Michał Głowiński, O powieści w pierwszej osobie

1. Mimetyzm formalny - naśladowanie środkami danej formy innych form wypowiedzi, form literackich, paraliterackich, pozaliterackich oraz (…) tych lub owych postaci potocznego kontaktu językowego; jest forma odwołania do utrwalonego społecznie, zwykle mocno zakotwiczonego w danej kulturze, wzorca wypowiadania; to swego rodzaju STYLIZACJA;

2. Mówić o nim można, gdy występuje napięcie pomiędzy różnymi typami wypowiedzi;

3. Konsekwencją napięcia jest naśladowanie, które jest wyborem i dramatycznym spięciem różnych reguł; w trakcie tego procesu aktywną jest forma dokonująca naśladowania, bo wprowadza elementy naśladowane w obręb reguł właściwych sobie samej: powieść naśladująca wzorce np. z pamiętnika dokonuje ich upowieściowienia, więc ujawnia inne właściwości niż te, które dla wzorca owego były istotne na jego terenie macierzystym; sugerowanie identyczności, a nie pełne upodobnienie;

4. Mimetyzm formalny jest zawsze elementem wyposażenia znaczeniowego formy, która owego naśladowania dokonuje; dostrzeżenie wzorca jest warunkiem koniecznym do zrozumienia wypowiedzi, która się do niego odwołuje;

5. Mimetyzm formalny stanowi jeden ze składników konwencji literackiej, musi przeto zostać dostrzeżony, by utwór, który w obrębie tej konwencji się mieści, mógł być zrozumiany, a więc odczytany zgodnie z wpisanymi w niego regułami;

6. Może odwoływać się do utrwalonych społecznie forma ustnych (naśladowanie zwrotów do słuchaczy, intonacji kolokwialnej, gestów fonicznych) i pisanych (upodobnienie tekstu powieściowego do gatunku znajdującego się na pograniczu literatury lub poza jej obrębem) (skaz, gawęda, dialog, przytoczenia, powieść-dziennik, powieść-pamiętnik);

7. Mimetyzm formalny może obejmować cały utwór lub być czynnikiem organizującym jakiś epizod;

8. Mimetyzm formalny w powieści w pierwszej osobie powieść jest odbierana na tle powieści w osobie trzeciej; mimetyzm formalny jest jednym z głównych wyróżników powieści w pierwszej osobie i stanowi punkt wyjścia na wszelkich jego typologiach;

9. Funkcje mimetyzmu formalnego:

1. Powieść odwołuje się do empirii;

2. Uwydatnia analogie do innych form literackich;

3. Komponuje dzieło literackie.

---