Pedagogika Opiekuńcza

Wykłady 2009/2010

dr Anna Kowal-Orczykowska

6 października 2009

1. Pedagogika opiekuńcza jest dyscypliną pedagogiczną, której rozwój zapoczątkowany został w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Wyrosła z pedagogiki i medycyny, powstała z zapotrzebowania praktyki, początkowo była domeną pedagogiki społecznej. Za twórców uważa się: Czesława Babickiego, Albina Kelma, Janusza Korczaka.

Pedagogika opiekuńcza to dział pedagogiki społecznej zajmujący się opieką i wychowaniem osób, które nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb (Z. Dąbrowski)

2. Koncepcje i systemy opiekuńczo wychowawcze

• Pestalozzi

Sformułował założenia pracy opiekuńczo-wychowawczej w koncepcji programów wychowawca odrzuca wszelkie wzory filantropijne i koszarowe. Podstawą jest instytucja rodziny. Wychowanie publiczne powinno naśladować wychowanie rodzinne. Władzę wychowawczą utożsamia się z władzą ojcowską. Elementy charakterystyczne dla opieki i wychowania to: A) aktywność wychowawcy i wychowanka B) program nauczania, szczególnie w zakresie języków, matematyki i nauk o przyrodzie. C) praca fizyczna D)przygotowanie do zawodu

• Kazimierz Jeżewski

Gniazda sieroce opiekują się dziećmi osieroconymi, pokrzywdzonymi przez los i wymagającymi specjalnej opieki

Założenia: 1)włączenie wychowanka do rodziny obcej, w której dziecko przebywa do uzyskania samodzielności, 2)rodzina jest odpowiedzialna za dziecko do momentu usamodzielnienia się opiekuje się nim, stwarza warunki do utrzymania ze sobą kontaktu trwałego, żywego, opartego na więzi emocjonalnej, 3)wszyscy wychowankowie przed usamodzielnieniem się powinni zdobyć zawód i wykształcenie, praca jest głównym środkiem wychowania.

• Babicki Józef Czesław

System rodzinkwy: jest to system wychowania dziecka opuszczonego. Dziecko opuszczone to nie tylko sieroctwo naturalne ale i również sieroctwo społeczne, a także dziecko ze związku pozamałżeńskiego potrzebujące opieki i pomocy. Przedmiotem jego zainteresowania była praca w zakładzie opiekuńczym dla dzieci. Przeciwstawiał się tworzeniu wielkich zakładów wychowawczych, które zabijają indywidualność, wychowanek staje się numerem, a grupa jest dozorowaną gromadą, a nie zespołem wychowawczym. System opierał na wzorach rodziny.

Założenia: 1) wychowankowie dzielą się na zróżnicowane pod względem wieku grupy oparte na wewnętrznej więzi zespołowej. 2) każda grupa zorganizowana jest na wzór rodziny i ma tylko dla siebie własną sypialnię i własne urządzenia sanitarne. 3) kierownik wybierany jest przez grupę, czuwa nad ich życiem i jest bezpośrednio odpowiedzialny za grupę. 4) każda grupa stanowi wspólnotę pracy i zabawy 5)wychowawca inspiruje i nadzoruje życie grupy

• Janusz Korczak

Twórca zakładowej wspólnoty dziecięcej, swój system oparł zastosował w domu sierot. Swoje zasady oparł na: 1) przyznaniu i poszanowaniu praw dziecka 2) kształtowaniu u dzieci umiejętności samooceny i samokontroli 3) na zasadzie samorządności, wychowankowie pełnią odpowiedzialne funkcje, wychowawca jest obserwatorem, inspiratorem lub dyskretnym kierownikiem aktywności dzieci i młodzieży.

Cechy tego modelu: 1) zakład opiekuńczy powinien być ośrodkiem wychowania 2) zakład wychowawczy jest instytucją żywą, o istocie jego funkcjonowanie stanowi wychowawca, który musi posiada odpowiednie kompetencje.

• Jordan Henryk

lekarz, pionier wychowania fizycznego. Jako pierwszy w Polsce i jeden z pierwszych w Europie uruchomił publiczny ogród gier i zabaw dla dzieci i młodzieży. Był inicjatorem 2-letniego kursu wychowania fizycznego na UJ. Jako pierwszy wystąpił z inicjatywą wprowadzenia do szkół średnich obowiązkowych lekcji gimnastyki oraz instytucji lekarza szkolnego.

Pedagogika Opiekuńczo-Wychowawcza jako dyscyplina teoretyczno-praktyczna

• Radlińska wyodrębniła 3 specyficzne kategorie pedagogiki opiekuńczej

Ratownictwo, które pojawia się gdy zaspokajanie potrzeb przez jednostkę odbywa się w złym kierunku

Pomoc natomiast jest zasilaniem podmiotu w sytuacjach trudnych, napiętych, jest sporadyczna i czasowa.

Opieka jest działaniem prospołecznym, altruistycznym, naturalnym i ciągłym.

• Dąbrowski

Wg niego pedagogika opiekuńcza jest nauką i opiece między ludzkiej. Jej wielorakich aspektach wychowawczych i opiekuńczej waloryzacji wychowania. Jest więc teorią działalności opiekuńczo wychowawczej. W której zawierają się podstawowe pojęcia, twierdzenia i modele teoretyczne odnoszące się do całej rzeczywistości opiekuńczo wychowawczej i jej podstawowych komponentów. Opisuje ona rzeczywistość, ukazuje podstawowe zależności i prawidłowości, formułuje ogólne dyrektywy dla praktyki opiekuńczo-wychowawczej, opisuje warunki i konkretne zalecenia technologiczne.

Przedmiotem pedagogiki opiekuńczo-wychowawczej są fakty zjawiska które wywołują określone procesy wychowawcze, (są to potrzeby wychowawców i wychowanków)

Proces opiekuńczo wychowawczy - ciąg zmian powstających w osobowości wychowanka i wychowawcy pod wpływem realizowanych potrzeb. Inaczej to ciąg sytuacji opiekuńczo-wychowawczych, które powodują korzystne zmiany ilościowe i/lub jakościowe w rozwoju podopiecznego.

Sytuacja opiekuńczo-wychowawcza to ogół warunków w jakich zaspokajane są potrzeby dziecka.

13 października 2009

MODEL JEDNOLITEGO SYSTEMU OPIEKI WYCHOWAWCZEJ NAD DZIEĆMI OSIEROCONYMI I OPUSZCZONYMI W POLSCE

1. Forma opieki doraźnej

a) Pogotowie opiekuńcze - instytucja zajmująca się wychowaniem i opieką młodzieży. Trafiają do niej dzieci znajdowane na ulicy, uciekające z domów lub innych placówek wychowawczo-opiekuńczych, niepełnoletnie ofiary przemocy domowej lub małoletni przestępcy, przebywając w tej placówce w czasie trwania procesu sądowego, formalnie maksymalnym okresem jest 6 miesięcy. Głównym celem Pogotowia Opiekuńczego jest pomoc dzieciom i młodzieży (która nie ukończyła 18 roku życia) znajdującej się w trudnej sytuacji oraz wymagających zapewnienia opieki całodobowej. Celem działania pogotowia opiekuńczego jest: powrót dziecka do własnej rodziny, umieszczenie go w placówce zastępującej rodzinę, czy też w innej, odpowiedniej placówce.

b) Pogotowie rodzinne - rodzaj zawodowej krótkoterminowej opieki zastępczej. Umieszcza się w niej dzieci w sytuacji natychmiastowej konieczności odizolowania ich od środowiska rodzinnego zagrażającego jego zdrowiu, życiu oraz prawidłowemu wychowaniu. Dzieci przebywają w pogotowiu rodzinnym do czasu uregulowania się ich sytuacji rodzinnej lub w przypadku braku możliwości powrotu do domu rodzinnego, do momentu znalezienia dla dziecka rodziny zastępczej długoterminowej lub miejsca w placówce opiekuńczo-wychowawczej. Mogą przebywać w pogotowiu rodzinnym nie dłużej niż 12 miesięcy a w wyjątkowych sytuacjach pobyt dziecka może zostać przedłużony dodatkowo na okres 3 miesięcy.

2. Forma opieki całkowitej

a) Instytucjonalne formy opiekuńcze

• Dom dziecka - całodobowa placówka opiekuńczo-wychowawcza typu socjalizacyjnego. Do domów dziecka kierowane są dzieci i młodzież, których potrzeby stale lub okresowo nie mogą być zaspokajane w domu rodzinnym.

• Dom małego dziecka - zakład opiekuńczy przeznaczony zasadniczo dla dzieci w wieku 0-3 lat. W niektórych wyjątkowych przypadkach mogą w nim przebywać matki, przyjmowane od siódmego miesiąca ciąży na ok. pięciomiesięczny okres pobytu.

• Rodzinne domy dziecka - instytucjonalna forma rodzinnej opieki nad dzieckiem, która w swoich założeniach ma być jak najbardziej zbliżona do rodziny wielodzietnej. Główna ideą takiej formy jest stworzenie relacji rodzinnych między rodzicami-pracownikami a dziećmi.

• Wioski dziecięce - Twórcą Wiosek Dziecięcych SOS był Austriak Hermann Gmeiner, który w 1949 roku wraz ze swoimi przyjaciółmi wybudował pierwszą taką wioskę w austriackiej miejscowości Imst, nadając jej nazwę „Dom Pokoju”. Nikt wówczas nie przypuszczał, że w ciągu kilkudziesięciu lat idea ta ogarnie cały świat i wszystkie kontynenty, bowiem głównym celem Gmeinera było stworzenie godnych warunków życia dla sierot wojennych i opuszczonych dzieci. Bardzo szybki Imst stał się wzorem dla innych krajów jako praktyczny i dający się łatwo naśladować koncept opieki nad dzieckiem. W 1999 roku idea Wiosek Dziecięcych SOS miała dokładnie 50 lat, od chwili założenia pierwszej takiej placówki w Imst. W tym roku istniało już 400 Wiosek Dziecięcych, 375 Domów Młodzieży oraz około 750 ośrodków socjalnych.

b) Rodzinne formy opiekuńcze

• Adopcja - polega na stworzeniu więzów rodzinnych maksymalnie zbliżonych do więzi w rodzinie naturalnej. Dziecko w rodzinie adopcyjnej jest traktowane jak urodzone w danej rodzinie. Prawo bardzo ogranicza rozwiązanie przysposobienia i tym rodzina adopcyjna różni się od zastępczej, która może zrezygnować z opieki nad dzieckiem. W odróżnieniu od rodziny zastępczej, rodzice w rodzinie adopcyjnej nie otrzymują pieniędzy od państwa na wychowywanie i opiekę nad dziećmi.

• Rodzina zastępcza - jest jedną z form rodzinnej opieki nad dzieckiem i stanowi szansę na prawdziwy dom dla dziecka osieroconego lub opuszczonego przez rodziców, którzy nie chcą, nie mogą lub nie są w stanie wykonywać swoich obowiązków wobec własnych dzieci. W rodzinach zastępczych, które stanowią alternatywę dla domów dziecka, dzieci otrzymują szansę na normalny rozwój psychiczny, społeczny i intelektualny. Rodzina zastępcza tworzona jest przez małżonków lub przez osobę samotną, którzy jako opiekunowie przejmują opiekę nad dzieckiem, na podstawie orzeczenia sądu rodzinnego o ograniczeniu, pozbawieniu lub zawieszeniu praw rodzicielskich wobec rodziców biologicznych. Członkowie rodziny zastępczej mogą być spokrewnieni z dzieckiem, ale nie muszą.

• Rodzina zastępcza zawodowa - to rodziny, które z tytułu wykonywanej pracy otrzymują wynagrodzenie. Opiekują się niespokrewnionymi dziećmi, najczęściej we własnych mieszkania czy domach. Osoby takie (w wypadku małżeństwa zarówno żona jak i mąż) muszą przejść przez cykl badań i szkolenie oraz otrzymać zaświadczenie o kwalifikacji. Coraz częściej praktykuje się również przygotowywanie do obowiązków rodzin zastępczych niezawodowych  (także spokrewnionych, chociaż tutaj zakres szkolenia bywa mniejszy).

c) Formy resocjalizacyjne

• Policyjne izby dziecka - jest placówką opiekuńczo- wychowawczą funkcjonującą przy Rejonowej Komendzie Policji. Realizując zadania w zakresie zwalczania demoralizacji i przestępczości nieletnich, policja uprawniona jest do zatrzymania nieletniego w w/w placówce. Umieszczenie w izbie nastąpić ma na okres: 48 godzin w przypadku czynu karalnego, 72 godzin w przypadku braku opieki. Dłuższy pobyt nieletniego może nastąpić jedynie za zgodą sędziego rodzinnego na czas przez niego określony, nie przekraczający 14 dni.

• Ośrodek resocjalizacyjny -

• Zakłady poprawcze - specjalna placówka resocjalizacyjna dla nieletnich od 13 do 21 roku życia, skierowanych ze schroniska dla nieletnich. Zapewnia naukę i kształcenie zawodowe, zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowo-rekreacyjne.

• Młodzieżowe ośrodki wychowawcze - przeznaczone są dla młodzieży charakteryzującej się poważniejszymi zaburzeniami w funkcjonowaniu społecznym. Do młodzieżowych ośrodków wychowawczych przyjmowana jest młodzież, wobec której sądy rodzinne wydały w trybie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich postanowienia o konieczności zastosowania środka wychowawczego polegającego na umieszczeniu w placówce resocjalizacyjnej.

• Schroniska dla nieletnich - specjalna placówka opieki całkowitej podlegająca ministerstwu sprawiedliwości, która realizuje funkcję diagnostyczną, resocjalizacyjną i zapobiegawczą (zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania sądowego). Kierowani są tu nieletni w wieku 13 - 21 lat, podejrzani o dokonanie czynu karalnego lub przestępstwa, a okoliczności i charakter czynu, stopień demoralizacji i nieskuteczności dotychczasowych środków wychowawczych przemawiają za przyszłym umieszczeniem w zakładzie poprawczym.

19 października 2009

PROBLEMY WSPÓŁCZESNEJ ADOPCJI

1. Obszary problemowe

a) Procedura adopcyjna

1. Zgłoszenie: każda rodzina może skontaktować się z Ośrodkiem korzystając z telefonu lub Internetu. Uzyska potrzebne informacje oraz zostanie zaproszona na rozmowę wstępną do Ośrodka. Można zgłosić się osobiści, wtedy spotkanie to zamienia się we wstępna rozmowę informacyjną.

2. Pierwsze spotkanie z rodziną: rozmowa informacyjna - zapoznanie z formalnymi wymogami wobec kandydatów; zapoznanie z procedurą adopcyjną, zebranie wstępnych informacji o rodzinie i oczekiwaniach wobec dziecka; spisanie danych biograficznych kandydatów.

3. Przyjęcie zgłoszenia kandydatów i wymaganych dokumentów: aby przyjąć dziecko należy przygotować różne których wykaz rodzina otrzymuje podczas pierwszej rozmowy, są to min. akt zawarcia małżeństwa, zaświadczenia o stanie zdrowia i zarobkach, życiorys.

4. Badania psychologiczne: każdy z małżonków umawia się telefonicznie lub podczas wizyty w Ośrodku na rozmowę z psychologiem, psycholog przeprowadza rozmowę i testy psychologiczne określając predyspozycje i cechy charakteru kandydatów.

5. Wywiad środowiskowy: poznanie mieszkalno-bytowych warunków, stylu i trybu życia kandydatów, sytuacji rodzinnej oraz prezentowanych poglądów i postaw.

6. Kwalifikacja wstępna: aby rodzina mogła dalej uczestniczyć w postępowaniu adopcyjnym musi uzyskać akceptację Komisji Kwalifikacyjnej Ośrodka. Komisja zbiera się co jakiś czas i po zapoznaniu się z opiniami o kandydatach na rodziców zastępczych wyraża zgodę na ich udział w dalszej procedurze.

7. Warsztaty przygotowujące: maja charakter grupowy, uczestniczą w nich kandydaci na rodziny adopcyjne i zastępcze, którzy uzyskali rekomendacje Komisji Kwalifikacyjnej. Szkolenie ma na celu przybliżenie problemów związanych z przyjęciem dziecka osieroconego, naukę metod rozwiązywania problemów i zapoznanie się z innymi rodzinami, będącymi w podobnej sytuacji. O terminie szkolenia kandydaci dowiadują się telefonicznie.

8. Po przejściu warsztatów przygotowujących kandydaci kwalifikowani są przez Komisję Kwalifikacyjną.

9. Pozytywna kwalifikacja końcowa rozpoczyna okres oczekiwania na dziecko.

b) problemy związane z rodzicami adopcyjnymi

c) środowisko rodzinne pochodzenia dzieci adoptowanych

d) środowisko szkolne i rówieśnicze dziecka adoptowanego

e)poziom rozwoju dziecka adoptowanego

f)obciążenia genetyczne dziecka adoptowanego

g) jawność adopcji

2. Postawy rodzicielskie rodziców adoptujących

Zdecydowana większość rodziców adoptujących posiada postawy niepożądane wychowania, jak np.: matki ujawniają postawę górowania i koncentracji wobec dziecka; ojcowie ujawniają postawę bezradności i dystansu

3. Wnioski

Dziecko opuszczone przez matkę powinno jak najszybciej znaleźć się w nowej rodzinie, która otoczy je opieką, miłością, troską oraz uchroni przed poważnymi zaburzeniami rozwojowymi i emocjonalnymi.

4. Fazy choroby sierocej

- płacz, łkanie

- rezygnacja, apatia, przygnębienie

- dziecko „lepkie” emocjonalnie

5. Obserwacje

- wiek oraz wykształcenie rodziców adopcyjnych nie ma wpływu na wykształcenie wobec dzieci

- rodzice adopcyjni rzadko pozwalają uczestniczyć dzieciom w ważnych decyzjach rodzinnych, tylko nieliczni biorą pod uwagę uczucia i opinię dziecka

- im wcześniejsze i bardziej naturalne poinformowanie dziecka o fakcie adopcji, tym mniejsze jest jego poczucie zagrożenia i lęku o uczucia oraz braku akceptacji ze strony rodziców. Otwartość i uczciwość względem dziecka sprzyja lepszym i bardziej zacieśnionym relacjom rodziców i dziecka.

- ukrywanie przed dzieckiem prawdy o jego pochodzeniu może prowadzić do poważnych zaburzeń w jego zachowaniu i funkcjonowaniu w domu/szkole.

- dziecko powinno dowiedzieć się, że zostało adoptowane

- wyjaśnienie dziecku wysokiego, co podlega jego wątpliwości i zaspokojenie jego ciekawości związanych z adopcją oraz jego biologiczną rodziną, z dużym prawdopodobieństwem może spowodować, że dziecko na długi czas nie będzie poruszało tego tematu.

PSYCHOLOGICZNE KONCEPCJE CZŁOWIEKA

a) Behawioralna - akcentuje wpływ środowiska zewnętrznego na człowieka i podkreśla możliwości manipulowania, sterowania człowiekiem. Zachowanie człowieka całkowicie zależy od bodźców zewnętrznych, jest reakcją na bodźce. Rozwój człowieka to proces wytwarzania (uczenia się)poszczególnych nawyków. Behawioryzm jest skoncentrowany na nagrodach i karach, jakich dostarcza człowiekowi środowisko (programowanie człowieka). Innymi słowy mówiąc, istnieją dwa rodzaje wzmocnień, które modyfikują zachowania człowieka: wzmocnienia pozytywne i negatywne. Sterują one postępowanie człowieka z zewnątrz. W podejściu behawioralnym wolność jest zatem brakiem negatywnych wzmocnień w środowisku zewnętrznym, a godność jest budowana

na podstawie pozytywnych wzmocnień, które staja się bodźcami moralnymi

b) Psychodynamiczna - w psychologii ogólnej przybiera nazwę psychoanalizy. Mamy tu do czynienia z nieuświadomionymi wewnętrznymi siłami człowieka, które sterują ludzkim zachowaniem. Siły te pochodzą z trzech źródeł: z popędów, potrzeb oraz dążeń ludzkich. Ogromna energia psychiczna, która rodzi się z tych nieświadomych dążeń, popędów i potrzeb często spożytkowana zostaje na poradzenie sobie z konfliktami, które tu występują. Człowiek nie potrafi sobie poradzić z tymi konfliktami stąd zaczynają u niego działać różne mechanizmy, które kierują jego postępowaniem. Kozielecki wyróżnił cztery rodzaje mechanizmów obronnych: represja, projekcja, racjonalizacja i substytucja. Represja to automatyczne, dokonujące się nieświadomie, wyparcie nieakceptowanych treści, bodźców, uczuć z sfery świadomej do podświadomości. Projekcja polega na przypisywaniu sobie cech pozytywnych, których nie posiadamy, oraz na zrzucaniu na innych własnych cech, których nie akceptujemy. Racjonalizacja to pozorne rozumowe rozwiązanie, polega albo na obniżeniu dążeń, albo na obniżeniu wartości pożądanej rzeczy. Substytucja czyli zastąpienie. Sposobem radzenia sobie z tymi konfliktami i mechanizmami jest systematyczna psychoterapia. Zastosowanie tej koncepcji w szkolnictwie dotyczy nieuporządkowanych emocji uczniów. Psychoterapia jest niezwykle pomocna w leczeniu zaburzeń emocjonalnych, a właśnie rozwój emocjonalny jest w dzisiejszej szkole zaniedbany na rzecz rozwoju intelektualnego.

c) Poznawcza - człowiek jest twórczym, samodzielnym podmiotem, który potrafi decydować o swoim losie i ma na niego wpływ. Ludzkie działanie jest świadome i intencjonalne. Jest nie tylko reakcją na bodziec, jak twierdzili behawioryści, ale również interpretacją informacji, które pochodzą z zewnątrz, dzięki strukturom poznawczym, które człowiek posiada. Owe struktury poznawcze to wiedza nabyta w czasie uczenia się i myślenia, zakodowana w pamięci. Człowiek poznaje i rozumie świat, i może w nim rozsądnie działać właśnie dzięki tej wiedzy zakodowanej w poznawczych strukturach, a także poprzez twórcze przetwarzanie tej wiedzy. Człowiek jest w stanie sam zmieniać swoje zachowanie a dokonuje się to na drodze wychowania, które jest planowe, oraz poprzez autokreację, samorozwój, czyli tworzenie siebie według własnego projektu. Szkoła, jako środowisko wychowawcze ale i dydaktyczne, ma za zadanie tak formować swoich uczniów, aby byli sprawcami, aby umieli podejmować czynności związane z socjalizacją, czyli przystosowaniem się do warunków, w których i m przyjdzie żyć i mieszkać, do środowiska. Sprawca, to także ktoś kto jest zdolny do zmiany samego siebie, do autokreacji.

d) Humanistyczna - docenia ludzką aktywność. Mamy tu do czynienia z holistycznym i personalistycznym ujęciem człowieka, które pozwala wyakcentować jego intencjonalność i transcendencję. Człowiek posiada predyspozycje wrodzone, czyli surowiec dla rozwoju i tworzenia własnej osobowości. Wewnętrzna struktura człowieka to jego cechy dziedziczne i ukryte, potencjalne możliwości. Domaga się ona szacunku i godności. Centralnym tematem tej koncepcji jest ludzkie "stawanie się człowiekiem" poprzez wchodzenie w relacje z naturą, innymi ludźmi i samym sobą. Człowiek nieustannie się rozwija, dąży do samorealizacji i aktualizacji ukrytych możliwości poprzez miłość, altruizm, twórcze przeżycia i rozwój własnego "ja".

Szkoła, która preferuje humanistyczną wizję człowieka, dba o kształtowanie dojrzałych osobowości wychowanków, które będą umiały nieustannie podejmować trud własnego rozwoju.

27 października 2009

POGLĄDY THOMASA GORDONA

Koncepcję Thomasa Gordona „wychowanie bez porażek” uznać należy za pedagogię, czyli odmienny paradygmat edukacyjny, ze względu na takie jej cechy:

• „źródła swej koncepcji T. Gordon wywodzi z psychologii humanistycznej, przyjmując za nią koncepcję człowieka;

• opiera ją na teorii stosunków międzyludzkich, przykładając szczególne znaczenie do zasad komunikacji interpersonalnej;

• występuje przeciwko stosunkom władzy, posługiwania się siłą i lękiem w kontaktach z innymi ludźmi, w tym szczególnie z dziećmi;

• wychodzi z założenia, że podstawową przyczyną konfliktów jest posługiwanie się przez większość wychowawców barierami komunikacji;

• pragnie, by stosunki wychowawcze opierały się na wzajemnym poszanowaniu swoich potrzeb, na miłości i odpowiedzialności;

• proponuje program treningu dla wychowawców, podczas którego mogą oni posiąść umiejętności efektywnej komunikacji oraz konstruktywnego rozwiązywania konfliktów;

• zakłada, że zrozumienie podstawowych zasad jego koncepcji oraz nauczenie posługiwania się proponowanymi przez niego narzędziami, zmienią kontakty wychowawca - wychowanek na lepsze, bardziej efektywne.”

Pedagogia ta opiera się ponadto na teorii równoważnych stosunków międzyludzkich, w tym także między dorosłymi (wychowawcy, nauczyciele) a dziećmi (wychowankowie, uczniowie). W takich relacjach każdy traktowany musi być podmiotowo, z poszanowaniem jego praw i potrzeb. Aby relacja przynosiła stronom pozytywne odczucia, a także by była skuteczna, konieczne jest nawiązanie przez wychowawców, dorosłych szczególnego rodzaju kontaktów, polegających przede wszystkim na odczytywaniu werbalnych i niewerbalnych sygnałów wysyłanych przez dzieci, a co za tym idzie dostarczanie im adekwatnej do potrzeb oferty. Cele wychowania zaproponowane przez Gordona wywodzą się z jego sposobu postrzegania dziecka jako człowieka, ze wszystkimi ludzkimi cechami i reakcjami. Dziecko nie jest niczyją własnością i jako odrębna jednostka ma prawo do prywatności, samodzielnego rozwiązywania problemów, samodzielnego myślenia.

Celem wychowania, wg Gordona jest powstanie jednostki:

• autonomicznej, twórczej i niezależnej, mogącej realizować własne możliwości;

• samodzielnej w radzeniu sobie z problemami;

• zdolnej do zaspokajania własnych potrzeb, odpowiedzialnej za siebie, zdolnej do samokontroli i samooceny;

• lubiącej siebie i posiadającej poczucie własnej wartości;

• autentycznej w wyrażaniu swoich uczuć;

• umiejącej współpracować z innymi, zdolnej do respektowania cudzych potrzeb, a przy tym nie zapominającej o własnych;

• będącej w stanie samodzielnie ustanawiać sobie granice własnej swobody i wolności;

• wewnętrznie zdyscyplinowanej;

• produktywnej, w pełni realizującej swoje życiowe możliwości.

Podsumowując można powiedzieć, że naczelnym celem wychowania jest szeroko rozumiany rozwój dziecka, który powinien wynikać z jego własnego potencjału, a nie dążenia do określonych wzorców czy ideałów. Potwierdzeniem tej tezy są słowa samego Gordona, by wychowanek stał się „tym, czym stać się może, choćby to było bardzo różne od rodziców, albo od przedstawionych mu przez rodziców wzorów. To jest jego niezbywalne prawo.”

Zadaniem wychowania jest więc zmiana dotychczasowych metod oddziaływań wychowawczych. Ma to związek z nieustannym rozwojem świata, poszerzaniem wiedzy i obalaniem istniejących mitów. Mity te dotyczą zarówno dzieci jaki i wychowawców.

Nie jest już prawdą to, że dziecko:

• nie jest jeszcze pełnowartościowym człowiekiem (ono nim jest, a relacje między rodzicami i dziećmi należy rozpatrywać na równi z pozostałymi stosunkami międzyludzkimi);

• jest złe z natury więc trzeba je dyscyplinować stosując wobec niego surowe kary cielesne (dziecko z natury jest dobre, w więc wychowywać je należy zgodnie z nauką Chrystusa, opierając się na przykazaniu miłości);

• jest własnością rodziców, ich kontynuacją (rodzice nie powinni porównywać swojego dziecka do żadnych wzorców, powinni szanować i akceptować jego indywidualność);

• chce, by dorośli wyznaczali mu granice zachowań (dziecko potrzebuje informacji o odczuciach rodziców, związanych z różnymi jego zachowaniami, aby samo mogło modyfikować swoje zachowania);

• bunt okresu dorastania jest zjawiskiem naturalnym (dziecko buntuje się przeciwko destrukcyjnym metodom wychowawczym rodziców, a nie przeciwko nim samym).

Mity dotyczą także wychowawców, zdaniem Gordona odnoszą się one do następujących kwestii.

Nie jest już prawdą to, że wychowawcy:

• muszą być czymś więcej niż zwykłymi ludźmi i mają w związku z tym obowiązek być czymś lepszym niż tylko ludzie (są oni jednak prawdziwymi ludźmi z ludzkimi wadami, ograniczeniami, prawdziwymi uczuciami);

• muszą być konsekwentni (różnorodność sytuacji z jakim spotyka się człowiek w zasadzie uniemożliwia mu bycie zawsze konsekwentnym, niemożliwym jest posiadanie niezmiennych uczuć);

• muszą stanowić „zwarty front” w wychowaniu (każdy z rodziców, wychowawców ma prawo do reagowania we własny sposób na zachowanie dzieci);

• muszą zawsze akceptować dziecko (można bez używania przemocy pokazać dziecku, jakich jego zachowań nie jest się w stanie zaakceptować, ale tak by nie odebrało tego jako odrzucanie jego osoby);

• muszą zwyciężać, gdyż w przeciwnym przypadku zostaną pokonani oraz mają prawo narzucać dzieciom swoją wolę i rozwiązania (używając zakazów i kar powodują sytuację, w której to dzieci przegrywają, a taka sytuacja nie powinna mieć miejsca, w procesie wychowania nie ma zwycięzców i pokonanych);

• muszą przekazywać dzieciom swoją hierarchię wartości (problemy dotyczące wartości, upodobań, osobistych przekonań nie nadają się do rozwiązywania w sposób autorytarny; wychowawcy mogą przekazywać dzieciom swoje przekonania dotyczące wartości, wyznając i realizując je we własnym życiu, co jest najlepszą drogą do skutecznego zarażania nimi dzieci);

• są odpowiedzialni za przekazywanie kultury (wychowawcy powinni wprowadzać dzieci w świat kultury, pokazywać im jej wzory i dziedzictwo oraz wyjaśniać źródła norm);

• powinni używać w stosunku do dzieci swojej władzy i autorytetu (dzieci mają wtedy poczuci przedmiotowości i braku realnego wpływu na swoje życie, mogą więc reagować przejawiając taki uczucia i zachowania jak: bunt, upór, przekora, gniew, agresja, oszukiwanie, organizowanie się przeciwko wychowawcom, wycofywanie się itp.).

Blokady komunikacji wg Gordona

1. Nakazywanie, komenderowanie, polecanie. Przykład: „Przestań się użalać i weź się do roboty!”.

2. Ostrzeganie, groźba: „Jeżeli nie będziesz dużo pracował, nie masz co marzyć o dobrych stopniach w tej klasie”.

3. Moralizowanie, głoszenie kazań: „Wiesz dobrze, że z chwilą, gdy przychodzisz do szkoły twoim zadaniem jest nauka”.

4. Doradzanie, sugerowanie, proponowanie rozwiązań: „Musisz lepiej zaprogramować sobie dzień. Wówczas uda ci się wszystko wykonać”.

5. Pouczanie, robienie wykładu, dostarczanie argumentów: „Przyjrzyjmy się faktom. Pamiętaj, że do końca roku szkolnego jest jeszcze tylko 34 dni i tylko tyle zostało ci na wykonanie tego zadania”.

6. Osądzanie, krytykowanie, dezaprobata: „Jesteś po prostu leniwy, albo lubisz odkładać wszystko na ostatnią chwilę”.

7. Obrzucanie wyzwiskami, wyśmiewanie, ośmieszanie: „Zachowujesz się jak czwartoklasista, a nie jak kandydat do szkoły średniej”.

8. Interpretowanie, analizowanie, diagnozowanie: „Starasz się po prostu wykręcić od wykonania tego zadania”.

9. Chwalenie, aprobowanie: „Jesteś naprawdę bardzo zdolnym, młodym człowiekiem. Jestem pewien, ze jakoś dasz sobie z tym radę.”.

10. Uspakajanie, okazywanie współczucia, pocieszanie: „Nie jesteś jedyny, który to przeżywa. Ja miałem takie same problemy z trudnym zadaniami.”.

11. Wypytywanie, krzyżowy ogień pytań: „Czy uważasz, ze zadanie jest za trudne? Ile czasu mu już poświęciłeś? Ile godzin dziennie na to poświęcasz?”.

12. Odwracanie uwagi, dowcipkowanie, zabawianie: „Porozmawiajmy o czymś przyjemniejszym. Teraz nie czas o tym mówić. Wydaje mi się, że ktoś wstał dziś lewą nogą”.

3 listopada 2009

KONCEPCJA ANALIZY TRANSAKCYJNEJ ERICA BERNE'A

Koncepcja analizy transakcyjnej Erica Berne'a wywodzi się z Freudowskiej psychoanalizy, jest swego rodzaju teorią wymiany społecznej i jednocześnie szczególną odmianą terapii.
W analizie transakcyjnej Berne dokonuje konstrukcji obrazu człowieka, który jest uwikłany w różnego typu zależności z innymi ludźmi. Opisuje prawidłowości oraz mechanizmy, które warunkują wzajemne nastawienia ludzi wobec siebie. Berne rozpatruje wymianę pomiędzy ludźmi w świetle ich doświadczeń z okresu dzieciństwa.

Wymiana bodźców-zachowań i reakcji-zachowań, do jakiej dochodzi pomiędzy dwiema osobami, to w świetle teorii Berne transakcja, która jest naturalnym przejawem procesu komunikacji. Berne zakłada, podobnie jak Freud, istnienie trzech stanów Ja. I tak
w modelu funkcjonalnym odpowiednikiem Superego jest Ja-Rodzic, Id Ja-Dziecko, a Ego Ja-Dorosły. Opisane stanu ulegają dalszemu podziałowi w modelu funkcjonalnym. Jednakże w analizie transakcyjnej wszystkie te stany są realną manifestacją Ego i przejawiają się w rzeczywistych zachowaniach ludzi. Człowiek ma dostęp do wszystkich stanów i żaden z nich nie jest zły.

Stany „JA”

• Ja-Rodzic to stan, który jest naśladownictwem wzorów rodzicielskich lub innych osób znaczących, zawiera różnorodne postawy, zachowania i doświadczenia, które powstały pod wpływem kontroli rodzicielskiej Ten stan jest różnicowany na Rodzica Krytycznego (Karzącego) oraz Rodzica Opiekuńczego (Chroniącego). Dziecko wchłania ten stan od swoich opiekunów w procesie socjalizacji. Stan ten zawiera przekazy ważne z punktu widzenia kultury, cywilizacji, jest zbiorem skodyfikowanych praw, norm postępowania. Rodzic Krytyczny nakazuje i zabrania: „musisz”, „karzę ci”, „nie pozwalam”, często też moralizuje „powinieneś”. Głos krytyczny, stanowczy, najczęściej odbierany jako nieprzyjemny. Rodzic Krytyczny ocenia, wartościuje każde zachowanie jednostki, wymaga bezrefleksyjnego „wchłonięcia norm”. Rodzic Chroniący to opiekuńcza, kochająca matka, będąca źródłem bezpieczeństwa, pozytywnych odczuć, miłości, zainteresowania.

W ogólnie przedstawionej teorii Berne'a poważne miejsce zajmuje klasyfikacja wyodrębnionych przez niego stanów Ego.

• Ja-Dorosły jest jakby pozbawiony uczuć, mieści w sobie takie wzory zachowań, które zostały wypracowane samodzielnie i opierają się na obiektywnej ocenie rzeczywistości. Ten stan gromadzi informacje pochodzące od innych stanów Ego, przewiduje, szacuje, analizuje
  i z tego powodu zdarza się, że jest nazywany Komputerem.  Osoba funkcjonująca w tym stanie często zadaje pytania: „co, jak, dlaczego?”, posługuje się rozmaitymi stwierdzeniami, argumentuje. W zachowaniu zrównoważona, stonowana, raczej nie okazuje emocji. Dorosły ma swój udział w każdej złożonej transakcji.

• Ja-Dziecko to instynktowe, wrodzone doświadczenia z wczesnego dzieciństwa, na które składają się pragnienia, uczucia i myśli. W tym stanie dochodzi do podziału na Dziecko Naturalne (Spontaniczne) z którego wywodzi się Dziecko Przystosowane (Podporządkowane) i Dziecko Zbuntowane. Pierwsze z nich stanowi źródło wszelkiej twórczości, intuicji, radości życia, seksu. To część najbardziej demoniczna. Stan ten jest źródłem energii, spontaniczności, radości i błogostanu, lecz także lęku, złości i przykrości. Różnorodne impulsu są dostępne jednostce w każdym wieku, i gdy człowiek dorosły czuje, myśli i zachowuje się w tym stanie ego, wówczas nic nie różni go od sześciolatka. Osoba działająca w stanie Dziecko posługuje się krótkimi słowami, zawierającymi treści takie, jak: auuu, na Boga, ach... Postawa ciała tj. kulenie się, „zastyganie” w bezruchu, spontaniczne i nieskoordynowane ruchy rąk i nóg, udział w zajęciach sportowych czy taniec.

W swojej koncepcji Berne uznał, że do optymalnego funkcjonowania człowieka ważne jest to, aby zawsze mógł korzystać ze wszystkich stanów Ego i w zależności od sytuacji dokonywać wyboru, którego z nich chce użyć. Jeśli zaś nie ma dostępu do któregoś z nich mamy do czynienia z wyłączeniem. W sytuacji, gdy stan Dorosłego funkcjonuje w oparciu o wczesne zapisy występujące w stanie Rodzica lub Dziecka mówimy o kontaminacjach. Stan Dorosłego nie funkcjonuje prawidłowo, został niejako pozbawiony charakterystycznych dla siebie cech, nie dokonuje przewidywań, analiz, nie gromadzi danych. Kontaminacja Dorosłego z Dzieckiem powstaje na bazie przykrych doświadczeń i związanych z nimi uczuć, co powoduje, że jednostka nie jest w stanie doświadczać bieżących sytuacji bez odczuwania tych uczuć. Najczęstszymi symptomami tego zjawiska są wtedy rozmaite fobie i iluzje. Jeśli Dorosły zostaje wyłączony, to spostrzeganie, uczucia i zachowanie takiej osoby nie pozostają w relacji do obiektywnej rzeczywistości i osoby takie nazywamy psychotykami. Jeśli zaś wyłączeniu ulega Rodzic, to osoby takie w różnorodnych sytuacjach postępują nieodpowiedzialnie, pomijają wartości, normy.

Gra w koncepcji Berne'a tak naprawdę nie jest zabawą, pomimo dowcipnego jej opisu. Jest takim rodzajem komunikacji pomiędzy ludźmi, która przeszkadza w rozwoju otwartego, pełnego zaufania i bezpieczeństwa związku. Za tym zaś, co Berne nazywał intymnością, akceptacją i potrzebą głasków kryje się potrzeba miłości. Jedynie człowiek działający autonomicznie nie kieruje się w swoim postępowaniu jakimiś głosami, które ma w głowie, potrafi je bowiem uciszyć i patrzeć na ludzi bez uprzedzeń, spontanicznie, świadomy własnych pragnień. Człowiekiem takim może być tylko ten, kto wyrwie się spod wpływów rodzicielskich nauk, krępujących scenariuszy.

10 listopada 2009

POMOC I OPEKA

Kategorie pomocy

• Pomoc okazjonalna

• Pomoc kompensacyjna (interwencja kryzysowa)

• Pomoc surwiwalna

• Pomoc restytucyjna (długodystansowa)

• Pomoc substytucyjna

Funkcje opiekuńcze w szkole

• Funkcje podstawowe i niezbywalne

• Funkcje korekcyjno-wyrównawcze

• Funkcje warunkowania rozwoju

• Funkcje kompensacyjne i substystutywne

• Funkcje powodzeniowe

• Funkcje atmosferotwórcze

Funkcje opieki

• homeostatyczna ciągłe doprowadzanie do osiągania optymalnego stanu zaspokajania wielorakich potrzeb,

• egzystencjalna zachowanie życia i zdrowia jego jakości, ale również potrzeb wyższego rzędu

• regulacyjna, rozbudzanie i regulowanie potrzeb a głównie granic, norm i sposobów ich zaspokajania,

• usamodzielniająca polega na doprowadzaniu względnie pełnej samodzielności i niezależności życiowej

• socjalizacyjna uspołecznienie i ukulturalnienie potrzeb oraz sposobów Ich zaspokajania,

Metody opieki

A. Według kryterium bezpośrednich wyznaczników i skutków działania:

Metoda opieki - to powtarzalny sposób wykonywania zespołu czynności, przeważnie z użyciem niezbędnych środków (głównie przedmiotów potrzeb) dla zaspokojenia ponadpodmiotowych potrzeb podopiecznych. (pierwszy poziom wartości opieki)

B. Według kryterium finalnych, ostatecznych funkcji opieki:

Metoda opieki - to powtarzalny sposób wykonywania zespołu czynności, przeważnie z użyciem niezbędnych środków (głównie przedmiotów potrzeb) dla urzeczywistnienia określonych funkcji opieki. (drugi poziom wartości opieki)

Metody opieki - w hasłach:

• Opiekun czyni wszystko za was, dla was, przy was.

• Wy także możecie być opiekunami, opiekujcie się jedni drugimi.

• Twórzmy warunki, które będą kształtować jakość naszego życia.

• Nie wszystko możemy sami, korzystajmy ze świadczeń specjalistów.

• Dostarczajmy własnych przykładów wielostronnej samoobsługi.

• Starajmy się sami na miarę własnych możliwości pozyskiwać i wykorzystywać racjonalne przedmioty naszych potrzeb.

• Obsługujmy się sami, bądźmy zaradni i samowystarczalni.

• Próbujmy być dla siebie partnerami już dziś, aby być nimi jutro.

• Czasami radźmy sobie ze sobą zupełnie sami.

• Przekształcajmy czynności opiekuńcze w udzielanie pomocy w sytuacjach trudnych.

• Róbmy wszystko co należy dla pomyślnego przekroczenia progu samodzielności życiowej.

17 listopada 2009

POGLĄDY PEDAGOGICZNE,

PEDAGOGIA MIŁOŚCI

Arthur Br*hlmeier - dr pedagogiki i psychologii, od przeszło dwudziestu lat jest wykładowcą tych nauk w Niezależnym Katolickim Seminarium Nauczycielskim St. Michael w Zug. Studia ukończył w Zurychu, tam też doktoryzował się w 1986 r. Z filozofii wychowania Jana Henryka Pestalozziego. W rodzimej Szwajcarii znany jest jako badacz i wydawca dzieł tego czołowego reformatora oświaty powszechnej z przełomu XVIII i XIX wieku.

Wychowanie Br*hlmeier ujmuje:

• wychowanie funkcjonalne - (niezamierzone, pedagogiczne wpływy środowiska),

• wychowanie intencjonalne - (wybiórcze ukierunkowanie socjalizacji);

Model człowieka

Duchowa pedagogika miłości propaguje trychotomiczny model człowieka. Człowiek jako jedność ciała, ducha, umysłu. Zwraca się również do kształcenia holistycznego, które przeciwstawia się jednostronnemu myśleniu instrumentalnemu.

Zasady „ożywczego” środowiska dla wychowanka

- oparcie dla dziecka;

- stworzenie emocjonalnego bezpieczeństwa, zagwarantowanie spokoju;

- nie narzucanie dziecku naszego obrazu świata;

- dostosowanie wystroju pomieszczeń do aktywności edukacyjnej dziecka;

- pielęgnowanie wspólnoty (wzajemne zrozumienie, zaufanie, troska o wzajemną komunikację);

Wyższa natura człowieka - coś, co motywuje go do pozytywnego działania. Jest ona umiejscowiona w sercu (sercu rozwiniętym i ukształtowanym). Wyższa natura człowieka pozwala mu na nabranie dystansu do samego siebie, do rzeczy i innych istot (Bóg). Umożliwia ona także człowiekowi poświęcenie się prawdzie i wskazuje mu drogę do samodoskonalenia się.

Kategorie predyspozycji i talentów dziecka

• predyspozycje umysłowe (głowa): postrzeganie, wyobraźnia, myślenie, pamięć, poznawanie, osądy, mowa ;

• predyspozycje duchowe (serce): miłowanie, wdzięczność, zaufanie, wiara, chęci, empatia,

• intuicja predyspozycje manualne (ręka): siła, spryt, zręczność, praca

Prawo rezonansu to oddziaływanie tym samym na to samo. Predyspozycje serca dają się pobudzić dzięki rezonansowi, toteż zawodzi odwoływanie się do metod nacisku, przymusu czy zakazu

Działanie sensowe pobudza ochotę do życia i do nauki. Punktem wyjścia dla działania sensownego jest teraźniejszość. Działanie to jest spełnieniem siebie, satysfakcją umiejscowioną w samym działaniu. W takim przypadku staje się ono czystą przyjemnością.

Pedagogika duchowa A. Br*hlmeiera jest pedagogiką przede wszystkim dla wychowawców dzieci i młodzieży, jakimi są nauczyciele, gdyż to oni wymagają permanentnej edukacji. Oczekuje się od pedagogów wysokich kompetencji i własnego zdrowia psychicznego. Pedagog sam musi mieć siłę, aby wytrwać. Poznanie zatem źródeł własnych sił i czerpanie z nich energii staje się ważnym problemem naszej egzystencji. Każdy musi przy tym znaleźć własną ścieżkę do samorealizacji, aby uchronić się przed ubytkiem sił i zdobywać nowe ich źródła.

To, co nas chroni przed ubytkiem sił, to przede wszystkim:

• cisza i spokój

• predyspozycje serca we własnym działaniu.

PEDAGOGIKA SERCA

„Jeżeli w powszechnym odczuciu stosunki międzyludzkie zamiast się polepszać - ulegają pogorszeniu, to trzeba próbować coś w tej dziedzinie zmienić. Nie można podążać w samobójczym kierunku schizofrenizacji świata. Istnieje więc pilna potrzeba podniesienia rangi pedagogiki serca i konsekwentnego stosowania jej zasad. Miłość nie jest samoistnym darem losu. Kochania trzeba nauczyć się kochaniem i wymagającą miłością”. - M. Łopatkowa.

Dr. Maria Łopatkowa - (ur. 1927r.) pedagog, w 1968 roku uzyskała promocje doktorską na Uniwersytecie Warszawskim. Pracowała jako nauczycielka w latach 1947-1969 w szkole podstawowej w Ołtarzewie. Prowadziła amatorki zespół teatralny i ognisko przedszkolne. W latach 1969- 1971 była redaktorem naczelnym „Przyjaciela Dziecka”. Uczestniczyła w pracach eksperymentalnego warszawskiego Zespołu Ognisk Wychowawczych. Działacz oświatowy, rzecznik i obrońca praw dziecka w Polsce.

Cel pedagogiki serca

Celem pedagogiki serca powinno być takie wychowanie człowieka dobrego, który urzeczywistniając miłość mógłby powiedzieć o sobie: „amo ergo sum - kocham, więc jestem”.

Wychowanie wg Łopatkowej - pomoc w rozwoju dziecka. Wolność jest tu niezbędnym warunkiem szczęścia; zbytnia troska jest krzywdą; granic wolności nie wolno przekraczać, bo grozi to narażeniu dobra własnego i cudzego.

Piecza rodzicielska zastąpiła u Łopatkowej pojęcie „władza rodzicielskiej”. Jest to opieka, troska, wsparcie. W stosunkach między rodzicem a dzieckiem powinna występować mądrość wymagająca miłości, nie odwołująca się do władzy. Dziecko powinno podlegać troskliwości rodziców, autorytetowi ich serca i ducha, a nie rodzicom jako osobom fizycznym z prawami władzy.

Wychowawca dzieci powinien:

- kochać dzieci

- odpowiadać sercem na serce nie obawiając się, że kogoś faworyzuje lub się z kimś spoufala

- nie musi bać się kontaktu emocjonalnego z uczniem, gdyż może to być pomocne w nauce dziecka, w dotarciu do jego osobowości. Dziecko podejmie trud nauki dla tego, kogo kocha

Niezaspokojona u dzieci i młodzieży potrzeba miłości, przynależności i bezpieczeństwa rodzi negatywne skutki psychiczne:

• u dzieci w wieku przedszkolnym - w postaci opóźnienia w rozwoju nadpobudliwości, braku koncentracji, trudności w dokonywaniu selekcji i lepkości uczuciowej („uczciwy imbecylizm”)
• u dzieci w wieku szkolnym - w postaci niechęci do nauki i szkoły, bierności, powierzchowności, agresywności lub wycofania się kontaktów społecznych i zamykania się w sobie obniżenia poziomu myślenia abstrakcyjnego i logicznego braku poszanowania rzeczy, zwiększonej roszczeniowości czy postaw konsumpcyjnych,

• u młodzież - w postaci zaniku ambicji, braku samodzielności, inicjatywy, odpowiedzialności za siebie i innych, skłonności do spożywania alkoholu i wczesnej inicjacji życia seksualnego.

Najgorszym przykładem okaleczenia dzieciństwa jest przemoc fizyczna. Jest wiele powodów, dla których stosują ją rodzice:

• w celach profilaktycznych

• bez celu, przy okazji,

• uznają bicie za niezbędną metodę wychowawczą

• dla kontynuacji rodzinnej tradycji bicia

• z zemsty za domniemaną lub faktyczną zdradę małżeńską, której dziecko ma być żywym dowodem,

• z rozczarowania, że dziecko nie sprostało ich oczekiwaniom i ambicjom,

• za własne nieudane życie,

• dla potwierdzenia własnej przewagi,

• z lenistwa, z zapracowania, z miłości i nienawiści ze zniecierpliwienia i chłodnej kalkulacji, z bezsilności, głupoty, braku wyobraźni i wrażliwości

24 listopada 2009

TOKSYCZNI RODZICE I PRZEMOC WOBEC DZIECKA

Susan Forward to jedna z najbardziej znanych amerykańskich psychoterapeutek, autorką wielu bestsellerów, a także częstym gościem programów radiowych i telewizyjnych. Autorka jest zwolenniczką krótkoterminowej terapii skupiającej się na zmianie destrukcyjnych wzorców zachowań - nie leczy objawów, ale uzdrawia ich źródło. Według niej terapia jest najbardziej efektywna wtedy, gdy biegnie podwójnym torem z jednej strony zmieniając autodestrukcyjne zachowania, z drugiej zaś - uwalniając od traumy przeszłości.

I Twój związek z rodzicami, kiedy byłeś dzieckiem:

1. Czy rodzice mówili ci, że jesteś niedobry lub bezwartościowy? Czy używali wobec ciebie

wyzwisk? Czy ciągle cię krytykowali?

2. Czy rodzice używali siły fizycznej aby cię utrzymać w ryzach? Czy bili cię paskiem, szczotką lub innymi przedmiotami?

3. Czy twoi rodzice pili lub narkotyzowali się? Czy czułeś się zakłopotany, nieswój, przestraszony, dotknięty lub zawstydzony z tego powodu?

4. Czy twoi rodzice przeżywali ciężkie depresje lub zamykali się przed tobą z powodu własnych emocjonalnych problemów lub umysłowej czy fizycznej choroby?

5. Czy musiałeś opiekować się rodzicami z powodu ich problemów?

6. Czy rodzice zrobili coś co miało być utrzymane w tajemnicy? Czy byłeś w jakiś sposób seksualnie napastowany?

7. Czy zazwyczaj bałeś się swoich rodziców?

8. Czy bałeś się wyrazić swoją złość na rodziców?

II Twoje dorosłe życie:

1. Czy znajdujesz się obecnie w destrukcyjnym lub nieodpowiednim dla ciebie związku?

2. Czy wierzysz, że jeśli będziesz z kimś zbyt blisko, możesz zostać zraniony lub opuszczony?

3. Czy spodziewasz się od ludzi najgorszego? A od życia w ogóle?

4. Czy sprawia ci trudność uświadomienie sobie kim jesteś, co czujesz i co chcesz?
5. Czy obawiasz się, że gdyby ludzie znali twoje prawdziwe ja, nie lubiliby ciebie?

6. Czy kiedy odnosisz sukces, czujesz się zaniepokojony lub przerażony, że ktoś odkryje, iż jesteś oszustem?

7. Czy bez wyraźnej przyczyny złościsz się lub jesteś smutny?

8. Czy jesteś perfekcjonistą?

9. Czy trudno jest ci zrelaksować się lub zabawić?

10. Czy dostrzegasz, że mimo swoich najlepszych chęci, zachowujesz się tak jak twoi rodzice?
III Twój związek z rodzicami jako człowieka dorosłego:

1. Czy rodzice nadal traktują cię jak małe dziecko?

2. Czy dużo twoich życiowych decyzji zależy od akceptacji rodziców?

3. Czy doświadczasz intensywnych emocjonalnych lub fizycznych reakcji po spotkaniu lub przed planowanym spotkaniem z rodzicami?

4. Czy obawiasz się sprzeciwić rodzicom?

5. Czy rodzice manipulują tobą poprzez groźbę lub poczucie winy?

6. Czy rodzice manipulują tobą za pomocą pieniędzy?

7. Czy czujesz się odpowiedzialny za odczucia rodziców? Czy kiedy są nieszczęśliwi, czujesz, że to twój błąd? Czy do twoich zadań należy zmiana ich odczuć na lepsze?

8. Czy uważasz, że cokolwiek zrobisz, i tak nigdy nie będzie to wystarczająco dobre dla rodziców?
9. Czy masz nadzieję, że pewnego dnia, w jakiś sposób, twoi rodzice zmienią się na lepsze?

1 grudnia 2009

ZASADY KOMUNIKOWANIA SIĘ - MALICH FABER

Techniki słuchania:

• słuchanie bierne - polega przede wszystkim na umiejętności wysłuchania naszych dzieci do końca. Nieraz zdarza się, że dziecko onieśmielone milczeniem rodziców samo przyznaje się do błędu bądź dokładnie tłumaczy, w czym leży problem. Brak rozmowy, ale jednocześnie wysłuchiwanie w skupieniu pozwala na wyrażenie akceptacji przez rodziców. Nie zawsze jednak nasze dzieci będą wiedziały i czuły, że uważnie ich słuchamy.

• akcentowanie uwagi - chodzi tutaj o pokazanie mówcy, że, mimo iż nie wypowiadamy żadnych opinii słuchamy uważnie. Można to okazywać podczas dawania bezsłownych sygnałów takich jak opuszczenie brwi, zmarszczenie czoła, uśmiech. Podczas rozmowy można zaakcentować naszą uwagę poprzez krótkie zwroty słowne jak aha, och, rozumiem. Taka postawa została przez autora metody nazwana zaakcentowanie uwagi, czyli ukazanie swojego zainteresowania pomimo dotychczasowego milczenia.

• "otwieracze" oraz zachęty - polega na stosowaniu do dziecka takich wypowiedzi, które będą zachęcać go do opowiadania o swoim problemie i przeżyciach. Rodzice najczęściej po nie wysłuchaniu do końca tego, co dziecko chce powiedzieć moralizują i próbują udzielać rad, które jednak są mało cenne ze względu na nie znajomość przez nich tematu.

• aktywne zachęty - są wypowiedzi, dzięki którym ma się ochotę do dalszego opowiadania, gdyż nie wyrażają osobistych sądów. Przykładowo mogą to być stwierdzenia typu: "hm", "aha", "poważnie", "to ciekawe". Takie krótkie stwierdzenia zachęcają dziecko do rozmowy powodując, że czują się one wysłuchiwane

Trening aktywnego słuchania:

Parafrazowanie - powtarzanie sensu usłyszanej odpowiedzi dla sprawdzenia czy dobrze zrozumieliśmy

Odzwierciedlenie -skupianie się na emocjach nadawcy

Klasyfikacja -uporządkowanie tematu, zwracanie do rozmówcy, „aby skoncentrował się na tym co chce powiedzieć”

Do aktywnego słuchania zalicza się:

• koncentrowanie uwagi, bez przeszkadzania i przerywania,

• kontakt wzrokowy,

• otwartość na punkt widzenia dziecka,

• powściągliwość w wyrażaniu własnego zdania,

• empatię,

• parafrazowanie,

• umiejętność zadawania pytań.

Korzyści z aktywnego słuchania:

• uczucia bledną

• uczucia stają się przyjazne

• większe zaufanie

• dzieci zaczynają słuchać

• dzieci wykazują więcej poczucia odpowiedzialności

• rodzice stają się bardziej akceptujący

• dziecko staje się indywidualistą

Teksty traumatyczne dla dziecka:

• obrażanie i oskarżanie

• przezywanie

• straszenie

• rozkazy

• ostrzeżenie

• postawa męczennika

• porównania

• sarkazm

• proroctwa

• wykłady i moralizowanie

Gdy dziecko przeżywa uczucie nie wolno:

• zaprzeczać uczuciom dziecka

• udzielać odpowiedzi filozoficznej

• bronić drugiej osoby

• dawać porad

• zadawać pytań „dlaczego”

• użalać się nad dzieckiem

• zamieniać się w psychoanalityka - amatora

Zasady poprawnej reakcji na zwierzanie się:

• słuchanie

• akceptacja uczuć

• określanie uczucia

Zachęcanie do współpracy:

• określamy nasze uczucia

• opisz, co widzisz lub przedstaw problem

• zachowaj i udziel informacji

• powiedz to jednym słowem

• opisz, co czujesz

• napisz liścik

Zamiast karania :

• wyraź swoje uczucia, nie atakując charakteru dziecka

• określ swoje oczekiwania

• wskaż dziecku jak może naprawić zło

• zaproponuj wybór

• przejmij inicjatywę

• wspólne rozwiązanie problemu

Uwalnianie dzieci od grania ról

• Wykorzystaj każdą okazję, by pokazać dziecku, że może spojrzeć na siebie w inny sposób

• Stwórz sytuację, w której dziecko spojrzy na siebie inaczej

• Pozwól dziecku „podsłuchiwać, gdy mówisz o nim coś dobrego

• Zademonstruj zachowanie godne naśladowania

• Bądź skarbnicą najlepszych chwil z życia twojego dziecka

• Kiedy dziecko postępuje według starych nawyków, wyraź swoje uczucia lub oczekiwania

5 stycznia 2010

JAK CHRONIĆ DZIECI PRZED MOLESTOWANIEM?

Wykorzystywanie seksualne dziecka (molestowanie) to włączenie dziecka w aktywność seksualną, której nie jest ono w stanie w pełni zrozumieć i udzielić na nią świadomej zgody i/lub na którą nie jest dojrzałe rozwojowo i nie może zgodzić się w ważny prawnie sposób i/lub która jest nie zgodna z normami prawnymi lub obyczajami danego społeczeństwa. Z wykorzystaniem seksualnym mamy do czynienia, gdy taka aktywność wystąpi pomiędzy dzieckiem a dorosłym lub dzieckiem a innym dzieckiem, jeśli te osoby ze względu na wiek bądź stopień rozwoju pozostają w relacji opieki, zależności, władzy. Celem takiej aktywności jest zaspokojenie potrzeb innej osoby. Aktywność taka może dotyczyć:

1) namawiania lub zmuszania dziecka do angażowania się w czynności seksualne;

2) wykorzystywanie dziecka do prostytucji lub innych prawnie zakazanych praktyk o charakterze seksualnym;

3) wykorzystywanie dziecka do produkcji materiałów lub przedstawień o charakterze pornograficznym

Schemat rozmowy z dzieckiem molestowanym seksualnie (PARPA)

1. Przygotowanie do rozmowy

• Przedstawienie się

• Naprowadzenie na cel rozmowy

• Zbieranie o dziecku ogólnych wiadomości (umiejętności, wiedza dziecka o seksualności ludzkiej)

• Uzyskanie informacji o napadzie seksualnym

• Ustalenie czy zaszły zasadnicze zmiany

Rozpoczęcie rozmowy

• Otoczenie (ruchliwość dziecka, zapewnienie aktywności, prywatność, wsparcie)

• Nawiązanie kontaktu (traktuje się dziecko poważnie, rozmowa o sprawach ogólnych, określenie rozwoju intelektualnego dziecka i jego rozumienie pojęć)

• Uzyskanie informacji na temat napadu seksualnego (sprawy wstępne, nigdy nie pada do dziecka pytanie „dlaczego?”, brak przymusu do mówienia, emocjonalne dopasowania się do dziecka, zadawanie pytań otwartych)

3. Zeznanie

• Zadawanie pytań („co?”, „kto?”, „kiedy?”, „gdzie?”)

• Ocenianie wiarygodności (czy dziecko opisuje czyny i zdarzenia, o których nie miało pojęcia, ile razy dziecko opowiada tą samą historię i czy była ona spójna, natura dziecka)

4. Zakończenie rozmowy

• Pochwała dziecka

12 stycznia 2010

PEDAGOGIKA CHRZEŚCIJAŃSKA

Kategorie pseudowychowania.

Pojęcie to wywodzi się od Arystotelesowskiego słowa pseudos, oznaczającego byty, które przedstawiają się takimi, jakimi nie są, równocześnie ukrywając to, czym są faktycznie. Podobne stanowisko prezentuje A.M. Tchorzewski, który mianem pseudowychowania określa te zjawiska, które uzurpują sobie prawo bycia wychowaniem, a które w swej istocie nimi nie są.

Z pseudowychowaniem mamy do czynienia wtedy, kiedy nie następuje przekroczenie przestrzeni między podmiotem wychowującym a podmiotem wychowywanym, lecz brak jest przenikania oddziaływania podmiotu działającego z doznawaniem podmiotu doznającego - czyli wychowanka. Przedstawicielem chrześcijańskiej pedagogiki personalno - egzystencjalnej w Polsce jest ks. profesor Janusz Tarnowski. W swojej długoletniej pracy wypracował on własną pedagogię, w której stoi wyraźnie na gruncie personalizmu chrześcijańskiego wykorzystując tylko niektóre pojęcia egzystencjalizmu. Aby przedstawić swoje refleksje nad wychowaniem dzieci Tarnowski ukazuje najpierw kategorie pseudo-wychowania, do których zalicza :

1. tresurę - (nakłanianie osób pod groźbą kary lub obietnicą nagrody do pożądanych sposobów zachowania się),

2. administrowanie - (złagodzona forma tresury, ciągła nad kontrola, ocenianie, weryfikacja osoby w klimacie chłodu i oficjalności),

3. trening - (stałe ćwiczenie określonych sprawności w wymiarze technicznym, nie obejmujące całej osobowości),

4. moralizowanie - (słowna perswazja lub poza słowna sugestia zobowiązująca osobę do pożądanych zachowań),

5. kształtowanie osobowości - (zewnętrzne, przedmiotowe traktowanie całego człowieka, jako biernego obiektu, materiału czy tworzywa).

J. Tarnowski nie wyróżnia tu kary cielesnej, jednak zwraca na nią krytyczną uwagę. Powołuje się on na Konstytucję duszpasterską o Kościele w świecie współczesnym Soboru Watykańskiego II, stanowisko papieża Jana Pawła II oraz poglądy św. Jana Bosko i stwierdza, że to "nie kara cielesna oparta na wyrwanych z kontekstu tekstach biblijnych, lecz dialog miłości - wyrażający się nawet spojrzeniem - to zasadniczy rys modelu wychowania chrześcijańskiego" . Jego zdaniem ważne jest, aby relacje jakie zachodzą między wychowawcą a wychowankiem miały charakter symetrycznej interakcji o "ludzkim obliczu".
Celem wychowania jest rozbudzanie duchowości dziecka przy pomocy dialogu i autentyzmu wychowawcy .

Właściwości wychowania wg J.Tarnowskiego

Według J. Tarnowskiego, orientację egzystencjalną da się również zauważyć w Deklaracji o wychowaniu chrześcijańskim. Na samym jej początku (DWCH 1) zostaje wysunięty postulat, aby wychowanie odpowiadało własnemu celowi każdego człowieka jakiejkolwiek rasy, stanu i wieku, jak również ażeby było dostosowane do jego właściwości wrodzonych, różnicy płci, kultury i ojczystej tradycji. Podczas gdy Pius XI w encyklice Divini Illino Magistri wiązał wychowanie przede wszystkim z posłannictwem trzech instytucji (rodziny, Kościoła i państwa), Deklaracja wychodzi od godności osoby, dającej każdemu prawo do wychowania ludzkiego oraz od godności dzieci Bożych, przyznającej wszystkim ochrzczonym prawo do wychowania chrześcijańskiego.

Postawą wyjściową jest otwarcie, gotowość do nawiązania dialogowego kontaktu z Bogiem, uwieńczonego personalnym spotkaniem. Takiego stanowiska można upatrywać w uznaniu i przyjęciu Boga, który zaprasza człowieka do dialogu i sam wychodzi na jego spotkanie. W wychowaniu powinny znaleźć zastosowanie następujące kategorie egzystencjalne: spotkanie, dialog oraz autentyczne zaangażowanie.

Wychowanie według J. Tarnowskiego ma następujące cechy :

1. człowieczeństwo - wychowanie jest bowiem spotkaniem co najmniej dwóch osób obdarzonych wielką godnością, ma pomóc każdemu w odnalezieniu i urzeczywistnieniu "najgłębszego ja",

2. permanencja - wychowanie trwa przez całe życie, a nie tylko na jego początku
3. inter - i intraakcyjność - w sytuacji wychowawczej - wychowawca oddziałuje na wychowanka, a wychowanek na wychowawcę, a także zachodzą relacje z samym sobą czyli samowychowanie
4. nieokreśloność - oddziaływania wychowawcze zachodzą w trudno określonych sytuacjach, zdarzeniach, muszą otwierać się na nowości (uczą pokory) przy równoczesnym zachowaniu równowagi, ugruntowaniu swojej wiedzy i systemu wartości

5. transgresyjność - w relacjach z innymi i z samym sobą przekraczanie swoich trudności, ograniczeń - samego siebie, "Człowiek bowiem stale powinien przekraczać samego siebie, miarą zaś jego rozwoju jest nieskończoność" .

Trzy rodzaje dialogu

• Pierwszy - rzeczowy służy poznawaniu rzeczywistości.

• Drugi - personalny, ujawnia intymne uczucia; jego warunkiem i wartością jest wolność. Ostatni - egzystencjalny, wyraża się całą osobą, nie tylko słowami, polega na całkowitym oddaniu się partnerowi, aż do poświęcenia własnego życia. Wartością najważniejszą jest tu miłość.

---