2. SYTUACJA SPOŁECZNA KOBIETY W PRZEDISLAMSKIEJ ARABII
2.1. WPROWADZENIE
Status kobiety w Arabii przed islamem w zasadzie niewiele różnił się od pozycji kobiet w innych społeczeństwach w kontekście jej dyskryminacji.
Tak więc stanowiła ona części majątku ojca, męża lub brata czy innego opiekuna i w związku z tym była uzależniona od ich decyzji, nawet jeśliby powodowało by to jej śmierć. Kobieta pozbawiona była prawa do dziedziczenia, które zagwarantowano dla mężczyzn zdolnych do walki. Jeśli chodzi o zawieranie małżeństwa, to także w tej sprawie kobieta nie miała prawa wyrażania swego zdania, gdyż męża dla niej wybierał ojciec lub opiekun, niejednokrotnie wbrew jej woli. Mąż natomiast posiadał nieograniczone prawa w przeprowadzeniu rozwodu i mógł to czynić wiele razy oraz to on decydował o tym, czy była żona ma do niego powrócić.
W przypadku, gdy mąż umierał i miał synów od innej żony, to starszy syn miał pierwszeństwo do małżeństwa z wdową po ojcu. Jeśli taka sytuacja zaistniała, wówczas mężczyzna zarzucał na nią materiał ze swego ubrania lub jeśli nie miał zamiaru pojąć jej za żonę, pozwalał by wyszła za mąż za kogo zechce.
Podczas zawierania małżeństwa kobieta nie dostawała daru przedmałżeńskiego, który zabierał jej ojciec lub inny opiekun. Można więc powiedzieć, że była ona traktowana całkowicie przedmiotowo.
W domu kobieta była w zasadzie narzędziem do wykonywania wszelkich prac i zaspokajania przyjemności mężczyzny, który miał nad nią szeroką władzę, a jej pozostało jedynie słuchanie go zarówno w dobrym jak i złym. Powiedział Omar Ibn al-Chattab: "Mężczyzna od nas w Mekce przed islamem nie dyskutował ze swoją żoną. Była służącą w domu. A jeśli on miał potrzebę seksualną to trzymał jej nogi i mocno je ciągnął i zaspokajał swoją potrzebę".
Jeżeli w niektórych przypadkach kobieta była szanowana lub pytana o zgodę na małżeństwo, to tylko dlatego że była córką władcy plemienia lub któregoś z notabli.
Lepsze traktowanie Arabki relatywnie do sytuacji kobiet pochodzących z innych społeczności polegało na obronie jej honoru przez krewnych nawet do ostatniej kropli krwi oraz na bezkompromisowej zemście w przypadku urażenia jej godności. Tak wielkie znaczenie honoru u Arabów powodowało, że podczas walk plemiennych dla poniżenia przeciwnika brano jego kobiety jako niewolnice. Właśnie dlatego kobiety stawały się ciężarem dla mężczyzny, a urodzenie dziewczynki zawsze oznaczało smutek, nieszczęście oraz wstyd przed ludźmi. Ten stan doskonale ilustruje Koran w następnych słowach: "A kiedy zwiastują któremuś z nich córkę, to jego oblicze się zasępia i jest udręczony. On ukrywa się przed ludźmi z powodu tego nieszczęścia, które mu obwieszczono: czy on ma je zachować, mimo poniżenia, czy też pogrzebać w prochu. Jakże źle oni rozumują !" (Koran 16/58-59).
Kobieta stała się wstydem dla mężczyzny lub częścią jego dobytku razem z gospodarstwem czy bydłem. Mężczyzna nie miał chęci utrzymywać żony, wolał już utrzymywać bydło czy niewolnice.
Kobietę sprzedawano wydając ją za mąż lub wynajmowano ją dla korzyści materialnej lub w celu oddania długu.
Przypadki grzebania żywcem dziewczynek, o których jest mowa w Koranie i w tradycji Proroka przedstawiono nieco szerzej ze względu na okrucieństwa tego zachowania. Wyglądało to w ten sposób, że w czasie porodu kopano głęboką dziurę obok rodzącej matki i jeśli urodzone dziecko okazało się dziewczynką, wówczas wrzucano je do dziury i zakopywano. Zdarzyło się, że mordowano ją w ten sam sposób nawet po kilku latach, w sytuacji, gdy ojciec był w dalekiej podróży i nie było go podczas porodu żony a co za tym idzie nie mógł podjąć decyzji wcześniej. Źródłem tak drastycznie nieludzkiego zachowania były wierzenia niektórych plemion, jak np. plemienia Tamim, gdzie dokonywano podziału na to co pochodzi z ziemi i od bydła. Jedna część należała do bożków (takich jak np. al-lat, al-uzza i manat). Uważali, że to co jest stworzone przez tych bożków, to część czysta i pożądana. Natomiast druga część, uznawana za stworzoną przez Boga była uważana za brudną i dlatego nie dotykano jej natomiast istniał religijny obowiązek odrzucenia tegoż albo poświęcenia swym bożkom. Na podstawie tego wierzenia podzielili ludzi na dwie części, czystą częścią byli mężczyźni a brudną kobiety. Właśnie dlatego uważali za swój religijny obowiązek odbieranie życia nowonarodzonym dziewczynkom. Mężczyznom w przedislamskiej Arabii zdarzało się, że podczas okresu miesięcznego kobiety oddalali się od niej nie jedli razem z nią, nie siedzieli razem na jednym łóżku, a nawet nie mieszkali z kobietą w jednym domu. Innym rodzajem złego traktowania kobiety było wykorzystywanie jej w różnych rodzajach kontaktów seksualnych.
2.2. RODZAJE ROZPOWSZECHNIONYCH KONTAKTÓW SEKSUALNYCH
Małżeństwo al-Istibda'e (od słowa arabskiego mubada'a czyli kontakt seksualny). Aisza, żona Proroka, w podanym przez siebie hadisie przestawia jeden z niedozwolonych przez islam kontaktów seksualnych z czasów przedislamskich: "Zdarzyło się, że po zakończeniu okresu miesięcznego mąż jakiejś kobiety powiedział do niej: "Idź do pewnego mężczyzny i współżyj z nim", potem jej mąż nie zbliżał się do niej, dopóki nie dowiedział się, że nie zaszła w ciążę z tym drugim mężczyzną. Wtedy dopiero mąż mógł z nią nadal współżyć. Powodem tego zachowania była chęć posiadania potomstwa.
Należy zwrócić uwagę, że ten drugi mężczyzna, z którym miała kontakt żona, musiał być znany jako człowiek hojny, odważny, mądry lub musiał posiadać te szlachetne cechy charakteru, których był pozbawiony mąż. I dlatego właśnie mąż pragnący wspaniałego syna korzystał z takich praktyk.
Małżeństwo al-Raht (kilka osób-od trzech do dziesięciu). Ten rodzaj małżeństwa znany wśród niektórych plemion arabskich, polegał na tym, że zbierało się kilku mężczyzn, którzy współżyli z jedną kobietą. W czasie porodu kobieta ta posyłała po wszystkich tych mężczyzn. Na takie wyzwanie wszyscy oni musieli się zjawić, a ona przypomniała im o zaistniałym wydarzeniu i na koniec wybierała jednego spośród nich na ojca dla swego syna. Wybrany mężczyzna nie mógł jej odmówić, dziecko należało do niego.
Małżeństwo al-Makt (nienawiści). Jest to małżeństwo syna z żoną swego zmarłego ojca. Małżeństwo takie mogło dojść do skutku nawet po kilku latach w przypadku, gdy syn był w chwili śmierci ojca niepełnoletni i nie mógł zawrzeć małżeństwa. Wdowę po ojcu (nie matkę) zmuszano, by czekała aż syn jej męża uzyska pełnoletność i wtedy zadecyduje czy chce ją za żonę czy też nie.
Małżeństwo al-Badal (wymiany). Małżeństwo wymiany polegało na tym, że dwaj mężczyźni wymieniali się swoimi żonami. Odbywało się to bez rozwodów i każdy mężczyzna współżył z żoną drugiego. Powodem takich związków było zaspokojenie pragnień seksualnych tych mężczyzn.
Małżeństwo asz-Szyghar (próżne małżeństwo). Jest to rodzaj małżeństwa zawieranego bez wręczenia daru przedmałżeńskiego. Odbywał się to w ten sposób, że dwaj mężczyźni umawiali się między sobą, że jeśli jeden zgodzi się na ślub z jego córką lub siostrą, to drugi pozwoli mu na małżeństwo z własną córką lub siostrą (chodzi o wymianę).
Małżeństwo al-Chadan (przyjaźni). Jest to trwały cielesny kontakt dwojga ludzi (kobiety i mężczyzny) w tajemnicy przed ludźmi i bez aktu ślubnego. Mówi Koran krytykując ten rodzaj kontaktów:
"Jak kobietom chronionym, a nie jak kobietom rozpustnym, ani też przyjmującym przyjaciół" (Koran 4/25).
Małżeństwo al-Baghaja (prostytutek). Małżeństwo takie polegało na współżyciu kilku mężczyzn jednocześnie z jedną prostytutką. Kiedy kobieta ta rodziła dziecko, to przychodzili wszyscy mężczyźni i syn należał do tego do którego dziecko było najbardziej podobne.
Małżeństwo al-Irth (dziedzictwa). Ten rodzaj małżeństwa opierał się na zasadzie, że w przypadku gdy zmarły mężczyzna nie miał syna, to jego krewni uważali, że mają pierwszeństwo do małżeństwa z jego żoną. Jeśli któryś z nich chciał się z nią ożenić, to ani ona ani jej rodzina nie mogli się temu sprzeciwić. Jeśli krewni zmarłego nie chcieli się z nią żenić, wówczas wybierali dla niej męża i zatrzymywali jej mahr (dar przedmałżeński).
Ten rodzaj małżeństwa nazywany był małżeństwem przeszkody (arab. al- addl), dlatego że mężczyzna dziedzicząc żonę krewnego sam się z nią nie żenił i nie pozwalał, by wyszła za kogoś innego, dopóki nie odda mahr (daru przedmałżeńskiego), który dostała od zmarłego męża. Koran zwrócił uwagę na ten czyn mówiąc:
"O wy, którzy wierzycie! Nie jest wam dozwolone, abyście dziedziczyli kobiety wbrew ich woli. I nie przeszkadzajcie im zabrać części tego, co im daliście" (Koran 4/19).
Zdarzało się także, że mąż nie mając uczuć wobec żony bardzo źle ją traktował. Stawała się ni to żoną ni to rozwódką. Taka sytuacja trwała do chwili, aż nie zwróciła mu daru przedmałżeńskiego, a nawet więcej. Taka sytuacja stała się powszechnym prawem (obyczajem).
Należy zwrócić uwagę, że pierwszy, szósty i siódmy rodzaj małżeństwa uważane były za nielegalne przez ówczesne społeczeństwo i traktowane jako przejaw złych obyczajów, dlatego więc utrzymywano je w tajemnicy, twierdząc: "To co jest w tajemnicy może być, a to co jest widoczne dla ludzi jest złośliwością".
Innym przykładem krzywdzącego traktowania kobiety może być zachowanie męża, który wypowiada słowa "jesteś jak plecy mojej matki". Po takim stwierdzeniu kobieta formalnie pozostawała jeszcze żoną, lecz on nie współżył z nią. Takie postępowanie wobec żony stanowiło dla niej pewien rodzaj tortury. Ten czyn został w Koranie mocno krytykowany i Allah wymierzył za niego surową karę:
"Ci spośród was, którzy się rozwodzą ze swoimi żonami, mówiąc: ,,jesteś dla mnie jak plecy mojej matki'' - one przecież nie są ich matkami, matki to te, które ich urodziły - oni z pewnością mówią słowa godne nagany i pełne fałszu" (Koran 58/2).
Małżeństwo muta (rozkoszy). Arabowie przed islamem znali ten rodzaj małżeństwa. Związek taki polegał na tym, że oboje i mężczyzna, i niezamężna kobieta wyrażali zgodę na to, by spędzić wspólnie pewien z góry ustalony okres oddając się rozkoszy. Celem tego związku było jedynie zaspokojenie przyjemności seksualnych. Małżeństwo takie kończyło się z upływem czasu określonego w akcie. Jeśli któryś z współmałżonków zmarł podczas tego okresu to druga osoba nie ma prawa dziedziczenia.
Islam zabraniał tego rodzaju małżeństw. I chociaż Prorok na początku misji pozwalał niektórym bojownikom na zawierania związku "muta", to później zabronił ich całkowicie. Powiedział Ali, kuzyn Proroka: "Prorok zabronił muta w dniu bitwy Chajbar". Prorok powiedział "O ludzie! pozwoliłem wam na muta, lecz informuję was, że Allah zabrania tego, aż do dnia sądu ostatecznego, a jeśli któryś z was ma którąś z kobiet (z tego małżeństwa), to niech ją zostawi i nie odbiera od niej niczego co jej podarował".
Chcę podkreślić, że uczeni muzułmańscy są zgodni co do zakazu tego małżeństwa, a jedyna grupa islamska, która zezwala na tego rodzaju związki to szyici imamici. Inna natomiast grupa szyicka, a mianowicie zaidyci, zgadza się z sunnitami co do zakazu tego rodzaju małżeństw.
Kuzyn Proroka Ibn Abbas powiedział, że ten zakaz w prawie islamu podobny jest do zakazu spożywania martwych zwierząt oraz krwi, który oznacza, że jeśli człowiek boi się śmierci głodowej, to może złamać ten zakaz. Według niego to samo dotyczy sytuacji gdy człowiek obawia się, że popełni cudzołóstwo może ominąć zakaz. Lecz kiedy ludzie licznie i często stosowali taką zasadę, Ibn Abbas unieważnił swą opinię. Także drugi kalif i przyjaciel Proroka Omar zabronił komukolwiek tego typu praktyk.
Powodem, dla którego Prorok nie zabronił ich od razu było to, że związki te były bardzo rozpowszechnione w ówczesnym społeczeństwie i Prorok zaczekał aż islam mocno się zakorzeni w sercach ludzkich. Dopiero potem całkowicie zabronił tego rodzaju praktyk
Ostatnim rodzajem niewłaściwych zachowań seksualnych, w których kobieta była poniżona była szeroko praktykowana wówczas prostytucja. Jako prostytutki wykorzystano młode niewolnice, którym właściciele kazali zebrać miesięcznie duże sumy pieniędzy. Kwoty były tak wysokie, że jedynym sposobem ich pozyskania było uprawnienie nierządu. Zakładano specjalne siedziby dla młodych niewolnic, dla oznaczenia tego miejsca wieszano tam chorągiew. Najwięcej tego typu siedzib mieli notable plemienni w mającym celu uzyskania materialnych korzyści oraz większej liczby niewolników. Oprócz zysków materialnych ich niewolnice służyły do dostarczania przyjemności gościom, zaskarbiając ich wdzięczność i szacunek dla właścicieli niewolnic. Koran zabronił takich zwyczajów mówiąc:
"I nie przymuszajcie waszych niewolnic do prostytucji" (Koran 24/33).
Innym przykładem krzywdzącego obchodzenia się z kobietą może być zmuszenie jej do niehumanitarnego zachowania się po śmierci męża (w okresie żałoby).
Kobieta przed islamem po śmierci męża wchodziła do małego namiotu, zakładała najgorsze stroje, nie używała perfum, aż nie minął rok. Następnie brała jakieś zwierzę, na przykład osła, owcę lub ptaka i wycierała swoją skórę tym zwierzęciem, które najczęściej zdychało podczas tego nieludzkiego zabiegu. Następnie brała odchody wielbłądzie i je także wcierała w swą skórę i dopiero po tym rytuale mogła powrócić do normalnego życia, używając perfum i innych ozdób.
Kobiety żyjące przed islamem, niesłusznie poniżane, w rzeczywistości były niewątpliwie pełne wielu pożytecznych cech. Tak Prorok określał kobiety plemienia Kurajszytów "są litościwe dla dziecka, opiekuńcze dla męża, dbając o jego majątek".
3