2016.11.28.

▲ Przykładowe podziały rozmaitych odmian metafizyki

1919-2006

Podział Petera F. Strawsona (Indywidua. Próba metafizyki opisowej, Warszawa 1980) metafizyka rewidująca (konstrukcjonistyczna) metafizyka deskryptywna

Zasadą podziału jest stosunek do schematów pojęciowych, jakich używamy w odniesieniu do świata. Metafizyki rewidujące ciągle konstruują nowe, przekształcają i ulepszają wcześniejsze schematy pojęciowe. Zwolennicy tego typu metafizyki nie są zadowoleni z żadnego schematu pojęciowego. Inaczej zwolennicy metafizyk deskryptywnych. Nie chcą oni budować nowych schematów, ale raczej istniejące analizować

Enrico Berti (ur. 1935) (Wprowadzenie do metafizyki, Warszawa 2002)

• immanentystyczne

(poszukują ostatecznego wyjaśnienia wewnątrz świata doświad­czenia)

• naturalistyczne

(świat doświadczenia to natura dana w poznaniu zmysłowym)

• materialistyczne

(rzeczywistość jest materialna)

• idealistyczne

(rzeczywistość ma charakter duchowy)

• transcendentalne

(ostatecznego wyjaśnienia poszukują poza światem doświadczenia)

• metafizyki uczestnictwa

(rzeczywistość doświadczenia ma udział, partycypuje w rzeczywistości doskonałej, przykładem jest Platon)

• metafizyki doświadczenia

(próbujące sprowadzić całość rzeczywistości do jednej lub kilku zasad, przykładem Arystoteles)

Tadeusz Czeżowski (1889-1981) (O metafizyce, jej kierunkach i zagadnieniach, Toruń 1948)

• metafizyka indukcyjna

- stanowi dalszy ciąg nauk szczegółowych, jest ich uogólnieniem,

- od dawnej metafizyki różni się porzuceniem przekonania, że jest wiedzą pewną

• metafizyka aksjomatyczna

- wyrastająca z osiągnięć logiki i matematyki

- jest logiką i metafizyką zarazem

- logikę traktuje jako naukę o związkach międzyzdaniowych i międzynazwowych, ale też jako teorię najogólniejszych własności przedmiotów

• metafizyka intuicyjna

- rozumiana jako uzupełnienie nauk szczegółowych, ale nie na zasadzie uogólnienia

- posługuje się innym niż nauka sposobem poznawania - poznaniem intuicyjnym, przykładem James, Bergson i Husserl;

- wg Czeżowskiego ten rodzaj metafizyki jest odmianą irracjonalizmu, gdyż uważa, że rozum nie wystarcza do poznania całej rzeczywistości

Główne pojęcia - byt i istnienie

▲ Byt

W języku polskim, potocznie, słowo to ma co najmniej

dwa znaczenia:

a) jakakolwiek istniejąca rzecz, coś istniejącego

b) życie, warunki życia („zapewnić sobie godziwy byt”)

Dwa sensy ontologiczne:

a) dystrybutywny (każde coś, co istnieje)

b) kolektywny (wszystko, co istnieje)

Dwa momenty w pojęciu bytu:

a) esencjalny (to, co)

b) egzystencjalny (istnieje)

Co to jest byt? Czy długopis albo zegarek jest bytem?

Jest, ale rozpoznając długopis lub zegarek „weszliśmy” zbyt głęboko. „Byt” jest nazwą zbyt abstrakcyjną, by się nadawał do opisu świata. Jest jednak niezbędny, by ujmować świat najogólniej.

Cechy tego pojęcia

a) pojęcie najogólniejsze (chyba że dopuścimy „niższe” rodzaje istnienia, subzystencję, byty myślne, możliwe oraz rzeczy nieistniejące, wówczas „byt” nie będzie pojęciem najogólniejszym)

b) treściowo nieokreślone

c) niedefiniowalne

Przykładowe drogi dochodzenia do pojęcia bytu

1. Abstrakcja (Arystoteles IV wiek p.n.e. - pomijanie cech nieistotnych i mniej istotnych)

a) fizyczna

- pomija się to, co jednostkowe, otrzymując to, co ogólne, powszechnik, gatunek przedmiotów, na których przeprowadza się operację abstrakcji fizycznej

b) matematyczna

- zwraca się uwagę wyłącznie na ilościową stronę badanych przedmiotów; umożliwia liczbowe, matematyczne ujęcie świata

c) metafizyczna

- pomija się i jednostkowość, i ilościowy aspekt rzeczy; pozostaje to, co najbardziej ważne dla przedmiotu w aspekcie jego przedmiotowości czy bytowości

2. Metoda separacji (św. Tomasz XIII w.)

Poznanie rzeczy ma dwojaki charakter

• poznajemy naturę rzeczy, jej istotę,

oraz

• istnienie tej rzeczy.

Poznajemy także różnicę między tym,

• czym jest

i

• że jest.

Byt realny jest zawsze czymś konkretnym związanym z proporcjonalnym sobie istnieniem.

3. Drzewko Porfiriusza (III w. n.e.)

Punktem wyjścia jest konkretny przedmiot. Za pomocą negacji jego nazwy otrzymujemy gatunek, w wyniku negacji gatunku - rodzaj, itd., aż do najogólniejszego pojęcia bytu.

(Uwaga: negacja, o której mowa, nie ma charakteru logicznego, czyli dopełnienia do uniwersum)

byt

niesubstancja substancja

niematerialna materialna

nieożywiona ożywiona

niezmysłowa zmysłowa

nierozumna rozumna

(roślina) (człowiek)

nieSagan Sagan

Co decyduje o bytowości bytu?

1. Bytowość jako tożsamość

Parmenides (ok. 540 p.n.e. - ok. 470 p.n.e.)

Twórcą tego poglądu jest Parmenides z Elei (6-5 w. p.n.e.). W poemacie O naturze głosił jedność bytu i myślenia oraz jedyność, niezmienność i trwałość bytu.

• Tym, co decyduje o bytowości bytu, jest jego tożsamość.

• Tożsamość zapewnia mu także absolutną jedność wykluczającą wszelki podział czy to na części, czy na jakiekolwiek fazy. Byt jest niepodzielny i niezmienny.

• Nie da się go ująć zmysłowo, zobaczyć czy wyobrazić. Można go dosięgnąć tylko myślą.

• Ale ta myśl też jest bytem, a skoro istnieje tylko jeden byt, to byt i myśl są tym samym.

Parmenides:

myśleć i być jest tym samym

dotąd 2016.11.28.

---