnych epicykli i powstaje absurd. Do końca średniowiecza
co to są itineraria rzymskie

Itineraria były starożytnymi przewodnikami, rodzajem kompendiów zawierających szczegółowe informacje o trasach lub miejscach. Już wtedy stanowiły nieocenione źródło wiedzy dla podróżujących. Oprócz itinerariów tradycyjnych w starożytności funkcjonowały już przewodniki malowane, tzw. itineraria picta - odpowiedniki dzisiejszych map. Dowodem tegoż jest Tabula Peutingeriana (nazwa wyprowadzona od nazwiska odkrywcy), która jest XIII-wieczną kopią niezachowanego oryginału.

scharakteryzuj mappe mundi na jakimś przykładzie

Od VII w.n.e.Europejska Mapa Świata - (łac.)Mappa Mundi, datowana jest na koniec XII wieku (ok.1290), a jej autorstwo, nie do końca znane, przypisywane jest niejakiemu Richard de Bello. Uważana jest ona dziś za pierwszą istniejącą mapę świata, stworzoną w epoce Średniowiecza w Europie.

centrum odkrytego świata w relacji do Rzymu, umiejscowione zostało w samym centrum okręgu i jest nim Jerozolima, Wschód znajduje się na samym szczycie koła, ukazując Ogród Edenu na tzn. krańcu świata, zaś Wielka Brytania i Irlandia położone są w części północno-zachodniej(na dole po lewej stronie szkicu).

Mapa to płótno w które owijało się pergaminowy wizerunek. Istnieją od VII wieku. OT maps. W kształcie litery T. Jerozolima w środku. Zawierają wszystko: miasta rzeki, historię, wiadomości biblijne, Mirabilia - cuda - Jednorożec, Pegaz. Funkcje:, prace encyklopedyczne, służyć miała dydaktyce zawierały egzegezy Pisma Świętego.

W Polsce nazwa przyjęła się dopiero w XVIII wieku.

1. Mappae mundi Beatusa 776 rok.

2. Mapa Z Herefordu 1,3 metra. - 1300 rok.

3. Mappa mundi z Ebstorfu - XIV wiek.

Fizyka Arystotelesa

Do jego "Fizyki", należało to wszystko, co człowiek mógł dostrzec za pomocą zmysłów, a także to wszystko co było obecne w naturze, jak na przykład: ruch, miejsce, czas itd. "Fizyka" nazywana była inaczej filozofią przyrody i był to jeden z trzech głównych filarów nauk teoretycznych. Dwa pozostałe to: logika i etyka. "Fizyka" za zadanie miała badać, analizować i poznawać naturę, czyli całą przyrodę. Poznanie to, nie tylko było ograniczone do badania pod kątem materialnym, ale również pod kątem formalnym.
recepcja układu pozycyjnego w Europie
matematyk- arabski Al- Chwarizmi prowadził badania nad trygonometrią i algebrą. To on był pomysłodawcą wprowadzenia do użytku cyfr hinduskich, które dzisiaj znamy jako cyfry arabskie (system dziesiętny) .Dzięki licznym wymianom dóbr kulturalnych z muzułmanami, które siłą rzeczy towarzyszyły tym wojnom, niektórzy rachmistrze zaczęli pisać cyfry na piasku zamiast posługiwać się kolumnami na abaku. Musieli również przejąć znak zera dla oznaczenia braku cyfry jakiegoś rzędu. I tak cyfry arabskie znalazły drogę na Zachód wraz z zerem i całą techniką rachunku na piśmie wynalezionego przez Hindusów.
jaka gałąź matematyki była najbardziej rozwinięta w starożytności?

Matematyka była pierwotnie (w starożytności) nauką o liczbach (arytmetyka) i figurach geometrycznych (geometria), która rozwinęła się na gruncie filozofii na przełomie V i IV w. p.n.e. dzięki tzw. „matematykom” w szkole „młodych pitagorejczyków”, do których należeli m.in.: Archytas z Tarentu, Eudoksos z Knidos, Eurytas
dwa ośrodki badań astrologicznych w średniowieczu?

- W XIII w. Paryż... przyswojenie dorobku astronomii starożytnej i arabskiej- stworzono nowe podręczniki- instrumentarium astronomiczne (rekonstrukcja starożytnych przyrządów

- W XIV - Oxford - franciszkańska szkoła kalkulatorów - tych co liczą- Ryszard z Wallingfordu (ok. 1292-1336)

- XIV/XV WiedeńGeorg Peurbach (1423-1461)Johannes Müller zw. Regiomontanus (1436-1476)

dr. poł. XV w. Kraków- Marcin Bylica z Olkusza (1433-1493)- Wojciech z Brudzewa (ok. 1445 - ok. 1495)

Skutki rozwoju astrologii:

• - kalendarz

• Egipski - słoneczny (pozorny ruch Słońca dookoła Ziemi - 365 i ¼ dnia);

• Kwadry Księżyca - 28 dni

• Juliański - wzorowany na słonecznym Egipcjan (wymyślił go aleksandryjski astronom Sozygenes, ale upowszechnił Juliusz Cezar)

przedmioty do nawigacji?

Kompas w starożytności. Własności kawałków magnetytu, ustawiających się według linii sił ziemskiego pola magnetycznego.

1325 Levi Ben Gerson wynalazł przyrząd do określania wysokości kątowej ciał niebieskich-Laska Jakuba
Kiedy na początku XVI wieku Magellan wyruszał w swoją ostatnią podróż, Tycho Brahe skonstruował astrolabium,

Ile znaczył Almagest dla nauki?

13 ksiąg Almagestu jest największym zabytkiem starogreckiej wiedzy astronomicznej i kanonem wiedzy astronomicznej, aż do czasów upadku teorii geocentrycznej. Ptolemeusz bazował głównie na teoriach i ustaleniach poprzedników - przede wszystkim Hipparcha i obserwacjach astronomów babilońskich i aleksandryjskich . Jest to pełny wykład astronomii matematycznej opartej na podstawowym założeniu, że Ziemia stanowi środek Wszechświata , a Słońce , Księżyc , planety i gwiazdy krążą wokół niej. Dotarł do Europy w IX wieku po uprzednim przetłumaczeniu z języka greckiego na język arabski . Przekładu z języka arabskiego na łacinę dokonał w XII wieku Gerard z Kremony . Tłumaczenie to było obarczone licznymi błędami powstałymi w procesie kilkukrotnych przekładów. Modele Ptolemeusza dobrze przewidywały położenie planet. Zawierała tabele pozwalające na obliczenie położenia Słońca, Księżyca, Merkurego, Wenus, Marsa, Jowisza i Saturna. Wyjaśniało ruch gwiazd i planet. (Epicykle - ruchy, dyferent i elewant).

Jaka teorie Arystarcha wyśmiano w starożytności?

Arystarch z Samos w latach 288-277 należał do kręgu astronomów aleksandryjskich, powiązanych niewątpliwie z chaldejsko-perskimi szkołami; tam też naszkicował heliocentryczny system świata, który ponownie odkryciu go przez Kopernika. To teoria o heliocentryczności wszechświata. Helios - słońce. Teoria o centralnej, uprzywilejowanej pozycji słońca we wszechświecie. Słońce jest w centrum, a wszystkie planety i inne ciała niebieskie krążą wokół niego. Nie poparł ja dowodami (prawdopodobnie intuicyjnie) spotkał się z zarzutami bezbożności. Jako pierwszy twierdził, że Ziemia krąży wokół Słońca po obwodzie koła oraz wokół własnej osi. Arystarch pisał również, że wokół Słońca krążą także wszystkie planety, a ruch gwiazd stałych jest tylko ruchem pozornym.

ile wniosła astrologia dla astronomii w starożytności?.

Wierzono też w to, że pewne przedsięwzięcia mogą się powieść jedynie pod warunkiem "korzystnego" położenia planet w danym czasie itd. Wiara taka dała początek dyscyplinie zwanej astrologią. Zadaniem astrologa było przepowiadanie przyszłości na podstawie położeń ciał niebieskich. Aby należycie mógł się on wywiązać ze swego zadania, astrolog musiał nie tylko wiedzieć, jak dana planeta poruszała się w przeszłości, ale znać, i to z dużą dokładnością, jej ruchy przyszłe. W ten sposób pseudonaukowa astrologia rodziła zapotrzebowanie na astronomię, czyli naukę o ruchach ciał widocznych na niebie

Teoria nominalistyczna w średniowieczu?

a) negacja realnego istnienia powszechnik, przekonanie, że w świecie istnieją jedynie

byty jednostkowe; c) zaostrzenie rygor metodologicznych i krytycyzm wobec założeń filozoficznych „starej drogi”; d) podkreślanie nauki o absolutnej wszechmocy Boga (potentia Dei absoluta) i rozpatrywanie zagadnień metafizycznych i kosmologicznych w perspektywie tej nauki; c) wywodzenie norm moralnych z nakazu Bożego; e) tendencje sceptyczne w teologii naturalnej, zwł. kwestionowanie tradycyjnych argument za istnieniem Boga; f) zwrot ku badaniom natury i poszukiwanie nowych rozwiązań w tej dziedzinie (np. teoria impetu); g) tendencja do oddzielania zakres wiary (i teologii) oraz poznania naturalnego. Przedstawiciele m.in.: Adam Wodeham, Grzegorz z Rimini, Jan z Mirecourt, Mikołaj z Autrecourt, Jan Buridan, Albert z Saksonii
znaczenie dla nauki "Elementów" Euklidesa

Pierwsze Elementy napisał Hipokrates z Chios, a następnie Leon i Theudios, należący do szkoły Platona. przed Euklidesem uformowały się określone tradycje, określone schematy, według których pisano takie księgi. Lecz Elementy Euklidesa okazały się widocznie o tyle doskonalsze od swych poprzedników, że całkiem je zakasowały i wyparły z obiegu.

Euklides żył w III wieku przed naszą erą w Aleksandrii. Przedstawiony w niej system geometrii euklidesowej obecnie jeszcze jest przedmiotem nauki we wszystkich szkołach świata i stanowi podstawę niemal całej praktycznej działalności ludzi. Na geometrii Euklidesa opiera się mechanika klasyczna Newtona

Elementy Euklidesa składają się z 13 ksiąg. Każda z ksiąg zaczyna się od definicji; oprócz tego na początku pierwszej podanych jest 5 postulatów i 5 aksjomatów (w niektórych tekstach podane są jeszcze 4 aksjomaty). Dzielą się na definicje robocze, stosowane przy budowie teorii i opisowe , z których dalej nie korzysta się

Zasługą pitagorejczyków stały się:

-poglądy o dwoistej naturze człowieka,

-badania naukowe, stanowiące początek i wzór dla rozwoju nauki, uwieńczone wieloma teoriami z dziedziny astronomii, wykreowaniem nowego obrazu Wszechświata,

-koncepcje metafizyczne dotyczące teorii liczb i teorii harmonijności świata,

-badania nad zjawiskami akustyki.

ich stosunek do upowszechniania nauki?

Matematykami nazywano tych, którzy uczyli się wiedzy pełnej i dopracowanej.

Wśród matematyków znaleźli się: Hipokrates z Chios, Teodor z Cyrenei, Filolaos, Archytas z Tarentu, Hippiasz. Akuzmatykami nazywano tych, którzy słuchali tylko najważniejszych podstaw, bez dokładniejszego ich wyjaśniania.Wytrwały uczeń rozpoczynał po trzech latach kurs dla niewtajemniczonych (5-letni), gdzie przeważnie nauczali zastępcy mistrza. Po ukończeniu tego kursu egzoteryk składał przysięgę mistrzowi, że nikomu nie odkryje dalszych tajemnic nauk mistrza. Dopiero na tym etapie wolno było uczniowi pytać mistrza i z nim dyskutować.

Model wszechświata wg Pitagorejczyków

- kula

- w środku ognisko (utożsamiane z boginią Hestią)

- wokół centralnego ogniska obraca się 10 ciał (Ziemia, Antyziemia, Księżyc, Merkury, Jowisz, Słońce, Saturn, Wenus, sfera ciał stałych)
dlaczego dla Platona taką wielką role odgrywała matematyka

Uznawał on matematykę za podstawę nauki - do jego akademii nie mogli wstępować ci, którzy jej nie znali.
co to jest abak i kiedy pojawił się w Europie
abak, deska z wyżłobionymi rowkami, które symbolizowały kolejne potęgi dziesięciu. Ułatwiało liczenie, używane w Rzymie i Grecji od 440 p.n.e. do XVIII wieku - prekursor liczydła i maszyn liczących. W Europie pojawiły się w XIV w

chronologiczny podział średniowiecza.
I. przełom starożytności średniowiecza (ś.w Augustyn, Boecjusz)
II. renesans karoliński (Jan Szkot Eriugena)
II. scholastyka (Anzelm, Abelard)
IV. druga połowa XII w (Jan z Salisbury)
V. przełom XII i XIII w (Tomasz z Akwinu, Albert Wielki, niechęć do
Arystotelesa)
VI. XIV i XV w (Ekhart,św Bonawentura)
VII. koniec średniowiecznej filozofii (droga stara, droga nowa)
Istotnym dokonaniem arabów jest stworzenie Kalendarza muzułmańskiego zwanego Księżycowym. Kalendarz został wprowadzony przez Mahometa w 632 r.
Fascynacja kulturą grecką zapoczątkowała rozwój językoznawstwa, oraz twórczości literackiej. Arabowie tłumaczyli wiele dzieł antycznych na język arabski, dzięki czemu powstały one do dziś. Dzięki tym tłumaczeniom Europa poznała m.in. dzieła Arystotelesa, Platona. Interesowała ich grecka filozofia, medycyna, matematyka i astronomia. Przełożyli dzieło Klaudiusza Ptolemeusza "Almagest" - wykład o geocentrycznej teorii budowy świata.

Arabowie nie tylko tłumaczyli znane dzieła uczonych greckich, ale także kontynuowali badania w dziedzinie nauk ścisłych. Np.
Arabowie cechowali się niezwykłą ciekawością świata, dlatego też prowadzili badania geograficzne. Liczne podróże przyczyniły się do powstania różnych kronik i opisów podróżniczych. Autorem pierwszej w świecie arabskim syntezy dziejów świata był Tabari ,z pochodzenia Pers.

Wyraz cyfra pochodzi od arabskiego wyrazu sifr, oznaczającego zero.

Zero nie jest „wynalazkiem” arabskim, Arabowie bowiem przejęli je od Hindusów. Dziś Bardzo duży wpływ na rozpowszechnienie się obecnego sposobu zapisywania liczb wywarła książka wydana w 1202 roku pt. „Liber abaci”, tzn. książka o abakusie (abakus, patrz rozdz. 6 i rozdz. 14). Autorem jest kupiec z Pizy - Leonardo Fibonacci. Nastawienie autora tej książki jest wyraźnie praktyczne; chodzi mu o wykazanie niezwykłych zalet zapisywania liczb w układzie powstałym przez dołączenie znaku zero do znanych i od dawna używanych pozostałych znaków od 1 do 9.

cyfry arabskie upowszechnił w Europie Gerbert z Aorilac(papież Sylwester II)

W dziedzinie medycyny najbardziej znany jest Awicenna ( Ibn Sina), autor podręcznika medycyny.

Pitagoras - grecki mędrzec, VI wieku p.n.e.- matematyk, astrolog, również mistyk, przez całe życie zajmował się odkrywaniem tajemnic liczb, ich wibracji i sposobu oddziaływania na otoczenie. -

-Twierdził, że zasadą każdego bytu jest liczba. "

-Stworzył teorię harmonii wszechświata: ciała niebieskie, przytwierdzone do przejrzystych sfer, krążą w doskonałym porządku, wytwarzając przy tym niewyobrażalnie piękną muzykę."

-Twierdził, że dźwięk jest energią przeliczalną na układy liczb. nacisk specjalny kładł Pitagoras na studia nad liczbami, badania ich wzajemnego stosunku, ich tajemnego znaczenia i przejawiania się w świecie formy

Co w średniowieczu oznaczał(jakie dawał uprawnienia) tytuł licencjata?

Studia:

- 4 lata - sztuki wyzwolone - ARTIUM,

- 5-6 lat - prawo, medycyna,

- dłużej - teologia.

1. Bakałarz, 2. Magister sztuk. 3. Doktor medycyny, prawa, teologii, 4. Licencjat.

Po zakończeniu całego kursu studiów odbywał się egzamin dyplomowy: prywatny przed kolegium doktorów. Egzamin ten dawał tytuł licencjata i dyplom doktorski. W Paryżu Licencjat stawał się pełnoprawnym wykładowcą był jednak tylko stanem przejściowym po zdaniu egzaminu prywatnego a przed końcowym dającym tytuł profesora w Bolonii dopiero po zdaniu egzaminu publicznego..

Jak jest główna teza książki E.Granta Średniowieczne podstawy nauki nowożytnej?

W średniowieczu powstały wszystkie podstawy nauk które później rozwinęły się

w następnych wiekach. Średniowiecze położyło podwaliny pod naukę nowożytną.

Jaką rolę odegrała myśl Arystotelesa w dziejach średniowiecznej nauki?

Dla średniowiecznych uczonych Arystoteles był prawdziwym filozofem. Jego koncepcje zostały wykorzystane jako najlepsze i najbardziej wiarygodne dla wytłumaczenia filozofii przyrody. Wpływ Arystotelesa na średniowiecznych uczonych - św. Augusty, i św. Tomasz

z Akwinu. Dwie fazy recepcji myśli Arystotelesa: Beocjusz - VI w. i Tomizm - XII w. .

Jakie wydziały funkcjonowały na pełni rozwiniętym uniwersytecie średniowiecznym?

1. Sztuk wyzwolonych (Atrium), 2. Medycyna, 3. Prawo kanoniczne, 4. Teologia.

MP. Teologia, prawo kanoniczne i świeckie, medycyna, artes.

Wymień przynajmniej 5 uczonych, którzy odegrali kluczową rolę w tzw. Rewolucji

Kopernikańskiej

Mikołaj Kopernik, Tycho de Brahe, William Gilbert, Jan Kepler, Galileusz, Kartezjusz, Izaak Newton

W 1500 r. francuski wydawca Jean Chappuis opublikował książkę zatytułowaną

„Corpus luris Civils” co kryło jej wnętrze.

Kodeks Justyniana, nazwa używana od XVI w. Kodyfikacja justyniańska stanowi jednolity zbiór prawa opracowany na podstawie przepisów poprzednich trzech kodeksów (teodozjańskiego, Gregoriusza, Hermogeniana) i uwzględniający później wydane Nowele Justyniana. W XII-XIII w. uczeni związani z uniwersytetem w Bolonii (Glosatorowie) zajmowali się tłumaczeniem i objaśnianiem przepisów prawa rzymskiego.

„Quodlibet” był bardzo trudną i rzadko stosowaną formą zajęć uniwersyteckich

w średniowieczu. Na czym polegał? Dysputa nadzwyczajna w związku ze świętami. Dysputa w której występowało wielu dysputantów a temat był nieokreślony. Dyskutować de quodlibet o każdej dowolnej kwestii. Prowadzili ją najwybitniejsi mistrzowie. Koledzy profesorowie i studenci tylko czekali na kompromitacje prowadzącego. Pomimo czasem wręcz żenujących pytać, profesor starał odpowiadać w naukowy sposób powołując się na wszystkie znane mu autorytety naukowe. Rozrywki intelektualne.

W jakich regionach Europy koncentrowały się dokonania przekładowe dzieł

naukowych w XII wieku. Z jakich języków dokonywano tych tłumaczeń?

W XII wieku Hiszpanie zdobyli kilka ważnych arabskich ośrodków naukowych. Arabowie ocalili fragment spuścizny umysłowej i intelektualnej starożytności. Tłumaczyli z greckiego na arabski. Hiszpanie z arabskiego na łacinę. Przywrócono dzieła starożytności Europie.

Dlaczego Kopernik nie uwzględnił w swojej teorii planet: Neptuna, Urana i Plutona?

Odkrycie: 1. Uran 1781 rok, 2. Neptun 1846 rok, 3. Pluton 1930 rok.

Kopernik zmarł w 1543 roku. Nie wiedział, że istnieją nie miał jeszcze przyrządów umożliwiających odnalezienie ich na niebie. UWAGA Pluton nie jest planetą to planetoida.

Napisz hasło „Elementy geometrii „ dla potrzeb jednotomowej encyklopediipopularnej.

Dzieło Euklidesa z Aleksandrii (IV w p.n.e.) synteza wiedzy matematycznej, były podręcznikiem aż do XIX wieku!

Jak się nazywał i kiedy żył autor dzieła pt. ”Geogrophika” - pierwszego w dziejach

nauki wykładu geografii powszechnej?

Stranon żył na przełomie I w. p.n.e./I w. n.e. GEOGRAPHIKA 17 ksiąg.

Eratostenes z Kyreny III w. p.n.e. Geografia dzieło poświęcone problemom geografii.

Wymień czynniki wpływające na wykształcenie się uniwersytetów w XII i XIII w.

Rozlanie chrześcijaństwa na teren Europy. Powstają klasztory i zakony a wraz z nimi szkoły przyklasztorne i przykatedralne. Nowa religia wymaga upowszechnienia. Trzeba wykształcić tych którzy będą o Bogu: mówić pisać i nauczać. Przepisywanie ksiąg. Teologia nauka o biblii i o Bogu. Uniwersytety to wynalazek średniowiecza. Wykwit kultury miejskiej. Rośnie rola nauki. Rośnie liczba ludności powstają państwa narodowe. Rządzenie wymaga umiejętności pisania i czytania (podatki, przepisy, nadania). Piśmienniczość pragmatyczna. XI wiek odkrycie roli prawa w życiu społecznym. Nauka dawała szansę nobilitacji, przejścia do wyższej grupy społecznej. Społeczeństwo średniowieczne - nie ma przejścia do innej grupy społecznej poza awansem, który dawała nauka. Student to przyszła elita intelektualna kraju, przyszły profesor, a z profesorami liczyli się nawet władcy.

Trzy sposoby powstawania uniwersytetów:

1. Spontaniczne: Paryż, Bolonia,

2. Fundacyjne: Praga , Kraków

3. Migracyjne: Cambridge - Migracja profesorów i studentów z Oxfordu.

Wymień przynajmniej dwa najważniejsze średniowieczne uniwersytety w Europie

Zachodniej?

1. Paryż - XI w. 2. Bolonia XII w. 3. Oxford XII w. Cambridge XIII w. Salerno, Montpellier.

Kiedy żył Klaudiusz Ptolomeusz? Jak zatytułowane były jego największe dzieła?

Klaudiusz Ptolemeusz żył w II w. n.e. ALMAGEST 13 ksiąg astronomicznych. Wykład matematycznej teorii ruchu planet w układzie geocentrycznym. Układ geocentryczny: Ziemia w środku, a wokoło Księżyc, Słońce, Wenus, Mars, Merkury, Saturn i Jowisz.

Scharakteryzuj system geocentryczny wszechświata.

System geocentryczny: Ziemia w epicentrum wszechświata, a wokoło krążą Księżyc, Słońce, Mars, Wenus, Merkury, Saturn i Jowisz. (znano tylko 5 planet). Zarys już u Platona i Arystotelesa. Ale dopiero Klaudiusz Ptolemeusz wydał Almagest dzieło, które stało się na 1500 lat obowiązującym podręcznikiem astronomicznym do czasów odkrycia Kopernika

W starożytności rolę portulanów pełniły periplusy. Na czym polegała różnica między peripluesm a partolanem?

Periplusy - przewodniki dla żeglarzy - nawigacyjne. Precyzyjne i szczegółowe opisy szlaków morskich, nawigacyjnych. morskie itineraria.

Portolany - kompasowe mapy morskie wybrzeży i portów. Szczegółowe mapy i zarys wybrzeży oraz przeszkód.dopiero od XIII wieku, do ok XVII w - miały różę wiatrów i były mapami w dzisiejszym rozumieniu.

Czym się różniły uniwersytety typu „paryskiego” i „bolońskiego”?

Paryż - cech tych co nauczają. - korporacja profesorska - profesorowie

założyli korporację, żeby mieć studentów i stworzyli uczelnię wyższą. Profesorowie rządzili uczelnią.

Boloński - korporacja studencka - studenci założyli korporację, stworzyli uczelni, zatrudnili profesorów i płacili im. Rektor miał władzę nad studentami i profesorami.

Co wiesz na temat życia i dzieła M. Kopernika?

Mikołaj Kopernik (1473 1543) urodził się w rodzinie bogatego kupca w Toruniu. Ojciec z pochodzenia Niemiec. Matka z domu Watzenrode. Siostra kanonika biskupa warmińskiego Łukasza. 1483 umiera ojciec. Andrzejem i Mikołajem zajmuje się wuj. Siostra zostaje z matką. Chłopcy studiują na Uniwersytecie Krakowskim. Potem kontynuują naukę we Włoszech (zetkniecie się z ideą heliocentryczności wszechświata Arystarcha z Samos).

Bolonia - prawo, Padwa - medycyna, Ferrara - doktorat z prawa kanonicznego. W 1503 roku wraca do kraju i rozpoczyna karierę kościelną. Wuj chciał aby bracia przejęli po nim Prusy biskupie. (Biskup był lennikiem króla Polski). Umiera brat Andrzej.

A Mikołaj nie chciał władzy dostojeństw i bogactwa. Patrzył w gwiazdy i chciał pisać książki. Kopernik był szanowanym lekarzem za życia. Sławnym astronomem dopiero po śmierci. Kuzynka Anna Szyling pochodząca z patrycjatu miejskiego, młoda ładna i wykształcona, prowadzi dom Mikołajowi. Biskup Jan Dantyszek chce wytoczyć Mikołajowi proces kanoniczny za romans z Anną. Mikołaj jest już wtedy stary, romansu prawie na pewno nie było. Kopernik poznaje Joachima Retyka pod koniec swojego życia. Zostaje namówiony przez niego na wydanie swego dzieła De revolutionibus O obrotach. Retyk opublikował Narratio prima pierwszy rozdział dzieła Kopernika z komentarzem ogromny sukces.

Dzieło Kopernika wyszło na łożu śmierci astronoma. W 1543 roku. Kopernik nie bał się świętej Inkwizycji bo podzielał filozofię Pitagorejczyków, że nauka nie jest dla wszystkich. Księga Kopernika znalazła się na indeksie ksiąg zakazanych, a kościół prawdziwość jego teorii uznał dopiero w XIX wieku. To dzieło naukowe pełne matematycznych obliczeń. Wstrzymało słońce i ruszyło z posad Ziemię. Teoria heliocentyczności została udowodniona.

Czasy ciemne to:

1. czasy mroczne, czyli mało nam znane, (giną w mrokach czasów),

2. przesycone problemami: ponure, nieszczęśliwe, zacofane, (ciężko się żyło ludziom),

3. upadku nauki, (rozwój nauki dopiero w późniejszym okresie).

Medycyna starożytna

Podstawą medycyny była teoria przypisywana Hipokratesowi, według której przyczyną wszelkich chorób są cztery krążące w ciele płyny, zwane humorami. Cztery humory to krew, flegma, żółta żółć i czarna żółć. Aby ciało było zdrowe, muszą one pozostawać w równowadze, zaś nadmiar któregokolwiek humoru wywołuje chorobę.

-Jako pierwszy oddzielił medycynę od filozofii spekulatywnej. Przedtem było to powiązane w sp. teoretyczny.

-Uważał, że lekarz przede wszystkim powinien zajmować się uzdrawianiem (asystować naturze)

- upowszechniał przekonanie: po pierwsze - nie szkodzić, „Primum non nocere”

-teoria kryzysu w chorobie - przesilenie się objawów choroby - po kryzysie albo człowiek zdrowieje, albo następuje zgon

Galen Koncepcję humorów przejął od Hipokratesa Galen, który utożsamił poszczególne płyny z czterema podstawowymi typami temperamentu: sangwinicznym, cholerycznym, flegmatycznym i melancholijnym. uznał, że temperamenty wynikają z naturalnej skłonności organizmu do nadprodukcji któregoś z płynów.

Paracelsus twierdził, że najwyższym stopniem filozofii jest ten jej rodzaj, który ma na uwadze niehamowany niczym proces poznania przyrody. Pisał: „Z przyrody pochodzi lek i z niej początek bierze lekarz”. odrzucał religijne pojmowanie przyrody i praw nią rządzących. Jako lekarz uważał, iż podstawą medycyny jest astronomia, filozofia, alchemia i... cnoty lekarza.

Medycyna egipska powstała w związku z religijnością: aby zapewnić zmarłemu życie wieczne należało zachować zwłoki. To wymusiło poznanie anatomii ludzkiej. Również pozwalało (dzięki tej znajomości) pomagać chorym: np. udane trepanacje czaszki.rozwiniętą farmakologię (kilkaset substancji);

Medycyna grecka bractwa medyczne przy świątyniach Asklepiosa i ośrodki szkolące lekarzy. Środowisko zamknięte. Medycyna ma podstawy filozoficzne!!!!!, nie zaś naukowe!: Arystoteles: świat zbudowany jest harmonijnie, z czterech żywiołów, człowiek w rozwoju przechodzi kolejne stadia, wszystko jest celowe (teleologizm), jeśli w organizmie jest nierównowaga elementów, to powoduje chorobę, ciało jako odwzorowanie kosmosu – mikrokosmos. Lekarz jest tylko asystentem natury, może jej pomagać, nie może zbyt ingerować. Ośrodki medycyny: Krotona, Knidos, Kos. Znani lekarze: Alkmajon (4 humory), HIPOKRATES (V-IVw).

 Medycyna hellenistyczna posiada sieć placówek medycznych: w każdym większym mieście są lekarze, którzy mają takie samo wykształcenie. Aleksandria centrum medycyny. Dogmatycy: - Herofilos z Chalcedonu (III w. p.n.e.)- Erasistratos z Keos (III w. p.n.e.)-Odróżnił nerwy czuciowe od ruchowych -Anatomiczny model serca sekcje i wiwisekcje, anatomia na niezłym poziomie.

Empirycy: Filonos z Kos (III w p.n.e.) sceptyczni: nie da się dobrze poznać choroby, więc raczej trzeba pomóc choremu przetrwać czas choroby, zamiast próbować ją leczyć z nieznanym efektem...Odróżnił śmierć kliniczną od faktycznej

Metodycy - opierała się na Demokrycie, metodycy uważali, że choroba zależy od ilości, ruchu i kształtu atomów w organizmie. Asklepiades z Prusy (2 poł. II w p.n.e. - 1 poł. I w p.n.e.) Kładł nacisk na powiązanie konkretnego schorzenia z konkretnym organem.

-wykonał pierwszą tracheotomię (nacięcie tchawicy)

Medycyna rzymska CELSUS, (I w. n.e.) - autor encyklopedii, zachowała się część dotycząca medycynyDe re medica ; GALEN (II w. n.e.) ponad 100 pism medycznych, podsumowujących całą wiedzę medyczną. Tworzył valetudinaria szpitale dla legionistów. zasłynął jako twórca wielu pojęć związanych z anatomią, fizjologią czy patologią. -Stwierdził, że działanie leku uzależnione jest od postaci w jakiej jest podawany

- wprowadził leki w formie nalewek, mazideł, wyciągów czy proszków (stąd nazwa preparatów galenowych  

Medycyna arabska  IX – XI wiek: Rhazes – Pers, autor 20-tomowej encyklopedii medycznej, Awicenna : filozof i medyk, Kanon medycyny systematyzujący wiedzę medyczną i o chorobach, trafił do średniowiecznej Europy.

 Medycyna średniowieczna zakonna, klasztorna: Beda Czcigodny, Izydor z Sewilli. XII synod w Tours zakazał medycyny krwawej, potem rozłam: medycyna zakonna i medycyna krwawa. Wydziały medyczne uniwersyteckie: Salerno i Montpellier. XIV w. Tomasz z Wrocławia: liczne dzieła medyczne, niektóre przetłumaczone na polski.

„Corpus Hippocraticum”: zbiór 59 pism medycznych, przypisywanych Hipokratesowi, faktycznie spisanych między VI a III w. p.n.e. (większość IV w.) wydane w Aleksandrii ok. 100 lat po śmierci Hipokratesa; sformułowanie zasad etyczno-moralnych zawodu lekarskiego - cechy zawodowe lekarza: wszechstronne przygotowanie odpowiednie predyspozycje fizyczne, psychiczne i etyczne; sporządził tekst przysięgi lekarskiej - Przysięga Hipokratesa -

Pozytywy rozwoju medycyny:

- ramy organizacyjne dla nauk przyrodniczych (wydziały medyczne uniwersytetów europejskich)

- rygorystyczne wyostrzenie aparatu logicznego

Negatywy rozwoju medycyny

- komentowanie autorytetów

- problem religijny (sekcja zwłok uważana za profanację)

- stosunek Kościoła do krwawej medycyny (negatywny stosunek do chirurgii; z bólem zęba szło się do kowala, a ze złamaniem do kata)

ASTRONOMIA ARABSKA W HISZPANII

(duży postęp......1) znajomość liczenia metodą pozycyjną, 2) wielkie zainteres. gwiazdami...)

- X w. - Kordoba, później Sewilla,Walencja, Saragossa i Toledo

- X w. - Tablice toledańskie

- początki działal. przekładowej i wpływu na Europę łacińską

- kon. XIII w. - Tablice alfonsyńskie (używane w Europie do XVI w.) - były podstawą aż do kopernikańskich.

konsekwencje upadku cesarstwa rzymskiego

- Zastój w rozwoju nauki na przeszło pięć stuleci

- Utrata wielu osiągnięć okresów wcześniejszych

- Zanik szkół

- Wegetacja wiedzy za murami klasztornymi (ukierunkowane na potrzeby kościelne

Podręczniki nauki quadrivium

- Makrobiusz (IV/V w.)Autor komentarza w duchu neoplatońskim do cycerońskiego Somnium Scipionis,

autor Saturnaliów, w ktorych, w formie rozmowy, porusza najrozmaitsze zagadnienia historyczne, mitologiczne, krytyczne (Wergiliusz) i gramatyczne, wykazując wielką erudycję. cenne są cytaty ze starszych autorów, zwłaszcza Gelliusa.

- Augustyn- O muzyce (podręcznik metryki łacińskiej......)

-Marcjan Capella (1 poł. V w.)- O zaślubinach Filologii i Merkurego- dzieło literackie pisane wierszem i prozą. Zaślubiny boskie na Olimpie. Księga VIII poświęcona astronomii

- Boecjusz (480? - 524?) O pocieszeniu, które daje filozofia pisane w oczekiwaniu na śmierć, dzieło składa się 5 ksiąg, jest pisane prozą przeplataną wierszem, przez pięć ksiąg prowadzi z Boecjuszem dialog poruszając problemy fortuny, szczęścia, dobrego losu złych, a złego dobrych, Opatrzności, wolności, tłumaczy dzieła Arystotelesa i Platona

- Izydor z Sewilli (ok. 560 - 636) Dematematika- wykład 4 sztuk wyzwolonych

KOMPUTYSTYKA nauka o kalendarzu kościelnym, zdolność obliczania świąt wg zasad astronomicznych obliczanie świąt ruchomych

Dionizy Mały (ok. 470 - ok. 544) - tablice paschalne (w słupkach zestawione najważniejsze święta w roku, obliczył datę narodzin Chrystusa... i zaproponował liczenie od narodzin Chrystusa - nazwano to erą dionizyjską...) (problem matematyczny z erą dionizyjską - brak zera i liczenie tylko w przód

Beda Czcigodny (ok. 672 - 735) (mnich anglosaski - przebywał ..... - zdobył wiedzę i napisał poważny traktat komputystyczny) - umiejętność liczenia kalendarza i znanie kalendarza kościelnego)opracował kalendarz na 532-626

1

---