Sposób odżywiania jest prawdopodobnie jednym z najważniejszych aspektów stylu życia i zależy między innymi od rodzaju diety, używek, zanieczyszczeń środowiska naturalnego, występowania chorób, w tym nowotworów. Obecnie nauka za prawdziwe uznaje tylko te informacje, które wynikają z badań opartych na faktach. Informacje te musza być wielokrotnie sprawdzone i potwierdzone przez wielu badaczy. Poszukujemy związków pomiędzy odżywianiem a stanem zdrowia. Naukowcy ogłaszają swoje odkrycia, ale bardzo ostrożnie. Zawsze pozostają jakieś wątpliwości [41]. Do zaburzeń stanu odżywienia może prowadzić nieodpowiednia w stosunku do zapotrzebowania podaż energii i składników odżywczych, upośledzenie trawienia i wchłaniania składników odżywczych z przewodu pokarmowego oraz upośledzenie metabolizmu, lub też nadmierna patologiczna utrata tych składników przez organizm. Nieprawidłowy stan odżywienia wynika najczęściej z błędów żywieniowych. Przyczyną takich błędów jest najczęściej niski poziom wiedzy na temat racjonalnego żywienia oraz utrwalone nieodpowiednie nawyki żywieniowe [41].
U chorych na nowotwory ubytek masy ciała nie jest tylko następstwem głodzenia, czy złego odżywiania. Mechanizmy leżące u podstaw jego rozwoju są bardziej złożone. Należy zwrócić uwagę, że u chorych na nowotwory obserwowana jest tendencja do wzrostu podstawowej przemiany materii, zwiększonego zapotrzebowania na tlen, a nie zawsze ograniczenia produktów żywienia. Niedobory podaży wynikają ze zwiększonego zapotrzebowania organizmu. Równocześnie ze spadkiem masy ciał dochodzi do rozwoju indukowanej przez komórki nowotworowe aktywacji układu odpornościowego organizmu gospodarza, której wyrazem są m. in. zaburzenia szeregu podstawowych procesów metabolicznych [46]. Stan odżywienia wpływa zarówno na przebieg samej choroby, jak i na okres rekowalenscencji, zwłaszcza po leczeniu chirurgicznym [42]. Szczególną grupą stanowią pacjenci z chorobą nowotworową, u których niedożywienie występuje szczególnie często, a leczenie jest długotrwałe i ciężkie niezależnie od zastosowanej metody [43]. Nieprawidłowy stan odżywienia wiąże się z gorsza jakością życia, zmniejszoną aktywnością, częstszym występowaniem skutków niepożądanych stosowanego leczenia, gorszą odpowiedzią na leczenie przeciwnowotworowe i mniejszą przeżywalnością [44]. Ocena stanu odżywienia w momencie rozpoznania choroby nowotworowej ma znaczenie rokownicze. Częstość występowania niedożywienia zależy od rodzaju nowotworu, a objawy niedożywienia mogą poprzedzać nawet o kilka miesięcy rozpoznanie choroby. W chwili rozpoznania nowotworu zmniejszenie masy ciała występuje u 31-40% chorych z rakiem piersi, mięsakiem, nowotworami hematologicznymi, u 54-64% chorych z rakiem jelita grubego, prostaty, płuc. Najwyższy procent chorych z objawem niedożywienia we wczesnym stadium choroby spotyka się w przypadku nowotworów trzustki i żołądka (ponad 80%), a także u chorych z nowotworem przełyku i nowotworami w zakresie głowy i szyji [38].
Aby poprawić sytuację, należy wprowadzić do codziennej praktyki w szpitalu i nie tylko, obowiązkowe badanie przesiewowe. W ocenie stanu odżywienia, które jest podstawowym badaniem do rozpoznania niedożywienia posługujemy się różnymi metodami. Należą do nich: wskaźniki masy ciała (BMI - body mass index), stężenie albumin w surowicy oraz tzw. inne wskaźniki prognostyczne. Eurepean Society for Clinical Nutrition and Metabolizm (ESPEN) zaleca stosowanie oceny opartej głównie na wywiadzie chorobowym [55]. Nutritional Risk Screning 2002 (NRS - 2002) jest stosowany do wykrycia niedożywienia oraz określenia ryzyka rozwoju niedożywienia u hospitalizowanych chorych. Obejmuje cztery pytania, które stanowią wstępne badanie przesiewowe. Do pytań dołączone są schematy określające ciężkość choroby [29]. Malnutrition Universal Sereening Tool (MUST) jest badaniem służącym do oceny stanu odżywienia dorosłych [29]. Mini Nutritional Assessment (MNA) służy do wykrycia niedożywienia lub ryzyka jego rozwoju uosób w podeszłym wieku. W badaniu tym poza zebraniem danych dotyczących odżywiania ocenia się również sprawność fizyczną oraz umysłową. Badanie zajmuje mniej niż 10 minut [29]. Jednak badania te według American Society for Parenteral and Enteral Nutrition nie odznaczają się zadowalającą trafnością. Aby wykryć stan odżywienia należy łączyć parametry kliniczne i wyniki badań biochemicznych. Zalecili oni stosowanie subiektywnej oceny stanu odżywiania (subjective global assessment - SGA) [57]. Składa się ona z wywiadu, badania fizykalnego oraz oceny (A-norma, B-lekkie, C-niedożywienie) [44, 58]. Patent - generated Subjective Global Assessment (PG-SGA), została zmodyfikowana z subiektywnej oceny stanu odżywiania (SGA) i dostosowana do zaburzeń występujących u chorych na nowotwory [59]. Można również posłużyć się wieloskładnikową punktową oceną stanu odżywienia [27]. Ocena ta składa się z wieloskładnikowych wskaźników antropometrycznych i biochemicznych. Stan odżywienia ocenia się na podstawie punktacji uzyskanych parametrów. Wybrane wskaźniki umożliwiają rozpoznanie nie tylko ciężkich, ale lekkich i średnio zaawansowanych postaci niedożywienia. Pozwala też zidentyfikować chorych zagrożonych wystąpieniem niedożywienia w trakcie leczenia. U chorych wdrożenie wczesnego oraz prawidłowego leczenia żywieniowego przed planowanym zabiegiem chirurgicznym może w istotny sposób poprawić wyniki leczenia. Powinno być jednak wcześnie rozpoznane i leczone. Wprowadzenie do praktyki klinicznej obowiązkowej oceny stanu odżywienia chorych przyjmowanych do szpitali, upowszechnienie wiedzy na temat znaczenia i współczesnych możliwości leczenia niedożywienia może zmniejszyć skuteczność okołooperacyjną i chorobowość [55].