O czytaniu dobrych książek
Ks. Karol Gobinet
O mądrości wszech starodawnych pytać się będzie mądry i będzie się bawił Prorokami (1), to jest, rzeczami świętymi. Jest to jeszcze środek bardzo użyteczny i potrzebny do nabycia i zachowania cnoty, podany ci przez Mędrca Pańskiego.
Stajemy się uczonymi, przykładając się do nauk, nie można też stać się cnotliwym, nie ćwicząc się w cnocie. Okazaliśmy powyżej, że nauka potrzebną jest do nabycia cnoty; nabywamy zaś nauki nie od samych tylko Nauczycieli, ale i z czytania książek. Nie możemy być zawsze z naszymi Pasterzami, i Spowiednikami, ażebyśmy od nich uczyli się drogi cnoty. Ich nauki, ich przestrogi, ich napomnienia, ich rady, tkwią jakiś czas w naszej pamięci; lecz snadno o nich zapominamy, jeżeli ich nie utrzymujemy i nie odnawiamy czytaniem książek i rozmyślaniem rzeczy świętych.
Dla tego Mędrzec w rozdz. VI. Eklezjastyka, powiedziawszy: iż dla nabycia mądrości, słuchać potrzeba nauki Mądrych, dodaje ten drugi środek jako niezbędny, iż potrzeba zgłębiać i rozmyślać prawo Boże: Myśl twoją, mówi, miej w przykazaniu Bożym, i w rozkazach Jego najbardziej bądź ustawiczny (2).
Miłość, Teotymie, jest ogniem, który pobożnymi myślami i świętobliwymi uczuciami rozżarzać, koniecznie potrzeba. Jeżeli jej zbywa na tym żywiole, wątleje i do szczętu gaśnie. Jeżeli jej na nich nie schodzi, rozżarza się i codziennie wzrasta. Te zaś myśli i uczucia czerpiemy z czytania Książek budujących, służących za narzędzie łasce Bożej do natchnienia, i zagrzewania nas nimi.
Przez nie zdziałała ta łaska Boska cudowne nawrócenie św. Augustyna, które poczęło się z czytania książki nazwanej Hortensius, zachęcającej do szukania mądrości, jak sam powiada w III. księdze swych wyznań w rozdz. IV. Utwierdzone zostało powieścią o nawróceniu dwóch dworzan, zdziałanym przez czytanie życia św. Antoniego, a dokonanym na ostatek przez czytanie Nowego Testamentu, który czytać nakazał mu głos z Nieba, wołający na niego: Tolle lege, weź a czytaj.
Tego środka użył Bóg do zdziałania cudownej odmiany św. Serafiiana, który czytaniem Ewangelii tak silnie poruszony został, iż całą majętność swoją porzucił, a rozdawszy wszystko ubogim, aż do ostatniej sukni, chodził po ulicach nosząc pod pachą Nowy Testament i wołał: Ille me spoliavit, ten mnie ogołocił. O przedziwna mocy czytania rzeczy świętych! przez cóż się to dzieje, iż środek tak skuteczny jest tak wielce zaniedbany!
Ale nie dosyć jest czytać, potrzeba z korzyścią czytać. W tym celu zachowaj w czytaniu następujące prawidła:
1. Nie czytaj z ciekawości i jedynie dla rozrywki umysłu; lecz w chęci nauczenia się żyć cnotliwie. Ażeby zaś czytanie przyniosło ci pożytek, pomnij zaczynać je zawsze wzniesieniem ducha do Boga, przez które prosić Go będziesz o łaskę, ażebyś odniósł stąd jaką naukę (3).
2. Czytaj z wielkim uszanowaniem, wystawiając sobie: iż Bóg mówi przez książkę do ciebie. Jest to myśl Ojców ŚŚ. którzy powiadają, że kiedy się modlimy, do Boga mówimy, a kiedy czytamy, On do nas przemawia (4).
3. Nie czytaj wielu książek, lecz jedną tylko lub dwie wyborowe, które by były zdolnymi zachęcić cię do cnoty, i podały ci środki do jej nabycia.
4. Czytaj porządkiem, to jest, zaczynając od początku książki i czytając aż do końca: inaczej czytanie nie przyniesie ci wielkiego pożytku (5).
5. Nie wiele czytaj naraz, lecz rozważnie, zastanawiaj się nad tym co czytasz: czyń sobie stąd dobre jakie przedsięwzięcia, i proś Boga o łaskę do ich wykonania.
6. Czytaj często, to jest, albo codziennie, albo kilka razy na tydzień, osobliwie w Niedziele i Święta.
7. Nie poprzestaj na przeczytaniu raz książki jakiej; lecz odczytaj ją sobie kilka razy. Jeżeli nie czytasz z ciekawości, lecz w chęci nabycia cnoty, przekonasz się, iż powtórne czytanie większy ci pożytek przyniesie nad pierwsze: snadniej zrozumiesz książkę; lepiej zatrzymasz w pamięci coś czytał, i dokładniej wykonasz.
Ks. Karol Gobinet
Przewodnik Młodzieży Chrześcijańskiej czyli Nauka Moralna na Piśmie Ś. i Ojcach Kościoła ugruntowana. Wydana w języku francuskim przez X. Karola Gobineta, Teologii Doktora. Nowy przekład Modesta Watta Kosickiego, Filozofii Doktora. Tom I. W Warszawie. W Drukarni Biblioteki Chrześcijańskiej 1829, ss. 153-156.
(Pisownię i słownictwo nieznacznie uwspółcześniono).
Pozwolenie Władzy Duchownej:
W dziele: Przewodnik Młodzieży Chrześcijańskiej, przez Modesta Watta Kosickiego, Doktora Filozofii, z francuskiego języka na polski przełożonym, nic przeciwnego wierze świętej katolickiej i dobrym obyczajom nie upatrzyłem; zawiera ono owszem środki do ukształcenia serca młodzieży w cnocie najzbawienniejsze, obok nauk, przestróg i najczystszych pobudek w tejże wierze czerpanych; niemniej i o obieraniu stanu czyli o powołaniu nader ważne obejmuje przestrogi; godnym je zatem druku być sądzę.
W Warszawie dnia 7. Grudnia 1829. r.
X. PaweŁ Rzymski.
Wizytator XX. Misjonarzy,
Cenzor Ksiąg duchownych
W Archidiecezji Warszawskiej.
IMPRIMATUR.
W Warszawie dnia 22. Grudnia 1829. r.
X. EDW. Czarnecki,
Administrator Archidiecezji Warsz.
Przypisy:
(1) Sapientiam omnium antiquorum exquiret sapiens, et in Prophetis vacabit. Eccli. XXXIX.
(2) Si inclinaveris aurem tuam, excipies doctrinam: et si dilexeris audire, sapiens eris. Cogitatum tuum habe in praeceptis Dei, et in mandatis illius maxime assiduus esto. Eccli. VI.
(3) Revela oculos meos: et considerabo mirabilia de lege tua. Da mihi intellectum, et scrutabor legem tuam: et custudiam illam in toto corde meo. Ps. CXVIII.
(4) Oras, loqueris ad sponsum; legis, ille tibi loquitur. Hieron. Epist. ad Eustohium.
Christum alloquimur cum oramus; illum audimus cum divina legimus oracula. S. Ambr. lib. I. of. cap. XX.
Sit tibi vel oratio assidua, vel lectio. Nunc cum Deo loquere, nunc Deus tecum. S. Cypr. Epist. ad Donatum.
(5) Fortuita et varia lectio et quasi casu reperta non aedificat, sed reddit animam instabilem, et leviter admissa levius recedit a memoria. S. Bern. de vita solitaria ad fratres de monte Dei.