Na całym świecie istnieje szereg metod (odmian) naturalnego planowania rodziny, które wykorzystują pomiary podstawowej temperatury ciała, obserwacje objawu śluzu i obliczenia, a niektóre samoobserwację szyjki macicy. Poszczególne metody w zależności od autora i kraju, różnią się sposobem prowadzenia kart obserwacji cyklu, innymi liniami pomocniczymi oraz stosunkowo mało istotnymi różnicami w sformułowaniu kryteriów rozpoznawania płodności i niepłodności.
    Metody to:

 • wg Flynn (Anglia) - metoda podwójnego sprawdzenia
• wg Rötzera (Austria) - metoda podwójnego sprawdzenia
• wg Kippley (Ameryka) - metoda podwójnego sprawdzenia
• wg Bilingsów (Anglia) - obserwacje śluzu
• wg Kramarek ( Polska) - metoda objawowo - termiczna

    Wszystkie te metody polegają na wykorzystaniu umiejętności prowadzenia przez kobietę samoobserwacji cyklu miesiączkowego ( objawów obiektywnych i subiektywnych towarzyszących fazie płodności i niepłodności) w celu poznania swojego organizmu i świadomego dostosowania czasu współżycia małżeńskiego do zadań odpowiedzialnego rodzicielstwa.
    Propozycja naturalnego planowania rodziny z reguły nie nadaje się dla osób dążących do zapewnienia bezpłodności wielopartnerskim aktom, przypadkowym kontaktom seksualnym. NPR wymaga nie tylko systematycznego prowadzenia obserwacji przez kobietę, ale także współpracy mężczyzny, pozostającego z nią w trwałej wspólnocie miłości, który respektowałby okresową powściągliwość.
    Efektywność metod naturalnego planowania rodziny zależy od: błędów nauczania, błędów użytkownika oraz błędów metody. Po wyłączeniu dwu pierwszych efektywność, zawodność wynikająca z błędów poszczególnych metod jest znikoma.
    Nauczanie naturalnego planowania rodziny oprócz poznania podstaw teoretycznych wymaga spotkania z instruktorem wybranej metody, podczas której dochodzi do weryfikacji poprawności prowadzenia obserwacji, oraz rozpoznawania faz płodności i niepłodności w własnych cyklach danej kobiety.
    Kontakt z instruktorem możliwy jest w poradniach życia rodzinnego - (zobacz poradnie)
    Każdego instruktora obowiązuje tajemnica z prowadzonej konsultacji.
 

Naturalne planowanie Rodziny wymaga:
 • poznania fizjologii płodności kobiety,
• poznanie fizjologii płodności mężczyzny,
• poznanie zasad samoobserwacji,
• poznania zasad określania okresu płodności i niepłodności wg danej metody,
• poznanie zastosowania metody we własnej obserwacji,
• poznanie zastosowania metod w szczególnych okresach: np. po porodzie, w
  okresie klimakterium, po odstawieniu „ antykoncepcji”.
 

    Metody pozwalają na obserwację płodności i niepłodności każdego dnia, przede wszystkim świadomie począć dziecko i wypracować harmonijny styl życia dający wewnętrzną wolność pokój, i radość. Zabierają jedynie 5-6 minut dziennie! Nie kosztują!
 Fizjologia płodności kobiety
 

     Jajnik (2)     - żeński gruczoł płciowy, wielkości ok. 5 x 3 x 1,5 cm. Składa się z dwu warstw: korowej i rdzeniowej. Istota rdzeniowa zawiera tkankę łączną z licznymi włóknami sprężystymi, naczyniami krwionośnymi i limfatycznymi, komórkami nerwowymi.
    W warstwie korowej znajdują się pęcherzyki jajnikowe pierwotne w różnych stadiach dojrzewania i zanikania.
    W każdym pęcherzyku znajduje się jedna komórka jajowa w płynie pęcherzykowym i liczne małe komórki ziarniste.
 
    Jajowody (3)

- przewody o długości ok. 10- 13 cm. Przewody te służą jako korytarz do przeprowadzenia komórki jajowej do macicy . Kielich jajowodu zakończony strzępkami sprytnie wyłapuje dojrzała komórkę jajową i jest jej pierwszą kołyską.
    Gdy rozbłyśnie życie, natychmiast przygotowuje się, by hołubić i prowadzić w swoich delikatnych fałdach wielki
dar.

 

   Macica (1)
    - zbudowana z tkanki mięśniowej wyścielonej od wewnątrz błoną śluzową, o kształcie spłaszczonej gruszki o dł. 7-8 cm. Rozróżnia się w niej górną część grubszą i szerszą zwaną trzonem oraz dolną i węższą zwaną szyjką.
    Macica jest miejscem, w którym matka nosi i żywi rozwijające się dziecko. Błona śluzowa wyścielająca ją jest miękka i gładka. Jej warstwa podstawowa i czynnościowa podlega cyklicznym zmianom pod wpływem hormonów jajnika ( faza wzrostu i wydzielania), łuszczy się w czasie miesiączki, a po niej regeneruje z warstwy podstawowej.

    Szyjka macicy zaś posiada krypty, w których produkowany jest śluz, mający różny wygląd i zadania w zależności od zmian zachodzących w cyklu kobiety. Śluz jest bardzo ważny dla poczęcia dziecka.

    Pochwa (4)
    - jest kanałem łączącym szyjkę macicy z przedsionkiem pochwy, a zarazem miejscem złożenia nasienia. Kanał o długości ok. 8cm i szerokości 2-4 cm. Ściany pochwy rozciągliwe tworzą poprzeczne fałdy prawie przylegające do siebie w osi przednio-tylnej, pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym.
    Utrzymująca się stała wilgotność pochwy spowodowana jest przesiękiem płynu surowiczego ze splotu naczyniowego otaczającego ściany pochwy. Znajdują się w niej również złuszczające komórki nabłonka i bakterie kwasu mlekowego, które zmieniają glikogen na kwas mlekowy - zapewniając kwaśny odczyn pochwy (pH 4-5).    
    Pochwa jest bogato unerwiona - słabo jednak reaguje na bodźce bólowe, natomiast silnie na wypełnienie i pocieranie.

    Srom
    - tworzy wzgórek łonowy, wargi sromowe i wargi sromowe mniejsze, przedsionek pochwy oraz łechtaczka. Wejście do pochwy zamknięte jest częściowo przez błonę dziewiczą lub jej strzępki.
 
Fizjologia płodności mężczyzny
     Jądra
    - są parzystymi gruczołami wielkości orzecha włoskiego umiesz- czonymi w worku mosznowym.
    Zawierają 200-300 płacików z kanalikami nasiennymi krętymi, gdzie wytwarzane są plemniki.
    W wysepkach komórek gruczo- łowych jądra (komórek Leydiga) są wytwarzane i wydzielane hormony męskie androgeny ( głównie testo- steron). Plemnik ma ok. 60 um. długości. Składa się z główki, szyjki i witki.

    Owalna główka otoczona jest od przodu czapeczką akrosomu. Plemniki wytwarzane są stale od okresu dojrzewania do starości. Proces ich rozwoju przebiega falami i trwa 74 dni. Zdolność plemnika do zapłodnienia w narządach rodnych kobiety zależy od warunków panujących w pochwie i może trwać do 5 - 6 dni. Funkcja jąder pozostaje pod kontrolą hormonów gonotropowych przedniego płata przysadki mózgowej: LH pobudza komórki Leydiga do wydzielania testosteronu a FSH łącznie z testosteronem wpływają na spermatogenezę. 

    Najądrza
    - przylegają do tylnego brzegu górnego bieguna jądra. Stanowią przechowalnię plemników. Kwaśna wydzielina jego nabłonka powoduje zagęszczenie plemników i ich obniżony metabolizm . W dłuższych okresach bez współżycia plemniki ulegają cytolizie, część ich przechodzi do nasieniowodu i jest pochłaniana przez spermatofagi ( makrofagi).

    Nasieniowody
    - przewody dł. ok. 50 cm. Służą do transportu nasienia. Pęcherzyki nasienne - to gruczoły ślepo zakończone uchyłki nasieniowodu. Wytwarzają wydzielinę zasadową zawierająca substancje odżywcze, stanowiące źródło energii dla plemników i pobudzają je do ruchu.

    Gruczoł krokowy
    - prostata - pojedynczy gruczoł, wielkości kasztana. Wydzielina gruczołu stanowi ok. 20 % płynnej części nasienia.

    Prącie
    - utworzone przez parę ciał jamistych i nieparzystego ciała gąbczastego obejmującego cewkę moczową. W czasie wzwodu ciała jamiste wypełniają się krwią i usztywniają, pogrubiają i wydłużają członka.
 

Ciekawostki medyczne z Naturalnego Planowania Rodziny
 Zasady samoobserwacji
 Samooberwacja kobiety niezależnie od wybranej metody polega na:

• Pomiarze PTC ( podstawowej temperatury ciała)
• Obserwacji śluzu szyjkowego
• Badaniu szyjki macicy.
 PTC - jest to temperatura spoczynkowa mierzona jest:

1.zaraz po przebudzeniu, przed wstaniem z łóżka

2.po co najmniej 3 - godzinnym śnie.

3.przez 5 min. w pochwie lub odbytnicy, przez 8 min pod językiem (termometrem
rtęciowym)

 4.tym samym termometrem i w tym samym miejscu

5.najlepiej o tej samej godzinie

6.zakłócenia, które mogą mieć wpływ na temperaturę należy zapisywać na karcie
np; choroba, przyjmowane leki, stres , podróże, alkohol, przemęczenie, krótka noc

7.pomiar zapisujemy na karcie

Typowy przebieg tmperatur w cyklu kobiety układa się w dwie fazy niższą i wyższą, a odzwierciedla pracę hormonów jajnika. Faza wyższych temperatur jest stała dla danej kobiety i trwa ±ok. 14 dni.

   Śluz szyjkowy

Obserwujemy w ciągu dnia, w czasie bytności w toalecie. Należy dotknąć papierem toaletowym do ujścia pochwy. Wieczorem zapisujemy cechy, które zaobserwujemy.
Mogą występować następujące odczucia:

suchość ( brak jakiegokolwiek śluzu)

wilgotność mokrość, śliskość, naoliwienie,

    Wzrokowo można rozróżnić następujące cechy:

mętny, kleisty, lepki, rwący się (cechymniej płodnego śluzu) przejrzysty, rozciągliwy jak białko

    W typowym cyklu zwykle występuje następująca kolejność zjawisk dotyczących śluzu:

po miesiączce często odczucie suchości; brak śluzu,

odczucie wilgotności; śluz gęsty, lepki,

odczucie mokrości, śliskości, naoliwienia,; śluz rozciągliwy, przejrzysty,

odczucie wilgotności; śluz gęsty lub
ponownie odczucie suchości; brak śluzu.

 

 Uwaga: u niektórych kobiet śluz występuje od razu po miesiączce.

   Szyjka macicy.
    Kobieta bada szyjkę raz dziennie, o ustalonej porze, w tej samej pozycji ( kucając lub stojąc i opierając jedną nogę na krześle lub wannie), wprowadzając do pochwy jeden lub dwa palce.

    Obserwacja szyjki, jeśli dwa pozostałe czynniki są czytelne, nie jest nieodzowna.
    W typowym cyklu szyjka macicy wyg- ląda jak na rysunku obok:

Ogólne zasady metody objawowo termicznej według Teresy Kramarek.

Kilka słów rysu osobowego:
    T. Kramarek ( dr medycyny) ginekolog i położnik. Badaniami w zakresie planowania rodziny zajmowała się od 1956roku. Najpierw jako lekarz w szpitalu ginekologiczno -położniczym we Wrocławiu, z którego została zwolniona z powodu nierespektowania przepisów wykonawczych proaborcyjnej ustawy z 1956 roku. Następnie zajmowała się diagnostyką cytologiczną i prowadziła przychodnię ginekologiczną dla dziewcząt, następnie dla kobiet.
    Swoje badania przeprowadziła obserwacji na bardzo wielu cykli , zebranych bezpośrednio od pacjentek. Efektem tej pracy była pierwsza poradnia korespondencyjna NPR. Równocześnie prowadziła szkolenia instruktorek do pracy w poradni dla całego kraju.
    Współpracowała między innymi z Teresą Strzembosz, Włodzimierzem Fijałkowskim, ojcem Leonem Mońko. Swoje bogate doświadczenie spisała w książce „ Naturalne metody Planowania Rodziny „ wydane przez Poznań w 1997 roku, wyd.„Fundacja Głos dla życia”.
    Obecnie pracuje Ona udzielając porad listownie i telefonicznie, służąc pomocą na szkoleniach instruktorów.

 Zasady określania okresu płodności i niepłodności

   Metoda Termiczno - Objawowa na podstawie PTC, obserwacji śluzu, obliczeń formułuje zasady co do określenia :
    Okres niepłodności przed jajeczkowaniem na podstawie obliczeń i danych z ostatnich 6 - 12 cykli danej kobiety. Oblicza się:
 

Najkrótszy cykl - 19 dni (wg Ogino)
Najkrótsza faza niższej temperatury - 6 dni (wg reguły Dóinga)

Np. 27- 19 = 8, 13 - 6 = 7,
 

    O wyniku odejmowania decyduje mniejsza liczba i w tym wypadku okres niepłodności wynosi 7 dni przed jajeczkowaniem. Gdyby w dniach obliczeń pojawiła się wydzielina śluzowa to te dni dołączamy do dni płodnych.

    Okres płodności następuje bezpośrednio po okresie niepłodności przed jajeczkowaniem. Trwa od 6 do 9 dni. Kończy go trzecia wyższa temperatura po dniu szczytu objawu śluzu - poprzedzonych sześcioma dniami temperatury niższej.
    Szczyt objawu śluzu jest to dzień, w którym śluz wykazuje w porównaniu do dnia następnego, choć jedną cechę śluzu płodnego np. wilgotność.
Skok temperatury, czyli przejście PTC w cyklu miesięcznym na wyższy poziom zwykle o 0,2- 0,3 0 C, związany jest z tworzeniem się ciałka żółtego .
   Skok i utrzymanie się wyższej temperatury są pośrednim dowodem odbytego jajeczkowania.
 

  Okres niepłodności po jajeczkowaniu zaczyna się po trzech dniach po szczycie objawu śluzu. Trwa do miesiączki około 10 dni. Wszystkie procesy zachodzące w narządach rodnych kobiety, uniemożliwiają spotkanie się komórki jajowej z plemnikami. Jest to pewny okres niepłodności, biologicznie uwarunkowany.

 Zastosowanie metody we własnej obserwacji Przykłady kart:

 

    1. Małżonkowie , którzy nie zamierzają poczęcia dziecka, wstrzymują się od współżycia w okresie płodności . Mogą sobie okazywać miłość przez czułość, serdeczność i delikatność .
    Odkładanie poczęcia dziecka na później zwłaszcza u starszych małżonków jest ryzykowne i szansa poczęcia i urodzenia obniża się wraz z latami. Lekarze i pedagodzy zalecają różnicę wieku między dziećmi około 2-3 lata.

   2. Małżonkowie pragnący począć dziecko współżyją w okresie płodności.
    Utrzymanie się temperatury na poziomie fazy wyższej ponad 16 dni może sugerować,
że nastąpiło poczęcie dziecka.

Pewność osiągamy po 20 dniach.
Uwaga! Przy zagrożeniu poronieniem , temperatura może się obniżać przed ukończeniem trzeciego miesiąca ciąży , stąd zalecana jest obserwacja u osób po przebytych poronieniach lub podczas pierwszej ciąży .
 

 Cykl ciążowy

Przedłużony cykl miesięczny

 

 

Krótki cykl miesięczny

Zastosowanie metody w szczególnych okresach: np. po porodzie
  Około 6 tygodni po porodzie w organizmie kobiety cofają się zmiany spowodowane ciążą i porodem . W okresie tym należy zaniechać współżycia.
    Pierwsza karta obserwacji po porodzie polega na obserwacji temperatury i śluzu, przez 2 do 3 tygodni po połogu, by ustalić model niepłodności dla danej kobiety .W razie problemów i niejasności najlepiej zasięgnąć rady w poradni.
 

Lub :
 1.    Temperaturę mierzyć rano, przed wstaniem z łóżka i obserwować łaty śluzu , można pomóc sobie badaniem szyjki. . Kilkakrotne wstawanie do dziecka w nocy i niestała godzina mierzenia - nie przeszkadza w uzyskaniu czytelnych wykresów temperatury, jeśli zapisujemy czas, ilość karmień , długość przerwy nocnej. Po wstaniu do dziecka nad ranem jeśli to możliwe zmierzyć temperaturę po ponownym położeniu do łóżka.
 2.    Kobiety karmiące wyłącznie piersią mogą mierzyć temperaturę sporadycznie ,przy codziennej obserwacji śluzu.
 3.    Kobiety nie karmiące powinny zacząć obserwacje po ustąpieniu odchodów po połogowych, ponieważ należy spodziewać się wystąpienia jajeczkowania w krótkim czasie po porodzie.
 4.    Okres niepłodności po porodzie można wyznaczyć przed pierwszą miesiączką. Zaczyna się on czwartego dnia fazy wyższej temperatury liczonej od dnia po szczycie śluzu i po sześciu dniach wyższej temperatury.
 5.    W oczekiwaniu na jajeczkowanie współżycie planuje się w określonym czasie niepłodnym, nie częściej nią co drugi dzień wieczorem wyłączając plamienia, pojawiający się śladowo śluz plus 3dni po ustąpieniu objawu.
Model niepłodności to sucho lub nie zmienna ciągle wydzielina.
 Uwaga !

• Po porodzie dziecko może się począć przed wystąpieniem pierwszej    miesiączki.
• Metoda kalendarzowa jest po porodzie nie przydatna.
• Pierwsze cykle po porodzie mogą być nieregularne , czasem bardzo długie  z krótszą fazą wyższej temperatury.
 

 

---