Dr. G. Plato, Holstenstraße 4, 24768 Rendsburg, [e-mail]

„Manuelle Medizin“, Heft 6, Dezember 2008, Band 46: strony 384-385

Opublikowano w internecie: 6. grudnia 2008

Literatura: brak

Droga do chroniczności zaburzeń czaszkowo-żuchwowych (ZCŻ)

Punkt widzenia ortopedy/ terapeuty manualnego

Zaburzenia czaszkowo-żuchwowe można bezpiecznie i skutecznie leczyć tylko w ich stadiach początkowych. Jeśli przez dłuższy czas zaburzenia te nie zostaną rozpoznane i nie będą leczone, będą miały wpływ nie tylko na sąsiednie układy, ale z czasem skutkowały będą zaburzeniami funkcji w całym ciele: z „miejscowego” zaburzenia funkcji rozwinie się choroba chroniczna.

W czynnościach stawu uczestniczą:

- elementy bierne/ struktury (aparat torebkowo-więzadłowy, krążek)

- elementy czynne (mięśnie, tkanki łączne, powięzie, naczynia)

- elementy sterowania (ośrodkowy układ nerwowy, nerwy obwodowe, autonomiczny układ nerwowy).

Te różne elementy wzajemnie na siebie oddziałują. Zmiany w jednym elemencie nieodzownie prowadzą do zmian w innych elementach. Jest to korzystne zarówno w kwestii diagnozy jak też terapii.

Od wzajemnej zależności do obwodu regulacji

1. W obwodzie regulacji każde zewnętrzne czy wewnętrzne zaburzenie może zostać zrekompensowane.

2. Z tego powodu - przy dostatecznych możliwościach kompensacyjnych w danym układzie - pacjent może jeszcze nie zauważyć istniejących zaburzeń. Ale doświadczony lekarz jest już (często) w stanie je zdiagnozować. Jeśli jednak zdolność kompensacji wyczerpała się (czynnik czasu, inne nawarstwiające się czynniki zaburzające), pojawią się objawy, które zauważy nie tylko badający, ale które wyraźnie będzie też w stanie określić pacjent.

3. Najsłabsze elementy określają rodzaj i miejsce bólu.

Oznacza to, że jeśli w układzie czaszkowo-żuchwowym (UCŻ) występuje dekompensacja, nie musimy odczuwać bólu w obrębie głowy, lecz objaw może się uwidocznić jako np. ból w obrębie pierwszego i drugiego żebra.

- Najsilniejszy ból nie musi być wiodącym objawem.

Najpierw będzie można oczekiwać zaburzeń w obrębie jednostki czynnościowej. Jeśli diagnostyka i terapia zostaną podjęte wystarczająco wcześnie, zaburzenia funkcji ograniczą się do jednostki czynnościowej.

Terapia ograniczy się do zaburzonej czynnościowo jednostki, poprawy jej czynności i do usunięcia objawów bólu.

Jednostka czynnościowa staw skroniowo-żuchwowy

Jeśli liczymy się z zaburzeniami w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego, należy systematycznie badać trzy elementy funkcji - 1. materię/ strukturę, 2. energię, 3. sterowanie - aby móc rozpocząć odpowiednią terapię.

Ad 1: Aby zbadać elementy bierne, należy poddać badaniu następujące struktury:

- powierzchnie stawowe

- krążek

- aparat więzadłowy

- strefę dwublaszkową.

Ponadto ocenia się:

- zmiany podniebienia twardego/ miękkiego w jamie ustnej

- pozycję zębów i okluzję

- ruch czynny i jego bierne zakończenie

- otwieranie ust, zamykanie ust, ruchy boczne, ruchy wysuwania i cofania żuchwy

- szmery w stawie skroniowo-żuchwowym.

Ad 2: Aby zbadać elementy czynne, należy poddać badaniu następujące struktury:

- muskulatura

- powięzie.

Ocenia się je poprzez:

- ruch czynny i jego bierne zakończenie

- czucie końcowe ruchu

- testy oporu (prowokacja izometryczna)

- sprawdzenie siły.

Ad 3: Aby wykluczyć problemy w obrębie sterowania nerwowego, należy zbadać:

- funkcję nerwów czaszkowych.

Zaburzenia w zakresie wzorca ruchu

Kompensacja w jednostce czynnościowej zanika, gdy z następujących przyczyn nie może już nastąpić adaptacja w tej jednostce:

1. wyraźne uszkodzenie struktur pod względem morfologicznym lub funkcjonalnym,

2. współistniejące mechanizmy zaburzające lub

3. czynnik czasu (długo utrzymujące się objawy zaburzenia funkcji).

Dochodzi do dekompensacji. Wtedy zaburzone funkcje, które są przekazywane sąsiadom poprzez fizjologiczne połączenia jednostki czynnościowej, również tam wywołują niewłaściwe funkcje. Takie przekazywanie zaburzeń może następować zarówno przez powięzie, mięśnie, nerwy jak też przez naczynia. Nie mówimy już wtedy o zaburzeniu w jednostce czynnościowej, lecz o zaburzeniu w zakresie wzorca ruchu.

W przypadku gdy zaburzenie rozwinie się do etapu zaburzenia wzorca ruchu, to jeśli dysfunkcja dotyczy stawu skroniowo-żuchwowego, należy oczekiwać zaburzeń w następujących rejonach:

- w stawach głowy (np. poprzez podstawę czaszki)

- w pozostałych odcinkach kręgosłupa (poprzez powięzie, mięśnie, połączenia nerwowe)

- w obrębie dna jamy ustnej (poprzez unerwienie, powięź przyśrodkową, język, kość gnykową, mięśnie)

- w rejonie kości gnykowej (poprzez powięzie, mięśnie)

- w powięziach gardła (poprzez żuchwę, unerwienie, muskulaturę)

- w górnym otworze klatki piersiowej łącznie z żebrami 1 i 2 (poprzez muskulaturę, powięzie) oraz

- w górnej części odcinka piersiowego kręgosłupa aż do kręgów TH3 i TH4 (poprzez muskulaturę, powięzie).

Należy szukać tych zaburzeń w zakresie wzorca ruchu, ponieważ u tych pacjentów leczenie samego stawu skroniowo-żuchwowego uważa się za niewystarczające. Konieczne jest takie rozszerzenie terapii, które będzie odpowiedzią na obecnie istniejące wzorce zaburzeń, gdyż w przeciwnym razie torujemy drogę dalszemu rozwojowi chroniczności.

Potrzebna jest interdyscyplinarna, symultaniczna współpraca terapeutyczna.

Następujące objawy bólu pozwalają podejrzewać zaburzenia w zakresie wzorca:

- uczucie „kłębka w krtani”

- chrypka, zaburzenie głosu

- bóle w rejonie dna jamy ustnej, języka, nasady języka oraz

- nietypowy ból twarzy.

Jeśli pacjent oprócz zaburzeń w układzie czaszkowo-żuchwowym odczuwa również dolegliwości tego typu, należy pozwolić na interwencję doświadczonego terapeuty manualnego.

Zaburzenia łańcucha powiązań czynnościowych

Pod wpływem czasu - i przy postępującej dekompensacji - zaburzenia obejmują kolejne organy i układy organów. Z punktu widzenia anatomii mogą one często występować z dala od pierwotnego patogenetycznego miejsca, co sprawia, że (często) trudno jest rozpoznać zależności. Mamy wtedy do czynienia z zaburzeniami łańcucha powiązań czynnościowych.

W przypadku objawów zaburzeń łańcucha w zmianach czynności szczególnie często udział mają następujące struktury: powięzie piersiowe, przepona brzuszna, trzewia, dno miednicy, miednica, kość ogonowa, pozostałe odcinki kręgosłupa.

Jeśli oprócz zaburzeń czaszkowo-żuchwowych pojawiają się dodatkowo takie dolegliwości jak bóle głowy, zawroty głowy, szumy w uszach, duszność, czynnościowe zaburzenia serca, zaburzenia jelit lub zaburzenia dna miednicy, powinno się skorzystać z pomocy interdyscyplinarnej. Jeśli da się wykluczyć istnienie innego patologicznego czynnika niż zaburzenia funkcji, powinno się wtedy koniecznie leczyć zaburzenia za pomocą terapii manualnej/ osteopatii. Leczenie samych zaburzeń czaszkowo-żuchwowych z dużym prawdopodobieństwem nie dałoby wystarczającego i trwałego efektu.

Tłumaczenie: Bartosz Sarżyński

5

---