Jan Brzechwa „ Akademia pana Kleksa” - lektura dla klasy 3.

Temat 1.: Mieszkańcy Akademii

Zapis w dzienniku:

Poznanie miejsca akcji i mieszkańców Akademii na podstawie książki Jana Brzechwy „Akademia pana Kleksa”. Czego uczyli się chłopcy w Akademii? - samodzielne wypisywanie informacji. Opis wyglądu, charakterystyka zachowań i ocena głównego bohatera książki. „Zwyczajny” dzień w Akademii - praca w grupach.

Cele operacyjne - uczeń:

- odszukuje we wskazanym rozdziale fragment opisujący omawianą sytuację

- uważnie słucha wypowiedzi innych

- poprawnie formułuje pytania

- wykorzystuje technikę kolażu w pracy plastycznej.

Środki dydaktyczne: Jan Brzechwa „Akademia pana Kleksa” (Siedmioróg, Wrocław 1999), papierowa sylweta postaci, małe białe kartki samoprzylepne, duży brystol, kartki formatu A4, papier kolorowy, plastelina, klej, nożyczki, zielone, czerwone i żółte kartki, kartki z bloku dla każdego dziecka, kredki, flamastry.

Przebieg zajęć

1. Czego uczono w Akademii? - postać na papierze.

• Wspólne przeczytanie rozdziału „Nauka w Akademii” - doskonalenie techniki czytania.

• Omówienie rozdziału, zwrócenie uwagi na sposób pobierania nauki przez dzieci.

• Umieszczenie sylwety postaci w wyznaczonym miejscu sali.

Uwaga! Nauczyciel przygotowuje dość dużą papierową sylwetę postaci chłopca (np. odrysowuje sylwetkę wybranego dziecka) lub arkusz papieru z narysowaną literą A (symbolizującą postać człowieka). Każdego dnia uczniowie będą na niej umieszczać ważne informacje o mieszkańcach Akademii, zapisane na samoprzylepnych kartkach w różnych kolorach (zależnie od tego, czy będą to pozytywne, czy negatywne komunikaty).

• Czego uczyli się chłopcy w Akademii? - indywidualne zapisanie informacji na białych karteczkach samoprzylepnych.

• Wspólne omawianie dziedzin wiedzy i wskazywanie, w jaki sposób ją zdobywano. Umieszczanie kartek przy tej części ciała, za pomocą której uczniowie zdobyli nowe wiadomości i umiejętności, np.:

obok głowy umieszczają kartki z napisami: marzenie, opowiadanie bajek;

w okolicy serca - radość, śmiech, przyjaźń;

na rękach - gotowanie, nauka fleksografii, przędzenie liter, nauka geografii;

nogi - wędrówka do innych bajek.

• Podsumowanie i omówienie ćwiczenia. Uczniowie oceniają, czy przedmioty wykładane w Akademii oraz sposób ich nauczania gwarantowały uzyskanie wiedzy ważnej dla człowieka, potrzebnej mu w życiu.

2. Wygląd Akademii - plastyczne przedstawienie pomieszczeń techniką kolażu.

• Uczniowie pracują w pięciu grupach. Otrzymują od nauczyciela fragmenty tekstu książki. Są w nich zawarte informacje o pomieszczeniach, które mają zaprojektować „młodzi architekci”.

Grupa 1. Budynek Akademii: Akademia mieści się w samym końcu ulicy Czekoladowej i zajmuje duży trzypiętrowy gmach, zbudowany z kolorowych cegiełek.

(…) Akademia mieści się w ogromnym parku, pełnym rozmaitych dołów, jarów i wąwozów i otoczona jest wysokim murem. Nikomu nie wolno wychodzić poza mur bez pana Kleksa…

(…) Ale ten mur nie jest to mur byle jaki. Po tej stronie, która biegnie wzdłuż ulicy, jest zupełnie gładki i tylko pośrodku znajduje się duża oszklona brama. Natomiast w trzech pozostałych częściach muru mieszczą się długim, nieprzerwanym szeregiem jedna obok drugiej żelazne furtki, pozamykane na małe srebrne kłódeczki. Wszystkie te furtki prowadzą do rozmaitych sąsiednich bajek. (rozdział 1. „Ta oraz inne bajki” s. 5-6)

Grupa 2. Sale lekcyjne: Na parterze mieszczą się sale szkolne, w których odbywają się lekcje. (rozdział 1. „Ta oraz inne bajki” s. 5)

Grupa 3. Pokój sekretów: Na trzecim piętrze są przechowywane tajemnice i nikomu nie znane sekrety p. Kleksa. (rozdział 1. „Ta oraz inne bajki” s. 5)

Grupa 4. Kuchnia: Wzdłuż jednej ściany stały na długich stołach blaszane puszki, wypełnione szkiełkami przeróżnych barw i odcieni. Po przeciwległej stronie umieszczone były naczynia z jadalnymi farbami oraz ogromny zbiór najdziwniejszych pędzli i pędzelków. Na oknach stały drewniane skrzynki z jaskrawymi kwiatami, wśród których przeważały nasturcje i pelargonie. Pośrodku kuchni wznosił się wielki stół z metalowym blatem. Stał na nim pękaty szklany słój, napełniony płomykami świec, oraz mnóstwo małych słoików z kolorowym proszkiem. (rozdział 5. „Kuchnia pana Kleksa” s. 50)

Grupa 5. Szpital chorych sprzętów: Pan Kleks zaprowadził nas na drugie piętro i otworzył jeden z zamkniętych pokojów. (…) Po wejściu na salę oczom naszym przedstawiła się istna rupieciarnia. Były tam fotele bez nóg, popękane lustra, zepsute zegary, popaczone stoły, pokrzywione szafy, dziurawe krzesła i mnóstwo rozmaitych innych zniszczonych sprzętów. (rozdział 4. „Nauka w Akademii” s. 42)

• Wykonanie pracy plastycznej techniką kolażu.

Grupa 1. wykonuje rysunek Akademii na dużym brystolu, pozostałe zespoły tworzą swoje prace na kartkach formatu A4. Każde dziecko wykonuje ustalony w grupie element pracy, a potem wszyscy członkowie zespołu naklejają swoje elementy na kartkę (taka sytuacja motywuje wszystkich członków zespołu do pracy).

Grupy 2. i 3. otrzymują krótkie informacje o pokojach do narysowania, muszą uruchomić wyobraźnię, by przedstawić pokój tajemnic pana Kleksa.

• Po wykonaniu zadania grupa 1. umieszcza planszę z rysunkiem budynku Akademii w centralnym miejscu tablicy. Pozostałe cztery grupy przypinają swoje prace z lewej i prawej strony arkusza, a potem rysują duże strzałki prowadzące od wykonanego rysunku danego pomieszczenia do okna budynku, w którym - ich zdaniem - mieści się ten pokój.

• Wspólne oglądanie ilustracji Akademii i wyrażanie swoich opinii. Próba dokonania opisu słownego przez wybranego ucznia. Wspólna dyskusja podsumowująca ten etap zajęć.

3. „Zwyczajny” dzień w Akademii - praca w grupach.

Każdy zespół otrzymuje zadanie do wykonania:

Grupa 1. (budynek Akademii) Napisanie „językiem Mateusza” imion mieszkańców Akademii, np.: …bert, …toni, …tur, …stazy, …broży, …tol.

Grupa 2. (sale lekcyjne) Przedstawienie w etiudzie pantomimicznej jednego ze snów chłopców.

Grupa 3. (pokój sekretów) Wypisanie trzech sekretów pana Kleksa, dzięki którym życie w Akademii było wyjątkowe, fantastyczne, np. latanie jak ptaki.

Grupa 4. (kuchnia) Wypisanie na żółtych, czerwonych i zielonych kartkach jak największej liczby nazw produktów spożywczych, owoców, warzyw danego koloru, np. zielony - ogórki, jabłka, makaron ze szpinakiem, brokuły.

Grupa 5. (szpital chorych sprzętów) Przedstawienie w scence improwizowanej, jak dzieci wyobrażają sobie naprawianie sprzętów przez pana Kleksa.

4. „Pan Kleks - nauczyciel z pomysłami” - portret postaci na podstawie opisu.

• Czytanie przez nauczyciela opisu pana Kleksa.

Pan Kleks jest średniego wzrostu, ale nie wiadomo zupełnie czy jest gruby, czy jest chudy, albowiem cały tonie po prostu w swoim ubraniu. Nosi szerokie spodnie, które chwilami podczas wiatru, przypominają balon: niezwykle obszerny długi surdut (męski strój wizytowy, długa dwurzędowa marynarka, zwykle z ciemnego sukna, noszona na przełomie XIX i XX wieku - „Słownik wyrazów obcych” PWN) koloru czekoladowego lub bordo; aksamitną cytrynową kamizelkę, zapinaną na szklane guziki wielkości śliwek; sztywny bardzo wysoki kołnierzyk oraz aksamitną kokardę zamiast krawata. Szczególną osobliwość stroju pana Kleksa stanowią kieszenie, których ma niezliczone po prostu ilości. W spodniach jego zdołałem naliczyć szesnaście kieszeni, w kamizelce zaś dwadzieścia cztery. W surducie natomiast jest tylko jedna kieszeń, i to w dodatku z tyłu. Przeznaczona jest ona dla Mateusza, który ma prawo przebywać w niej, kiedy mu się tylko spodoba.

• Rysowanie portretu pana Kleksa.

Umieszczenie rysunków wokół wcześniej wykonanej pracy, przedstawiającej budynek Akademii.

5. Chcemy lepiej poznać bohatera książki - wywiad z panem Kleksem.

Uczniowie siedzą w kole, chętny uczeń lub nauczyciel wchodzi w rolę pana Kleksa i odpowiada na pytania kolegów, np.: Dlaczego do Akademii są przyjmowani tylko chłopcy? (Potrzeba dużo energii, aby ich wychować). Po co zbiera sny? (W snach widać, o czym marzą inni). Dlaczego leczy sprzęty? (Są wrażliwe, są częścią ludzkiej historii i mają duszę).

Celem ćwiczenia jest zwrócenie uwagi na wrażliwość drugiego człowieka, jego oryginalność, która nie powinna być przeszkodą w akceptacji tej osoby przez społeczność.

6. Sporządzenie metryczki książki.

• Zapisanie w zeszytach informacji o autorze, ilustratorze, wydawnictwie, miejscu i roku wydania.

• Wskazanie przez nauczyciela rozdziałów, w których dzieci znajdą informacje potrzebne w czasie pracy z lekturą.

Praca domowa: Przeczytaj dwa rozdziały z książki „Akademia pana Kleksa”: 4. „Nauka w Akademii”, 7. „Fabryka dziur i dziurek”.

Temat 2.: Nauka w Akademii

Zapis w dzienniku:

Swobodne wypowiedzi uczniów na temat nauki w Akademii. Lekcja czytania, opowiadania i pisania bajek. Nazywanie lekcji proponowanych przez Kleksa, odgrywanie jednej z nich na podstawie wybranych rozdziałów książki J. Brzechwy „Akademia pana Kleksa”. Tworzenie własnej fabryki dziur i dziurek. Rozmowa na temat systemu kar i nagród w Akademii.

Cele operacyjne - dziecko:

- wypowiada się na temat przeczytanych fragmentów książki

- opowiada i pisze własną bajkę

- wie, jak istotne jest właściwe zachowanie w różnych sytuacjach

- pracuje twórczo, realizując zadania samodzielnie lub w grupie.

Środki dydaktyczne: książka J. Brzechwy „Akademia pana Kleksa” (Siedmioróg, Wrocław 1999), gruby sznurek lub wełna do lekcji przędzenia liter, białe kartki formatu A4, małe zielone kartki samoprzylepne, pięć kartek z tytułami bajek, kartki w kratkę do pisania bajek.

Przebieg zajęć:

1. Lusterko - ćwiczenie dramowe w parach.

Uczniowie stoją naprzeciwko siebie: jedno dziecko w roli przeglądającego się, drugie - w roli lustra. Pierwszy uczeń wykonuje wybraną czynność porannej toalety, drugi powtarza ją, tak jakby był odbiciem w lustrze.

2. Lekcje w Akademii - próby odtwarzania lekcji przedstawionych w książce.

• Nauczyciel zapisuje na tablicy nazwy lekcji w Akademii, podane przez dzieci, np.: kleksografia, przędzenie liter, geografia, medycyna (w szpitalu chorych sprzętów).

• Wybranie jednej lekcji do zilustrowania jej przebiegu w grupach.

• Odtworzenie wybranej lekcji w trzyosobowych zespołach, np. lekcji przędzenia liter.

Grupy otrzymują po jednym tytule rozdziału: Niezwykła opowieść Mateusza, Osobliwości pana Kleksa, Kuchnia pana Kleksa, Moja wielka przygoda, Fabryka dziur i dziurek, Sen o siedmiu szklankach, Sekrety pana Kleksa. Każde dziecko układa jeden wyraz z grubego sznurka, a potem wszystkie dzieci w grupie wspólnie układają z wyrazów zdania (równoważniki zdań, które są tytułami rozdziałów) i przyklejają je do kartki. Po wykonaniu zadania zespoły prezentują swoje napisy. Wspólnie z nauczycielem porządkują tytuły zgodnie z ich kolejnością i umieszczają w wyznaczonym miejscu sali.

3. Wycieczki w szkole pana Kleksa.

• Dokąd pan Kleks zabrał chłopców na wycieczkę? - wypowiedzi uczniów.

• Jakie mogą być dziury? - podawanie przykładów lub pokazywanie za pomocą ruchu (etiudy ruchowe).

• Jaka może być dziura? Gdzie się może znajdować? - przygotowanie scenki pantomimicznej przez chętnych uczniów, np. przedstawienie dziury w spodniach, dziury w jezdni.

• W jaki sposób są produkowane dziurki w fabryce dziurek? - wymyślanie toku produkcyjnego (scenki pantomimiczne).

Przed przystąpieniem do budowania maszyny każdy z pięciu zespołów wymyśla, jak wygląda taśma produkcyjna, jaki dźwięk wydaje maszyna, jaki powstanie produkt. Każdy uczeń wchodzi w rolę wybranego elementu maszyny. Dzieci siadają w szeregu (jeśli tak wyobrażają sobie taśmę produkcyjną) na kolejnych stanowiskach, np. pierwsza osoba wycina guziki o różnych kształtach (koła, prostokąty, serduszka), druga - rysuje dziurki, trzecia i czwarta kolorują guziki, piąta jest kontrolerem, który zatwierdza lub odrzuca produkt.

4. Zachowanie uczniów Akademii - postać na papierze.

• Zapisywanie na małych zielonych karteczkach, jak zachowywały się dzieci w czasie lekcji i wycieczek, i przypinanie kartek przy odpowiedniej części ciała papierowej sylwety postaci, np.:

głowa - słuchają, myślą, tworzą projekty, chętnie się uczą, przyjaźnią się;

ręce - chętnie pracują, bawią się, grają w piłkę,

nogi - stoją spokojnie.

• Odczytywanie i analizowanie propozycji: Czy to zachowanie jest dobre, czy złe?

5. System kar i nagród w Akademii wyszukiwanie odpowiednich fragmentów tekstu.

• Przypomnienie nagród i kar obowiązujących w Akademii na podstawie analizy rozdziału „Ta oraz inne bajki”.

Nagrody: piegi za dobrą pracę.

Kary, np.: za złe traktowanie psów (w psim raju dręczyciele, stojąc na kamiennych postumentach i używając mowy psów, głośno opowiadają o swoich złych uczynkach).

• Co sądzisz o tym systemie kar i nagród? - swobodne wypowiedzi uczniów.

6. Lekcja opowiadania bajek - praca w grupach.

• Nauczyciel przygotowuje pięć kartek formatu A4 (symbolizują drzwi do bajek) - po jednej stronie zapisuje tytuł bajki (językiem Mateusza): „ …czynka z …pałkami”, „…lowa …gu”, „…ciuszek”, „…kie …czątko”, „…lewna …żka”, a po drugiej stronie umieszcza fragmenty odpowiednich bajek lub baśni. Przypina kartki po prawej stronie wcześniej przygotowanego budynku Akademii.

• Zespoły losują po jednej kartce, odczytują i uzupełniają tytuły bajek. Czytają fragment bajki i wspólnie ustalają, w jaki sposób należy ją dokończyć.

• Po wyznaczonym czasie jedna osoba z grupy opowiada zakończenie bajki.

7. Lekcja pisania bajek - praca indywidualna.

Nauczyciel pokazuje kartkę formatu A4 z napisem „Nasze bajki” i przypina ją obok wcześniej wykonanego rysunku budynku Akademii. Kartka ta symbolizuje drzwi do nowych bajek. Zadaniem uczniów będzie samodzielne napisanie bajki, która zostanie „zamknięta” za drzwiami „Nasze bajki”, prowadzącymi do ogrodu bajek Akademii pana Kleksa. Dzieci powinny mieć czas na spokojne przemyślenie tematu i wykonanie pracy (najlepiej w domu). Następnego dnia dzieci odczytają swoje teksty w klasie, a potem włożą do kopert i przygotują do „wysłania” (wpiszą imię i nazwisko adresata i nadawcy, narysują znaczek).

Temat 3.: Złe dobrego początki w Akademii

Zapis w dzienniku:

Poznanie nowego ucznia - mieszkańca Akademii. Przygotowanie filmu o zachowaniu Alojzego. Ocena postępowania chłopca, poznanie motywów jego zachowania. Udzielanie pomocy panu Kleksowi w odzyskaniu dobrego humoru i radości życia - opowiadanie przez uczniów własnych bajek. Rozmowa na temat: Jakie dobre zachowania, pomysły znane z Akademii można i warto wykorzystać w naszej szkole?

Cele operacyjne - dziecko:

- wypowiada się na podany temat, wykorzystując odpowiednie fragmenty tekstu

- ocenia dobre i złe zachowanie bohaterów lektury

- po analizie tekstu formułuje wnioski dotyczące właściwych i niestosownych zachowań uczniów w szkole.

Środki dydaktyczne: książka J. Brzechwy „Akademia pana Kleksa” (Siedmioróg, Wrocław 1999) dla każdego ucznia, czerwone samoprzylepne karteczki, papierowa sylwetka chłopca (wykorzystywana podczas poprzednich zajęć).

Przebieg zajęć:

1. Jakie wydarzenie spowodowało zmiany w Akademii? - wypowiedzi dzieci po samodzielnej lekturze (w domu) rozdziału 9. „Anatol i Alojzy” (przyprowadzenie złośliwej lalki do Akademii).

2. Nowy uczeń w Akademii - przygotowanie filmu w grupach (ćwiczenie dramowe).

• Zadaniem uczniów będzie przygotowanie w trzech zespołach trzech kadrów z filmu przedstawiającego zachowanie nowego ucznia. Aby poszczególne kadry były czytelne, uczniowie zaczynają pokaz od stop-klatki, prezentują pierwszy kadr, a po nim znowu zatrzymują się w stop-klatce. Zmieniają ustawienie, przygotowując się do nowej stop-klatki, prezentują drugi kadr, ponownie zatrzymują się w stop-klatce, potem prezentują trzeci kadr i kończą pokaz stop-klatką.

Tematy kolejnych filmów dla zespołów:

1. Obudzenie śpiącej lalki

2. Zachowanie Alojzego

3. Kres złego

• Jak zachowanie lalki wpłynęło na życie mieszkańców Akademii? - rozmowa po prezentacji wszystkich zespołów.

3. Zachowanie nowego ucznia.

• Uczniowie na czerwonych kartkach piszą, jak zachowywał się Alojzy. Następnie umieszczają je na papierowej sylwecie postaci (wykorzystywanej na poprzednich zajęciach), na odpowiedniej części ciała, np.:

głowa - Alojzy myślał, co zniszczyć, jakich słów użyć, aby obrazić kolegów;

ręce - wysmarowanie klejem krzesła, pocięcie nożyczkami drutów elektrycznych;

nogi - podeptanie roślin.

• Odczytywanie propozycji i analizowane ich: Jakie są to zachowania: dobre czy złe?

• Uświadomienie sobie, że niewłaściwe zachowanie jednej osoby ma duży wpływ na pracę i atmosferę w klasie.

4. Alojzy - co o nim wiemy? - gorące krzesło.

Nauczyciel w roli Alojzego siada na krześle w centralnym miejscu sali i odpowiada na pytania uczniów, np.: Skąd przybyłeś do Akademii? Dlaczego nam dokuczasz? Czy widzisz, że nikt się nie chce z tobą bawić? Co czujesz, gdy sprawiasz innym przykrość? Jak sądzisz, dlaczego pan Kleks jest smutny?

Celem ćwiczenia jest pokazanie, że lalka została zaprogramowana przez złego Filipa do zniszczenia Akademii, sama nie myślała i nie rozumiała, co robiła źle. Nie umiała myśleć i analizować sytuacji tak jak ludzie. Nie umiała dokonać wyboru, nie wiedziała, jak powinna postąpić, by nie zrobić przykrości innym. Nie miała świadomości, że każdy czyn ma jakieś konsekwencje, dobre lub złe.

5. Co się dzieje z panem Kleksem? - uczniowie w rolach detektywów.

• Klasa jest podzielona na trzy grupy, w każdej grupie uczniowie pracują indywidualnie nad materiałem dowodowym.

I grupa - każdy uczeń analizuje przeczytany wcześniej rozdział 9. „Anatol i Alojzy” i wypisuje informacje o zachowaniu pana Kleksa;

II grupa - dzieci czytają rozdział 10. „Historia o księżycowych ludziach” i analizują warunki życia na Księżycu;

III grupa - uczniowie czytają i analizują rozdział 11. „Sekrety pana Kleksa”: wypisują informacje o zachowaniu pana Kleksa, Alojzego i przyczynach kryzysu w Akademii.

• Po zakończeniu indywidualnej pracy uczniowie uzgadniają, jakie informacje udało im się zdobyć w trakcie analizy materiału źródłowego, a przedstawiciele zespołów przekazują je klasie.

• „Detektywi” starają się ustalić, co jest przyczyną smutku pana Kleksa.

6. Pomagamy panu Kleksowi odzyskać dawną postać.

Uczniowie czytają napisane w domu bajki i umieszczają swoje teksty za symbolicznymi drzwiami („Nasze bajki”) do ogrodu pana Kleksa. Mogą też włożyć je do kopert i przygotować do wysłania (wpisać imię i nazwisko adresata i nadawcy, narysować znaczek).

7. Jakie dobre zachowania, pomysły znane z Akademii pana Kleksa można i warto wykorzystać w naszej szkole?

Uczniowie wspólnie analizują i uzupełniają informacje umieszczane w czasie trzech dni pracy wokół papierowej postaci i wybierają te zachowania, które powinny znaleźć się w kanonie dobrych zachowań uczniów w szkole, np. zapał do nauki, wnikliwe słuchanie, przyjaźń.

Grażyna Duszyńska

---