Zagadnienia do zaliczenia z „Zarządzania Środowiskiem”

1. Definicja Systemu Zarządzania Środowiskiem

System Zarządzania Środowiskiem - można nazwać „narzędziem” minimalizującym negatywny wpływ działalności człowieka (przedsiębiorstw) na środowisko. System SZŚ to zbiór elementów (zasad) wzajemnie ze sobą powiązanych dla osiągnięcia założonego celu, jakim jest ochrona środowiska. SZŚ jest częścią składową ogólnego systemu zarządzania przedsiębiorstwem. SZŚ to zbiór zasad opierających się o grupę norm 14000.

2. Charakterystyczne etapy modelu Systemu Zarządzania Środowiskiem opartego na normach ISO 14001

Model SZŚ wg ISO 14001:

Etapy te precyzuje tzw. „cykl Deminga” składający się 4 faz, które powinny być realizowane jednocześnie:

1. Faza planowania - czyli ustalenie celów i założeń jakie ma przedsiębiorstwo osiągnąć oraz określenie w jaki sposób będą one osiągane i weryfikowane

2. Faza działania - polega na realizacji (wdrożeniu) celów i założeń ustalonych w fazie planowania. Należy także uwzględnić szkolenia pracowników, aby byli świadomi i wiedzieli jak mają realizować założone cele Systemu.

3. Faza oceny - polega na ciągłym sprawdzaniu, kontrolowaniu i poddawaniu ocenie tego, co już zostało zrealizowane w ramach wcześniejszego planu, czy wszystko jest zgodne z tym planem, czy coś trzeba zmienić itd.

4. Faza działań korygujących - polega na ciągłym doskonaleniu - naprawieniu niedociągnięć i braków w realizacji ustalonego wcześniej planu - czyli te wady, które zostały znalezione w trakcie fazy oceny.

3. Podstawowa - główna zasada Systemu Zarządzania Środowiskiem

Główną zasadą SZŚ jest ciągłe doskonalenie - czyli ciągłe dążenie do poprawy istniejącego systemu.

4. Główne cele Systemu Zarządzania Środowiskiem

Celem nadrzędnym SZŚ jest zasada zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstwa - tzw. „zasada ekorozwoju”, która głosi, że przedsiębiorstwo powinno korzystać z dóbr środowiska w sposób rozważny, pozwalający na dalszy byt dla przyszłych pokoleń, czyli oszczędzanie surowców i środowiska, które nie są odnawialne aby ich nie zabrakło dla następnych pokoleń.

Ponadto, celem SZŚ jest jasne wyznaczenie elementów, na które najbardziej trzeba kłaść nacisk, tj.:

- ograniczenie zanieczyszczeń,

- zapobieganie powstawaniu kolejnych odpadów,

- zagospodarowanie odpadów już istniejących

- minimalizacja powstawania nowych odpadów „u źródła” (czysta produkcja).

5. Celowość wprowadzenia w przedsiębiorstwie Systemu Zarządzania Środowiskiem

Wprowadzenie w przedsiębiorstwie SZŚ ma na celu pomoc w optymalnym zarządzaniu zakładem pracy, w taki sposób, aby zminimalizować niekorzystny wpływ przedsiębiorstwa na środowisko. SZŚ pomaga przedsiębiorstwu na uporządkowanie i ustalenie priorytetów środowiskowych.

6. Etapy wdrażania Systemu Zarządzania Środowiskiem w przedsiębiorstwie

Wyróżnia się 8 etapów:

1. Deklaracja kierownictwa - czyli złożenie odpowiedniego wniosku wyrażającego chęć wdrożenia SZŚ przed dane przedsiębiorstwo (decyzja taka powinna zostać zainicjowana przez kierownictwo!)

2. Wstępny przegląd środowiskowy - polega na określeniu stref działalności przedsiębiorstwa, które mają wpływ na środowisko po to, aby wiedzieć w jakich dziedzinach należy dążyć do ochrony środowiska

3. Opracowanie polityki środowiskowej

4. Planowanie - polega na wyznaczeniu konkretnych celów i zadań środowiskowych oraz wymagań prawnych z tym związanych

5. Wdrożenie polityki środowiskowej - opracowanie programu zarządzania środowiskowego i wdrożenie go w życie tak, jak wcześniej zaplanowano.

6. Monitoring i ocena postępu - stały nadzór nad wdrożonymi zasadami

7. Audity wewnętrzne i przeglądy środowiskowe - polegające również na nadzorowaniu i kontrolowaniu efektów wprowadzenia SZŚ jak w etapie 6)

8. Dążenie do ciągłego doskonalenia - wprowadzanie poprawek i eliminacja niedociągnięć we wcześniej ustalonym planie (podobnie jak w czwartej fazie Deminga - fazie działań korygujących).

7. Certyfikacja Systemu Zarządzania Środowiskiem i jej etapy

Uzyskanie przed przedsiębiorstwo Certyfikatu jest swego rodzaju „nagrodą” dla niego. Jest to „wyróżnienie” za działalność zgodną z normami ochrony środowiska i w pewnym sensie także reklamą przedsiębiorstwa w czasach, gdy kładzie się tak wielki nacisk na ekologie.

Proces certyfikacji (wyróżnia się 6 etapów):

1. Złożenie wniosku przez przedsiębiorstwo w jednostce certyfikującej

2. Analiza oferty złożonej przez przedsiębiorstwo (analizę wykonuje jednostka certyfikująca)

3. Audit wstępny - polega jednostce certyfikującej rozeznać się na jakim etapie jest SZŚ w danym przedsiębiorstwie ubiegającym się o certyfikat

4. Audit certyfikacyjny - polega na kontroli, czy wymagania norm ISO są w pełni spełnione w danym przedsiębiorstwie

5. Otrzymanie certyfikatu

6. Audity nadzoru

8. Korzyści dla przedsiębiorstwa płynące z wdrożenia Systemu Zarządzania Środowiskiem

- wdrożenie SZŚ usprawnia i ułatwia przedsiębiorstwu uporządkowanie i przestrzeganie wymogów środowiskowych oraz funkcjonowanie

- pozytywnie wpływa na postrzeganie przedsiębiorstwa na rynku przez odbiorców

- pozwala uniknąć kar wynikających z zanieczyszczania i degradacji środowiska

- zwiększa konkurencyjność przedsiębiorstwa względem innych np. dzięki uzyskaniu certyfikatów

- daje większe możliwości rynkowe

9. Zagrożenia środowiskowe na terenach górniczych w aspekcie zarządzania środowiskiem

Działalność górnicza ma ogromny wpływ na środowisko - w większości jest to niestety wpływ niekorzystny, powodujący:

- osiadanie gruntów, którego następstwem jest deformacja powierzchni (zapadliska itp.)

- degradacja krajobrazu przez tworzące się hałdy i składowiska odpadów

- zaburzenie gospodarki wodnej przez przerwanie żył wodnych (warstw wodonośnych), skażenie wód gruntowych i powierzchniowych lub ich migrację a nawet zanik

- nadmierny hałas (przy szybach wentylacyjnych, zakładach przeróbki, elektrociepłowni itp.)

- zanieczyszczenia atmosfery

- nadmierna ilość odpadów generowanych przez zakłady górnicze

10. Audyt wewnętrzny w ramach Systemu Zarządzania Środowiskiem

Polega na systematycznej i udokumentowanej obiektywnej weryfikacji (wewnątrz przedsiębiorstwa), która ma na celu zebranie dowodów oraz ich ocenę pod kątem zachowania ustalonych wymogów zawartych w założeniach Systemu Zarządzania Środowiskiem (a więc i w normach z nim związanych), a następnie przedstawieniu wyników audytu kierownictwu przedsiębiorstwa, na którego wniosek taki audyt był przeprowadzony.

11. Podstawowe zasady systemu zarządzania środowiskowego EMAS

a) utrzymanie zgodności z wymaganiami prawa w zakresie ochrony środowiska

b) zapobieganie zanieczyszczeniom - większy nacisk na dążenie do ciągłej poprawy w zakresie oddziaływania na środowisko poprzez maksymalne wyeliminowanie powstawania zanieczyszczeń a nie tylko powstrzymanie przedostaniu się już istniejących odpadów do środowiska (czyli przeciwieństwo tzw. rozwiązań „końca rury”) co przynosi wymierne korzyści takie, jak:

- oszczędność energii i surowców oraz stosowanie surowców zastępczych,

- zmniejszenie negatywnych skutków dla środowiska wynikające w pozyskiwania surowców,

- poprawę zdrowia i bezpieczeństwa pracowników dzięki wyeliminowaniu kontaktu z materiałami toksycznymi

- zmniejszenie kosztów kontroli zanieczyszczeń i gospodarki odpadami

3. ciągłe doskonalenie

4. stosowanie Rozporządzenia EMAS przez przedsiębiorstwa jest dobrowolne

12. Jakie wymagania powinno spełniać przedsiębiorstwo, aby spełniało wymagania systemu zarządzania środowiskowego EMAS

Przedsiębiorstwo musi udowodnić, że wdrożony przez niego wcześniej SZŚ skutkuje realnym ograniczeniem wpływów na środowisko oraz, że proces ciągłego doskonalenia ma charakter powtarzalny a nie jednorazowy. Przedsiębiorstwa, które wprowadziły wcześniej SZŚ oparty o normę ISO 14001 muszą tylko udowodnić podczas kontroli akredytatora EMAS spełnienie dodatkowych elementów, których nie zawiera norma ISO 14001, a o które rozszerzony jest system EMAS.

Ciągłe doskonalenie

Przegląd zarządzania

Polityka środowiskowa

Kontrola i działania korygujące

Planowanie

Wdrażanie i funkcjonowanie

---