Romana Rybarczyk

nauczyciel oddziału przedszkolnego

w Szkole Podstawowej nr 77

w Warszawie

Samoocena sześciolatka, czyli „Zobacz Mamo, Tato jak Ja pracuję”

Bardzo ważnym aspektem, z którym nierozerwalnie wiąże się przygotowanie dziecka sześcioletniego, jest ocena dojrzałości szkolnej u dziecka przed podjęciem nauki w pierwszej klasie. Pisząc o dojrzałości szkolnej sześciolatka mam na myśli zespół cech psychofizycznych ukształtowanych w toku jego rozwoju, które dają możliwość w sprostaniu wymaganiom szkolnym. Dokumentem, który oceniał poziom dojrzałości sześciolatka i jego przygotowanie do nauki w szkole, przez dłuższy czas była karta sześciolatka. Stosowanie przez nauczycieli powyższych kart, doprowadziło przeważnie do niesprawiedliwych i subiektywnych ocen dziecka. Niektóre dzieci ocenione negatywnie pod koniec roku szkolonego na podstawie tych kart, potrafiły osiągnąć dojrzałość szkolną w ciągu dwóch miesięcy wakacyjnych. Natomiast dziecko ocenione pozytywnie przez nauczyciela, potrafiło mieć problemy z nauką w klasie pierwszej. Były to jednak sporadyczne przypadki. W związku z powyższym stwierdzono, że karty te nie są obiektywne dla oceny dziecka i dlatego zostały wycofane.

Mimo, że karty sześciolatków zostały wycofane stwierdziłam, że nie mam samokontroli nad wykonywaną pracą i włożoną w nią wysiłku, w związku z tym postanowiłam wprowadzić nowe rozwiązania. Opracowałam tzw. pakiet kart pracy dla każdego dziecka, które nazwałam „Zobacz Mamo, Tato jak Ja pracuję”. Pozwoli mi on rozliczyć się z efektów mojej pracy w stosunku do rodziców.

Taki zestaw przygotowałam na początku roku szkolnego, który składał się z czternastu kart pracy( w formacie A5) i drugi zestaw na koniec roku, który był powtórzeniem poprzedniego. Ponadto dołożyłam jeszcze siedem kart pracy dodatkowych. Ten pakiet zadań zebrałam w kopercie biurowej i dziecko samo wybierało zadanie, które w danej chwil chce wykonać.

Pierwszy zestaw miał na celu odpowiedzenie mi jak i rodzicom, z jakimi wiadomościami, umiejętnościami i nawykami dziecko przyszło do sześciolatków. Zestaw jest tak skonstruowany, aby dziecko rozwiązując zadanie nie natrafiało na zbyt duże trudności. Jeśli na takie trudności natrafi to jest odpowiednio zmotywowane do dalszego działania. Zasadą jest to, że nie poprawiam błędnego zadania wykonanego przez dziecko. Akceptuję wszystkie jego uwagi, nie zmuszam go do wykonania wszystkich zadań (jakość wykonania zadań również zależne jest od dziecka). Sześciolatek ma świadomość, że te zadania wykonuje dla swoich rodziców. Stają się one głównym bodźcem działania przez dziecko.

Dla mnie na początku roku szkolnego jest to kopalnia wiedzy na temat mocnych i słabych stron dziecka, ułatwia mi to podejmowanie działań naprawczych, pozwala kształtować prawidłowy rozwój osobowy dziecka. Dzięki tym kartom pracy mogę również właściwie planować pracę wychowawczo - dydaktyczną, wspólnie z rodzicami.

Krótko chciałabym opisać poszczególne karty pracy, zaczynając od pierwszego pakietu zadań, który przygotowuje na początku września:

1. „To jestem Ja” - rysuje siebie. Następnie dziecko ma możliwość wpisania swojego imienia w liniaturze, tutaj rozpoznajemy, jak dziecko sześcioletnie potrafi narysować postać, jak również dowiadujemy się, jaka jest jego znajomość liter pisanych i drukowanych,

2. „To moja rodzinka”- rysuje swoją rodzinę. Poznajemy miejsce badanego dziecka w rodzinie oraz, jaki występuje u niego etap rozwojowy w sferze społecznej.

3. „Kogo schowasz do serduszka?”- narysowane jest serduszko. Zadanie to polega narysowaniu osoby, przedmiotu, zwierzęcia, rośliny, które schowałoby do serduszka. W tym zadaniu poznajemy stronę emocjonalną badanego dziecka,

4. „Uzupełnij brakujące elementy”- uzupełnia brakujące elementy. Poznajemy u dziecka poziom analizatora wzrokowego,

Uzupełnij brakujące elementy

5. „Znajdź taki sam trójkąt”- Poniższe to zadanie pozwala mi zorientować się jak dziecko spostrzega i różnicuje kształty, a także, jak rejestruje położenie przestrzenne,

Znajdź taki sam trójkąt

6. „Przerysuj figurę geometryczną po lewej stronie kartki”- Przedstawiam dziecku jedną z figur geometrycznych z zestawu testu wg. H. Spionek za pomocą, której to oceniany jest poziom analizy i syntezy wzrokowej,

7. „Narysuj !!! po prawej stronie dom. Po lewej stronie las. Przed domem budę psa”- Dziecko rysuje według powyższego polecenia. Zadanie to pozwala zorientować się czy sześciolatek radzi sobie z orientacją przestrzenną, jak również, czy potrafi samodzielnie odczytać polecenie.

8. „Pokoloruj na niebiesko kółka z prawej strony strzałki”- Rozwiązanie przez dziecko tej karty pozwala sprawdzić u dziecka znajomość kierunków przestrzeni z własnego punktu widzenia,

Pokoloruj na niebiesko kółka z prawej strzałki

9. „Pokoloruj na czerwono kółka z lewej strony strzałki”- również sprawdzenie umiejętności rozpoznawania kierunków w przestrzeni, jak wyżej - lecz polecenie jest inne: brzmi - pokoloruj na czerwono kółka z lewej strony strzałki. (możemy zmienić układ strzałki)

10. „Skreśl kratki, na czerwono, w których są po 4 kółeczka i na zielono, w których jest 5 kółeczek”- zadanie to pozwala rozpoznać, u dziecka umiejętność przeliczania liczb (wykorzystałam tutaj Test dojrzałości szkolnej wg B.Wligockiej-Okoń)

Skreśl kratki, na czerwono, w których są po 4 kółeczka, na zielono, w których jest 5 kółeczek

11. „Połącz obrazki, które pasują do siebie”- W tym zadaniu dziecko wykazuje umiejętność segregowania i klasyfikacji,

Połącz obrazki, które pasują do siebie

12. „Szukamy ukryte wyrazy”- Rozpoznajemy w poniższym zadaniu wykonanym przez dziecko jego, umiejętność czytania prostych wyrazów, jak również spostrzegawczości

Szukamy ukryte obrazy

13. „Ile i jakie figury schowały się w prostokącie?”- Poznanie czy i jak dziecko rozpoznaje figury geometryczne płaskie i przestrzenne.

Ile i jakie figury schowały się w prostokącie

14. „Historyjka obrazkowa”- Zadanie polega na ułożeniu historyjki obrazkowej według kolejności zdarzeń. Zachęcamy dziecko do opowiedzenia historyjki, w trakcie, której można sprawdzić zasób słów i umiejętność wypowiadania się, jak również można wychwycić ewentualne wady wymowy dziecka.

Jak już wspomniałam na wstępie powyższy pakiet kart pracy, dziecko wykonuje na początku roku szkolnego i kończy do połowy października. Po zakończeniu tego procesu badawczego z dziećmi, organizuję zebranie z rodzicami i omawiam z nimi poszczególne zadania, informując ich o prawidłowym rozwiązaniu pakietu kart pracy. Ta informacja pozwala rodzicom zorientować się, o gotowości i przygotowaniu ich dziecka do podjęcia nauki w pierwszej klasie. Związane będzie to z kształtowaniem sfery emocjonalnej, społecznej i umysłowej.

Samoocenę realizuję już drugi rok, jest to znakomita pomoc dla mnie jak i dla rodziców, którzy po zapoznaniu się z pakietem kart pracy, zaczynają dopiero zdawać sobie sprawę, z tego, że dziki temu narzędziu mogą poznać swoje dziecko. Spowoduje to, że rodzice zaktywizują się do dalszej pracy nad własnym dzieckiem. Ja ze swej strony przedstawiam rodzicom podstawowe techniki i metody pracy z własnym dzieckiem, w celu przyszłego funkcjonowania w środowisku szkolnym, dając dziecku szanse prawidłowego pełnego rozwoju.

Drugi pakiet dzieci rozwiązują na koniec roku, (zaczynają już w połowie maja). Jest to powtórzenie pierwszego pakietu kart pracy i powiększenie go o następujące zadania:

1. „Wstaw brakujące litery”- Znajomość samogłosek

Wstaw brakujące litery

2. „Zaznacz odpowiednią figurą geometryczną występujące w wyrazach sylaby”- Rozpoznawanie sylab, w wyrazach.

Zaznacz odpowiednią figurą geometryczną występujące w wyrazach sylaby

3. „W rzędach poziomych i pionowych ukryły się zabawki. Znajdź je.”- Wyszukiwanie wyrazów o złożonej budowie. W zadaniu tym sprawdzamy umiejętność czytania.

W rzędach poziomych i pionowych ukryły się zabawki - znajdź je.

4. “Narysuj odpowiednią liczbę elementów w podanych figurach”- Tu dziecko wykazuje znajomości znaków większości, mniejszości i równości.

Narysuj odpowiednią liczbę elementów w podanych figurach

5. i 6. „Każdą następną liczbę w poziomych kratkach powiększ, (pomniejsz) o dwa”- Sprawdzenie umiejętności dodawania i odejmowania w pamięci, (nie zabraniam liczenia na palcach; natomiast na odwrocie kartki daję adnotacje przeznaczoną dla rodziców),

Każdą następną liczbę w poziomych kratkach powiększ o dwa

Każdą następną liczbę w poziomych kratkach pomniejsz o dwa

7. „Ile jest żab?”- układanie i rozwiązywanie zadań arytmetycznych

Ile tu jest żab?

Podczas pracy nad pakietem kart pracy „Zobacz Mamo, Tato jak Ja pracuję” wykorzystywałam zajęcia grupowe ( grupy 4-5 osobowe). Dzieci wykonywały zadania przy pośredniej mojej pomocy, która polegała na wyjaśnianiu poleceń poszczególnych kart pracy.

Zaletą takiego kontaktu z dzieckiem podczas pracy jest to, że umożliwia ono pełną obserwacje przebiegu wykonywanego zadania. Widzimy bezpośrednio, czy dziecko radzi sobie z danym zadaniem, spostrzegamy jakie jest tempo pracy, czy potrafi samodzielnie odczytać polecenie na kartce, czy też może korzysta z pomocy kolegów. Oczywiście nie ingeruję, ale na odwrocie karty wpisuję adnotacje o tym czy, jest to praca samodzielna, czy samodzielnie odczytuje polecenia. Podczas omawiania prac, proszę rodziców o szczegółowe zapoznanie się z kartą i jej adnotacjami na odwrocie.

Powyższy pakiet kart pracy dla sześciolatka dał mi możliwość, w miarę szybko poznać dziecko, które pierwszy raz przyszło do sześciolatków. Starałam się tak ułożyć zadania, abym mogła poznać poziom sfer rozwojowych dziecka.

Z perspektywy czasu i doświadczeń praktycznych nad pakietem, dochodzę do wniosku, że jeszcze należałoby dołączyć test odtwarzania struktur rytmicznych M. Stambak: ,do oceny poziomu rozwoju percepcji słuchowej. Takie badania przeprowadzam, ale tylko z tymi dziećmi, które budzą niepokój.

Praca nad tym pakietem jest bardzo pracochłonna, ale mimo to muszę przyznać, że dzieci chętnie wykonywały te zadania dla swoich rodziców. Nie było dzieci, które miałyby, dyskomfort, z tego powodu, że nie potrafią wykonać zadanie. Jeżeli bardzo chciało rozwiązać zadanie to zaglądało do kolegi.

Ten pakiet kart pracy, pozwala mi rozliczyć się, jak wykonuje pracę nie tylko przed rodzicami, ale także przed organami nadzoru. Mam nadzieję, że znajdzie się garstka nauczycieli, która zainteresuje się powyższym pakietem zadań, a może wniesie jeszcze cenne uwagi, za które będę wdzięczna.

LITERATURA

1. Skibińska H. Praca korekcyjno-kompensacyjna z dziećmi z trudnościami w pisaniu i czytaniu. Bydgoszcz 1996, WSP

2. Wilgocka-Okoń B. Gotowość szkolna dzieci sześcioletnich. Warszawa 2003, Wydawnictwo Akademickie „Żak”

3. Zakrzewska B. Trudności w czytaniu i pisaniu. Modele ćwiczeń. Warszawa 1996, WSiP

---