„PIERWOTNIAKI PASOŻYTNICZE”

Pierwotniaki (Protozoa) to organizmy jednokomórkowe eukariotyczne, w postaci wegetacyjnej /trofozoit/ są zdolne do wykonywania wszystkich czynności życiowych. Ichforma przetrwana zwana jest cystą. Najstarsze pierwotniaki są jądrowe. U niektórych [pierwotniaków zachodzi podział na ekto- i endoplazmę, u niektórych cytoplazma jest niepodzielona. Siateczka endoplazma tyczna jest gładka lub Szostka, mitochondria obecne są u aerobów i mają niezależny od jądra komórkowego system syntezy białek.

Podział systematyczny pierwotniaków:

Typ: Sacromostigophora

• Gardia intestnalis

• Trichosomonas viaginalis

• Thypanosoma sp.

• Entamoeba histolytica

Typ: Apicomplxa

• Cryptosporydium sp.

• Toxoplazma gonidii

• Plasmodium sp.

Typ: Ciliphora

• Balantidum sp.

Gardia intestnalis (G. lamblia - Lamblia)

Jest to kosmopolityczny wiciowiec, występujący w postaci trofozoitu i cysty w jelicie cienkim człowieka. Wywołuje nudności, krwawą biegunkę. Wykrywa się za pomocą przygotowania preparatu z treści dwunastnicy, bezpośrednio z kału lub testów immunoenzymatycznych do wykrywania koproantygenów.

Postać inwazyjna: cysta zarażenie przez żywność j. cienkie trofozoit cysty wydalenie do środowiska

Toxoplazmoza gonidii

Może zostać nabyta (odzwierzęca) lub być wrodzona (na etapie płodowym od matki). Środki zapobiegania:

• Nie spożywanie surowego mięsa

• Uniemożliwianie zanieczyszczenia kałem kota art. spożywczych

• Mycie rąk po kontakcie z kotem niezaszczepionym lub zanieczyszczoną glebą.

Plasmodium spp.

Wywołuje malarię. Występuje w Afryce, Azji, Ameryce Środkowej i Południowej, na Karaibach i Wyspach Oceanii. W Polsce zdarzają się bardzo sporadyczne przypadki z powodu zawleczenia jej, choć występują komary, które ją roznoszą. Czterdzieści procent popul,acji ludzkiej mieszka na terenach malarycznych.

Zachorowania:

• Osoby zarażone poprzez ukłucie komara, okresowo lub stale mieszkające na terenach zagrożonych,

• Malaria wrodzona ok. 5%

• Osoby zarażone podczas transfuzji

• Malaria importowana - przywleczona przez środki transportu.

Cała rodzina Plasmodium to pasożyty wątroby /hepatocyty/, komórek układu siateczkowo - śródbłonkowego, krwinek czerwonych i krwi obwodowej.

Należą tu gatunki wywołujące różne rodzaje malarii:

• P. vivax /zarodziec ruchliwy/ najliczniejszy, wywołuje trzeciaczkę,

• P. falciperum /zarodziec sierpowy/, wywołuje czwartaczkę, również śmiertelną

• P. malariae /zarodziec pasmowy/

• P. ovale /zarodziec owalny/

Cykl życiowy: następuje przemiana pokoleń. W okresie bezpłciowym Następuje schizogonia, a człowiek jest żywicielem !pośrednim!. W okresie płciowym następuje sporogonia, a żywicielem !ostatecznym! jest samica komara widliczka.

Po ukłuciu człowieka przez komara sporozoity dostają się do krwi, stamtąd do wątroby, gdzie rozmnażają się bezpłciowo (schizogonia pozakrwinkowa), następuje rozpad erytrocytów (w tym momencie pojawiają się objawy malarii), gametocyty wędrują do krwinek, które później zasysa komar. W organizmie komara rozwija się zygota, przekształca się w oocystę, w której siedzi sobie nowy sporozoit.

Lekarstwem jest chinina, która działa schizontobójczo na postacie wewnątrzkrwinkowe (chlorochnina), tylko niektóre leki są aktywne wobec postaci schizontów w haepatocystach lub makrofagach. W strefie Afryki i Ameryki Płd. jest duże ryzyko zarażenia, stosuje się metylochninę, bo na chlorochininę są tam oporne. W Indiach występuje małe ryzyko i podaje się chlorochininę.

Balantidum sp.

Jest to kosmopolityczny orzęsek, występuje w postaci trofozoita (asymetrycznie owalny) i cysty (lekko owalna). Atakuje przewód pokarmowy u człowieka, świni i małpy. Największa częstość zarażenia w tropikach. Zarażenie następuje przez jamę ustną. Wywołuje chorobę balantidiozę, która objawia się licznym owrzodzeniem jelita.

---