Rewolucja w Rosji - wg Pajewskiego
Rosja w trakcie wojny była otoczona. Kontakt ze światem miała tylko przez trzy porty: Archangielsk, Murmańsk, Władywostok. Tylko przez te porty mogła się zaopatrywać w broń i prowadzić handel zagraniczny. Przed wojną to Niemcy zaopatrywali Rosję w artykuły przemysłu chemicznego i metalurgicznego. Ale to źródło zostało zamknięte.
Bardzo dużo mężczyzn zostało wcielonych do wojska - to spowodowało brak siły roboczej w gospodarstwach chłopskich. A to spowodowało problemy żywnościowe, bo nawet 1/3 uprawianej ziemi stała odłogiem!
Koleje - było ich za mało na rosnące potrzeby, poza tym bardzo się psuły. Poza tym zostały obarczone przewozami militarnymi, a dostawały coraz mniej węgla. Brak węgla w 1915 roku odczuły fabryki w Piotrogrodzie i w Moskwie.
Kraj był zacofany, a przemysł zbrojeniowy nie wystarczał, by napędzać gospodarkę.
Przestarzały system caratu nie radził sobie z ówczesną rzeczywistością, więc stąd wzięła się decyzja by powołać do życia przedstawicieli społeczeństwa (klas posiadających) do współdziałania z władzami. Ziemstwa - organizacje wielkiej własności ziemskiej - i samorządy miejskie wzięły w swe ręce pracę nad podniesieniem produkcji przemysłu wojennego, walkę z trudnościami transportu i aprowizacji, opiekę nad szpitalami. Ziemstwa i samorządy zjednoczyły się w Związek Ziem i Miast (Ziemgrod). Władze carskie nie współpracowały. Nawet z Dumą.
We wrześniu 1914 roku Lenin pisał „Z punktu widzenia klasy robotniczej i mas pracujących wszystkich narodów Rosji najmniejszym złem byłaby klęska monarchii carskiej, najbardziej reakcyjnego i barbarzyńskiego rządu, uciskającego największą liczbę narodów i największą część ludności Europy i Azji.” Bolszewicy zgodnie z tą tezą dążyli do klęski caratu, umacniać fundament pod przyszłą rewolucję. Ale ich działalność na tym polu wywoływała szerokie represje: aresztowania, sądy wojenne, zsyłania na Syberię, rozwiązywanie stowarzyszeń. Pomimo tego miejsca działaczy aresztowanych zajmowali nowi, prasę którą zamknięto przejmowały organizacje tajne, druki bolszewików rozpowszechniano coraz szerzej i na większą skalę. Wzmagał się ruch strajkowy. Nastroje rewolucyjne doszły nawet do floty morskiej i wojska. Bratali się żołnierze stojących naprzeciwko siebie armii. Doszło nawet do buntu marynarzy - 19.10.1916 roku okręt liniowy „Gangut” ogarnęło powstanie marynarzy, trzeba było wysłać eskortę podwodną i torpedowce dla uspokojenia sytuacji. Ale wtedy krążownik „Ruryk”, który miał eskortować zbuntowanych marynarzy odmówił wykonania rozkazu.
Działalność rewolucyjną prowadzili tylko bolszewicy, bo socjaliści-rewolucjoniści oraz mienszewicy poszli na ugodę z rządem.
Car tracił przez to wszystko autorytet. Ale też ze względu na Rasputina, który miał niby leczyć Aleksego (syna cara), przez co mógł wpływać na decyzję carycy, a przez to na Mikołaja II.
Jesienią 1916 roku sytuacja była tragiczna - strajki, głód, napięcie. Nawet najbliższe środowiska cara chciały dokonać zamachu stanu. Początkiem tego miało być zabicie Rasputina z 29/30 grudnia 1916 roku (książę Jusupow i wielki książę Dymitr Pawłowicz).
Rewolucja zaczęła się 3 marca 1917 roku (wg kalendarza juliańskiego 23 lutego). Wybuchł groźny strajk w fabryce zbrojeniowej Putiłowa w Piotrogradzie. Władze zarządziły zwolnienie robotników. Klasa robotnicza odpowiedziała strajkiem, który ogarnął wiele fabryk. Sytuację zaostrzał brak opału i przede wszystkim chleba. 8 marca odbywały się demonstrację przeciwko carowi, wojnie i głodowi. 9 marca strajki i demonstracje przybrały na sile. 10 marca to było już powstanie. Na czele którego szli bolszewicy. 12 marca powstańcy zdobyli arsenał. Car chciał wrócić do stolicy z Mohylewa. Nie dopuścili do tego kolejarze. 12 marca w Pałacu Taurydzkim zebrała się Rada Delegatów i Żołnierzy (wybranych w fabrykach i jednostkach wojskowych).
Tymczasowy Komitet Wykonawczy Dumski - powstał w nocy z 12/13 marca. 14 marca postanowiono utworzyć Rząd Tymczasowy. 15 marca Mikołaj II podpisał w swoim imieniu i w imieniu syna abdykację. Wielki Książę Michał podpisał akt rezygnacyjny i przekazał pełnię władzy RT. Ministrem sprawiedliwości został Aleksander Kiereński.
Tezy kwietniowe
w kwietniu 1917 r. do Piotrogrodu przybył Lenin. Następnego dnia po przyjeździe wygłosił
on referat, który przeszedł do historii pod nazwą "Tez kwietniowych".
Przedstawił w nim hipotezę, jakoby w Rosji dokonała się wskutek rewolucji lutowej
rewolucja burżuazyjno-demokratyczna, którą należy niezwłocznie przekształcić w rewolucję
socjalistyczną, tworząc system rad i pozbawiając Rząd Tymczasowy władzy.
Tezy brzmiały tak:
Wojna, która się toczy, „ze strony Rosji bezwarunkowo pozostaje wojną grabieżczą, imperialistyczną, również przy nowym rządzie Lwowa i spółki na skutek kapitalistycznego charakteru rządu”. „Bez obalenia kapitału nie można zakończyć wojny prawdziwie demokratycznym, nie narzuconym przemocą pokojem”.
Swoistość chwili bieżącej w Rosji polega na przechodzeniu od pierwszego etapu rewolucji do drugiego etapu - który powinien oddać władzę w ręce proletariatu i biedoty chłopskiej.
Żadnego poparcia RT, wyjaśnienie zupełnej kłamliwości wszystkich jego obietnic, zwłaszcza jeśli chodzi o obietnice wyrzeczenia się aneksji
wyjaśniać masom konieczność przejścia całej władzy państwowej w ręce delegatów robotniczych
nie republika parlamentarna - powrót do niej od Rad Delegatów Robotniczych byłaby krokiem wstecz - lecz Republika Rad Delegatów Robotniczych, Parobczańskich i Chłopskich w całym kraju od dołu do góry
Konfiskata wszystkich gruntów obszarniczych, nacjonalizacja wszystkich gruntów w kraju
utworzenie jednego banku ogólnonarodowego pod kontrolą Rad
zmiana programu partyjnego i nazwy partii z socjaldemokratycznej na komunistyczną
utworzenie Międzynarodówki Rewolucyjnej
W dniach 3 i 4 maja 1917 roku na wezwanie bolszewików masy robotnicze odpowiedziały wielkimi demonstracjami wymierzonymi przeciwko wojnie imperialistycznej. Protest przeciwko imperializmowi burżuazji. Z rządu usunięto dwóch najbardziej skompromitowanych ministrów - spraw zagranicznych Milukowa i ministra wojny Guczkowa.
16 lipca 1917 roku odbyły się w Piotrogrodzie demonstracje antyrządowe, zainaugurowane przez żołnierzy pierwszego pułku karabinów maszynowych. Bolszewicy uważali początkowo, że sytuacja w kraju jeszcze nie dojrzała, że ani armia, ani kraj nie są jeszcze dostatecznie przygotowane, aby poprzeć rewolucyjny czyn stolicy
Kiereński i sytuacja rządu
Na mocy ostatniego dekretu cara podpisanego przed abdykacją (która miała miejsce 15.03.1917) na czele Rządu Tymczasowego stanął książę Lwow. W charakterze reprezentanta lewicy wszedł do niego Aleksander Kiereński (W roku 1905 wstąpił do partii eserowców. W roku 1912 z ramienia trudowników wszedł w skład czwartej Dumy państwowej. Po rewolucji lutowej został członkiem Tymczasowego Komitetu Dumy Państwowej, a także wiceprzewodniczącym Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich.), który objął tekę ministra sprawiedliwości. W tym czasie w Rosji panował układ dwuwładzy (Rząd Tymczasowy-Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich). Rząd był zdecydowany kontynuować wojnę, co nie przysparzało mu poparcia i było ostro krytykowane przez bolszewików. W maju 1917r. protesty wymusiły rekonstrukcję rządu (odwołanie ministrów spraw zagranicznych i ministra wojny). 5.05.1917 powstał nowy rząd także pod przewodnictwem Lwowa, w jego skład weszli też eserowcy i mienszewicy. Kiereński został ministrem wojny i marynarki. Rząd postanowił podjąć ofensywę przeciwko państwom centralnym, jej przygotowaniem zajął się Kiereński. 1.07.1917 Rosjanie rozpoczęli ofensywę na froncie galicyjskim. Po początkowych sukcesach przekształciła się w klęskę, Niemcy umocnili się nad Bałtykiem (jest ona nazywana ofensywą Kiereńskiego). 21.0.7.1917r. po dymisji ks. Lwowa na czele Rządu Tymczasowego stanął Kiereński. Centralny Komitet Wykonawczy Rad na żądanie eserowców i mienszewików uznał gabinet Kiereńskiego za „rząd ocalenia rewolucji” i udzielił mu „nieograniczonych pełnomocnictw” i „nieograniczonej władzy”. Było to zerwanie z dwuwładzą i utworzenie dyktatury. W celu przywrócenia dyscypliny wojskowej wznowiono sądy polowe i karę śmierci, wprowadzono na nowo wojenną cenzurę prewencyjną. Mimo to koła zachowawcze podjęły próbę ustanowienia dyktatury wojskowej. Miał ją sprawować gen. Ł.G. Korniłow mianowany 31.07. naczelnym wodzem. 7.09.1917 Korniłow na czele wiernych mu oddziałów ruszył na Piotrogród chcąc przejąć władzę, jednak poniósł klęskę i 14.09. został aresztowany. Kraj z zmierzał w kierunku rewolucji. Położenie gospodarcze było katastrofalne, w miastach brakowało żywności i opału, szalała inflacja. Bolszewicy zdobywali coraz większe wpływy wśród mas. We wrześniu mieli już większość w Radzie Delegatów Robotniczych i Żołnierskich Piotrogrodu i innych większych miast. Eserowcy i mienszewicy próbowali ratować sytuację podkreślając lewicowy charakter swojej polityki. W tym celu zerwali koalicję rządową i doprowadzili do usunięcia ministrów kadeckich (konstytucyjni demokraci) z gabinetu. 8.10.1917 powstał nowy rząd Kiereńskiego z zupełną przewagą eserowsko-mienszewicką. Nie poprawiło to jednak sytuacji. 23.10.1917 Komitet Centralny Partii Bolszewickiej podjął decyzję o dokonaniu przewrotu. W nocy 6/7.11.1917 bolszewicy opanowali kluczowe punkty stolicy. Krążownik `Aurora” wypłynął na Newę i wystrzałem armatnim dał sygnał do powstania. W obronie rządu stanęli jedynie uczniowie szkoły oficerskiej. Kiereński 7.11 wyjechał z miasta szukać odsieczy jednak nie powiodło mu się. Później opuścił Rosję. 7.11.1917 w Piotrogrodzie rozpoczął obrady II Ogólnorosyjski Zjazd Delegatów Robotników i Żołnierzy, który powołał pierwszy rząd radziecki- Radę Komisarzy Ludowych z Włodzimierzem Leninem na czele.
Pucz Korniłowa
7 września głównodowodzący wojsk rosyjskich generał Ławr Korniłow pod pretekstem
możliwości bolszewickiej rewolty zażądał dymisji ministrów i wysłał do Piotrogrodu
oddziały zbrojne.
Do Kiereńskiego dojdzie sfałszowany telegram o próbie zamachu stanu Korniłowa.
Premier zabierze mu tytuł dowódcy.
Korniłow przekonany, że Kiereński jest zakładnikiem bolszewików w Piotrogrodzie wyruszył
z korpusem kozackim na stolicę. Gdy okazało się, że Kiereński zgodził się na uzbrojenie
bolszewickiej Czerwonej Gwardii i wysłał wojska z Piotrogrodu przeciw korpusowi
kozackiemu
Kiereński odebrał Korniłowowi dowództwo i aresztował go w twierdzy w Mohylewie.
Dwuznaczne postępowanie Kiereńskiego i jego odwołanie się do bolszewików przeciwko
armii spowodowało lawinową utratę poparcia dla Rządu Tymczasowego i w konsekwencji
utorowało drogę do przejęcia władzy w Rosji przez bolszewików, w niecałe dwa miesiące od
tzw. puczu Korniłowa.
Premier Kiereński uznał to za próbę przejęcia władzy i wezwał robotników i marynarzy do
obrony rządu; 12 września sam przejął obowiązki głównodowodzącego. 14 września rząd
proklamował ustrój republikański Rosji.
22 września w wyniku nowych wyborów do Rady Piotrogrodzkiej większość uzyskali
bolszewicy na czele z Trockim. 20 października do Piotrogrodu powrócił Lenin; 23
października Komitet Centralny bolszewików przyjął rezolucję o powstaniu zbrojnym i
stworzył pierwsze Biuro Polityczne; 25 października Rada Piotrogrodzka utworzyła Komitet
Wojskowo-Rewolucyjny, oficjalnie dla obrony stolicy przed Niemcami - w rzeczywistości
jako sztab przygotowujący przewrót - rewolucję październikową, która wybuchła w nocy z 6
na 7 listopada.