Konstytucja francuska z 3 września 1791 r.

Tytuł II

O podziale królestwa i o stanowisku obywateli

[l] Art. l. Królestwo jest jedno i niepodzielne: jego terytorium jest podzielone na 83 departamenty, każdy departament ma dystrykty, każdy dystrykt ma kantony.

[2] Art. 2. Obywatelami francuskimi są: - urodzeni we Francji z ojca Francuza; - urodzeni we Francji z ojca cudzoziemca, którzy za stałe miejsce pobytu obrali królestwo; - urodzeni w obcym kraju z ojca Francuza, którzy przybyli, by osiąść we Francji i złożyli przysięgę obywatelską; wreszcie ci, którzy urodzeni w obcym kraju i wywodzący się w jakimkolwiek stopniu z Francuza lub Francuzki ekspatriowanych ze względów religijnych, przybyli na stałe do Francji i złożyli przysięgę obywatelską.

[3] Art. 7. Ustawa uznaje zawarcie małżeństwa za umowę cywilną. - Władza ustawodawcza ustali dla wszystkich bez różnicy mieszkańców sposób, w jaki będzie się stwierdzać narodziny, zawarcie małżeństwa, zgony [...].

[4] Art. 8. Obywatele francuscy [...] w miastach i na określonych obszarach wiejskich tworzą gminy (communes) [...].

[S] Art. 9. Obywatele tworzący gminę mają prawo wybierać na określony czas [...] tych spośród siebie, którzy pod nazwą urzędników municypalnych mają kierować sprawami gminy [...].

Tytuł III

O władzach publicznych

[6] Art. 1. Władza zwierzchnia jest jedna, niepodzielna, niepozbywalna i nie podlegająca przedawnieniu. Należy ona do Narodu (Nation); żadna część Ludu (Peuple) ani żadna jednostka nie może sobie przyznać jej wykonywania.

[7] Art. 2. Naród, będący jedynym źródłem wszelkiej władzy, sprawuje ją tylko przez delegację. - Ustrój francuski jest reprezentacyjny; reprezentantami są Ciało ustawodaw­cze i Król

[8] Art. 3. Władza ustawodawcza jest delegowana Zgromadzeniu Narodowemu (Assemblee Nationale) złożonemu z reprezentantów wybranych swobodnie na określony czas przez lud. Zgromadzenie Narodowe ma ją sprawować z sankcją królewską, w sposób poniżej określony.

[9] Art. 4. Rząd jest monarchistyczny; władza wykonawcza jest delegowana Królowi i jest pod jego powagą sprawowana przez ministrów i innych odpowiedzialnych urzędników, w sposób poniżej określony.

[10] Art. 5. Władza sądowa jest delegowana sędziom wybranym na określony czas przez lud.

Rozdział I. O Ustawodawczym Zgromadzeniu Narodowym

[11] Art.1. Zgromadzenie Narodowe stanowiące Ciało Ustawodawcze (Corps legislatif) jest stale i składa się tylko z jednej izby.

[l2] Art. 2. Powoływane ono będzie co dwa lata drogą nowych wyborów. Każdy okres dwuletni stanowić będzie jedną legislaturę.

[13] Art. 5. Ciało Ustawodawcze nie może zostać rozwiązane przez króla.

Część I. Liczba posłów. Podstawy reprezentacji

[l4] Art.1. Liczba posłów w Ciele Ustawodawczym wynosi 74S w stosunku do 83 departamentów, z których składa się królestwo [...].

[1S] Art. 2. Mandaty poselskie przyznane będą 83 departamentom stosownie do trzech~ czynników; podziału terytorialnego, ludności, podatku bezpośredniego.

Cześć II. Zgromadzenie pierwiastkowe. Powoływanie elektorów

[l6] Art.1. Dla utworzenia Zgromadzenia Narodowego obywatele czynni (citoyens actifs) zbierać się będą co 2 lata na zgromadzeniach pierwiastkowych w miastach i kantonach [...].

[17] Art. 2. Aby zostać obywatelem czynnym, należy: - być Francuzem z urodzenia lub z tytułu nabycia obywatelstwa; - ukończyć 2S rok życia; - posiadać miejsce zamieszkania [domicyl] w mieście lub w kantonie od czasu określonego przez ustawę

- płacić w jakimkolwiek miejscu królestwa podatek bezpośredni, równy co najmniej wartości pracy trzydniowej, i przedstawić na to pokwitowanie; - nie pozostawać w stanie służebnym, to znaczy nie być służącym za wynagrodzeniem; - być wpisanym w gminie swego domicylu na listę gwardii narodowej; - złożyć przysięgę obywatelską.

[l8] Art. 6. Zgromadzenia pierwiastkowe powołują elektorów w liczbie proporcjonalnej do liczby obywateli czynnych zamieszkałych w mieście lub kantonie. - Powoła się jednego elektora na 100 obywateli czynnych, obecnych i nieobecnych na Zgromadze­niu [...].

Cześć III. Zgromadzenie elektoralne. Wybór posłów

[19] Art.1. Elektorzy powołani w każdym departamencie zbiorą się dla dokonania wyboru posłów w ilości przyznanej danemu departamentowi oraz ich zastępców w liczbie równej ll3 ilości posłów [...].

[20] Art. 2. Posłowie oraz ich zastępcy wybrani będą absolutną większością głosów spośród obywateli czynnych departamentu.

[21] Art. 3. Każdy obywatel czynny, niezależnie od stanu, zawodu i wysokości płaconego podatku, może zostać wybrany na przedstawiciela Narodu.

[22] Art. 7. Posłowie wybrani w departamentach nie będą reprezentantami jednego, określonego departamentu, lecz całego Narodu i nie będzie wolno udzielać im jakichkolwiek instrukcji [wiążących].

Część V. Zebranie się reprezentantów w Ustawodawczym Zgromadzeniu Narodowym [23] Art. 7. Reprezentanci Narodu są nietykalni: nie będą mogli być ścigani, oskarżeni

i sądzeni za to, co powiedzą, napiszą lub zdziałają przy wykonywaniu swych funkcji poselskich.

[24] Art. 8. W wypadku czynów przestępnych można ich ująć na gorącym uczynku albo na mocy nakazu aresztowania, ale zawiadomi się o tym niezwłocznie Ciało Ustawodawcze, a dochodzenie będzie wolno kontynuować nie wcześniej, niż Ciało Ustawodawcze nie postanowi, iż istnieje podstawa do oskarżenia.

Rozdział II. O godności królewskiej, regencji i ministrach

Część I. O godności królewskiej i Królu

[25] Art.1. Godność królewska jest niepodzielna i delegowana dziedzicznie panującej dynastii w linii męskiej i w porządku primogenitury, z wieczystym wyłączeniem kobiet i ich potomstwa.

[26] Art. 2. Osoba Króla jest nietykalna i święta. Jego jedyny tytuł brzmi: Król Francuzów.

[27] Art. 3. Nie ma we Francji autorytetu wyższego ponad Ustawę. Król rządzi na mocy Ustawy i jedynie w jej imieniu może wymagać posłuszeństwa.

[28] Art. 4. Król, przy objęciu tronu lub po dojściu do pełnoletności, składa w obecności Ciała Ustawodawczego przysięgę Narodowi, że będzie wierny Narodowi i Ustawie [...].

Część IV. O ministrach

[29] Art. l. Jedynie do Króla należy powoływanie i odwoływanie ministrów.

[30] Art. 2. Członkowie obecnego Zgromadzenia Narodowego oraz przyszłych legislatur, członkowie Trybunału Kasacyjnego i najwyższej ławy przysięgłych3 nie mogą być mianowani ministrami [...].

[31] Art. 4. Żadne rozporządzenie królewskie nie może być wykonane, jeżeli nie jest zaopatrzone w podpis Króla i w kontrasygnatę ministra lub kierownika wydziału.

[32] Art. 5. Ministrowie są odpowiedzialni za wszystkie przestępstwa popełnione przez nich przeciwko bezpieczeństwu państwa i przeciwko Konstytucji; - za wszelkie naruszenie własności i wolności jednostki; - za wszelkie trwonienie pieniędzy przeznaczonych na wydatki w ich resorcie.

Rozdział IV, 0 sprawowaniu władzy wykonawczej

[37] Art., l. Najwyższa władza wykonawcza spoczywa wyłącznie w ręku króla. - Król jest najwyższym zwierzchnikiem ogólnej administracji królestwa; powierza mu się staranie o czuwanie nad utrzymaniem porządku i bezpieczeństwa publicznego. - Król jest najwyższym zwierzchnikiem armii lądowej i marynarki wojennej. - Królowi powierza się staranie o czuwanie nad bezpieczeństwem zewnętrznym królestwa [...].

Rozdział V. O władzy sądowej

[38] Art.1. Władza sądowa nie może być w żadnym wypadku wykonywana ani przez Ciało Ustawodawcze, ani też przez Króla.

[39] Art. 2. Sądownictwo wykonują bezpłatnie sędziowie wybierani na określony czas przez Lud [...]. Można ich usunąć jedynie w wypadku przestępstwa osądzonego w sposób należyty, a zawiesić w urzędowaniu jedynie na skutek uzasadnionego oskarżenia [...].

[40] Art. 7. W kantonach i w miastach ustanowi się jednego lub więcej sędziów pokoju [...].

[41] Art. 9. W sprawach karnych żaden obywatel nie może być sądzony inaczej jak na podstawie oskarżenia wniesionego przez ławę przysięgłych albo zadekretowanego przez Ciało Ustawodawcze w wypadku, gdy do niego należy wniesienie sprawy. - Po przyjęciu oskarżenia stan faktyczny zostanie rozpoznany i ustalony przez lawę

Ustawa Konstytucyjna z 24 czerwca 1793 r. (Francja)

Ustawa konstytucyjna

O Republice

Art. l. Republika Francuska jest jedna i niepodzielna.

O podziale ludu

Art. 2. Dla wykonywania swego zwierzchnictwa lud francuski dzieli się na kantonalne zgromadzenia pierwiastkowe.

Art. 3. Dla wykonywania administracji i sądownictwa dzieli się na departamenty, dystrykty i gminy.

O stanowisku obywateli

Art. 4. Do wykonywania praw obywatela francuskiego dopuszcza się; każdego człowieka urodzonego i zamieszkałego we Francji, który ukończył 21 lat życia; każdego cudzoziemca, który ukończył 21 lat życia, zamieszkuje od roku we Francji, żyje tam z własnej pracy lub nabył tam własność, lub poślubił Francuzkę,1ub adoptował dziecko, lub utrzymuje starca; każdego cudzoziemca wreszcie, którego Ciało Ustawodawcze uzna za dobrze zasłużonego dla ludzkości. [...]

O zwierzchnictwie ludu

Art. 7. Ogół obywateli francuskich stanowi lud suwerenny.

Art. 8. Lud powołuje swych posłów w sposób bezpośredni.

Art. 9. Lud deleguje elektorom wybór urzędników administracyjnych, rozjemców publicznych oraz sędziów karnych i kasacyjnych.

Art.10. Lud dyskutuje nad ustawami.

O zgromadzeniach pierwiastkowych

Art.11. Zgromadzenia pierwiastkowe składają się z obywateli zamieszkałych w danym kantonie od sześciu miesięcy.

Art.12. W skład ich wchodzi co najmniej dwustu, najwyżej zaś sześciuset obywateli uprawnionych do głosowania.

Art. 16. Wybory odbywają się w głosowaniu pisemnym lub ustnym, stosownie do życzenia każdego głosującego. [...]

O przedstawicielstwie narodowym

Art. 21. Jedyną podstawą do wyłonienia przedstawicielstwa narodu jest ludność.

Art. 22. Jeden poseł przypada na 40 000 ludzi.

Art., 23. Każda suma zgromadzeń pierwiastkowych odpowiadająca liczbie od 39 000 do 41 000 mieszkańców wybiera bezpośrednio jednego posła.

Art. 24. Wybór następuje bezwzględną większością głosów.

Art. 25. Każde zgromadzenie pierwiastkowe oblicza głosy i wysyła komisarza do i wyznaczonej, ze względu na swe centralne położenie, miejscowości, w celu prze­prowadzenia ogólnego obliczenia głosów.

Art. 26. Jeżeli pierwsze obliczenie nie wykaże bezwzględnej większości głosów, przystępuje się do drugiego głosowania na jednego z dwóch obywateli, którzy uzyskali największą ilość głosów. [...]

Art. 28. Każdy Francuz posiadający prawa obywatelskie może być wybrany na obszarze Republiki.

Art. 29. Każdy poseł należy do całego narodu. [...]

Art. 32. Lud francuski zbiera się co roku 1 maja dla przeprowadzenia wy­borów. [...]

O zgromadzeniach elektoralnych

Art. 37. Obywatele zebrani w zgromadzeniach pierwiastkowych wybierają jednego elektora na 200 obywateli obecnych lub nieobecnych, dwóch na 301 do 400 obywateli i trzech na 50l do 600 obywateli.

Art. 38. Na zgromadzeniach elektoralnych sposób obrad i wyborów jest taki sam jak na zgromadzeniach pierwiastkowych.

O Ciele Ustawodawczym

Art. 39. Ciało Ustawodawcze jest jedno, niepodzielne i stałe.

Art. 40. Jego kadencja trwa przez jeden rok. [...]

O funkcjach Ciała Ustawodawczego

Art. 53. Ciało Ustawodawcze proponuje ustawy i wydaje dekrety.

Konstytucja Republiki Francuskiej z 22 sierpnia 1795 r. (5 fructidora roku III)

Tytuł II. Stanowisko polityczne obywateli

Art. 8. Obywatelem francuskim jest każdy mężczyzna urodzony i zamieszkały we Francji, który ukończył 21 lat życia; wpisał się na listę obywatelską w swym kantonie, zamieszkiwał na terytorium Republiki od jednego roku i płaci podatek bezpośredni, gruntowy lub osobisty.

Art. 9. Obywatelami - bez jakiegokolwiek wymogu uiszczania podatku - są Francuzi, którzy wzięli udział w jednej lub więcej wojen dla ustanowienia Republiki. Tytuł V. Władza ustawodawcza

Postanowienia ogólne

Art. 44. Ciało Ustawodawcze składa się z Rady Starszych i z Rady Pięciuset. [...]

Art. 47. Nie wolno łączyć funkcji członka Ciała Ustawodawczego z jakąś inną funkcją publiczną [...].

Art. 49. Każdy departament uczestniczy w wyborach członków Rady Starszych i Rady Pięciuset jedynie ze względu na liczbę ludności. [...]

Art. 53. Obie rady odnawiane są w jednej trzeciej co roku.

Art. 54. Członkowie kończący po trzech latach kadencję mogą być bezpośrednio po niej ponownie wybrani na następne trzy lata, po upływie których wymagać się będzie dwuletniej przerwy dla ponownego wyboru. [...]

Rada Pięciuset

Art. 74. Członkiem Rady Pięciuset może zostać wybrana osoba, która ukończyła 30 rok życia i zamieszkuje na terytorium Republiki od 10 lat bezpośrednio przed wyborem. - Wymóg 30 lat wieku nie będzie przestrzegany przed VII rokiem Republiki; do tego momentu wystarczy wymóg ukończonych 25 lat życia. [...]

Art. 76. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje wyłącznie Radzie Pięciuset. [...] Art. 79. Propozycje przyjęte przez Radę Pięciuset noszą miano rezolucji. [...] Rada Starszych

Art. 82. Rada Starszych składa się z 250 członków.

Art. 83. Nie może być wybrany na członka Rady Starszych, kto nie ukończył 40 lat, nie jest małżonkiem lub wdowcem, nie zamieszkuje na terytorium Republiki od 15 lat bezpośrednio przed wyborem. [...]

Art. 86. Do Rady Starszych należy wyłącznie zatwierdzanie lub odrzucanie rezolucji Rady Pięciuset. [...]

Art. 92. Rezolucje Rady Pięciuset przyjęte przez Radę Starszych noszą miano ustaw. [...]

Tytuł VI. Władza wykonawcza

Art. 132. Władza wykonawcza jest delegowana Dyrektoriatowi złożonemu z 5 człon­ków, wybranych przez Ciało Ustawodawcze, spełniające w tym wypadku rolę zgroma­dzenia elektoralnego w imieniu narodu.

Art. 133. Rada Pięciuset sporządza w tajnym głosowaniu dziesięciokrotnie większą listę kandydatów, niż liczba tych, którzy mają być powołani, i przedstawia ją Radzie Starszych, która wybiera, również w głosowaniu tajnym, ze wspomnianej listy.

Art. 134. Członkowie Dyrektoriatu winni liczyć co najmniej 40 lat.

Art.135. Członkowie Dyrektoriatu mogą być powołani tylko spośród byłych członków Ciała Ustawodawczego lub byłych ministrów. Postanowienie niniejsze będzie obowiązy­wać od początku IX roku Republiki.

Art. 136. Od pierwszego dnia V roku Republiki członkowie Ciała Ustawodawczego nie będą mogli być wybrani na członków Dyrektoriatu i na ministrów w czasie pełnienia swych funkcji ustawodawczych oraz w trakcie jednego roku po wygaśnięciu tych funkcji.

Art.137. Dyrektoriat jest co roku odnawiany częściowo przez wybór jednego nowego członka. - Los zdecyduje w ciągu najbliższych czterech lat o kolejnym ustępowaniu tych, którzy zostali powołani po raz pierwszy.

Art. 138. Ustępujący członek może zostać ponownie wybrany jedynie po upływie 5 lat. [...]

Art. 144. Dyrektoriat czuwa - zgodnie z ustawami - nad bezpieczeństwem zewnętrznym i wewnętrznym Republiki. - Może wydawać rozporządzenia zgodne z ustawami i dla ich wykonywania. - Dysponuje siłą zbrojną, ale ani on sam kolektywnie, ani też żaden z jego członków nie może dowodzić, zarówno w czasie pełnienia swych funkcji, jak i w ciągu dwóch lat następujących po wygaśnięciu tych funkcji. [...]

Art. 148. Dyrektoriat powołuje spoza swego grona ministrów i odwołuje ich wedle swego uznania. Nie może ich wybrać spośród osób, które nie ukończyły 30 roku życia, i spośród krewnych lub powinowatych swych członków [...].

Art. 150. Ciało Ustawodawcze ustala kompetencje i liczbę ministrów. - Liczba ta wynosi najmniej 6, najwyżej 8.

Art. 151. Ministrowie nie tworzą rady.

Art.152. Ministrowie są odpowiedzialni zarówno za niewykonywanie ustaw, jak i za niewykonywanie zarządzeń Dyrektoriatu.

Konstytucja Republiki Francuskiej z 13 grudnia 1799 r. (22 frimairea roku VIII)

Tytuł I. O wykonywaniu praw obywatelskich

Art. 1. Republika francuska jest jedna i niepodzielna. - Jej terytorium europejskie dzieli się na departamenty i okręgi gminne.

Art. 2. Obywatelem francuskim jest każdy człowiek urodzony i zamieszkały we Francji, który po ukończeniu 21 roku życia wpisał się na listę obywateli swojego okręgu gminnego i przebywał odtąd przez rok na terytorium Republiki. [...]

Art. 5. Wykonywanie praw obywatela francuskiego ulega zawieszeniu: w stosunku do dłużnika znajdującego się w upadłości lub bezpośredniego dziedzica jako posiadacza całości lub części spadku objętego upadłością; - w stosunku do płatnego służącego związanego służbą u jakiejś osoby lub w gospodarstwie; - na skutek orzeczenia sądowego, postawienia w stan oskarżenia lub zaocznego skazania.

Art. 6. Do wykonywania paw obywatela w danym okręgu gminnym konieczne jest nabycie w tym okręgu przez jednoroczny pobyt prawa zamieszkania [domicylu] i nieutracenie go na skutek jednorocznej absencji.

Art. 7. Obywatele każdego okręgu gminnego wybierają spośród siebie tych, których uważają za najodpowiedniejszych do prowadzenia spraw publicznych. W ten sposób powstaje lista zaufania, która obejmuje liczbę nazwisk równą dziesiątej części obywateli biorących udział w jej tworzeniu. Z tej pierwszej listy gminnej winni być powoływani urzędnicy publiczni w okręgu gminnym.

Art. 8. Obywatele umieszczeni na listach gminnych każdego departamentu wybierają spośród siebie również jedną dziesiątą. W ten sposób powstaje druga lista, zwana departamentalną, z której winni być powoływani urzędnicy publiczni w departamencie.

Art. 9. Obywatele umieszczeni na liście departamentalnej wybierają spośród siebie również jedną dziesiątą. W ten sposób powstaje trzecia lista, która obejmuje obywateli danego departamentu wybieranych na stanowiska w centralnych organach państwowych [...]

Tytuł II. 0 Senacie Zachowawczym

Art. 15. Senat Zachowawczy składa się z 80 członków dożywotnich i nieusuwalnych w wieku co najmniej 40 lat [...].

Art. 16. Nominacji na godność senatora dokonuje Senat, który wybiera spośród 3 kandydatów przedstawionych po jednym przez Ciało Ustawodawcze, Trybunat

i Pierwszego Konsula. Jeżeli jeden z tych kandydatów jest proponowany przez dwa organy mające prawo prezenty, przeprowadza wybór między dwoma kandydatami; jest natomiast zobowiązany zamianować tego kandydata, który zostanie przedstawiony naraz przez wszystkie trzy organy. [...]

Tytuł III. 0 władzy ustawodawczej

Art. 25. Nowa ustawa może być ogłoszona tylko wtedy, gdy jej projekt został przedstawiony przez Rząd, przekazany Trybunatowi i uchwalony przez Ciało Ustawodaw­cze. [...]

Art. 27. Trybunat składa się ze 100 członków co najmniej dwudziestopięcioletnich. Każdego roku zmienia się jedna piąta ich składu, lecz mogą być wybierani ponownie bez żadnych ograniczeń tak długo, jak figurują na liście narodowej. [...]

Art. 31. Ciało Ustawodawcze składa się z 300 członków, w wieku co najmniej 30 lat; jego skład jest odnawiany co roku w jednej piątej. Winien się w nim znajdować przynajmniej jeden obywatel z każdego departamentu Republiki. [...]

Art. 34. Ciało Ustawodawcze uchwala ustawy w drodze tajnego głosowania i bez podejmowania jakiejkolwiek dyskusji przez jego członków nad projektami omawianymi przed nim przez mówców Trybunatu i Rządu. [...]

Art. 37. Każda ustawa Ciała Ustawodawczego jest ogłaszana przez Pierwszego Konsula w dziesięć dni po jej uchwaleniu, chyba że w tym terminie nastąpiło odwołanie się do Senatu z powodu sprzeczności z konstytucją. Takie odwołanie nie może dotyczyć ustaw już ogłoszonych. [...]

Tytuł IV. 0 rządzie

Art. 39. Rząd powierza się trzem Konsulom mianowanym na 10 lat; mogą oni zostać ponownie wybrani bez żadnych ograniczeń. Każdy z nich jest wybierany oddzielnie z odmienną kwalifikacją: pierwszego, drugiego i trzeciego Konsula. - Konstytucja mianuje Pierwszym Konsulem obywatela Bonaparte, byłego konsula tymczasowego; Drugim Konsulem - obywatela Cambaceres, byłego konsula tymczasowego; Trzecim Konsulem - obywatela Lebrun, byłego członka komisji Rady Starszych. - Tym razem Trzeci Konsul jest mianowany tylko na 5 lat.

Art. 40. Pierwszy Konsul ma szczególne funkcje i atrybucje władzy, w których tymczasowo, w razie potrzeby, zastępuje go jeden z kolegów.

Art. 41. Pierwszy Konsul ogłasza ustawy; mianuje i odwołuje wedle swej woli członków Rady Stanu, ministrów, ambasadorów i innych głównych przedstawicieli zewnętrznych, oficerów sił zbrojnych lądowych i morskich, członków władz lokalnych i komisarzy rządowych przy sądach. Mianuje także sędziów karnych i cywilnych z wyjątkiem sędziów pokoju i sędziów kasacyjnych, jednak bez prawa ich odwoływania.

Art. 42. W stosunku do innych czynności Rządu Drugi i Trzeci Konsul mają głos doradczy; podpisują oni protokół tych aktów, by stwierdzić w ten sposób, że byli obecni; jeżeli chcą, wpisują doń swą opinię, ostatecznie jednak wystarcza decyzja samego Pierwszego Konsula. [...]

Art. 44. Rząd proponuje ustawy i wydaje zarządzenia niezbędne dla zapewnienia ich wykonania.

Art. 45. Rząd zawiaduje dochodami i wydatkami państwa w ramach corocznej ustawy określającej wysokość jednych i drugich [...].

Art. 47. Rząd dba o bezpieczeństwo wewnętrzne i obronę państwa na zewnątrz; dysponuje siłami zbrojnymi oraz morskimi i decyduje o dowodzeniu nimi. [...]

Art. 49. Rząd utrzymuje stosunki międzynarodowe, prowadzi rokowania, ustala przedwstępne warunki umowy, podpisuje, nakazuje podpisać i zawiera wszystkie traktaty pokoju, przymierza, zawieszenia broni, neutralności, traktaty handlowe i inne umowy. [...] Tytuł V. 0 sądach

Art. 60. Każdy okręg gminny posiada jednego lub więcej sędziów pokoju, wybranych w sposób bezpośredni przez obywateli na 3 lata. Główna ich funkcja polega na godzeniu stron i na zachęcaniu w razie niepogodzenia do poddania się sądom polubownym. [...]

Art. 63. Komisarz rządowy spełnia funkcje oskarżyciela publicznego przez trybunałem karnym. [...]

Art. 67. Sędziowie należący do trybunałów pierwszej instancji i komisarze rządowi ustanowieni przy tych trybunałach rekrutują się z listy gminnej lub departamentalnej. Sędziowie trybunałów apelacyjnych i ustanowieni przy nich komisarze brani są z list departamentalnych. - Sędziów trybunału kasacyjnego oraz komisarzy przy tym trybunale dobiera się z listy narodowej.

Art. 68. Wszyscy sędziowie z wyjątkiem sędziów pokoju pełnią swe funkcje dożywotnio, chyba że zostali skazani za nadużycie władzy lub skreśleni z listy obywateli wybieralnych.

Konstytucje francuskie czasów Wielkiej Rewolucji Francuskiej

4

---