Hortis-Dzierzbicka M., Komorowska A. (2005), Wpływ warunków anatomicznych na rehabilitację mowy dzieci z wadą rozszczepowi twarzy. W: M.A. Hortis-Dzierzbicka, E. Stecko (red.). Mowa pacjenta z rozszczepem podniebienia. Szkic foniatryczno-logopedyczny
Błędy mowy u małych dzieci mogą być:
fonetyczne - mają związek z niedostatecznym wyuczeniem bądź deficytami anatomicznymi, fizjologicznymi czy motorycznymi
fonologiczne - mają podstawę lingwistyczną i są odbiciem trudności dziecka w organizacji i reprezentacji systemu dźwięków danego języka
U dzieci z wadą rozszczepowi istnieje ryzyko wystąpienia problemów związanych z fonetyką i fonologią.
Zaburzenia fonologiczne mogą mieć związek z ogólnym opóźnieniem mowy ekspresyjnej, jak i/lub ze zmianami strukturalnymi, wynikającymi z wady rozszczepowej, podobnie jak ma to miejsce z fonetyką.
Błędy mowy mogą więc początkowo występować jako następstwo rozszczepu, ale z biegiem czasu zostają wbudowane w system fonologiczny dziecka.
18miesiąc życia - optymalny termin dla operacji rozszczepu
Sprzeciw:
zaburzone warunki zgryzowe i zgryzowo-zębowe
rozwój mowy u dziecka rozpoczyna się po ukończeniu 2rż
Opóźnienie rozwoju mowy u dzieci rozszczepowych zaczyna się więc ujawniać bardzo wcześnie, ponieważ tylko dźwięki nosowe brzmią u nich fizjologicznie, wszystkie inne zaburzone
Ograniczona ilość przednich spółgłosek, wysoka częstotliwość utylnień i innych artykulacji zastępczych samogłosek były obserwowane w gaworzeniu niemowląt z niezoperowanym podniebieniem. Odtworzenie morfologii twarzoczaszki w jak najwcześniejszym okresie, i tym samym stworzenie warunków anatomicznych najbardziej zbliżonych do fizjologicznego rozwoju mowy są głównymi celami leczenia pacjentów z wadą rozszczepowi.
Głównym celem palatoplastyki jest stworzenie anatomicznego zamknięcia podniebienia, oddzielenie jamy ustnej i stworzenie funkcjonalnej bazy dla normalnej artykulacji.
Wynik funkcjonalny palatoplastyki wytworzenie długiego i ruchomego zwarcia podniebienno-gardłowego
Najistotniejszą funkcją podniebienia miękkiego ( z punktu widzenia fizjologii mowy) jest jego udział w zwarciu podniebienno - gardłowego wraz z tylną i bocznymi ścianami gardła podczas produkcji samogłosek i spółgłosek nienosowych. Oddzielenie jamy ustnej od nosowej warunkuje wytworzenie właściwego ciśnienia zewnątrzustnego, koniecznego dla normalnej artykulacji a także stwarza właściwe warunki rezonansu.
U pacjentów z wadą rozszczepowi mięśnie podniebienia miękkiego są rozszczepione centralnie. Brak zwarcia wyzwala kompensacyjne mechanizmy artykulacji z powodu niemożności wytworzenia dostatecznego ciśnienia w jamie ustnej. Spółgłoski ustne często utylniane poprzez tylno-górne ustawienie języka oraz występują zwarcia zastępcze na poziomie głośni. Często towarzyszy im nosowanie otwarte, bardzo nieprzyjemne dla ucha.
FOCIA
Dodatkową funkcją podnieb. miękkiego jest udział w wyrównywaniu ciśnień w uchu środkowym poprzez trąbkę Eustachiusza, a w tym samym na poprawne funkcjonowanie ucha środkowego.
Tam gdzie rehabilitacja mowy nie uczynnia dostatecznie podniebienia stosuje się wtórną operację podniebienia tylnym płatem gardłowym, tzw. faryngoplastykę.
Należy wspomnieć o niesłychanie istotnej roli języka jako artykulatora. Jest to kolejny podkreślenia roli wczesnych palatoweloplastyk.
Wada rozszczepowi jest na wstępie zwykłą szczeliną bez dodatkowych odkształceń, natomiast późniejsze deformacje kostne są wtórne i związane z zaburzeniami równowagi mięśniowej przed i pooperacyjnej.
Należy więc tę równowagę przywrócić jak najwcześniej, zarówno w zakresie wargi jak i podniebienia, aby język mógł zająć swoją normalną pozycję w jamie ustnej, co normalizuje połykanie, oddychanie i późniejsza artykulację.
FOCIA
Im wcześniej więc zamknięte jest podniebienie twarde jak i miękkie, tym wcześniej i lepiej realizowane są spółgłoski przednie i tylne. Z kolei niepełny łuk zębodołowy i braki w uzębieniu oraz zaburzenia zgryzu towarzyszące wadzie rozszczepowej dają zaburzenia artykulacji głosek detalizowanych najczęściej w postaci seplenienia bocznego i międzyzębowego.