Jako czytelnicy przywykliśmy do tego, że biografie większości wielkich pisarzy nasycone są wieloma zmianami, niespodziankami i zrządzeniami losu. Życiowe stacje znanych nam artystów zmieniają się jak w kalejdoskopie. Jeśliby przyjąć tę biograficzną prawidłowość jako kryterium oceny ich życiorysów, to okazałoby się, że życie Franza Kafki było monotonne. Dlaczego? Przez całe życie (z krótkimi przerwami) Kafka mieszkał w rodzinnej Pradze. Tutaj się urodził, chodził do szkoły ludowej, gimnazjum, studiował na uniwersytecie i pracował do końca swego życia. Przedstawił to kiedyś jednemu ze swoich znajomych w obrazowy sposób - Friedrich Thieberger przypomina sobie:

"Gdy spojrzeliśmy kiedyś na rynek, powiedział wskazując na budynki: 'Tutaj znajdowało się moje gimnazjum, w tamtym budynku uniwersytet, a po lewej znajduje się moje biuro. W tym małym okręgu' - i wtedy zakreślił swoim palcem kilka kręgów - 'zawarte jest całe moje życie."

Praga - widok na Hradczany

Z jednej strony kochał to miasto, bo tutaj się urodził i spędził swoje dzieciństwo, z drugiej jednak nienawidził Pragi, bo była ona dla niego więzieniem duchowym, z którego nie udało mu się uciec za czasów życia. Kilka zagranicznych wycieczek i liczne wypady w okolice Pragi przyniosły tylko chwilową odmianę. Do swego przyjaciela Oskara Pollaka pisał kiedyś w liście:

"Praga nie puszcza. Nas obydwóch. Mateczka ta posiada pazury. Musimy się z tym pogodzić, chyba że podpalimy miasto z dwóch stron - od strony Wyszehradu i Hradczanów, wtedy staniemy się wolni. Przemyśl tę kwestię do karnawału."

Gdyby nie Praga, zapewne nie byłoby legendy Franza Kafki. Wpływ tego miasta w decydujący sposób zaważył na ciężkiej i dusznej atmosferze jego dzieł, do których weszły takie elementy architektoniczne jak ciasne uliczki, wielkie kamienice ze swą niezliczoną ilością schodów i korytarzy, wieże praskich kościołów, mosty i tylne dziedzińce, które były placem zabaw dla małego Franza.
Jaka była Praga za czasów Franza Kafki ? W roku 1900 miasto liczyło ok. 450 000 mieszkańców. Czesi stanowili ok. 90 % ludności, Austriacy ok. 5%, a Żydzi ok. 3, 4 %. Niemieckojęzyczna ludność, w skład której wchodzili również zasymilowani Żydzi, liczyła ok. 34 000 mieszkańców. To narodowe, językowe i kulturowe rozwarstwienie społeczności praskiej sprawiło, że Kafka, podobnie jak wielu innych zasymilowanych Żydów, musiał czuć się wyobcowany. Tym zasymilowanym (czyli w pewnej części zgermanizowanym) Żydom przyszło żyć pomiędzy dwoma narodami. Dla Czechów nie byli Czechami, a dla Niemców nie byli prawdziwymi Niemcami. Więzi łączące przede wszystkim bogatszych Żydów z kulturą żydowską stawały się także coraz słabsze i nie tylko Franz Kafka przeżywał kryzys własnej tożsamości.

Kafka i jego rodzina (przez większą część swojego życia Kafka mieszkał z rodzicami) nie "zapuścili korzeni" w jednym miejscu Pragi, lecz zmieniali miejsce zamieszkania niekiedy nawet co dwa lata.
Prześledźmy zatem wędrówkę Kafki i jego rodziny po Pradze.

Dom narodzin
(Adres: Namesty Franze Kafky)

Franz Kafka urodził się 3 lipca 1883 roku w Pradze w budynku leżącym na granicy Starego Miasta i dzielnicy zwanej Miastem Józefowskim, czyli gettem żydowskim, które zostało dopiero w 1885 roku zlikwidowane. Do maja 2000 roku adres tej kamienicy brzmiał U Radnice 5. Wtedy też zmieniono nazwę placu przed kamienicą na imienia Franza Kafki. Rodzina Franza Kafki żyła tutaj do 1885 roku. W roku 1897 budynek został strawiony przez ogień i pięć lat później odbudowany od podstaw. Jedyną pozostałością po starej kamienicy jest portal. Na rogu tego budynku znajduje się tablica pamiątkowa, informująca o tym, że tutaj urodził się Franz Kafka. Dzisiaj na parterze

Dom narodzin Franza Kafki tejże odbudowanej kamienicy znajdziemy malutkie muzeum

poświęcone Kafce, w którym można również nabyć pamiątki.

Dom Sixtów (Adres: Celetna 2)

Franz Kafka mieszkał w tym domu z rodzicami i rodzeństwem od sierpnia 1888 do maja 1889 roku. Dom ten został ochrzczony nazwiskiem rodu szlacheckiego Sixtów z Ottersdorfa. Kamienica ta jest bardzo stara i ma bardzo bogatą historię. Tutaj gościli między innymi Francesco Petrarka i Johannes Faust (czarnoksiężnik, który był wzorem dla Fausta z dzieła Goethego o tej samej nazwie).

Dom Sitów

Dom "Minutta"
(Adres: Male Namesti 2)

Około 100 metrów od wieżyczki ze słynnym zegarem znajduje się dom "Minutta", w którym rodzina Kafka mieszkała od 1889 do 1996 roku. W tym czasie przyszły na świat wszystkie 3 siostry Franza Kafki (Elli, Valli i Ottla) i jego dwaj bracia, którzy oboje zmarli niedługo po narodzinach.

Dom "Minutta"

Dom "U Trzech Króli" (Adres: Celetna 3)

Rodzina Kafki po narodzinach trzech sióstr Kafki była zmuszona do przeprowadzki. Potrzebowano bowiem więcej miejsca i lepszych warunków mieszkaniowych. Dom ten był zamieszkiwany przez nią od września 1896 do czerwca 1907 roku. W tym czasie Kafka ukończył gimnazjum i rozpoczął na Niemieckim Uniwersytecie w Pradze. Tutaj miał też do dyspozycji własny pokój, co w tamtych czasach było prawdziwym luksusem. Właśnie w tym domu powstały jego pierwsze teksty (m.in. "Opis walki").

Dom "Pod Statkiem" (Adres: Parizka 36)

Rodzina Franza Kafki wynajęła mieszkanie w tym nowoczesnym jak na tamte czasy budynku w czerwcu 1906 i mieszkała tutaj do listopada 1913 roku. Budynek ten położony był bezpośrednio przy Wełtawie. Niestety kamienica ta nie istnieje już, a w miejscu tym znajduje się dzisiaj Hotel Praha Intercontinental. Właśnie w tym mieszkaniu powstało przełomowe opowiadanie Kafki pod tytułem "Wyrok".

Dom Oppeltów
(Adres: Starometski Namesti 5)

Mieszkanie to znajdowało się na Starym Rynku. Kafka wprowadził się tutaj wraz z rodziną w listopadzie 1913 roku. Wraz z początkiem I Wojny Światowej musiał się stąd jednak wyprowadzić, a jego miejsce zajęła jego siostra Elli z dwójką swoich dzieci, bowiem jej mąż Karl Hermann został zaciągnięty do armii. W tym domu powstały pierwsze rozdziały "Zamku".

Dom Oppeltów

Dom przy ulicy Bilkovej
(Adres: Bilkovsa 10)

Pokój Kafki w domu Oppeltów zajęła jego siostra Elli z dziećmi, więc nasz pisarz został zmuszony do przeprowadzki do mieszkania znajdującego się przy ulicy Bilkovej. Kafka w wieku 31 lat po raz pierwszy w swoim życiu zamieszkał sam, chociaż mieszkanie to należało do jego siostry Valli, która odstąpiła je bratu na czas swojej wakacyjnej nieobecności. Było ono więc tylko tymczasowym przystankiem dla Kafki.

Kamienica przy ulicy Polskiej

Tutaj znajdowało się mieszkanie siostry Kafki Elli. Kafka mieszkał tutaj tylko tymczasowo pomiędzy wrześniem 1914 a lutym 1915 roku. Kamienica ta znajdowała się w pobliżu fabryki azbestu, której współudziałowcem był Franz Kafka, a udziałowcem większościowym szwagier Kafki Hermann. W tym mieszkaniu powstała większa część "Procesu" oraz opowiadanie "W kolonii karnej".

Dom "Pod Złotym Szczupakiem" (Adres: Dlouha 16)

Kafka mieszkał tu od marca 1915 do lutego 1917 roku. Powodem przeprowadzki do tej kamienicy był hałas, który towarzyszył życiu w domu przy ulicy Bilkovej. Pokój Kafki znajdował się na 4. piętrze, a na jego balkonie do dzisiaj widoczny jest złoty szczupak - herb tego domu.

Złota Uliczka (Adres: Zlata ulicka 22)

Dla turysty zwiedzającego Pragę pod kątem miejsc związanych z Franzem Kafką Złota Uliczka jest zapewne największą atrakcją. Hałas, który był nieodłącznie związany z życiem w domu "Pod Złotym Szczupakiem" sprawił, że Kafka rozpoczął wraz z siostrą Ottlą poszukiwania spokojnego kątka, w którym mógłby oddać się pisaniu. W listopadzie 1916 roku Kafka z siostrą Ottlą wprowadzają się do malutkiego domku przy Złotej Uliczce, która do dzisiaj jest prawdziwą atrakcją turystyczną. Według legendy przy ulicy tej mieszkali średniowieczni alchemicy, a w późniejszych czasach wyłącznie biedni ludzie. Tutejsze warunki nie były

Domek przy Złotej Uliczce zbyt komfortowe i nie wpłynęły dobrze na zdrowie Kafki. W tym

mikroskopijnym mieszkanku powstała większość opowiadań ze zbioru "Lekarz wiejski", który został wydany w 1920 roku. Kafka wyprowadził się z tego zacisznego miejsca w kwietniu 1917 roku.

Pałac Schönborn (Adres: Trziste 15)

Kafka wprowadził się do mieszkania znajdującego się w tym pałacu w 1917 roku. Mieszkanie to było bardzo piękne, a Kafka porównywał je do sal Wersalu. To właśnie tutaj doznał w nocy z 12 na 13 sierpnia 1917 roku pierwszego krwotoku, będącego pierwszym symptomem zbliżającej się wielkimi krokami gruźlicy, którą lekarze stwierdzili u Kafki miesiąc później. Było to jego ostatnie samodzielne mieszkanie. Resztę swojego życia Kafka spędził w sanatoriach i w domu Oppeltów, w którym mieszkali jego rodzice.

Szkoła Ludowa (Adres: Masna 16)

Pierwszym dniem szkoły Kafki był 16 wrzesień 1889 roku. Do tej niemieckojęzycznej szkoły ludowej uczęszczali przede wszystkim uczniowie niższych i średnich warstw społecznych. W pierwszych latach nauki mały Franz zmierzał codziennie rano do tej szkoły w towarzystwie rodzinnej kucharki, która groziła mu często, że powie nauczycielom jaki jest niegrzeczny. Wrażliwy Franz bardzo bał się tych gróźb, a zastraszanie to wspominał jeszcze jako dorosły człowiek.

Była Szkoła Ludowa

Gimnazjum
(Adreń: Starometske namesty 12)

20 września 1893 roku Kafka wstąpił do Państwowego Gimnazjum Staromiejskiego. Znajdujące się w Pałacu Kinskich gimnazjum było jedną z najbardziej konserwatywnych i elitarnych szkół średnich w Pradze. Także w tym budynku znajdował się w latach 1912 - 1918 sklep galanteryjny ojca Franza Kafki. Kafka uczęszczał do tejże szkoły do roku 1901.

Pałac Kińskich

Sklep Hermana Kafki
(Adres: Celetna 3, 12 i Starometske namesty 12)

W 1882 roku ojciec Kafki otworzył sklep galanteryjny w północnej części Starego Miasta. W kamienicy tej znajdował się również hotel Goldammer, w którym odbyło się wesele rodziców Franza Kafki. W roku 1885 przeniesiono sklep do budynku przy ulicy Celetnej 3, w którym zamieszkała również cała rodzina Kafki. W roku 1906 sklep został przeniesiony po raz drugi, tym razem do kamienicy przy ulicy Celetnej 12, a tylko rok później do Pałacu Kińskich, w którym znajdowało się również gimnazjum, do którego uczęszczał Franz Kafka. Ostatnia przeprowadzka ilustruje w symboliczny sposób awans społeczny rodziny Kafki. Pałac Kińskich był bowiem w tamtych czasach jednym z najlepszych adresów Pragi.

Budynek przy ulicy Celetnej 12,
w którym znajdował się sklep ojca

---