Plan wynikowy nauczania języka polskiego w klasie III gimnazjum

Plan wynikowy zawiera:

1. Zamierzone osiągnięcia ucznia - cele operacyjne, uporządkowane hierarchicznie według taksonomii celów nauczania w edukacji polonistycznej.

Przyjęto następującą taksonomię celów:

Poziom A	Znajomość i rozumienie pojęć (słów), czyli: poznawanie przez uczniów terminologii odpowiedniej do ich poziomu i przedmiotu; odwoływanie się do poznanych pojęć; czytanie i rozpoznawanie słów (sensu i pisowni); czytanie tekstów kultury, w tym między innymi: literackich, użytkowych, map, tabel, schematów itp.
Poziom B	Analiza i logiczne myślenie, czyli: rozumienie związków i struktur; doskonalenie sposobów ich rozumienia (dowodzenie, wnioskowanie, objaśnianie, przekształcanie); czytanie ze zrozumieniem różnych tekstów kultury; klasyfikowanie, porządkowanie według określonego kryterium.
Poziom C	Synteza, rozwiązywanie zadań, czyli: odtwarzanie poznanych metod, sposobów rozwiązywania zadań w sytuacjach typowych; stosowanie zdobytej wiedzy i umiejętności w sytuacjach praktycznych.
Poziom D	Tworzenie, rozwiązywanie problemów, czyli: rozwiązywanie problemów w twórczy sposób w sytuacjach nietypowych.

2. Zamierzone osiągnięcia ucznia w realizacji treści ścieżek edukacyjnych:

• Edukacja filozoficzna,

• Edukacja prozdrowotna,

• Edukacja ekologiczna,

• Edukacja czytelnicza i medialna,

• Edukacja regionalna - dziedzictwo kulturowe w regionie,

• Obrona cywilna,

• Integracja europejska,

• Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej.

3. Wymagania: podstawowe i ponadpodstawowe w odniesieniu do standardów wymagań.

Wyraz rozumie w rubryce „Zamierzone osiągnięcia - edukacja polonistyczna” należy traktować jako pojęciowe zaznajomienie ucznia z danym problemem, wyraz zna - jako znajomość nazwy pojęcia i jego rozumienia, natomiast wyraz termin - jako znajomość terminu wraz z umiejętnością jego definiowania.

Plan obejmuje całość materiału nauczania z podręcznika i zeszytów ćwiczeń „Między nami” dla klasy trzeciej. Nauczyciel powinien określić zakres realizacji w danej klasie materiału zawartego w podręczniku i zeszytach ćwiczeń.

U ŹRÓDEŁ - KONFLIKT I PRZEBACZENIE

Uwagi o realizacji planu	Materiał nauczania	Zamierzone osiągnięcia
				Edukacja polonistyczna Uczeń:		Ścieżki edukacyjne Uczeń:
			PODRĘCZNIK: Józef Tischner, Rola dialogu (Filozofia dramatu - fragment), s.7	Poziom A	zna pojęcie: dialog	Edukacja filozoficzna: dostrzega specyfikę myślenia filozoficznego
				Poziom B	rozumie tekst o tematyce filozoficznej udziela odpowiedzi na pytania dotyczące tekstu odczytuje przenośny sens wypowiedzi
				Poziom D	redaguje definicję pojęcia dialog dyskutuje na temat roli dialogu w życiu ludzi redaguje dialog na podany temat
			ZESZYT ĆWICZEŃ, CZĘŚĆ 1: Pytania i odpowiedzi	Poziom A	zna pojęcie: kod		Edukacja czytelnicza i medialna: poznaje pojęcia dotyczące komunikacji medialnej
				Poziom B	odczytuje dosłowny i przenośny sens wyrażeń i zwrotów określa kompozycję utworu poetyckiego analizuje sytuację komunikacyjną (określa nadawcę, odbiorcę, kontekst, komunikat, kontakt, kod wypowiedzi) odczytuje z ilustracji kody niewerbalne określa temat rozmowy określa poszczególne elementy aktów komunikacji językowej przedstawionych na obrazie
				Poziom C	określa warunki niezbędne do komunikacji międzyludzkiej porównuje różne teksty kultury
				Poziom D	charakteryzuje wypowiedź bohatera lirycznego redaguje opis sytuacji przedstawionej w utworze interpretuje tytuł utworu redaguje komentarz do sytuacji przedstawionej na ilustracji identyfikuje i charakteryzuje nadawców wypowiedzi redaguje dialog o określonym charakterze inspirowany utworem literackim lub ikonograficznym
			PODRĘCZNIK: Zygmunt Kubiak, Sąd Parysa (Mitologia Greków i Rzymian - fragment); Peter Paul Rubens, Sąd Parysa, s.8-11 ZESZYT ĆWICZEŃ, CZĘŚĆ 1. Schemat 1	Poziom A	zna pojęcie: atrybut		Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej: dostrzega antyczne korzenie tożsamości kulturowej współczesnej Polski i Europy
				Poziom B	określa źródła konfliktów międzyludzkich odczytuje dzieło malarskie (identyfikuje na podstawie atrybutów postać mitologiczną przedstawioną na obrazie)
				Poziom C	uzupełnia na podstawie tekstu notatkę w formie schematu - określa przyczyny zdarzeń porównuje przyczyny współczesnych konfliktów międzyludzkich z przyczynami konfliktów mitologicznych porównuje dzieła malarskie o tej samej tematyce, wyróżnia podobieństwa w sposobie ukazania sytuacji
				Poziom D	redaguje rozważania w roli postaci mitologicznej uzasadnia hipotezę argumentami przedstawia współczesną sytuację konfliktu i jego konsekwencje w wybranej formie: opisu sytuacji/opowiadania/listu/felietonu
			ZESZYT ĆWICZEŃ, CZĘŚĆ 1: Sąd Parysa	Poziom A	rozumie pojęcia: funkcja komunikatywna, przedstawieniowa, impresywna, ekspresywna, poetycka		Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej: dostrzega związki współczesnej polskiej terminologii z językami klasycznymi Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej: dostrzega związki między kulturą współczesną a kulturą Grecji i Rzymu oraz chrześcijaństwem
				Poziom B	określa funkcję czasu teraźniejszego w tekście o tematyce historycznej analizuje sytuację przestawioną w utworze określa stan emocjonalny bohatera odczytuje i porównuje dzieła malarskie analizuje funkcję komunikatywną wypowiedzi rozpoznaje w tekstach literackich i ikonograficznych funkcję przedstawieniową, impresywną, ekspresywną, poetycką
				Poziom C	wyróżnia w tekście czasowniki w czasie teraźniejszym historycznym
				Poziom D	redaguje plan wydarzeń redaguje opowiadanie, opis obrazu / postaci / sytuacji / przeżyć wewnętrznych redaguje wypowiedź bohaterów w określonej funkcji
			PODRĘCZNIK: Upadek pierwszych ludzi (Księga Rodzaju - fragment); Hugo van der Goes, Grzech pierworodny, s. 12 - 14	Poziom A	wie, że Księga Rodzaju jest częścią Biblii		Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej: dostrzega związki miedzy kulturą współczesną a chrześcijaństwem
				Poziom B	wskazuje twierdzenia zgodne z treścią odczytuje symbolikę biblijnych sytuacji nazywa cechy bohaterów biblijnych odczytuje przenośny sens wypowiedzi odczytuje przesłanie
				Poziom D	uzasadnia własne zdanie formułuje przesłanie biblijnej opowieści
			PODRĘCZNIK: Józef sprzedany przez braci (Księga Rodzaju - fragment); Ford Madox Brown, Bracia przynoszą Jakubowi szatę Józefa, s.14-16	Poziom A	zna najważniejsze postaci biblijne		Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej: dostrzega związki miedzy kulturą współczesną a chrześcijaństwem
				Poziom B	udzielanie odpowiedzi na pytania dotyczące tekstu porównuje sposób przedstawienia postaci, ujęcia tematu w utworach o tej samej tematyce (opowieści biblijnej i dzieła malarskiego)
				Poziom D	charakteryzuje postawę bohaterów biblijnych wypowiada własne zdanie na podany temat w odniesieniu do różnych tekstów kultury redaguje pracę na podany temat w formie wywiadu / opisu przeżyć wewnętrznych / apelu
			PODRĘCZNIK: Juliusz Słowacki, Dzbanek malin (Balladyna - fragment), s. 17-26	Poziom A	zna pojęcie konflikt i wyrazy bliskoznaczne do tego pojęcia		Edukacja filozoficzna: dąży do lepszego zrozumienia siebie i drugiego człowieka
				Poziom B	analizuje postawę bohatera (określa motywy postępowania) analizuje konflikt (określa sytuację konfliktu, sprzeczność interesów, cechy charakteru postaci)
				Poziom C	analizuje zachowanie bohaterów literackich (określa reakcję bohaterów, przyczyny postępowania, stosunek do pracy, plany, sposób rozwiązania konfliktów), uzupełniając tabelę poszukuje sposobów rozwiązania konfliktu
				Poziom D	redaguje zakończenie utworu, w którym między bohaterami dochodzi do porozumienia
			PODRĘCZNIK: Jerome David Salinger, Rozmowa z profesorem Spencerem (Buszujący w zbożu - fragment), s.27- 34	Poziom A	rozumie pojęcia: bunt, konformizm, nonkonformizm		Edukacja filozoficzna: dąży do lepszego rozumienia siebie i drugiego człowieka
				Poziom B	określa narratora i typ narracji odczytuje przenośny sens wypowiedzi postaci
				Poziom C	rozważa problem analizuje postawę bohatera literackiego (uzupełnia notatkę w formie schematu)
				Poziom D	redaguje pracę na podany temat w formie rozprawki / opowiadania z elementami charakterystyki, opisu przeżyć wewnętrznych i dialogami
			ZESZYT ĆWICZEŃ, CZĘŚĆ 1: Wojna domowa	Poziom A	zna pojęcie: funkcja wypowiedzi (powtórzenie)		Edukacja czytelnicza i medialna: rozróżnia funkcje komunikatów
				Poziom B	wyróżnia poprawne twierdzenia na temat narratora, formy wypowiedzi, gatunku literackiego określenie źródła konfliktu między bohaterami dostrzega komizm w opowiadaniu odczytuje ilustrację określa funkcję wypowiedzi
				Poziom D	komentuje motywy postępowania bohaterów wyraża opinię na temat decyzji bohatera literackiego interpretuje tytuł prasowy redaguje opis przeżyć wewnętrznych redaguje wypowiedzi bohaterów komiksu w określonej funkcji
			PODRĘCZNIK: Charles Marie Joseph Bédier, Napój miłosny (Dzieje Tristana i Izoldy - fragment); Tristan i Izolda pijący napój miłosny, miniatura; miniatura przedstawiająca trubadurów śpiewających pieśni, s. 35-38	Poziom A	zna prawa i obowiązki średniowiecznego rycerza rozumie zależności między wasalem a seniorem wymienia imiona rycerzy znanych z literatury i historii		Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej: dostrzega związki między kulturą współczesną a chrześcijaństwem
				Poziom B	nazywa uczucia i sposób zachowania bohaterów określa cechy charakteru na podstawie zachowania bohaterów określa źródła dylematów, z jakimi borykają się postaci określa rolę przedmiotu w świecie przedstawionym i odczytuje jego symbolikę
				Poziom D	redaguje plan wydarzeń wyraża i uzasadnia własne zdanie na podany temat redaguje opowiadanie (historię uczuć) w roli średniowiecznej postaci
			PODRĘCZNIK: Sofokles, Rozmowa sióstr (Antygona - fragment), s.39-42	Poziom A	zna pojęcie: charakterystyka porównawcza (powtórzenie)		Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej: posługuje się słownikami dla zrozumienia i interpretacji pojęć pochodzących z języków klasycznych
				Poziom B	określa sytuację konfliktu i istotę problemu określa sytuację ujawniającą wskazane postawy
				Poziom C	gromadzi informacje o postaci mitologicznej, wykorzystując Słownik mitów i tradycji kultury Władysława Kopalińskiego lub inne źródła
				Poziom D	redaguje charakterystykę porównawczą bohaterów literackich
			PODRĘCZNIK: Sofokles, Argumenty dwóch stron (Antygona - fragment), s.42-46	Poziom A	zna słownictwo charakterystyczne dla dyskusji
				Poziom B	odczytuje perswazję
				Poziom C	rekonstruuje przebieg rozmowy / sporu między bohaterami literackimi
				Poziom D	ocenia siłę / wagę argumentów w sytuacji konfliktu formułuje wypowiedź w określonej intencji
			PODRĘCZNIK: Jan Kochanowski, Tren VIII, Tren X; kopia obrazu Jana Matejki, Kochanowski nad zwłokami Urszulki, s.47-49 ZESZYT ĆWICZEŃ, CZĘŚĆ 1. schemat 2, 3	Poziom A	zna pojęcie: tren		Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej: dostrzega związki między kulturą współczesną a kulturą Grecji i Rzymu oraz chrześcijaństwem
				Poziom B	rozpoznaje retrospekcję nazywa uczucia podmiotu lirycznego dostrzega paradoks analizuje język wypowiedzi lirycznej, oddającej dramatyzm sytuacji odróżnia pytania ogólne od szczegółowych odczytuje nawiązania do Biblii i mitologii greckiej określa prośby podmiotu lirycznego wskazuje w obrazie malarskim nawiązania do utworu lirycznego
				Poziom C	rozpoznaje cechy gatunkowe trenu
				Poziom D	charakteryzuje bohatera lirycznego interpretuje wypowiedź podmiotu lirycznego opanowuje pamięciowo utwór recytuje utwór liryczny redaguje list zawierający pocieszenie
			PODRĘCZNIK: Paweł Huelle, Weiser Dawidek (fragment) s.50-53	Poziom A	zna pojęcia: tolerancja, nietolerancja, relacje międzyludzkie (powtórzenie)		Integracja europejska: kształtuje postawę otwartości i dialogu, wznoszącą się ponad uprzedzenia i stereotypy etniczne
				Poziom B	analizuje przyczyny nietolerancji
				Poziom C	analizuje zachowanie, cechy charakteru, stosunek bohatera literackiego do otoczenia, uzupełniając tabelę
				Poziom D	redaguje artykuł prasowy na temat tolerancji / nietolerancji
			PODRĘCZNIK: Leszek Kołakowski, Oburzające dropsy, s. 53-57	Poziom B	analizuje postawy i nazywa cechy charakterystyczne osób tolerancyjnych analizuje konflikt między bohaterami literackimi przedstawia relacje między bohaterami określa rolę narratora w opisywanych zdarzeniach		Integracja europejska: kształtuje postawę otwartości i dialogu, wznoszącą się ponad uprzedzenia i stereotypy etniczne
				Poziom C	przewiduje dalszy ciągu wydarzeń
				Poziom D	wypowiada własne zdanie na temat nietolerancji
			PODRĘCZNIK: Władysław Szpilman, Ukłony ojca (Pianista. Warszawskie wspomnienia 1939-1945 - fragment), s. 57-60	Poziom A	rozumie pojęcia: nacjonalizmu, rasizm odwołuje się do przykładów z literatury, historii i własnych doświadczeń na temat skutków nietolerancji		Integracja europejska: kształtuje postawę otwartości i dialogu, wznoszącą się ponad uprzedzenia i stereotypy etniczne
				Poziom B	identyfikuje narratora analizuje politykę okupacyjną hitlerowców analizuje język narracji w przedstawianiu form prześladowania narodu żydowskiego określa skutki nietolerancji
				Poziom C	określa wpływ nacjonalizmu i rasizmu na wydarzenia XX wieku
				Poziom D	interpretuje słowa/ komentuje cudzą myśl
			ZESZYT ĆWICZEŃ, CZĘŚĆ 1: Nietolerancja	Poziom A	zna cechy pamiętnika		Edukacja czytelnicza i medialna: rozwija wiedzę o komunikowaniu się ludzi bezpośrednio i przez media
				Poziom B	określa stosunek podmiotu lirycznego do adresatów wypowiedzi określa na podstawie tekstu poetyckiego zasady postępowania określa funkcję wypowiedzi
				Poziom C	rozpoznaje cechy pamiętnika klasyfikuje środki stylistyczne określa formy gramatyczne czasowników uzupełnia tabele cytatami, charakteryzując bohatera
		Poziom D	charakteryzuje podmiot liryczny redaguje komentarz do opinii redaguje artykuł prasowy redaguje argumenty
	PODRĘCZNIK: Bohumil Hrabal, Chłopięce marzenia (Taka piękna żałoba - fragment) s.61-66	Poziom A	zna pojęcia dotyczące narracji (powtórzenie)
		Poziom B	wyróżnia w tekście fragmenty mówiące o uczuciach i pragnieniach bohatera analizuje postępowanie bohatera analizuje język narracji / sposób ukształtowania wypowiedzi
		Poziom C	analizuje reakcje bohaterów, uzupełniając tabelę
		Poziom D	opisuje zachowanie bohaterów wyraża opinię o postawach bohaterów wypowiada własne zdanie w dyskusji na temat realizacji marzeń redaguje opowiadanie z elementami opisu przeżyć wewnętrznych i dialogiem, stosując narrację pierwszoosobową
	ZESZYT ĆWICZEŃ, CZĘŚĆ 1: Zgoda, akceptacja i zrozumienie	Poziom A	zna pojęcia: rym; rymy żeńskie, męskie, dokładne, przybliżone, gramatyczne; rymy zewnętrzne (parzyste, krzyżowe, okalające), wewnętrzne. zna pojęcia: język ogólnopolski; dialekty, gwary, mazurzenie	Edukacja regionalna - dziedzictwo kulturowe w regionie: ugruntowuje poczucie tożsamości narodowej przez rozwój tożsamości regionalnej
		Poziom B	wyróżnia twierdzenia zgodne z tekstem wyjaśnia pojęcia na podstawie tekstu popularnonaukowego analizuje alegorię rozumie przysłowia rozumie ideę zgody i pojednania wyróżnia elementy kompozycji utworu poetyckiego określa cechy liryki pośredniej, bezpośredniej i liryki zwrotu do adresata analizuje przykłady dialektu określa funkcję stylizacji języka bohatera
		Poziom C	określa typ liryki rozpoznaje i klasyfikuje rymy ze względu na: akcent, dokładność, układ przekształca tekst pisany gwarą na język ogólnopolski
		Poziom D	formułuje główną myśl wypowiedzi charakteryzuje obraz poetycki interpretuje metaforę charakteryzuje podmiot liryczny i adresata wiersza
	PODRĘCZNIK: Homer, Priam w obozie Greków (Iliada - fragment) s. 67-70	Poziom A	zna pojęcie: epos (powtórzenie)	Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej: dostrzega antyczne korzenie tożsamości kulturowej współczesnej Polski i Europy
		Poziom B	analizuje sytuację przedstawioną w utworze analizuje czynniki wpływające na porozumienie między bohaterami
		Poziom C	rozpoznaje cechy eposu
		Poziom D	wypowiada własne zdanie w dyskusji
	PODRĘCZNIK: Jan Kochanowski, Tren XIX albo Sen (fragmenty) s. 70-72	Poziom A	zna pojęcie: tren (powtórzenie)
		Poziom B	określa sytuację liryczną w utworze identyfikuje bohaterów lirycznych porównuje sytuację liryczną cyklu utworów odczytuje wymowę utworu
		Poziom C	analizuje kompozycję trenu w związku z wymową utworu, uzupełniając tabelę
		Poziom D	interpretuje fragmenty wypowiedzi bohaterów redaguje plan wypowiedzi bohatera lirycznego redaguje list w imieniu podmiotu lirycznego /bohatera lirycznego
	PODRĘCZNIK: Konstanty Ildefons Gałczyński, Teatrzyk „Zielona Gęś” ma zaszczyt przedstawić „Żarłoczną Ewę”; Agnieszka Osiecka, Adam i Ewa, s.73-74	Poziom A	zna pojęcie: scenopis	Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej: dostrzega związki między kulturą współczesną a kulturą Grecji i Rzymu oraz chrześcijaństwem
		Poziom B	odczytuje kontekst biblijny w utworach
		Poziom C	przeprowadza analizę porównawczą utworów (charakteryzuje bohaterów, określa formę literacką tekstów, odczytuje ich wymowę i metaforyczny sens, przesłanie utworów)
		Poziom D	redaguje wnioski z analizy porównawczej opracowuje scenopis inscenizacji organizuje konkurs (sporządza regulamin, wybiera jury, ustala termin) redaguje opis scenografii
	ZESZYT ĆWICZEŃ, CZĘŚĆ 1: Werdykty	Poziom A	zna pojęcie: gwara środowiskowa	Edukacja czytelnicza i medialna: dostrzega zależność między formą i językiem komunikatu a zamierzeniami, postawami i kulturą twórców komunikatów artystycznych
		Poziom B	wyróżnia twierdzenia dotyczących tematu, problemu, przesłania bajki analizuje sposób myślenia bohaterów odczytuje, interpretuje morał bajki określa cechy bajki porównuje wymowę utworów analizuje zasady funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w systemie demokratycznym wyróżnia w tekście wyrazy z gwary środowiskowej określa cel wprowadzania do utworu wyrazów z gwary środowiskowej
		Poziom C	uzupełnia schemat, porównując utwory pod względem cech gatunkowych
		Poziom D	redaguje uzasadnienie, komentarz, ocenę redaguje sprawozdanie redaguje opis sytuacji redaguje dialog w gwarze środowiskowej
	PODRĘCZNIK: Jerzy Duda Gracz, Dwa pokolenia; s.75-76	Poziom A	rozumie wyrażenie: dydaktyka społeczna	Edukacja czytelnicza i medialna: analizuje komunikaty medialne, odczytuje kody niewerbalne
		Poziom B	odczytuje odniesienia kulturowe porównuje postacie przedstawione na obrazie odczytuje komunikaty niewerbalnych (interpretuje mimikę) określa zasadę kompozycyjną dzieła odczytuje wymowę obrazu określa różnice pokoleniowe określa funkcję sztuki
		Poziom D	opisuje miejsce przedstawione na obrazie redaguje charakterystykę porównawczą postaci przedstawionych na obrazie
	PODRĘCZNIK: Stanisław Lem, Wielkie lanie, s.76-81	Poziom A	zna pojęcia: komizm, humor, groteska (powtórzenie)	Edukacja czytelnicza i medialna: odróżnia przekazy przedstawiające rzeczywistość od interpretujących i fikcyjnych
		Poziom B	gromadzi synonimy i związki frazeologiczne wokół pojęć: kłamstwo, udawanie określa relacje między bohaterami odczytuje humor w opowiadaniu i określa jego funkcję określa funkcję narratora w opowiadaniu odczytuje metaforyczny sens utworu
		Poziom C	dostrzega elementy groteski w opowiadaniu
		Poziom D	charakteryzuje bohaterów sformułuje wnioski z analizy postaw bohaterów i narratora
	PODRĘCZNIK: Szkoła pisania - charakterystyka porównawcza, s.82-83	Poziom A	zna pojęcie: autocharakterystyka (powtórzenie)
		Poziom B	gromadzi informacje dotyczące postaci literackich
		Poziom C	określa zasadę kompozycji pracy, ustala kryteria porównawcze
		Poziom D	redaguje plan charakterystyki porównawczej redaguje list lub kartkę z pamiętnika z elementami autocharakterystyki i charakterystyki porównawczej
	PODRĘCZNIK: Przypomnij sobie, s. 83-87; biogram Czesława Miłosza, s. 337	Poziom A	zna biografię Czesława Miłosza zna utwory reprezentatywne dla danego gatunku literackiego identyfikuje obrazy, obiekty architektoniczne identyfikuje postaci filozofów na podstawie charakterystyki myśli filozoficznej, cytatów	Edukacja filozoficzna: identyfikuje najwybitniejszych przedstawicieli filozofii starożytnej Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej: dostrzega związki między kulturą współczesną a kulturą Grecji i Rzymu oraz chrześcijaństwem
		Poziom B	określa funkcję starożytnej sztuki architektonicznej określa tematykę podanych utworów dostrzega konteksty antyczne i biblijne w różnych tekstach kultury analizuje biogram Czesława Miłosza pod kątem związków poety i tłumacza z tradycją antyczną
		Poziom C	rozpoznaje cechy gatunkowe: psalmu, panegiryku, eposu, przypowieści, hymnu, tragedii korzysta z warsztatu informacyjnego biblioteki sporządza przypisy
		Poziom D	redaguje wnioski na temat ciągłości kulturowej uzasadnia tezy na temat dzieł sztuki (rzeźb) antycznej prezentuje historyczne miejsca, postaci, wydarzenia formułuje definicje haseł uzasadnia związek utworów Czesława Miłosza z tradycją antyczną
	PODRĘCZNIK: Zygmunt Kubiak, Skarb, który nas jednoczy (Mitologia Greków i Rzymian - fragment), s.87-89	Poziom A	rozumie pojęcia: tragedia, tragizm, zasada trzech jedności, katharsis rozpoznaje postacie po ich atrybutach	Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej :dostrzega związki między kulturą współczesną a kulturą Grecji i Rzymu oraz chrześcijaństwem; odkrywa związki współczesnej polskiej terminologii z językami klasycznymi i nowożytnymi
		Poziom B	wyróżnia twierdzenia zgodne z treścią odróżnia fakty od opinii podaje tytuły dzieł Homera odczytuje metafory określa cechy eposu jako gatunku literackiego określa kompozycję antycznych dzieł sztuki przypisuje pojęcia kręgom kulturowym określa nawiązania językowe, tematyczne, problemowe i inne ukazujące związek współczesności z kulturą antyczną
		Poziom C	zna pojęcia niezbędne do wypowiadania się na temat kultury antycznej
		Poziom D	omawia motyw miłości rodzicielskiej w literaturze antycznej i biblijnej redaguje pracę na temat antyku, której mottem są słowa pisarza
	ZESZYT ĆWICZEŃ, CZĘŚĆ 1: Test literacki 1, Wobec konfliktu	Poziom A	identyfikuje tekst
		Poziom B	rozumie tekst źródłowy określa przynależność tekstu do danego kręgu kulturowego określa tematykę utworu rozumie związki frazeologiczne wyjaśnia metafory
		Poziom D	redaguje opis rzeźby porównuje obrazy redaguje komentarz na temat dzieła malarskiego
	PODRĘCZNIK: Język jako twór społeczny, s. 90-91 ZESZYT ĆWICZEŃ, CZĘŚĆ 1: Test językowy 1	Poziom A	rozumie pojęcia: język ogólnopolski, gwara, dialekt, gwara środowiskowa rozumie pojęcia: akt komunikacji, kod, język, funkcja przedstawieniowa, ekspresywna, impresywna (powtórzenie) rozumie pojęcia: funkcja faktyczna	Edukacja regionalna - dziedzictwo kulturowe w regionie: odróżnia język regionu od języka ogólnopolskiego; odkrywa wartość, jaką stanowi wspólnota lokalna i jej kultura w życiu narodu
		Poziom B	rozumie, że język jest kodem komunikacyjnym rozpoznaje funkcje języka w tekście przyporządkowanie pojęciom ich definicje
		Poziom C	rozwiązuje zadania testowe

Treści kształcenia	Wymagania		Standard Uczeń
		Poziom podstawowy Uczeń:		Poziom ponadpodstawowy Uczeń:
Odbiór tekstów kultury	zna pojęcie konflikt i wyrazy bliskoznaczne do tego pojęcia; analizuje konflikt (określa sytuację konfliktu, sprzeczność interesów, cechy charakteru postaci); określa źródła konfliktów międzyludzkich; porównuje przyczyny współczesnych konfliktów międzyludzkich z przyczynami konfliktów mitologicznych; poszukuje sposobów rozwiązania konfliktu rozumie pojęcia: bunt, konformizm, nonkonformizm zna pojęcia: tolerancja, nietolerancja, relacje międzyludzkie (powtórzenie); określa skutki nietolerancji rozumie pojęcia: nacjonalizmu, rasizm rozumie ideę zgody i pojednania analizuje zasady funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w systemie demokratycznym zna pojęcia niezbędne do wypowiadania się na temat kultury antycznej podaje tytuły dzieł Homera zna najważniejsze postacie biblijne wie, że Księga Rodzaju jest częścią Biblii zna prawa i obowiązki średniowiecznego rycerza; wymienia imiona rycerzy znanych z literatury i historii rozumie zależności między wasalem a seniorem rozpoznaje cechy gatunkowe: trenu, psalmu, panegiryku, eposu, przypowieści, hymnu, tragedii, pamiętnika zna utwory reprezentatywne dla danego gatunku literackiego rozumie pojęcia: tragedia, tragizm, zasada trzech jedności, katharsis zna pojęcie: charakterystyka porównawcza , autocharakterystyka (powtórzenie) zna słownictwo charakterystyczne dla dyskusji zna pojęcie: atrybut, rozpoznaje postacie po ich atrybutach rozumie wyrażenie: dydaktyka społeczna zna pojęcia i odczytuje: komizm, humor, groteska (powtórzenie) oraz określa ich funkcje zna pojęcie: scenopis rozpoznaje retrospekcję, paradoks określa temat rozmowy formułuje główną myśl wypowiedzi rozumie tekst o tematyce filozoficznej, tekst źródłowy odczytuje dosłowny i przenośny sens wypowiedzi, przenośny sens wyrażeń i zwrotów odczytuje przesłanie utworu odczytuje perswazję analizuje alegorię określa typ liryki zna pojęcia: rym; rymy żeńskie, męskie, dokładne, przybliżone, gramatyczne; rymy zewnętrzne (parzyste, krzyżowe, okalające), wewnętrzne rozpoznaje i klasyfikuje rymy wyróżnia elementy kompozycji utworu poetyckiego interpretuje metaforę określa kompozycję utworu poetyckiego klasyfikuje środki stylistyczne charakteryzuje bohatera lirycznego i podmiot liryczny; obraz poetycki, wypowiedź bohatera lirycznego nazywa uczucia podmiotu lirycznego określa cechy bajki; wyróżnia twierdzenia dotyczące tematu, problemu, przesłania bajki; odczytuje, interpretuje morał bajki zna pojęcia dotyczące narracji (powtórzenie); określa narratora i typ narracji, rolę narratora analizuje zachowanie bohaterów literackich (określa reakcję bohaterów, przyczyny postępowania, stosunek do pracy, plany, sposób rozwiązania konfliktów) nazywa uczucia i sposób zachowania, sposób myślenia bohaterów; określa cechy charakteru na podstawie zachowania bohaterów; określa źródła dylematów, z jakimi borykają się postaci określa stan emocjonalny bohatera; charakteryzuje postawę bohaterów, określa motywy postępowania wyraża opinię na temat decyzji bohatera literackiego odczytuje dzieło malarskie (identyfikuje na podstawie atrybutów postać mitologiczną przedstawioną na obrazie) odczytuje ilustrację odróżnia fakty od opinii przyporządkowanie pojęciom ich definicje analizuje politykę okupacyjną hitlerowców	określa sytuację konfliktu i istotę problemu ocenia siłę / wagę argumentów w sytuacji konfliktu analizuje przyczyny nietolerancji analizuje postawy i nazywa cechy charakterystyczne osób tolerancyjnych zna biografię Czesława Miłosza odczytuje odniesienia kulturowe przypisuje pojęcia kręgom kulturowym określa przynależność tekstu do danego kręgu kulturowego określa nawiązania językowe, tematyczne, problemowe i inne ukazujące związek współczesności z kulturą antyczną dostrzega konteksty antyczne i biblijne w różnych tekstach kultury uzasadnia związek utworów Czesława Miłosza z tradycją antyczną omawia motyw miłości rodzicielskiej w literaturze antycznej i biblijnej odczytuje symbolikę biblijnych sytuacji identyfikuje postaci filozofów na podstawie charakterystyki myśli filozoficznej, cytatów przeprowadza analizę porównawczą utworów (charakteryzuje bohaterów, określa formę literacką tekstów, odczytuje ich wymowę i metaforyczny sens, przesłanie utworów) porównuje wymowę utworów określa zasadę kompozycyjną dzieła porównuje sposób przedstawienia postaci, ujęcia tematu w utworach o tej samej tematyce (opowieści biblijnej i dzieła malarskiego) określa cechy liryki pośredniej, bezpośredniej i liryki zwrotu do adresata porównuje sytuację liryczną cyklu utworów interpretuje wypowiedź podmiotu lirycznego określa funkcję sztuki wskazuje w obrazie malarskim nawiązania do utworu lirycznego identyfikuje obrazy, obiekty architektoniczne określa funkcję starożytnej sztuki architektonicznej interpretuje tytuł utworu porównuje dzieła malarskie o tej samej tematyce, wyróżnia podobieństwa w sposobie ukazania sytuacji określa rolę przedmiotu w świecie przedstawionym i odczytuje jego symbolikę interpretuje tytuł prasowy odczytuje komunikaty niewerbalne określa wpływ nacjonalizmu i rasizmu na wydarzenia XX wieku	Czytanie i odbiór tekstów kultury 1. Czyta tekst na poziomie dosłownym, przenośnym i symbolicznym: a) czyta teksty kultury (w tym źródła historyczne) rozumiane jako wszelkie wytwory kultury materialnej i duchowej człowieka, podlegające odczytywaniu i interpretacji, b) czyta teksty, zwłaszcza te należące do polskiego dziedzictwa kulturowego. 2. Interpretuje teksty kultury, uwzględniając intencje nadawcy: a) odróżnia fakty od opinii, prawdę historyczną od fikcji, dostrzega perswazję, wartościowanie. 3. Wyszukuje informacje zawarte w różnych tekstach kultury: a) wyszukuje informacje w tekstach literackich, publicystycznych, popularnonaukowych, aktach normatywnych, ilustracjach, tabelach itp. 4. Dostrzega w odczytywanych tekstach środki wyrazu i określa ich funkcje: a) dostrzega środki wyrazu typowe dla tekstów literackich, tekstów publicystycznych, dzieł sztuki plastycznej. 5. Dostrzega konteksty niezbędne dla interpretacji tekstów kultury i wypowiada się na ich temat: a) dostrzega kontekst historyczny, biograficzny, filozoficzny, religijny, literacki, plastyczny, b) wyjaśnia zależność między różnymi rodzajami tekstów kultury (plastyką, literaturą itp.) 6. Dostrzega wartości wpisane w teksty kultury.
Tekstologia	zna pojęcia: dialog , kod, akt komunikacji rozumie pojęcia: funkcja komunikatywna, przedstawieniowa, impresywna, ekspresywna, fatyczna, poetycka analizuje sytuację komunikacyjną (określa nadawcę, odbiorcę, kontekst, komunikat, kontakt, kod wypowiedzi) określa poszczególne elementy aktów komunikacji językowej przedstawionych na obrazie określa warunki niezbędne do komunikacji międzyludzkiej zna pojęcia: język ogólnopolski; dialekt, gwara, gwara środowiskowa, mazurzenie wyróżnia w tekście wyrazy z gwary środowiskowej wyróżnia w tekście czasowniki w czasie teraźniejszym historycznym określa formy gramatyczne czasowników udziela odpowiedzi na pytania dotyczące tekstu uzasadnia hipotezę argumentami redaguje dialog na podany temat; dialog o określonym charakterze, inspirowany utworem literackim lub ikonograficznym redaguje plan wydarzeń redaguje uzasadnienie, komentarz, ocenę redaguje list lub kartkę z pamiętnika z elementami autocharakterystyki i charakterystyki porównawczej redaguje list z intencją pocieszenia adresata formułuje przesłanie biblijnej opowieści redaguje opis: obrazu / postaci / sytuacji / przeżyć wewnętrznych redaguje komentarz redaguje pracę na podany temat w formie wywiadu / opisu przeżyć wewnętrznych / apelu / rozprawki / opowiadania z elementami charakterystyki i dialogami	rozpoznaje w tekstach literackich i ikonograficznych funkcję przedstawieniową, impresywną, ekspresywną, poetycką analizuje język narracji / sposób ukształtowania wypowiedzi analizuje przykłady dialektu określa funkcję stylizacji języka bohatera określa cel wprowadzania do utworu wyrazów z gwary środowiskowej przekształca tekst pisany gwarą na język ogólnopolski określa funkcję wprowadzania czasu teraźniejszego do tekstu o tematyce historycznej redaguje wypowiedź bohaterów w określonej funkcji redaguje zakończenie utworu, w którym między bohaterami dochodzi do porozumienia redaguje wypowiedzi bohaterów komiksu w określonej funkcji redaguje opowiadanie (historię uczuć) w roli średniowiecznej postaci redaguje wnioski na temat ciągłości kulturowej uzasadnia tezy na temat dzieł sztuki (rzeźb) antycznej redaguje pracę na temat antyku, której mottem są słowa pisarza redaguje artykuł prasowy na temat tolerancji / nietolerancji redaguje opowiadanie z dialogiem w narracji pierwszoosobowej, z elementami opisu przeżyć wewnętrznych redaguje dialog w gwarze środowiskowej redaguje list w imieniu podmiotu lirycznego / bohatera lirycznego opracowuje scenopis inscenizacji przewiduje dalszy ciągu wydarzeń	Tworzenie własnego tekstu 1. Buduje wypowiedzi w formach określonych w podstawie programowej, poprawne pod względem językowym i stylistycznym: a) buduje wypowiedzi w następujących formach: opis, opowiadanie, charakterystyka, rozprawka, notatka, plan, artykuł, wywiad, plan, list. 2. Posługuje się kategoriami i pojęciami swoistymi dla przedmiotów humanistycznych i ścieżek edukacyjnych. 3. Tworzy teksty o charakterze informacyjnym lub perswazyjnym, dostosowane do sytuacji komunikacyjnej. 4. Zna i stosuje zasady organizacji tekstu: a) tworzy tekst na zadany temat, spójny pod względem logicznym i składniowym. 5. Formułuje, porządkuje, wartościuje argumenty uzasadniające stanowisko własne lub cudze. 6. Analizuje, porównuje, porządkuje i syntetyzuje informacje zawarte w tekstach kultury. 7. Dokonuje celowych operacji na tekście: streszcza, rozwija, przekształca stylistycznie. 8. Wypowiada się na temat związków między kulturą rodzimą a innymi kręgami kulturowymi: a) komentuje powiązania, zwłaszcza między kulturą polską a śródziemnomorską, b) określa te powiązania w różnych obszarach: polityce, kulturze, gospodarce, w życiu codziennym, w odniesieniu do przeszłości i w czasach obecnych. 9. Formułuje problemy, podaje sposoby ich rozwiązania, wyciąga wnioski: a) wypowiada się na temat sytuacji problemowej dostrzeżonej w tekstach kultury.
		redaguje charakterystykę porównawczą bohaterów literackich wypowiada własne zdanie na podany temat w odniesieniu do różnych tekstów kultury rozwiązuje zadania testowe recytuje utwór liryczny korzysta z warsztatu informacyjnego biblioteki sporządza przypisy

WŁADZA I PRAWO

Uwagi o realizacji planu	Materiał nauczania	Zamierzone osiągnięcia
				Edukacja polonistyczna Uczeń:		Ścieżki edukacyjne Uczeń:
			PODRĘCZNIK: Władza i prawo, s. 92	Poziom A	zna pojęcie: system polityczny
				Poziom B	rozumie związki frazeologiczne z rzeczownikiem: władza określa zakres znaczeniowy pojęć analizuje systemy i formy rządów w Polsce na przestrzeni dziejów określa wpływ systemu i formy rządów na prawa obywatelskie
				Poziom C	określa różnice między formami rządów: monarchią, dyktaturą, republiką, anarchią
				Poziom D	charakteryzuje systemy polityczne: totalitarny, autorytarny, demokratyczny
			PODRĘCZNIK: Bolesław Prus, Z legend dawnego Egiptu, s.93-98; ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 1. Schemat 4	Poziom B	określa stosunki między urzędnikami a władcami odczytuje myśl przewodnią opowiadania analizuje kompozycję utworu
				Poziom C	charakteryzuje bohatera - władcę (określa typ władcy na podstawie charakterystyki bezpośredniej i pośredniej)
				Poziom D	redaguje dalszy ciąg opowiadania redaguje wypowiedź rozpoczynającą się od podanych słów, uzasadnia swoje stanowisko
			PODRĘCZNIK: Król Karol (Pieśń o Rolandzie - fragment), s.98-100	Poziom A	zna pojęcie: wzór osobowy		Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej: wykorzystuje elementy wiedzy na temat kultury śródziemnomorskiej w dalszych etapach edukacji
				Poziom B	przedstawia fabułę utworu określa stosunek narratora do bohatera analizuje sposób przedstawienia władcy
				Poziom C	określa związek między czasem powstania utworu a sposobem przedstawienia bohatera
				Poziom D	redaguje charakterystykę postaci historycznej
			PODRĘCZNIK: Anonim tzw. Gall, O królu Bolesławie (Kronika polska - fragment), s.101-104	Poziom A	zna pojęcie: panegiryczny (powtórzenie)		Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej: dostrzega ciągłość rozwoju kultury i trwałość ludzkich osiągnięć
				Poziom B	gromadzi informacje na podstawie hasła słownikowego analizuje sposób przedstawiania władcy w średniowieczu (wyjaśnienie związek między panegirycznym portretem króla a wymogami gatunku, jakim są gesta, określa związek między sposobem prezentacji postaci króla i wzorcami osobowymi a funkcją literatury epoki średniowiecza)
				Poziom C	prezentuje postać historyczną na podstawie tekstu źródłowego
				Poziom D	zna pojęcie: środki retoryczne (powtórzenie)
			PODRĘCZNIK: Jan Andrzej Morsztyn, Non fecit taliter ulli nationi, s.107	Poziom A	zna fakty historyczne dotyczące sytuacji Polski w XVII wieku
				Poziom B	określa sytuację kraju przedstawioną w utworze odczytuje tytuł utworu określa funkcję zastosowanych środków retorycznych
				Poziom C	charakteryzuje podmiot liryczny, wykorzystując podane określenia i cytaty
				Poziom D	interpretuje puentę utworu wygłasza przemówienie będące współczesną parafrazą utworu
			PODRĘCZNIK: Ambrogio Lorenzetti, Skutki dobrych rządów w mieście; Skutki dobrych rządów na wsi, s.106-107	Poziom A	zna pojęcie: alegoria (powtórzenie) podaje przykłady dzieł literackich i plastycznych, w których zastosowano alegorię
				Poziom B	odczytuje wymowę fresków gromadzi określenia charakteryzujące elementy przedstawione na obrazie określa związek między kolorystyką fresku a nastrojem dzieła określa funkcję alegorii bezpieczeństwa w interpretacji dzieła odczytuje przesłanie dzieła omawia sposób przedstawienia efektów dobrych rządów
				Poziom C	opisuje kolorystykę fresków
				Poziom D	projektuje alegorię i ocenia prace kolegów
			PODRĘCZNIK: Ignacy Krasicki, Do króla, s.108-111	Poziom A	wymienia cechy charakterystyczne satyry i jej funkcje		Edukacja czytelnicza i medialna: postrzega słowo, gest i ruch jako formę wypowiedzi w życiu i w teatrze
				Poziom B	analizuje zarzuty stawiane bohaterowi odczytuje przesłanie utworu określa związek między przesłaniem utworu, ideą epoki oświecenia a sytuacją kraju wyróżnia środki retoryczne nadające utworowi formę przemowy
				Poziom C	charakteryzuje osobę mówiącą w utworze, udzielając odpowiedzi na pytania
				Poziom D	interpretuje głosowo fragment utworu redaguje rady/ wskazówki dla rządzących
			ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 1: Poczet królów	Poziom A	zna pojęcia: fikcja literacka, elementy fikcyjne i fantastyczne zna pojęcia: odmiana staranna i swobodna wypowiedzi		Edukacja czytelnicza i medialna: odróżnia komunikaty informacyjne od perswazyjnych, przekazów przedstawiających rzeczywistość od interpretujących
				Poziom B	rozumie tekst popularnonaukowy odczytuje funkcję obrazu historycznego analizuje komizm sytuacji przedstawionej na ilustracji porównuje różne teksty kultury o tej samej tematyce analizuje styl wypowiedzi odczytuje ilustrację
				Poziom C	określa rolę twórczości historycznej określa rolę twórcy charakteryzuje język postaci, uzupełniając tabelę
				Poziom D	redaguje opis postaci historycznej
			PODRĘCZNIK: Ryszard Kapuściński, Cesarz (fragment), s.111-114	Poziom B	określa przedstawiony w utworze sposób sprawowania władzy określa przyczyny i cel zachowań bohaterów porównuje stosunek władcy do ludzi i zwierząt odczytuje metaforyczny sens tekstu
				Poziom C	uzupełnia tabelę wnioskami z analizy tekstu
			PODRĘCZNIK: Joanna Olczak-Ronikier, W ogrodzie pamięci (fragment), s.115- 118	Poziom A	rozumie pojęcie: autorytet		Edukacja regionalna - dziedzictwo kulturowe w regionie: rozwija wiedzę o historii regionu w powiązaniu z tradycjami własnej rodziny
				Poziom B	identyfikuje narratora określa dewizę życiową bohatera literackiego
				Poziom D	charakteryzuje sposób wychowania dzieci przez bohaterkę powieści określa własną postawę w roli rodzica (wymagania, zasady i metody wychowawcze) redaguje rozprawkę
			ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 1: W gabinecie dyrektora	Poziom A	zna pojęcia: styl; styl potoczny, urzędowy		Edukacja czytelnicza i medialna: odróżnia komunikaty informacyjne od perswazyjnych, przekazów przedstawiających rzeczywistość od interpretujących
				Poziom B	analizuje postawy bohaterów opowiadania rozumie tekst źródłowy przekształca stylistycznie wypowiedź
				Poziom C	określa rodzaj narracji rozpoznaje styl wypowiedzi
				Poziom D	ocenia sytuację przedstawioną w utworze literackim redaguje sprawozdanie w stylu urzędowym
			PODRĘCZNIK: Aleksander Dumas, Kardynał (Trzej muszkieterowie - fragment); Philippe de Champaigne, Potrójny portret kardynała Richelieu, s.119- 125	Poziom A	rozumie pojęcie: manipulacja		Edukacja czytelnicza i medialna: krytycznie odbiera teksty kultury
				Poziom B	dostrzega manipulację w działaniach bohatera nazywa sposób sprawowania władzy przez bohatera
				Poziom C	określa stosunek narratora i bohaterów do głównej postaci
				Poziom D	charakteryzuje bohatera (opisuje wygląd, zajęcia, zainteresowania, cechy charakteru i osobowości, sposób sprawowania władzy, ocenia postać)
			PODRĘCZNIK: Stanisław Barańczak, 19.12.79: Czyste ręce, s.126-127	Poziom A	zna pojęcie: ironia (powtórzenie)
				Poziom B	gromadzi skojarzenia do frazeologizmu wyjaśnia znaczenie frazeologizmów określa sytuację liryczną utworu odczytuje adresata wypowiedzi lirycznej
				Poziom C	formułuje zdania zawierające związki frazeologiczne określa funkcję ironii określa wpływ tytułu na wymowę utworu określa związek między sytuacją przedstawioną w utworze a sytuacją polityczną Polski uzupełnia schemat, analizując utwór
				Poziom D	prezentuje bohatera lirycznego interpretuje tytuł utworu odczytuje wymowę utworu
			ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 1: Artysta pamięta	Poziom A	zna pojęcia: styl naukowy, styl przemówień		Edukacja czytelnicza i medialna: rozpoznaje drogi, formy i kanały komunikowania się ludzi, funkcje komunikatów
				Poziom B	rozumie tekst popularnonaukowy analizuje tekst źródłowy odczytuje fotografię
				Poziom C	nazywa cechy charakteryzujące system polityczny redaguje wnioski z analizy tekstu określa rolę artysty w społeczeństwie rozpoznaje sformułowania typowe dla stylu naukowego wyróżnia środki stylistyczne typowe dla przemówienia
				Poziom D	charakteryzuje adresata wypowiedzi lirycznej interpretuje wypowiedź liryczną przekształca tekst źródłowy w formę przemówienia
			PODRĘCZNIK: Molier, Skąpiec (fragmenty), s.128- 135	Poziom A	zna pojęcie: konflikt i wyrazy bliskoznaczne do tego pojęcia		Edukacja czytelnicza i medialna: odróżnia komunikaty informacyjne od fikcyjnych
				Poziom B	nazwa cechy charakteru bohaterów na podstawie charakterystyki pośredniej
				Poziom C	określa relacje między rodzicami/ opiekunami a dziećmi we współczesnym świecie analizuje konflikt między bohaterami dramatu (określa racje bohaterów, opisuje reakcje na decyzje, podaje propozycje rozwiązań sporu i określa konsekwencje działań)
				Poziom D	typuje współczesnych aktorów do roli w dramacie; redaguje uzasadnienia redaguje dalszy ciąg wydarzeń w formie dramatu
			PODRĘCZNIK: Antoni Libera, Cały świat to scena (Madame - fragment), s. 136-145	Poziom A	zna sytuację polityczną w PRL
				Poziom B	udziela odpowiedzi na pytania sprawdzające rozumienie tekstu odczytuje metafory w odniesieniu do sytuacji politycznej Polski w latach sześćdziesiątych wyróżnia w utworach fragmenty odnoszące się do własnych uczuć, poglądów, sposobów postrzegania świata
				Poziom C	określa źródła konfliktu między bohaterami
				Poziom D	charakteryzuje postawę bohatera wobec władzy redaguje charakterystykę bohatera - narratora
			PODRĘCZNIK: George Orwell, Przykazania braci zwierząt (Folwark zwierzęcy - fragment); Jan Lebenstein, ryciny z cyklu „Folwark zwierzęcy”, s.145- 155 ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 1. Schemat 6	Poziom B	analizuje reakcje odbiorców przemówienia dostrzega różnice w interpretacji przepisów odczytanie ukrytego sensu utworu
		Poziom C	analizuje przemówienie bohatera (określa cel, temat, główną myśli, przytacza argumentację)
		Poziom D	komentuje sentencje na temat władzy
	PODRĘCZNIK: Zbigniew Herbert, Ze szczytu schodów, s. 156-158 ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 1. Schemat 7	Poziom A	zna pojęcie: podmiot zbiorowy (powtórzenie)
		Poziom B	odczytuje metaforyczny sens utworu
		Poziom C	formułuje wnioski z charakterystyki porównawczej bohatera zbiorowego charakteryzuje bohaterów lirycznych uzupełniając schemat
		Poziom D	charakteryzuje bohatera zbiorowego
	ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 1: Sprzeciwiać się władzy	Poziom A	zna pojecie: styl artystyczny
		Poziom B	odróżnia fakty od opinii odczytuje przenośny sens wypowiedzi określa stosunek nadawcy do adresata utworu odczytuje przesłanie utworu, formułuje tezy przesłania rozpoznaje środki stylistyczne
		Poziom C	określa funkcję literatury w danym systemie politycznym określa funkcję epitetów porównuje teksty, uzupełniając tabelę
		Poziom D	redaguje wniosków charakteryzuje postawę życiową podmiotu lirycznego
	PODRĘCZNIK: Gustaw Herling-Grudziński, Praca (Inny świat - fragment), s. 158-164	Poziom A	zna fakty historyczne dotyczące losów ludzi pod rządami sowieckimi
		Poziom B	przedstawia plan dnia, organizację życia i podział więźniów w obozie określa związek między władzą państwową a władzą obozową analizuje wpływ prawa obozowego na zachowanie się ludzi
		Poziom C	rozważa sytuację zniewolenia człowieka przez system polityczny
		Poziom D	interpretuje motto
	PODRĘCZNIK: [Runą i w łunach spłoną pożarnych…], s. 164	Poziom A	zna pojęcie: cenzura
		Poziom B	czyta utwór według podanego schematu odczytuje wymowę utworu
		Poziom C	określ granice, których nie można przekroczyć w obronie własnych wartości
		Poziom D	wyraża własne zdanie na temat sposobów manifestowania sprzeciwu wobec ucisku przez władzę
	PODRĘCZNIK: Ewa Lipska, Egzamin, s. 165-166	Poziom A	zna pojęcie: aluzja	Edukacja czytelnicza i medialna: analizuje komunikaty, odczytuje kody dosłowne i kontekstowe
		Poziom B	analizuje procedury wyboru władcy odczytuje wymowę utworu odczytuje metafory odczytuje przesłanie utworu odczytuje aluzje polityczne
		Poziom C	określa rolę ironii w wypowiedzi podmiotu lirycznego określa funkcje aluzji w utworze analizuje przebieg wyborów/ konkursu uzupełniając tabelę
		Poziom D	interpretuje utwór interpretuje głosowo wiersz
	PODRĘCZNIK: Jonathan Swift, U Liliputów (Podróże Guliwera - fragment), s. 167-169	Poziom B	wskazuje twierdzenia zgodne z treścią utworu
		Poziom C	analizuje przedstawiony w utworze sposób rządzenia państwem (ustala kryteria podziału stanowisk, przedstawia stosunek poddanych do metod rządzenia, odczytuje metaforyczny sens działań podejmowanych przez kandydatów na stanowiska państwowe) podaje przykłady sytuacji współczesnych, będących ilustracją powieściowej metafory
		Poziom D	redaguje opis sytuacji z zastosowaniem narracji pierwszosobowej, karykatury, absurdu itp.
	PODRĘCZNIK: Julian Tuwim PURS; rysunki Łukasza Zandeckiego, Tomasza Rzeszutka, s. 170-171	Poziom A	rozumie wyrażenie: uniwersalny charakter utworu	Edukacja czytelnicza i medialna: analizuje komunikaty, odróżnia komunikaty informacyjne od perswazyjnych, przekazy przedstawiające rzeczywistość od interpretujących i fikcyjnych
		Poziom B	odczytuje ikonografię analizuje tekst rozporządzenia (wyróżnia fragmenty dotyczące struktur państwowych i obowiązujących w państwie zakazów i nakazów, przedstawia sposób funkcjonowania rozporządzenia, określa system państwa wprowadzającego takie, a nie inne rozporządzenie)
		Poziom C	odczytuje wymowę utworu, uzupełniając zdania
		Poziom D	redaguje tekst rozporządzenia według wzorca literackiego
	ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 1: W krzywym zwierciadle	Poziom A	konkretyzuje postaci historyczne
		Poziom B	odczytuje wymowę utworu określa motywy postępowania bohaterów odczytuje metafory
		Poziom C	rozpoznaje w utworze elementy charakterystyczne dla bajki, baśni, ballady określa cel wprowadzania do utworu elementów różnych gatunków literackich porównuje utwory pod względem ukazanych postaw bohaterów i kontekstu historycznego rozpoznaje styl potoczny w tekście określa styl wypowiedzi
		Poziom D	redaguje opis postaci przedstawionej w balladzie interpretuje metafory charakteryzuje postawy bohaterów redaguje wypowiedzi w stylu retorycznym
	PODRĘCZNIK: Isaac Bashevis Singer, O tym, jak Szlemiel wybrał się do Warszawy, s. 172-177	Poziom A	zna pojęcie: autorytet
		Poziom B	analizuje sposób rozwiązania problemu i jego wpływu na marzenia i poglądy bohatera
		Poziom C	określa rolę autorytetów i ich wpływ na życie człowieka
		Poziom D	redaguje opowiadanie według wzorca literackiego
	PODRĘCZNIK: Sławomir Mrożek, Ostatni husarz; rysunek Zbigniewa Jujki, s. 178-180	Poziom A	rozumie pojęcia: konspirator, spiskowiec podaje przykłady konspiratorów, spiskowców z literatury, historii i filmu
		Poziom B	wyróżnia w tekście fragmenty charakteryzujące bohatera analizuje zastosowany w opowiadaniu zabieg artystyczny dostrzega deformację i karykaturę w kreacji bohatera literackiego
		Poziom C	uzupełnia tabelę cytatami i własnymi sformułowaniami
		Poziom D	interpretuje tytuł utworu
	PODRĘCZNIK, Szkoła pisania - reportaż, s. 181-182	Poziom A	zna pojęcie: reportaż	Edukacja czytelnicza i medialna: poznaje język poszczególnych mediów, formy i środki obrazowania
		Poziom B	określa tematykę reportaży prasowych
		Poziom C	określa cechy charakterystyczne reportażu jako gatunku dziennikarsko-literackiego formułuje wskazówki dla osoby przygotowującej się do napisania reportażu
		Poziom D	redaguje recenzję wysłuchanego lub obejrzanego reportażu redaguje reportaż o określonej tematyce opracowuje fotoreportaż lub reportaż radiowy
	PODRĘCZNIK: Przypomnij sobie, s. 182-185; biogram Bolesława Prusa, s. 338	Poziom A	zna utwory reprezentatywne dla danego gatunku literackiego identyfikuje dzieła sztuki podaje daty wymienionych wydarzeń historycznych	Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej: dostrzega ciągłość rozwoju kultury i trwałość ludzkich osiągnięć
		Poziom B	przypisuje utwory ze względu na czas ich powstania do epoki średniowiecza, renesansu lub baroku przypisuje utwory do literatury polskiej lub powszechnej określa tematykę utworów grupuje utwory ze względu na ich tematykę rozpoznaje cechy gatunkowe: romansu rycerskiego, legendy, fraszki, chansons de geste, trenu, pieśni, kroniki przypisuje działalność twórców do epoki średniowiecza, renesansu lub baroku rozpoznaje styl renesansowy, romański, barokowy i gotycki w architekturze określa związek wydarzeń/ faktów historycznych z kulturą i sztuką średniowiecza, renesansu, baroku analizuje biogram Bolesława Prusa
		Poziom D	formułuje argumenty potwierdzające prawdziwość twierdzeń o literaturze średniowiecza i renesansu odnajduje w literaturze i współczesnym świecie nawiązania do ideałów rycerskich i renesansowego umiłowania pełni życia formułuje definicje haseł formułuje argumenty potwierdzające zainteresowania Bolesława Prusa sprawami państwa i społeczeństwa
	PODRĘCZNIK: Czesław Miłosz, Kultura chrześcijańska, Wpływy włoskie, Mentalność szlachecka (Historia literatury polskiej do roku 1939 - fragment) s. 186-189	Poziom B	rozpoznaje okres historyczny i kierunek w sztuce na podstawie ich cech charakterystycznych rozpoznaje typowy dla danej epoki kierunek w literaturze i sztuce odczytuje przenośny sens wyrażeń
		Poziom C	porządkuje chronologicznie wydarzenia i procesy historyczne określa cechy stylu romańskiego, gotyckiego, renesansowego
		Poziom D	formułuje argumenty potwierdzające słuszność twierdzenia redaguje notatkę o dziele sztuki charakteryzuje warstwę społeczną
	ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 1: Test literacki 2, O władcach i władzy	Poziom A	zna pojęcia: złota wolność, wolna elekcja	Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej: dostrzega obecność wątków antycznych i chrześcijańskich w polskich formacjach kulturowych
		Poziom B	konkretyzuje bohatera, nadawcę i odbiorcę wypowiedzi określa tematu wypowiedzi dostrzega związek utworu z epoką średniowiecza odczytuje przenośnię nazywa zastosowane w utworze środki stylistyczne
		Poziom C	określ styl wypowiedzi
		Poziom D	uzasadnia decyzję bohatera redaguje wypowiedź argumentującą tezę
	PODRĘCZNIK: Zróżnicowanie języka narodowego, s. 190-193 ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 1: Test językowy 2	Poziom A	zna normy obowiązujących w języku mówionym zna odmiany języka narodowego	Edukacja czytelnicza i medialna: rozwija wiedzę o komunikowaniu się ludzi bezpośrednio i przez media
		Poziom B	dostrzega różnice między językiem mówionym a pisanym dostrzega różnice między staranną a swobodną odmianą wypowiedzi przypisuje definicjom pojęcia: język mówiony, język pisany odczytuje ilustracje
		Poziom C	charakteryzuje style współczesnej polszczyzny określa styl wypowiedzi
		Poziom D	redaguje wypowiedzi bohaterów w określonym stylu

Treści kształcenia	Wymagania		Standard Uczeń
		Poziom podstawowy Uczeń:		Poziom ponadpodstawowy Uczeń:
Odbiór tekstów kultury	zna pojęcie: system polityczny zna pojęcie: cenzura zna pojęcia: wzór osobowy, autorytet rozumie pojęcia: konspirator, spiskowiec rozumie wyrażenie: uniwersalny charakter utworu zna pojęcia: fikcja literacka, elementy fikcyjne i fantastyczne zna pojęcie: panegiryczny (powtórzenie) zna pojęcie: podmiot zbiorowy (powtórzenie zna pojęcie: środki retoryczne (powtórzenie) zna pojęcia: alegoria, ironia, aluzja (powtórzenie) rozumie pojęcie: manipulacja zna pojęcie: konflikt i wyrazy bliskoznaczne do tego pojęcia zna pojęcie: reportaż odróżnia fakty od opinii analizuje procedury wyboru władcy określa rolę twórczości historycznej określa rolę twórcy nazywa sposób sprawowania władzy rozumie związki frazeologiczne z rzeczownikiem władza określa wpływ systemu i formy rządów na prawa obywatelskie klasyfikuje utwory do literatury polskiej lub powszechnej rozpoznaje w utworze elementy charakterystyczne dla bajki, baśni, ballady, romansu rycerskiego, legendy, fraszki, chansons de geste, trenu, pieśni, kroniki zna utwory reprezentatywne dla danego gatunku literackiego rozpoznaje okres historyczny i kierunek w sztuce na podstawie ich cech charakterystycznych rozpoznaje typowy dla danej epoki kierunek w literaturze i sztuce określa cechy stylu romańskiego, gotyckiego, renesansowego dostrzega związek utworu z epoką średniowiecza wyróżnia w utworach fragmenty odnoszące się do własnych uczuć, poglądów, sposobów postrzegania świata grupuje utwory ze względu na ich tematykę określa funkcje ironii, aluzji interpretuje tytuł utworu interpretuje motto odczytuje wymowę utworu i jego ukryty sens interpretuje metafory określa stosunek nadawcy do adresata utworu określa sytuację liryczną utworu odczytuje adresata wypowiedzi lirycznej określa rolę ironii w wypowiedzi podmiotu lirycznego odczytuje myśl przewodnią, przesłanie dzieła analizuje kompozycję utworu analizuje wpływ prawa obozowego na zachowanie się ludzi określa rodzaj narracji określa stosunek narratora do bohatera analizuje sposób przedstawienia władcy konkretyzuje bohatera, nadawcę i odbiorcę wypowiedzi określa stosunek narratora i bohaterów do głównej postaci wyróżnia w tekście fragmenty charakteryzujące bohatera analizuje zarzuty stawiane bohaterowi określa motywy postępowania bohaterów dostrzega manipulację w działaniach bohatera określa źródła konfliktu między bohaterami analizuje konflikt między bohaterami dramatu (określa racje bohaterów, opisuje reakcje na decyzje, podaje propozycje rozwiązań sporu i określa konsekwencje działań podaje przykłady konspiratorów, spiskowców z literatury, historii i filmu określa związek między czasem powstania utworu a sposobem przedstawienia bohatera określa przyczyny i cel zachowań bohaterów analizuje postawy bohaterów literackich, określa dewizę życiową bohatera literackiego analizuje biogram rozumie tekst popularnonaukowy analizuje tekst źródłowy wyróżnia środki stylistyczne typowe dla przemówienia odczytuje ikonografię odczytuje wymowę fresków określa związek między kolorystyką fresku a nastrojem dzieła analizuje komizm sytuacji przedstawionej na ilustracji odczytuje fotografię określa relacje między rodzicami/ opiekunami a dziećmi we współczesnym świecie dostrzega różnice w interpretacji przepisów określa rolę autorytetów i ich wpływ na życie człowieka określ granice, których nie można przekroczyć w obronie własnych wartości	analizuje sposób przedstawiania władcy w średniowieczu (wyjaśnia związek między panegirycznym portretem króla a wymogami gatunku, jakim są gesta, określa związek między sposobem prezentacji postaci króla i wzorcami osobowymi a funkcją literatury epoki średniowiecza) interpretuje puentę utworu określa rolę artysty w społeczeństwie porównuje różne teksty kultury o tej samej tematyce określa funkcję literatury w systemie politycznym rozpoznaje styl renesansowy, romański, barokowy i gotycki w architekturze przypisuje utwory ze względu na czas ich powstania do epoki średniowiecza, renesansu lub baroku przypisuje działalność twórców do epoki średniowiecza, renesansu lub baroku określa związek wydarzeń/ faktów historycznych z kulturą i sztuką średniowiecza, renesansu, baroku analizuje przedstawiony w utworze sposób rządzenia państwem (ustala kryteria podziału stanowisk, przedstawia stosunek poddanych do metod rządzenia, odczytuje metaforyczny sens działań podejmowanych przez kandydatów na stanowiska państwowe) określa związek między sytuacją przedstawioną w utworze a sytuacją polityczną Polski podaje przykłady dzieł literackich i plastycznych, w których zastosowano alegorię określa funkcję alegorii w interpretacji dzieła odczytuje funkcję obrazu historycznego określa cel wprowadzania do utworu elementów różnych gatunków literackich odczytuje metafory w odniesieniu do sytuacji politycznej Polski w latach sześćdziesiątych odczytuje aluzje polityczne wymienia cechy charakterystyczne satyry i jej funkcje analizuje przemówienie bohatera (określa cel, temat, główną myśli, przytacza argumentację) porównuje utwory pod względem ukazanych postaw bohaterów i kontekstu historycznego dostrzega deformację i karykaturę w kreacji bohatera literackiego konkretyzuje postacie historyczne określa związek między przesłaniem utworu, ideą epoki oświecenia a sytuacją kraju analizuje tekst rozporządzenia (wyróżnia fragmenty dotyczące struktur państwowych i obowiązujących w państwie zakazów i nakazów, przedstawia sposób funkcjonowania rozporządzenia, określa system państwa wprowadzającego takie, a nie inne rozporządzenie) analizuje zastosowany w opowiadaniu zabieg artystyczny odnajduje nawiązania do ideałów rycerskich i renesansowego umiłowania pełni życia w literaturze i współczesnym świecie identyfikuje dzieła sztuki określa cechy charakterystyczne dla reportażu jako gatunku dziennikarsko-literackiego rozważa sytuację zniewolenia człowieka przez system polityczny	Czytanie i odbiór tekstów kultury 1. Czyta tekst na poziomie dosłownym, przenośnym i symbolicznym: a) czyta teksty kultury (w tym źródła historyczne) rozumiane jako wszelkie wytwory kultury materialnej i duchowej człowieka, podlegające odczytywaniu i interpretacji, b) czyta teksty, zwłaszcza te należące do polskiego dziedzictwa kulturowego. 2. Interpretuje teksty kultury, uwzględniając intencje nadawcy: a) odróżnia fakty od opinii, prawdę historyczną od fikcji, dostrzega perswazję, manipulację, wartościowanie. 3. Wyszukuje informacje zawarte w różnych tekstach kultury: a) wyszukuje informacje w tekstach literackich, publicystycznych, popularnonaukowych, aktach normatywnych, ilustracjach, tabelach, wykresach, schematach itp. 4. Dostrzega w odczytywanych tekstach środki wyrazu i określa ich funkcje: a) dostrzega środki wyrazu typowe dla tekstów literackich, tekstów publicystycznych, dzieł sztuki plastycznej . 5. Odnajduje i interpretuje związki przyczynowo skutkowe w rozwoju cywilizacyjnym Polski i świata: a) odnajduje i interpretuje związki przyczynowo-skutkowe w polityce, kulturze i życiu społecznym. 6. Dostrzega konteksty niezbędne dla interpretacji tekstów kultury i wypowiada się na ich temat, a)dostrzega kontekst historyczny, biograficzny, filozoficzny, religijny, literacki, plastyczny, regionalny, b)wyjaśnia zależność między różnymi rodzajami tekstów kultury (plastyką, literaturą, itp.) 7. Dostrzega wartości wpisane w teksty kultury.
Tekstologia	zna normy obowiązujących w języku mówionym zna odmiany języka narodowego dostrzega różnice między językiem mówionym a pisanym dostrzega różnice między staranną a swobodną odmianą wypowiedzi analizuje styl wypowiedzi zna pojęcia: odmiana staranna i swobodna wypowiedź zna pojęcia: styl, styl potoczny, urzędowy, styl naukowy, styl przemówień, styl artystyczny rozpoznaje styl potoczny w tekście rozpoznaje sformułowania typowe dla stylu naukowego wyróżnia środki retoryczne nadające utworowi formę przemowy charakteryzuje język postaci, uzupełniając tabelę wyjaśnia znaczenie frazeologizmów gromadzi informacje na podstawie hasła słownikowego gromadzi określenia charakteryzujące elementy przedstawione na obrazie uzupełnia tabelę wnioskami z analizy tekstu formułuje zdania zawierające związki frazeologiczne formułuje definicje haseł formułuje argumenty potwierdzające prawdziwość twierdzeń udziela odpowiedzi na pytania sprawdzające rozumienie tekstu wskazuje twierdzenia zgodne z treścią utworu redaguje wnioski z analizy tekstu redaguje uzasadnienie formułuje wskazówki dla przygotowującego się do napisania reportażu opisuje kolorystykę fresków redaguje notatkę o dziele sztuki charakteryzuje postawę życiową podmiotu lirycznego uzasadnia decyzję bohatera prezentuje postać historyczną na podstawie tekstu źródłowego redaguje opis postaci historycznej charakteryzuje osobę mówiącą w utworze, udzielając odpowiedzi na pytania charakteryzuje podmiot liryczny, wykorzystując podane określenia i cytaty redaguje dalszy ciąg opowiadania redaguje wypowiedź rozpoczynającą się od podanych słów, uzasadnia swoje stanowisko redaguje rozprawkę przekształca stylistycznie wypowiedź charakteryzuje systemy polityczne: totalitarny, autorytarny, demokratyczny	charakteryzuje style współczesnej polszczyzny rozpoznaje styl wypowiedzi redaguje sprawozdanie w stylu urzędowym redaguje wypowiedzi w stylu retorycznym redaguje wypowiedzi bohaterów w określonym stylu redaguje tekst rozporządzenia według wzorca literackiego redaguje opis sytuacji z zastosowaniem narracji pierwszosobowej, karykatury, absurdu itp. redaguje opowiadanie według wzorca literackiego redaguje recenzję wysłuchanego lub obejrzanego reportażu redaguje reportaż przekształca tekst źródłowy na przemówienie opracowuje fotoreportaż lub reportaż radiowy określa zakres znaczeniowy pojęć	Tworzenie własnego tekstu 1. Buduje wypowiedzi w formach określonych w podstawie programowej, poprawne pod względem językowym i stylistycznym: a) buduje wypowiedzi w następujących formach: opis, opowiadanie, charakterystyka, sprawozdanie, recenzja, rozprawka, notatka, plan, reportaż, plan. 2. Posługuje się kategoriami i pojęciami swoistymi dla przedmiotów humanistycznych i ścieżek edukacyjnych. 3.Tworzy teksty o charakterze informacyjnym lub perswazyjnym, dostosowane do sytuacji komunikacyjnej. 4. Zna i stosuje zasady organizacji tekstu: a) tworzy tekst na zadany temat, spójny pod względem logicznym i składniowym. 5. Formułuje, porządkuje, wartościuje argumenty uzasadniające stanowisko własne lub cudze. 6. Analizuje, porównuje, porządkuje i syntetyzuje informacje zawarte w tekstach kultury. 7. Dokonuje celowych operacji na tekście: streszcza, rozwija, przekształca stylistycznie. 8. Wypowiada się na temat związków między kulturą rodzimą a innymi kręgami kulturowymi: a) komentuje powiązania, zwłaszcza między kulturą polską a śródziemnomorską, b) określa te powiązania w różnych obszarach: polityce, kulturze, w życiu codziennym, w odniesieniu do przeszłości i w czasach obecnych. 9. Formułuje problemy, podaje sposoby ich rozwiązania, wyciąga wnioski: a) wypowiada się na temat sytuacji problemowej dostrzeżonej w tekstach kultury.
		redaguje opis postaci charakteryzuje bohatera (opisuje wygląd, zajęcia, zainteresowanie, cechy charakteru i osobowości, sposób sprawowania władzy, ocenia postać) charakteryzuje warstwę społeczną redaguje rady / wskazówki dla bohatera charakteryzuje władcę (określa typ władcy na podstawie charakterystyki bezpośredniej i pośredniej) redaguje charakterystykę postaci historycznej charakteryzuje bohatera zbiorowego redaguje dalszy ciąg wydarzeń w formie dramatu

OBLICZA CYWILIZACJI

Kolejna lekcja	Materiał nauczania	Zamierzone osiągnięcia
				Edukacja polonistyczna Uczeń:		Ścieżki edukacyjne Uczeń:
			PODRĘCZNIK: Canaletto, Krakowskie Przedmieście w stronę kolumny Zygmunta; Umberto Boccioni, Hałas uliczny wdzierający się do domu, s.194	Poziom A	rozumie pojęcie: cywilizacja	Edukacja filozoficzna: pogłębia rozumienie rzeczywistości
				Poziom B	porównuje obrazy o podobnej tematyce
				Poziom C	określa czynniki wpływające na rozwój/ upadek cywilizacji określa wpływ jednej cywilizacji na drugą określa problemy związane z rozwojem cywilizacji współczesnej
				Poziom D	definiuje pojęcie ilustruje przykładami główne cechy cywilizacji
			PODRĘCZNIK: Adam Naruszewicz, Balon, s.195-196	Poziom A	zna pojęcie: oda
				Poziom B	odczytuje obrazy poetyckie wyróżnia i odczytuje metafory odczytuje ideę zawartą w utworze
				Poziom C	opisuje sytuację przedstawioną w utworze określa charakter wypowiedzi lirycznej określa styl wypowiedzi rozpoznaje w utworze cechy gatunkowe ody
				Poziom D	redaguje tekst poetycki lub prozatorski o określonej problematyce
			PODRĘCZNIK: Bolesław Prus, Marzenia wynalazcy (Lalka - fragment), s.197-199	Poziom A	zna najważniejsze idee pozytywizmu		Edukacja filozoficzna: poznaje drogi prowadzące do lepszego zrozumienia siebie i drugiego człowieka
				Poziom B	analizuje samoocenę bohatera
				Poziom C	określa związek między ideami pozytywizmu a zachowaniem, marzeniami i wartościami bohatera literackiego gromadzi informacje do charakterystyki bohatera literackiego (wyróżnia fragmenty opisujące wygląd, zachowanie, marzenia, nazywające wartości), uzupełniając tabelę
				Poziom D	prezentuje postacie uczonych, uzasadnia wybór, opisuje osiągnięcia uczonego
			PODRĘCZNIK: Stefan Żeromski, Rozmowa z synem (Przedwiośnie - fragment); Barbara Kosno, Świat drapaczy chmur (fragment), s.199-204	Poziom A	podaje przykłady budowli uznanych za największe osiągnięcie człowieka lub symbol postępu cywilizacyjnego		Kultura polska na tle tradycji europejskiej: dostrzega ciągłość kultury i trwałość ludzkich osiągnięć
				Poziom B	przedstawia sposób budowy obiektów architektonicznych (metody, technologię budowy, wykorzystywane materiały) porównuje wymowę fragmentu powieści z informacjami popularnonaukowymi
				Poziom C	określa korzyści materialne i duchowe dla społeczeństwa, wynikające z realizacji idei
				Poziom D	redaguje przemówienie wygłasza przemówienie
	ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 2. Radio	Poziom A	rozumie pojęcie: leksykografia rozumie pojęcia: epika, fabuła, akcja, epizod, retrospekcja zna cechy epiki potrafi wymienić elementy świata przedstawionego, gatunki epickie
	PODRĘCZNIK: Tadeusz Peiper, Radio adwokat (fragment), s.205-207	Poziom B	ustala prawdziwość informacji na podstawie tekstu wykorzystuje informacje z tekstu popularnonaukowego do budowania wypowiedzi (uzupełnia wypowiedzi wybranymi informacjami) odczytuje przenośne znaczenie wyrażeń rozpoznaje rodzaj słownika na podstawie hasła	Edukacja filozoficzna: pogłębia swoje rozumienie rzeczywistości
					Poziom C	określa funkcję metafory uzupełnia różne formy notatek redaguje notatkę uzasadniającą z wykorzystaniem cytatu ocenia stosunek narratora i bohatera do elementów świata przedstawionego
					Poziom D	ocenia wynalazek, postęp cywilizacyjny redaguje opis przedmiotu, ujawniając swój stosunek do niego redaguje plan wypowiedzi ocenia przytoczone argumenty interpretuje głosowo wypowiedź redaguje rozprawkę
			PODRĘCZNIK: Stanisław Młodożeniec, XX wiek, s.207-208;		Poziom A	zna pojęcie: neologizm artystyczny (powtórzenie)
					Poziom B	analizuje zapis i budowę utworu odczytuje treść i wymowę utworu
					Poziom D	interpretuje neologizmy artystyczne tworzy dalszy ciąg utworu
			PODRĘCZNIK: William Golding, Ogień na wierzchołku góry (Władca much - fragment), s.208-214;		Poziom A	zna pojęcia: akcja, przedakcja	Edukacja filozoficzna: pogłębia rozumienie człowieka jako osoby
					Poziom B	odtwarza wydarzenia poprzedzające opisaną sytuację (tworzy przedakcję) przewiduje dalszy ciągu wydarzeń
					Poziom C	określa związek między zachowaniami bohaterów a ich nowymi doświadczeniami
					Poziom D	opisuje miejsce i okoliczności wydarzeń podaje propozycje wyjścia z trudnej sytuacji
			PODRĘCZNIK: Czesław Miłosz, Wiek nowy, s.214		Poziom B	konkretyzuje podmiot liryczny	Edukacja filozoficzna: postrzega człowieka jako osobę, a więc istotę rozumną, wolną i zdolną do poznania prawdy i dążącą do dobra
					Poziom C	określa stosunek podmiotu lirycznego do własnych cech fizycznych i umysłowych
					Poziom D	interpretuje wypowiedź podmiotu lirycznego interpretuje tytuł wiersza redaguje notatkę z interpretacji utworu
			ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 2. Serce w internecie		Poziom A	rozumie pojęcie: związek frazeologiczny (wyrażenie, zwrot, fraza) potrafi wymienić elementy listu rozróżnia pojęcia: list prywatny i list oficjalny
					Poziom B	objaśnia znaczenie wyrazów udziela odpowiedzi na pytania do tekstu wskazuje wypowiedzenia zgodne z treścią tekstu odczytuje informacje (słowne i graficzne) ze strony internetowej porównuje hasła słownikowe objaśnia związki frazeologiczne
					Poziom C	▪ uzupełnia schemat ▪ analizuje i interpretuje dzieło plastyczne ▪ określa typ związków frazeologicznych ▪ poprawia błędy frazeologiczne i wyjaśnia, na czym polegają
					Poziom D	▪ określa korzyści wynikające z zastosowania niektórych wynalazków ▪ redaguje tekst przemówienia o charakterze perswazyjnym ▪ redaguje list oficjalny ▪ redaguje opis obrazu
			PODRĘCZNIK: Ignacy Krasicki, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (fragment), s.215-219		Poziom A	rozumie pojęcie: światopogląd	Edukacja filozoficzna: pogłębia rozumienie człowieka jako osoby
					Poziom B	odróżnia fakty od opinii porządkuje informacje do charakterystyki społeczności kulturowej odczytuje wymowę utworu wyjaśnia związek między nazwiskiem bohatera a wymową utworu
					Poziom C	określa źródła opinii określa różnice światopoglądowe między bohaterami
			PODRĘCZNIK: Zygmunt Krasiński, Podróż koleją, s.219-222		Poziom B	konkretyzuje nadawcę i adresata wypowiedzi odczytuje relacje między nadawcą a adresatem listu wyróżnia środki stylistyczne
					Poziom C	określa funkcję środków stylistycznych określa stosunek autora wypowiedzi do podróży koleją
					Poziom D	redaguje list
			PODRĘCZNIK: Jerzy Szaniawski, Most (fragment) s.222-230		Poziom A	zna pojęcia: tekst główny, didaskalia (powtórzenie)
					Poziom B	analizuje tekst główny i didaskalia
					Poziom C	określa pozytywne i negatywne skutki postępu cywilizacyjnego i jego wpływ na życie jednostki rozważa problem bezrobocia na tle przemian cywilizacyjnych
					Poziom D	charakteryzuje postać literacką komentuje wypowiedź bohatera redaguje opis miejsca redaguje rozprawkę
			ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 2. O uczonych i wynalazkach		Poziom A	rozumie pojęcie: groteska
					Poziom B	identyfikuje adresatów wypowiedzi porównuje wynalazki cywilizacyjne analizuje groteskowy charakter utworu (stylistykę wypowiedzi - odróżnia potoczne sformułowania od patetycznych, analizuje sposób przedstawienia tematu, nazywa środki stylistyczne wpływające na groteskowy charakter utworu)
					Poziom C	charakteryzuje osoby przedstawione w wierszu i podmiot liryczny określa stosunek podmiotu litycznego do osób przedstawionych w utworze odczytuje wymowę utworu rozpoznaje i określa funkcję środków stylistycznych analizuje i interpretuje utwór liryczny określa formę gramatyczną wypowiedzi podmiotu lirycznego rozpoznaje typ liryki odczytuje przenośne znaczenie wypowiedzi podmiotu lirycznego nazywa i opisuje uczucia podmiotu lirycznego dostrzega paradoks i objaśnia go uzupełnia wypowiedzi związkami frazeologicznymi poprawnie zapisuje wyrazy, których pisownia sprawia problemy
					Poziom D	wypowiada się na temat sytuacji problemowej przedstawionej w utworze argumentuje swoją wypowiedź układa program konferencji naukowej
			PODRĘCZNIK: Barbara Kosno, Komputerowy dom (Świat drapaczy chmur - fragment) s.231-232		Poziom A	zna pojęcie: perswazja	Edukacja czytelnicza i medialna: rozróżnia komunikaty informacyjne od perswazyjnych
					Poziom B	określa emocje towarzyszące lekturze tekstu publicystycznego
					Poziom C	określa wady i zalety komputeryzacji życia codziennego
					Poziom D	redaguje wypowiedź o charakterze perswazyjnym (reklamę lub antyreklamę)
			PODRĘCZNIK: Umberto Eco, Ile drzew wyrzucam co roku do kosza (Drugie zapiski na pudełku od zapałek - fragment) s.233-235		Poziom A	zna pojęcia: ekologia, zagrożenia cywilizacyjne	Edukacja czytelnicza i medialna: docenia media jako źródło informacji i opinii w samodzielnym dochodzeniu do wiedzy
					Poziom B	rozumie treść felietonu (wyróżnia prawidłowe twierdzenia dotyczące tematu, opinii, oceny zjawisk) analizuje poglądy autora felietonu na temat ekologii
					Poziom D	prezentuje własne stanowisko wobec zagrożeń cywilizacyjnych redaguje felieton
			PODRĘCZNIK: O minusach internetu […] (Świat na krawędzi. Ze Stanisławem Lemem rozmawia Tomasz Fiałkowski -fragment), s.235-237		Poziom A	zna słownictwo przydatne do formułowania rzeczowego komunikatu	Edukacja czytelnicza i medialna: docenia media jako źródło informacji i opinii w samodzielnym dochodzeniu do wiedzy
					Poziom B	wyróżnia w tekście argumenty potwierdzające tezę
					Poziom C	wyraża własną opinię na temat Internetu, formułuje argumenty i kontrargumenty
					Poziom D	formułuje tezę na podstawie wypowiedzi autora redaguje wnioski z dyskusji redaguje artykuł prasowy
			PODRĘCZNIK: Jarosław Bryk, Nowy, lepszy człowiek? (Układanie genów - fragment), s.238-239		Poziom A	rozumie pojęcie: etyka	Edukacja filozoficzna: rozwija swoją wrażliwość moralną
					Poziom B	rozumie treści artykułu popularnonaukowego (wyróżnia prawdziwe twierdzenia dotyczące charakteru wypowiedzi, przedstawionego problemu, faktów i opinii)
					Poziom C	określa problemy etyczne wynikające z rozwoju nauki i medycyny
			ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 2. W niedalekiej przyszłości?		Poziom A	rozumie pojęcia: publicystyka, felieton, reportaż rozróżnia pojęcia: publicystyka i literatura piękna dostrzega różnice semantyczne wyrazów: cyfra, liczba, ilość
					Poziom B	objaśnia znaczenie wyrazów na podstawie kontekstu odróżnia fakty od opinii odczytuje i analizuje dane statystyczne z tabeli analizuje stylistykę hasła reklamowego /propagandowego wskazuje informacje zgodne z tekstem
					Poziom C	redaguje plan szczegółowy tekstu redaguje definicje haseł do krzyżówki dostrzega żartobliwy charakter utworu poprawia błędy językowe
					Poziom D	redaguje notatkę prasową tworzy dalszy ciąg utworu poetyckiego
			PODRĘCZNIK: Mieczysław Górowski, Etyka i prawo w resuscytacji, 2001 (plakat) s.240		Poziom A	zna słownictwo niezbędne do budowania wypowiedzi na temat tekstu kultury, jakim jest plakat	Edukacja filozoficzna: rozwija swoją wrażliwość moralną
					Poziom B	objaśnia znaczenie frazeologizmów odczytuje plakat (analizuje kompozycję, odczytuje symbolikę i metaforyczny sens przedstawionych elementów, określa funkcję zastosowanej kolorystyki)
					Poziom C	wykorzystuje źródła informacji
					Poziom D	formułuje pytania dotyczące etyki medycznej
			PODRĘCZNIK: Jonathan Swift, Uczeni w Akademii Projektodawców (Podróże Guliwera - fragment) s.241-246		Poziom B	dostrzega krytykę zachowań, postaw i sposobu myślenia bohaterów	Edukacja filozoficzna: pogłębia rozumienie siebie i drugiego człowieka
					Poziom C	uzupełnia tabelę informacjami z tekstu
					Poziom D	ocenia naukowe pomysły bohaterów powieści/opowiadania i sposoby ich realizacji ocenia aktualność przedstawionych w powieści/ opowiadaniu problemów redaguje pracę na podany temat w formie kartki z pamiętnika / opowiadania fantastycznego / opisu
			PODRĘCZNIK: Douglas Adams, Filiżanka herbaty (Restauracja na końcu wszechświata - fragment) s.247-251		Poziom A	rozumie pojęcie: czarny humor
					Poziom B	analizuje zachowanie i postawy bohaterów opowiadania
					Poziom C	określa funkcje komizmu i czarnego humoru w utworze określa stosunek bohatera i narratora do przedstawionych zdarzeń
					Poziom D	redaguje dalszy ciąg przedstawionej historii
			PODRĘCZNIK: Philip K. Dick, Przypomnimy to panu hurtowo (fragment) s.251-257		Poziom B	konkretyzuje bohatera opowiadania	Edukacja filozoficzna: pogłębia swoją wrażliwość moralną
					Poziom C	analizuje skutki ingerowania w ludzką pamięć
					Poziom D	redaguje wypowiedź z elementami perswazji
			PODRĘCZNIK: Aldoux Huxley, W Ośrodku Rozrodu i Warunkowania (Nowy wspaniały świat - fragment) s.257-261		Poziom A	rozumie pojęcie: uwarunkowanie (człowieka)
		Poziom B	odczytuje wymowę tekstu
		Poziom C	analizuje negatywne skutki uwarunkowań człowieka
		Poziom D	redaguje komentarza do słów wyraża własne refleksje w formie pytań wyraża opinię w dowolnej formie literackiej lub plastycznej
	ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 2. Z dziennika gwiazdowego	Poziom A	rozumie pojęcie: dramat zna cechy dramatu zna gatunki literackie należące do dramatu
		Poziom B	wskazuje informacje zgodne z tekstem rozpoznaje cechy charakterystyczne dramatu jako rodzaju literackiego i wskazuje gatunki literackie należące do dramatu porównuje wymowę różnych tekstów kultury
		Poziom C	formułuje na podstawie tekstu fantastycznonaukowego przyczyny powołania organizacji i cele jej działania przedstawia historię bohatera literackiego odczytuje problematykę utworu odczytuje przenośne znaczenie rysunku nazywa cechy postaci przedstawionych na rysunku poprawia tekst pod względem stylistycznym
		Poziom D	redaguje dalszy ciąg dramatu redaguje hasła słownikowe dotyczące neologizmu
	PODRĘCZNIK, Szkoła pisania - sprawozdanie, s.262	Poziom A	zna pojęcie: sprawozdanie (powtórzenie) rozumie pojęcie: protokół	Edukacja czytelnicza i medialna: rozróżnia komunikaty informacyjne od perswazyjnych
		Poziom B	wyróżnia charakterystyczne cech sprawozdania jako formy wypowiedzi analizuje treść i formę sprawozdań
		Poziom C	rozpoznaje w sprawozdaniu elementy reportażu, recenzji, protokołu
		Poziom D	redaguje sprawozdanie z wystawy, wycieczki / imprezy lokalnej
	PODRĘCZNIK, Przypomnij sobie, s.263-265; biogram Stefana Żeromskiego, s. 339	Poziom A	zna biografię Stefana Żeromskiego rozpoznaje gatunki literackie po ich definicjach (bajka, satyra, nowela, ballada, powieść) zna utwory reprezentatywne dla danego gatunku literackiego rozumie pojęcie: język ezopowy (powtórzenie) podaje tytuły utworów oświeceniowych, romantycznych, pozytywistycznych, w których zastosowano język ezopowy rozumie wyrażenie: literatura dydaktyczna podaje tytuły utworów oświeceniowych i pozytywistycznych należących do nurtu literatury dydaktycznej podaje daty kongresu wiedeńskiego i Wielkiej Rewolucji Francuskiej zna utwory literackie zawierające nawiązania do wydarzeń historycznych XVIII i XIX wieku identyfikuje dzieła malarskie	Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej: dostrzega ciągłość rozwoju kultury i trwałość ludzkich osiągnięć oraz powiązań aktualnych wydarzeń z przeszłością; dostrzega obecność wątków antycznych i chrześcijańskich w polskich formacjach kulturowych
		Poziom B	przypisuje utwory i ich twórców do określonej epoki literackiej (oświecenie, romantyzm, pozytywizm) oraz literatury polskiej lub powszechnej klasyfikuje utwory ze względu na tematykę, wątek, motyw analizuje biogram Stefana Żeromskiego wynotowuje z biogramu pisarza fakty świadczące o jego zaangażowaniu w działalność patriotyczną i społeczną
		Poziom C	ustala chronologię podanych wydarzeń historycznych
		Poziom D	formułuje argumenty potwierdzające tezę o poziomie zmian cywilizacyjnych XVIII i XIX wieku
	PODRĘCZNIK: Sprawdź siebie, s. 265-270 ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 2. Test literacki 3	Poziom A	rozumie pojęcia: racjonalizm, materializm zna tytuły utworów romantycznych, których problematyka wiąże się z założeniami epoki zna tytuły utworów pozytywistycznych, poruszających problematykę upowszechniania oświaty, przyczyniających się do ugruntowania świadomości narodowej Polaków żyjących pod zaborami	Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej: dostrzega ciągłość rozwoju kultury i trwałość ludzkich osiągnięć oraz powiązań aktualnych wydarzeń z przeszłością; dostrzega obecność wątków antycznych i chrześcijańskich w polskich formacjach kulturowych
		Poziom B	wyjaśnia metaforyczny sens wypowiedzi odczytuje tematykę obrazu i określa sposób jej przedstawienia wskazuje poprawne odpowiedzi na temat bohaterów i konfliktu między bohaterami ballady wyróżnia w balladzie cytaty będące wyrazem światopoglądu charakterystycznego dla oświecenia i romantyzmu wskazuje wypowiedzenia zgodne z treścią utworu rozpoznaje elementy komentarza w tekście formułuje i uzasadnia wnioski rozpoznaje cechy utworów naukowych i popularnonaukowych
		Poziom C	określa główne tendencje, metody realizacji, podstawy filozoficzne i idee epoki oświecenia na podstawie artykułu hasłowego określa cel tworzenia Wielkiej Encyklopedii Francuskiej i jej związek z ideą epoki, w której powstała określa dążenia, inspiracje i nawiązania romantyzmu określa postulaty i założenia programowe pozytywizmu na podstawie artykułu hasłowego określa sposób realizowania pozytywistycznych postulatów przez pisarza na podstawie tekstu źródłowego określa cechy utworów romantycznych identyfikuje adresata wypowiedzi lirycznej
		Poziom D	formułuje argumenty wyrażające ideę oświecenia interpretuje wypowiedzi bohatera redaguje notatkę interpretacyjną redaguje kilkuzdaniową wypowiedź uzasadniającą tezę charakteryzuje bohatera dramatu interpretuje wypowiedź osoby mówiącej w wierszu redaguje charakterystykę postaci
	PODRĘCZNIK: Słowniki i ich zawartość, s.271-273 ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 2. Test językowy 3	Poziom A	zna rodzaje słowników, ich przeznaczenie i budowę zna funkcję znaków graficznych stosowanych w słowniku ortograficznym wyjaśnia pojęcie: leksykografia dopisuje synonimy do podanych wyrazów
		Poziom B	potrafi się posługiwać odpowiednim słownikiem w określonej sytuacji językowej
		Poziom C	poprawia błędy językowe uzupełnia tekst z lukami stosując, poprawną pisownię
		Poziom D

Treści kształcenia	Wymagania		Standard Uczeń
		Poziom podstawowy Uczeń:		Poziom ponadpodstawowy Uczeń:
Odbiór tekstów kultury	rozumie pojęcie: cywilizacja podaje przykłady budowli uznanych za największe osiągnięcie człowieka lub symbol postępu cywilizacyjnego określa problemy związane z rozwojem cywilizacji współczesnej określa wady i zalety komputeryzacji życia codziennego porównuje wynalazki cywilizacyjne rozumie pojęcia: racjonalizm, materializm, etyka rozumie wyrażenie: literatura dydaktyczna rozumie pojęcie: język ezopowy (powtórzenie zna pojęcie: oda odróżnia fakty od opinii zna pojęcie: tekst perswazyjny ocenia stosunek narratora i postaci przedstawionych w utworze do elementów świata przedstawionego określa stosunek podmiotu litycznego do postaci przedstawionych w utworze rozpoznaje typ liryki odczytuje przenośne znaczenie wypowiedzi podmiotu lirycznego dostrzega paradoks i objaśnia go analizuje groteskowy charakter utworu dostrzega żartobliwy charakter utworu przypisuje utwory i ich twórców do określonej epoki literackiej (oświecenie, romantyzm, pozytywizm) oraz literatury polskiej lub powszechnej określa cechy utworów romantycznych określa główne tendencje, metody realizacji, podstawy filozoficzne i idee epoki oświecenia na podstawie artykułu hasłowego określa postulaty i założenia programowe pozytywizmu na podstawie artykułu hasłowego określa związek między ideami pozytywizmu a zachowaniem, marzeniami i wartościami bohatera literackiego rozpoznaje gatunki literackie po ich definicjach (bajki, satyry, noweli, ballady, powieści) rozpoznaje cechy charakterystyczne dramatu jako rodzaju literackiego i wymienia gatunki literackie należących do dramatu rozpoznaje cechy tekstów naukowych i popularnonaukowych zna utwory reprezentatywne dla danego gatunku literackiego zna tytuły utworów pozytywistycznych, poruszających problematykę upowszechniania oświaty, przyczyniających się do ugruntowania świadomości narodowej Polaków żyjących pod zaborami odczytuje problematykę utworu wynotowuje z biogramu pisarza fakty świadczące o jego zaangażowaniu w działalność patriotyczną i społeczną konkretyzuje nadawcę i adresata wypowiedzi odczytuje relacje między nadawcą a adresatem listu rozróżnia pojęcia: list prywatny i list oficjalny odczytuje treść, wymowę, ideę, sytuację przedstawioną w utworze porównuje wymowę różnych tekstów kultury analizuje zapis i budowę utworu rozpoznaje w utworze cechy gatunkowe ody odczytuje obrazy poetyckie, metafory interpretuje wypowiedź podmiotu lirycznego, tytuł wiersza określa funkcję środków stylistycznych analizuje tekst główny i didaskalia ocenia aktualność przedstawionych w powieści/ opowiadaniu problemów analizuje zachowanie i postawy, samoocenę bohaterów dostrzega krytykę zachowań, postaw i sposobu myślenia bohaterów porównuje obrazy o podobnej tematyce odczytuje plakat (analizuje kompozycję, odczytuje symbolikę i metaforyczny sens przedstawionych elementów, określa funkcję zastosowanej kolorystyki) odczytuje tematykę obrazu i określa sposób jej przedstawienia rozróżnia pojęcia: publicystyka i literatura piękna rozumie pojęcia: publicystyka, felieton, reportaż rozumie treść artykułu popularnonaukowego (wyróżnia prawdziwe twierdzenia) rozumie treść felietonu (wyróżnia twierdzenia dotyczące tematu, opinii, oceny zjawisk) analizuje treść i formę sprawozdań rozumie pojęcie: leksykografia zna rodzaje słowników, ich przeznaczenie i budowę porównuje hasła słownikowe odczytuje informacje (słowne i graficzne) ze strony internetowej dostrzega różnice semantyczne wyrazów: cyfra, liczba, ilość odczytuje i analizuje dane statystyczne z tabeli	określa wpływ jednej cywilizacji na drugą ilustruje przykładami główne cechy cywilizacji określa pozytywne i negatywne skutki postępu cywilizacyjnego i jego wpływ na życie jednostki określa czynniki wpływające na rozwój/ upadek cywilizacji ocenia wynalazek, postęp cywilizacyjny rozważa problem bezrobocia na tle przemian cywilizacyjnych określa problemy etyczne wynikające z rozwoju nauki i medycyny odczytuje ideę zawartą w utworze podaje tytuły utworów oświeceniowych i pozytywistycznych należących do nurtu literatury dydaktycznej określa korzyści materialne i duchowe dla społeczeństwa wynikające z realizacji idei podaje tytuły utworów oświeceniowych, romantycznych, pozytywistycznych, w których zastosowano jako środek stylistyczny język ezopowy określa cel tworzenia Wielkiej Encyklopedii Francuskiej i jej związek z ideą epoki, w której powstała określa dążenia, inspiracje i nawiązania romantyzmu określa sposób realizowania pozytywistycznych postulatów przez pisarza na podstawie tekstu źródłowego wyróżnia w balladzie cytaty będące wyrazem światopoglądu charakterystycznego dla oświecenia i romantyzmu klasyfikuje utwory ze względu na tematykę, wątek, motyw zna biografię Stefana Żeromskiego podaje daty kongresu wiedeńskiego i Wielkiej Rewolucji Francuskiej zna utwory literackie zawierające nawiązania do wydarzeń historycznych XVIII i XIX wieku interpretuje wypowiedź podmiotu lirycznego określa styl wypowiedzi interpretuje tytuł wiersza określa różnice światopoglądowe między bohaterami ocenia aktualność przedstawionych w powieści/ opowiadaniu problemów porównuje wymowę fragmentu powieści z informacjami popularnonaukowymi określa funkcje komizmu i czarnego humoru w utworze identyfikuje dzieła malarskie przedstawia sposób budowy obiektów architektonicznych (metody, technologię budowy, wykorzystywane materiały określa emocje towarzyszące lekturze tekstu publicystycznego rozpoznaje w sprawozdaniu elementy reportażu, recenzji, protokołu wyróżnia charakterystyczne cechy sprawozdania jako formy wypowiedzi rozpoznaje w sprawozdaniu elementy reportażu, recenzji, protokołu rozpoznaje rodzaj słownika na podstawie hasła	Czytanie i odbiór tekstów kultury 1. Czyta tekst na poziomie dosłownym, przenośnym i symbolicznym: a) czyta teksty kultury (w tym źródła historyczne) rozumiane jako wszelkie wytwory kultury materialnej i duchowej człowieka, podlegające odczytywaniu i interpretacji, b) czyta teksty, zwłaszcza te należące do polskiego dziedzictwa kulturowego. 2. Interpretuje teksty kultury, uwzględniając intencje nadawcy: a) odróżnia fakty od opinii, prawdę historyczną od fikcji, dostrzega perswazję, manipulację, wartościowanie. 3. Wyszukuje informacje zawarte w różnych tekstach kultury: a) wyszukuje informacje w tekstach literackich, publicystycznych, popularnonaukowych, ilustracjach, itp. 4. Dostrzega w odczytywanych tekstach środki wyrazu i określa ich funkcje, a)dostrzega środki wyrazu typowe dla tekstów literackich, tekstów publicystycznych, dzieł sztuki plastycznej. 5. Odnajduje i interpretuje związki przyczynowo-skutkowe w rozwoju cywilizacyjnym Polski i świata: a) odnajduje i interpretuje związki przyczynowo-skutkowe w polityce, kulturze i życiu społecznym. 6. Dostrzega konteksty niezbędne dla interpretacji tekstów kultury i wypowiada się na ich temat: a) dostrzega kontekst historyczny, biograficzny, filozoficzny, religijny, literacki, plastyczny, b) wyjaśnia zależność między różnymi rodzajami tekstów kultury (plastyką, literaturą itp.) 7. Dostrzega wartości wpisane w teksty kultury. .
Tekstologia	redaguje plan wypowiedzi redaguje plan szczegółowy tekstu definiuje pojęcie redaguje definicje haseł do krzyżówki charakteryzuje postać literacką redaguje charakterystykę postaci komentuje wypowiedź bohatera redaguje notatkę z interpretacji utworu wyraża opinię w dowolnej formie literackiej opisuje miejsce i okoliczności wydarzeń redaguje opis przedmiotu, ujawniając swój stosunek do niego redaguje opis obrazu ustala chronologię podanych wydarzeń historycznych przedstawia historię bohatera literackiego redaguje wnioski z dyskusji redaguje kilkuzdaniową wypowiedź uzasadniającą tezę redaguje list redaguje list oficjalny redaguje rozprawkę redaguje wypowiedź o charakterze perswazyjnym (reklamę lub antyreklamę redaguje pracę na podany temat w formie kartki z pamiętnika/ opowiadania fantastycznego/ opisu redaguje wypowiedź z elementami perswazji redaguje sprawozdanie z wystawy, wycieczki / imprezy lokalnej redaguje przemówienie wygłasza przemówienie prezentuje postacie uczonych, uzasadnia wybór, opisuje osiągnięcia uczonego wyraża własną opinię, formułuje argumenty i kontrargumenty, formułuje tezę wykorzystuje źródła informacji redaguje notatkę prasową formułuje na podstawie tekstu fantastycznonaukowego przyczyny powołania organizacji i cele jej działania rozumie pojęcie: związek frazeologiczny (wyrażenie, zwrot, fraza) poprawia błędy frazeologiczne i wyjaśnia, na czym polegają uzupełnia wypowiedzi związkami frazeologicznymi analizuje stylistykę hasła reklamowego/propagandowego poprawia błędy językowe	redaguje tekst poetycki lub prozatorski o określonej problematyce prezentuje własne stanowisko wobec zagrożeń cywilizacyjnych redaguje artykuł prasowy układa program konferencji naukowej podaje propozycje wyjścia z trudnej sytuacji odtwarza wydarzenia poprzedzające opisaną sytuację (tworzy przedakcję) tworzy dalszy ciąg utworu redaguje hasła słownikowe dotyczące neologizmu określa typ związków frazeologicznych	Tworzenie własnego tekstu 1. Buduje wypowiedzi w formach określonych w podstawie programowej, poprawne pod względem językowym i stylistycznym: a) buduje wypowiedzi w następujących formach: opis, opowiadanie, charakterystyka, sprawozdanie, recenzja, rozprawka, notatka, plan, artykuł, wywiad, list. 2. Posługuje się kategoriami i pojęciami swoistymi dla przedmiotów humanistycznych i ścieżek edukacyjnych. 3. Tworzy teksty o charakterze informacyjnym lub perswazyjnym, dostosowane do sytuacji komunikacyjnej. 4. Zna i stosuje zasady organizacji tekstu: a) tworzy tekst na zadany temat, spójny pod względem logicznym i składniowym. 5. Formułuje, porządkuje, wartościuje argumenty uzasadniające stanowisko własne lub cudze. 6. Analizuje, porównuje, porządkuje i syntetyzuje informacje zawarte w tekstach kultury. 7. Dokonuje celowych operacji na tekście: streszcza, rozwija, przekształca stylistycznie. 8. Wypowiada się na temat związków między kulturą rodzimą a innymi kręgami kulturowymi: a) komentuje powiązania, zwłaszcza między kulturą polską a śródziemnomorską, b) określa te powiązania w różnych obszarach: polityce, kulturze, gospodarce, w życiu codziennym, w odniesieniu do przeszłości i w czasach obecnych. 9. Formułuje problemy, podaje sposoby ich rozwiązania, wyciąga wnioski, a) wypowiada się na temat sytuacji problemowej dostrzeżonej w tekstach kultury.

SZTUKA A…

Kolejna lekcja	Materiał nauczania	Zamierzone osiągnięcia
				Edukacja polonistyczna Uczeń:		Ścieżki edukacyjne Uczeń:
			PODRĘCZNIK: Hasła: arcydzieło, kicz (Słownik terminów literackich), s.274-275	Poziom A	zna pojęcia: arcydzieło, kicz	Edukacja czytelnicza i medialna: korzysta z warsztatu informacyjnego biblioteki
				Poziom B	odczytuje przekaz ikonograficzny analizuje czynniki wpływające na indywidualną ocenę dzieła sztuki
				Poziom C	określa cechy arcydzieła i kiczu
				Poziom D	redaguje notatkę na podstawie artykułów hasłowych opracowuje prezentację arcydzieła
			PODRĘCZNIK: Łatwość kiczu (fragmenty rozmowy z Jerzym Pilchem), s.276-279	Poziom A	rozumie pojecie: blog		Edukacja czytelnicza i medialna: poznaje drogi, formy i kanały komunikowania się ludzi, funkcje komunikatów
				Poziom B	wyróżnia poprawne odpowiedzi na podstawie tekstu wywiadu porównuje informacje zawarte w artykule hasłowym z wypowiedziami autorskimi
				Poziom D	interpretuje tytuł ocenia współczesne zjawiska kulturowe uzasadnia własną opinię redaguje pracę na podany temat w formie: felietonu / rozprawki / recenzji / kartki z dziennika lub zapisu w blogu
			PODRĘCZNIK: Yasmina Reza, Sztuka (fragment), s.279-291	Poziom A	zna pojęcie: tekst kultury		Edukacja czytelnicza i medialna: uczy się krytycznego odbioru tekstów kultury
				Poziom B	określa związek między poglądami bohaterów a wartościami, jakie reprezentują określa źródła konfliktu między przyjaciółmi określa problemy w ocenie dzieła sztuki na podstawie przykładowych/ kontrowersyjnych obrazów
				Poziom C	określa czynniki klasyfikujące teksty kultury do dzieł sztuki
				Poziom D	prezentuje bohatera dramatu interpretuje głosowo kwestie dramatu z wykorzystaniem teatralnych środków wyrazu redaguje list / kartkę z dziennika lub dalszy ciąg dramatu
			ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 2. Polemika	Poziom A	rozumie pojęcie: kultura języka rozróżnia pojęcia: teza, hipoteza, argument odczytuje z kontekstu znaczenie wyrazów głośno czyta tekst, stosując poprawne akcentowanie, artykulację i intonację
				Poziom B	odtwarza przebieg polemiki porównuje różne teksty kultury o podobnym charakterze analizuje opinię na temat dzieła sztuki analizuje warstwę językową wypowiedzi odczytuje pozawerbalne środki przekazu z ilustracji
				Poziom C	określa temat, przyczyny sporu oraz stosunek uczestników dyskusji do tematu określa funkcję zastosowanych w tekście publicystycznym środków stylistycznych
				Poziom D	redaguje komentarz dotyczący stylu tekstu publicystycznego uzasadnia własną opinię redaguje zasady kulturalnej polemiki redaguje rozprawkę redaguje prośbę dostosowaną do adresata i sytuacji
			PODRĘCZNIK: O upadku sztuk wizualnych […] (Świat na krawędzi. Ze Stanisławem Lemem rozmawia Tomasz Fiałkowski -fragment), s.292-294	Poziom A	zna słownictwo niezbędne do wypowiadania się na temat sztuki		Edukacja czytelnicza i medialna: uczy się krytycznego odbioru tekstów kultury
				Poziom B	odróżnia fakty od opinii hierarchizuje sądy o sztuce współczesnej porównuje interpretację historyków sztuki z własnymi obserwacjami i doświadczeniami
				Poziom D	wyraża własne zdanie w dyskusji na temat odbioru współczesnej sztuki zabiera głos w dyskusji
			PODRĘCZNIK: Mirosław Przylipiak, Nadeszło kino - a co ze sztuką? (Kino stylu zerowego - fragment), s.295-298	Poziom A	rozumie pojęcie: estetyka		Edukacja czytelnicza i medialna: postrzega media jako środki poznania przeszłości i współczesności
				Poziom B	określa kryteria estetyki na przełomie XIX i XX wieku
				Poziom C	uzupełnia wypowiedź informacjami zgodnymi z tekstem określa kryteria oceny dzieł sztuki
				Poziom D	dostrzega zmiany w sztuce XX wieku redaguje recenzję filmu redaguje scenopis filmowy
			PODRĘCZNIK: Julia Hartwig, O graffiti (Dziennik amerykański - fragment), s.298-301	Poziom A	zna pojęcie: graffiti
				Poziom B	odróżnia opinie autorskie od sądów innych odczytuje graffiti
				Poziom C	wyróżnia w tekście peryfrazy, eufemizmy określa stosunek osoby mówiącej do graffiti
				Poziom D	ocenia działalność twórców graffiti
			PODRĘCZNIK: Jerzy Szaniawski, Profesor Tutka o telewizji, s.302-304	Poziom A	zna pojęcia: media, mass media		Edukacja czytelnicza i medialna: rozumie rolę mass mediów i stosowanych przez nie środków i zabiegów socjotechnicznych
				Poziom B	analizuje historię bohaterów opowiadania określa rolę telewizji
				Poziom C	określa granice prywatności w mediach
				Poziom D	redaguje szczegółowy plan wypowiedzi bohatera wyraża własne zdanie wobec przytoczonych argumentów
			PODRĘCZNIK: Ryszard Kapuściński, Autoportret reportera (fragment), s.305-307	Poziom A	zna słownictwo niezbędne do wypowiadania się na temat mediów		Edukacja czytelnicza i medialna: analizuje komunikaty medialne
				Poziom B	porównuje wiadomości nadawane przez różne stacje telewizyjne w programach informacyjnych
				Poziom C	formułuje na podstawie tekstu problemy współczesnego świata (nagłaśniane i pomijane przez media) określa mechanizmy rządzące współczesnymi mediami (m.in. rynku, demokracji, konkurencji, manipulacji) określa rolę dziennikarza we współczesnym świecie
				Poziom D	ocenia obraz kreowany przez media redaguje wypowiedź na podany temat
			PODRĘCZNIK: Teresa Bogucka, Reklama - siła perswazji (fragmenty); Ryszard Horowitz, reklama perfum Cloe; Alfons mucha, Jedzenie firmy Nestlé dla dzieci, s.307-312	Poziom A	zna słownictwo niezbędne do wypowiadania się na temat reklamy		Edukacja czytelnicza i medialna: odczytuje komunikaty informacyjne i perswazyjne: reklamowe i propagandowe
				Poziom B	określa zależności między reklamą a przemianami w życiu gospodarczym, społecznym i kulturalnym oraz jej wpływ na kształtowanie się wzorców, zachowań, postaw… gromadzi reklamy i klasyfikuje je
				Poziom C	określa funkcję reklamy, mechanizmy jej oddziaływania na odbiorców
				Poziom D	redaguje artykuł hasłowy ocenia reklamy w aspekcie dzieła sztuki na podstawie dzieł Ryszarda Horowitza i Alfonsa Muchy wyraża własne zdanie na temat reklamy
			ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 2. Język reklamy	Poziom A	rozumie pojęcie: błąd językowy
				Poziom B	dostrzega perswazyjny i manipulacyjny charakter reklamy analizuje tekst reklamy argumentuje zasadność artykułów prawnych
				Poziom C	określa cechy odróżniające reklamę od innych komunikatów poprawia błędy językowe i nazywa ich typ uzupełnia tekst czasownikami we właściwej formie
				Poziom D	redaguje tekst reklamy redaguje komentarz do reklamy redaguje artykuł prawny redaguje wypowiedź z wykorzystaniem cytatu
			PODRĘCZNIK: Stefan Chwin, Aż nie wiadomo, co rwać… (Złoty pelikan - fragment), s.312-314	Poziom A	rozumie pojęcie: topos		Kultura polska na tle tradycji europejskiej: dostrzega związki między kulturą współczesną a kulturą Grecji; dostrzega związki współczesnej polskiej terminologii z językami klasycznymi
				Poziom B	dostrzega w utworze nawiązania do Biblii, mitologii i innych tekstów kultury analizuje reklamy nazywa reakcje odbiorców reklamy
				Poziom D	opisuje i ocenia postawy i zachowania bohatera ocenia zjawiska społeczne - wpływ reklamy na postępowanie człowieka
			PODRĘCZNIK: Tyrtajos, Rzecz to piękna…; Jan Kochanowski Na sokalskie mogiły; My, Pierwsza Brygada, s.315-316	Poziom A	rozumie pojęcie: poezja tyrtejska podaje przykłady utworów mających cechy poezji tyrtejskiej
				Poziom B	wyróżnia w utworze fragmenty zawierające tezę, argumenty i zalecenia wynikające z argumentacji odczytuje sens wypowiedzi podmiotu lirycznego porównuje utwory o tym samym charakterze określa rolę artysty w kształtowaniu postaw patriotycznych
				Poziom C	określa postawy bohaterów lirycznych w poezji tyrtejskiej określa sposoby wyrażania treści patriotycznych przez poetów
			PODRĘCZNIK: Zbigniew Krukowski, Eugeniusz Żytomirski, Marsz Śródmieścia; Miron Białoszewski, Pamiętnik z powstania warszawskiego (fragmenty); Czesław Miłosz, Ballada, s.317-320	Poziom A	zna fakty historyczne dotyczące powstania warszawskiego		Edukacja regionalna - dziedzictwo kulturowe w regionie: ugruntowuje poczucie tożsamości narodowej
				Poziom B	porównuje utwory: konkretyzuje osobę mówiącą, bohatera, określa temat, nastrój, formę literacką i czas powstania utworu określa związek między wydarzeniem historycznym a twórczością artystyczną
			PODRĘCZNIK: Łuk Konstantyna w Rzymie, Łuk Triumfalny w Paryżu (zdjęcia); Jan Matejko, Bitwa pod Grunwaldem, s.320-322	Poziom A	zna pojęcie: łuk triumfalny		Edukacja regionalna - dziedzictwo kulturowe w regionie: ugruntowuje poczucie tożsamości narodowej
				Poziom B	odczytuje aluzje polityczne z plakatów analizuje współczesne teksty kultury ukazujące, oceniające lub komentujące wydarzenia polityczne
				Poziom C	określa funkcję dzieł sztuki i rolę artysty w kształtowaniu postaw i ocenie wydarzeń określa uniwersalność idei przedstawionej w dziełach
				Poziom D	opracowuje gazetkę lub plakat na określony temat
			PODRĘCZNIK: Antoni Słonimski, Szkoła brzydoty (Ciekawość. Felietony 1973-1976 - fragment), s.323-325	Poziom B	wyróżnia środki stylistyczne w tekście odnosi przedstawioną w tekście opinię do współczesnych mediów		Edukacja czytelnicza i medialna: rozumie zależności między formą i językiem mediów a zamierzeniami, postawami i kulturą twórców komunikatów artystycznych, informacyjnych, reklamowych i propagandowych
				Poziom C	przygotowuje, przeprowadza i opracowuje wyniki ankiety
				Poziom D	ocenia treść i formę programów medialnych wyraża własną opinię na temat oferty mediów redaguje rozprawkę na podany temat
			PODRĘCZNIK: Sławomir Mrożek, Półpancerze praktyczne, s.325-327	Poziom A	zna pojęcie: manipulacja (powtórzenie)		Edukacja czytelnicza i medialna: rozumie rolę mass mediów i stosowane przez nie środki i zabiegi socjotechniczne
				Poziom B	analizuje sposoby manipulacji stosowane wobec klientów na podstawie tekstu
				Poziom C	określa sposoby manipulacji klientem określa przyczyn skuteczności manipulacji
				Poziom D	podaje przykłady irracjonalnych zachowań pod wpływem reklam redaguje tekst z elementami perswazji lub karykatury redaguje instrukcję
			PODRĘCZNIK: Tadeusz Urgacz, Uśmiech Stalina; Adam Ważyk, Rzeka; plakat Tadeusza Trepkowskiego, s.327-328	Poziom A	zna fakty historyczne dotyczące stalinizmu		Edukacja czytelnicza i medialna: odróżnia komunikaty informacyjne od perswazyjnych
		Poziom B	analizuje wiersz (odczytuje temat, wyodrębnia obrazy poetyckie, określa ich funkcję, wyróżnia środki stylistyczne, nadające panegiryczny charakter wypowiedzi) odczytuje kontekst historyczny określa wpływu systemu politycznego na twórczość artystów
		Poziom C	określa przyczyny kształtujące postawę artystów w określonych warunkach politycznych
	ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 2. Satyra w polityce	Poziom A	rozumie pojęcia: treść, zakres wyrazu rozumie pojęcie: satyra
		Poziom B	wskazuje wypowiedzi zgodne z tekstem dostrzega ewolucję pojęcia określa kryterium wyróżniania różnych odmian satyry określa problematykę satyry politycznej rozpoznaje odmiany satyry nazywa zjawiska będące przedmiotem satyry odczytuje funkcje satyry analizuje sytuację przedstawioną w utworze nazywa środki stylistyczne zastosowane w utworze analizuje satyryczny charakter tekstu kultury odczytuje informacje z rysunków
		Poziom C	porównuje różne teksty kultury określa treść i zakres wyrazów
		Poziom D	uzasadnia satyryczny charakter utworów tworzy tekst o charakterze satyrycznym
	PODRĘCZNIK, Szkoła pisania - pamiętnik i dziennik, s.329	Poziom A	zna pojęcie: pamiętnik (powtórzenie) zna pojęcie: dziennik
		Poziom B	odczytuje ironię
		Poziom D	opisuje w formie pamiętnika lub dziennika przedstawione w dramacie wydarzenia w roli bohatera redaguje fragment dziennika o charakterze dokumentalnym redaguje w tonie żartobliwym kartkę z dziennika
	PODRĘCZNIK, Przypomnij sobie, s.330-332; biogram Tadeusza Różewicza, s. 341	Poziom A	zna biografię Tadeusza Różewicza identyfikuje dzieła malarskie	Edukacja czytelnicza i medialna: sprawnie, szybko czyta, notuje i selekcjonuje informacje
		Poziom B	przyporządkowuje poznane utwory literackie XIX i XX wieku rodzajom literackim, zachowując podział na literaturę piękną i publicystykę przypisuje teksty do określonego typu piśmiennictwa klasyfikuje tematycznie utwory określa wpływ wydarzeń historycznych i politycznych na życie i twórczość Tadeusza Różewicza
		Poziom C	omawia cechy dziennika i pamiętnika na przykładzie znanych utworów literackich
		Poziom D	redaguje definicje haseł redaguje peryfrazy
	PODRĘCZNIK: Wisława Szmborska, Poeta i świat (fragmenty), s.329 ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 2. Test literacki 4	Poziom A	rozumie pojęcie: natchnienie wymienia tytuły utworów literackich lub filmów biograficznych i dokumentalnych
		Poziom B	nazywa cechy charakteryzujące poetę wyróżnia w tekście peryfrazy nazwa środki stylistyczne dostrzega różnicę między komiksem a przekazem obrazkowym dostrzega skonwencjonalizowane sposoby obrazowania w komiksie
		Poziom C	buduje wypowiedzi zgodne z treścią tekstu wyróżnia w tekście cechy komiksu redaguje definicję komiksu dostrzega wpływ poetyki komiksu na różne dziedziny współczesnego życia określa funkcję elementów graficznych komiksu redaguje wypowiedź na podstawie podanych pytań
		Poziom D	formułuje argumenty redaguje pracę odwołując się do argumentów z tekstu interpretuje puentę wypowiedzi
	PODRĘCZNIK Kultura języka, s.335 ZESZYT ĆWICZEŃ, Część 2. Test językowy 4	Poziom A	rozumie pojęcia: kultura języka, błąd językowy, puryzm zna kryteria poprawności językowej rozumie pojęcia: treść i zakres wyrazu
		Poziom B	określa treść i zakres wyrazu
		Poziom C	przedstawia zależności między treścią a zakresem wyrazu podaje sposoby rozwiązania problemu językowego dostrzega i poprawia błędy językowe

Treści kształcenia	Wymagania		Standard Uczeń
		Poziom podstawowy Uczeń:		Poziom ponadpodstawowy Uczeń:
Odbiór tekstów kultury	głośno czytania tekst, stosując poprawne akcentowanie, artykulację i intonację odczytuje z kontekstu znaczenie wyrazów dostrzega ewolucję pojęć dostrzega skonwencjonalizowane sposoby obrazowania w komiksie zna słownictwo niezbędne do wypowiadania się na temat mediów zna słownictwo niezbędne do wypowiadania się na temat reklamy zna pojęcie: manipulacja (powtórzenie) rozumie pojecie: blog zna pojęcie: tekst kultury rozumie pojęcie: estetyka zna słownictwo niezbędne do wypowiadania się na temat sztuki zna pojęcia: arcydzieło, kicz rozumie pojęcie: topos rozumie pojęcie: poezja tyrtejska zna pojęcie: pamiętnik (powtórzenie), dziennik zna pojęcie: graffiti zna fakty historyczne dotyczące powstania warszawskiego, stalinizmu odróżnia fakty od opinii (powtórzenie) formułuje na podstawie tekstu problemy współczesnego świata (nagłaśniane i pomijane przez media) analizuje reklamy, klasyfikuje reklamy, określa funkcję reklamy, mechanizmy jej oddziaływania na odbiorców określa sposoby manipulacji klientem, wpływ reklamy na postępowanie człowieka, podaje przykłady irracjonalnych zachowań podejmowanych pod wpływem reklam nazywa reakcje odbiorców reklamy porównuje wiadomości nadawane przez różne stacje telewizyjne w programach informacyjnych ocenia treść i formę programów medialnych wyraża własną opinię na temat oferty mediów określa rolę dziennikarza we współczesnym świecie analizuje współczesne teksty kultury ukazujące, oceniające lub komentujące wydarzenia polityczne odtwarza przebieg polemiki określa temat, przyczyny sporu oraz stosunek uczestników do tematu rozpoznaje konteksty literackie przyporządkowuje poznane utwory literackie XIX i XX wieku rodzajom literackim, zachowując podział na literaturę piękną i publicystykę przypisuje teksty do określonego typu piśmiennictwa klasyfikuje tematycznie utwory porównuje utwory: konkretyzuje osobę mówiącą, bohatera, określa temat, nastrój, formę literacką i czas powstania utworu określa związek między wydarzeniem historycznym a twórczością artystyczną dostrzega w utworze nawiązania do Biblii, mitologii i innych tekstów kultury, kontekst historyczny analizuje wiersz (odczytuje temat, wyodrębnia obrazy poetyckie, określa ich funkcję, wyróżnia środki stylistyczne) odczytuje ironię wyróżnia środki stylistyczne w tekście; peryfrazy, eufemizmy rozumie pojęcie: satyra określa kryterium wyróżniania różnych odmian satyry określa problematykę satyry politycznej rozpoznaje odmiany satyry nazywa zjawiska będące przedmiotem satyry odczytuje funkcje satyry analizuje satyryczny charakter tekstu kultury określa postawy bohaterów lirycznych w poezji tyrtejskiej odczytuje sens wypowiedzi podmiotu lirycznego porównuje utwory o tym samym charakterze odczytuje przekaz ikonograficzny odczytuje graffiti, ocenia działalność w formie graffiti dostrzega różnicę między komiksem a przekazem obrazkowym określa funkcję elementów graficznych komiksu wyróżnia w tekście cechy komiksu interpretuje puentę wypowiedzi porównuje interpretację historyków sztuki z własnymi obserwacjami i doświadczeniami wyróżnia w utworze fragmenty zawierające tezę, argumenty i zalecenia wynikające z argumentacji argumentuje zasadność artykułów prawnych	ocenia współczesne zjawiska kulturowe określa mechanizmy rządzące współczesnymi mediami (m.in. rynku, demokracji, konkurencji określa zależności między reklamą a przemianami w życiu gospodarczym, społecznym i kulturalnym oraz jej wpływ na kształtowanie się wzorców, zachowań, postaw określa granice prywatności w mediach ocenia reklamy w aspekcie dzieła sztuki określa przyczyny skuteczności manipulacji podaje przykłady utworów mających cechy poezji tyrtejskiej określa przyczyny kształtujące postawę artystów w określonych warunkach politycznych określa sposoby wyrażania treści patriotycznych przez poetów określa związek między poglądami bohaterów a wartościami jakie reprezentują interpretuje tytuł określa czynniki klasyfikujące teksty kultury do dzieł sztuki hierarchizuje sądy o sztuce współczesnej określa kryteria estetyki na przełomie XIX i XX wieku określa cechy arcydzieła i kiczu dostrzega zmiany w sztuce XX wieku określa funkcję dzieł sztuki i rolę artysty w kształtowaniu postaw i ocenie wydarzeń analizuje czynniki wpływające na indywidualną ocenę dzieła sztuki określa problemy w ocenie dzieła sztuki na podstawie przykładowych/ kontrowersyjnych obrazów określa rolę artysty w kształtowaniu postaw patriotycznych wymienia tytuły utworów literackich lub filmów biograficznych i dokumentalnych określa uniwersalność idei przedstawionej w dziełach odczytuje aluzje polityczne z plakatów określa wpływ wydarzeń historycznych i politycznych na życie i twórczość pisarza identyfikuje dzieła malarskie zna biografię Tadeusza Różewicza uzasadnia satyryczny charakter utworów dostrzega wpływ poetyki komiksu na różne dziedziny współczesnego życia	Czytanie i odbiór tekstów kultury 1. Czyta tekst na poziomie dosłownym, przenośnym i symbolicznym: a) czyta teksty kultury (w tym źródła historyczne) rozumiane jako wszelkie wytwory kultury materialnej i duchowej człowieka, podlegające odczytywaniu i interpretacji. 2. Interpretuje teksty kultury, uwzględniając intencje nadawcy: a) odróżnia fakty od opinii, prawdę historyczną od fikcji., dostrzega perswazję, manipulację, wartościowanie. 3. Wyszukuje informacje zawarte w różnych tekstach kultury: a) wyszukuje informacje w tekstach literackich, publicystycznych, popularnonaukowych, ilustracjach, schematach itp. 4. Dostrzega w odczytywanych tekstach środki wyrazu i określa ich funkcje: a) dostrzega środki wyrazu typowe dla tekstów literackich, tekstów publicystycznych, dzieł sztuki plastycznej. 5. Odnajduje i interpretuje związki przyczynowo-skutkowe w rozwoju cywilizacyjnym Polski i świata: a) odnajduje i interpretuje związki przyczynowo-skutkowe w polityce, kulturze i życiu społecznym. 6. Dostrzega konteksty niezbędne dla interpretacji tekstów kultury i wypowiada się na ich temat: a) dostrzega kontekst historyczny, biograficzny, literacki, plastyczny, b) wyjaśnia zależność między różnymi rodzajami tekstów kultury (plastyką, literaturą itp.) 7. Dostrzega wartości wpisane w teksty kultury.
Tekstologia	rozumie pojęcia: kultura języka, błąd językowy, puryzm zna kryteria poprawności językowej rozumie pojęcia: treść i zakres wyrazu wyróżnia poprawne odpowiedzi na podstawie tekstu uzupełnia wypowiedź informacjami zgodnymi z tekstem redaguje notatkę na podstawie artykułów hasłowych, redaguje artykuł hasłowy redaguje peryfrazy zabiera głos w dyskusji redaguje szczegółowy plan wypowiedzi redaguje tekst z elementami perswazji lub karykatury redaguje instrukcję opisuje w formie pamiętnika lub dziennika przedstawione w dramacie wydarzenia w roli bohatera redaguje fragment dziennika o charakterze dokumentalnym redaguje w tonie żartobliwym kartkę z dziennika redaguje dalszy ciąg dramatu redaguje recenzję filmu redaguje pracę na podany temat w formie: felietonu/ rozprawki/ recenzji/ kartki z dziennika lub zapisu w blogu redaguje wypowiedź na podstawie podanych pytań tworzy tekst o charakterze satyrycznym redaguje artykuł prawny redaguje komentarz dotyczący stylu tekstu publicystycznego uzasadnia własną opinię redaguje zasady kulturalnej polemiki redaguje rozprawkę redaguje prośbę dostosowaną do adresata i sytuacji redaguje analizę tekstu literackiego redaguje wypowiedź z wykorzystaniem cytatu dostrzega i poprawia błędy językowe podaje sposoby rozwiązania problemu językowego uzupełnia tekst właściwymi formami czasowników	przedstawia zależności między treścią a zakresem wyrazu redaguje scenopis filmowy opracowuje gazetkę lub plakat na określony temat przygotowuje, przeprowadza i opracowuje wyniki ankiety wyraża własne zdanie w dyskusji na temat odbioru współczesnej sztuki opracowuje prezentację arcydzieła interpretuje głosowo kwestie dramatu z wykorzystaniem teatralnych środków wyrazu nazywa typ błędów językowych	Tworzenie własnego tekstu 1. Buduje wypowiedzi w formach określonych w podstawie programowej, poprawne pod względem językowym i stylistycznym: a) buduje wypowiedzi w następujących formach: recenzja, rozprawka, notatka, plan, artykuł, pamiętnik. 2. Posługuje się kategoriami i pojęciami swoistymi dla przedmiotów humanistycznych i ścieżek edukacyjnych. 3. Tworzy teksty o charakterze informacyjnym lub perswazyjnym, dostosowane do sytuacji komunikacyjnej. 4. Zna i stosuje zasady organizacji tekstu: a) tworzy tekst na zadany temat, spójny pod względem logicznym i składniowym. 5. Formułuje, porządkuje, wartościuje argumenty uzasadniające stanowisko własne lub cudze. 6. Analizuje, porównuje, porządkuje i syntetyzuje informacje zawarte w tekstach kultury. 7. Dokonuje celowych operacji na tekście: rozwija, przekształca stylistycznie. 8. Wypowiada się na temat związków między kulturą rodzimą a innymi kręgami kulturowymi: a) komentuje powiązania, zwłaszcza między kulturą polską a śródziemnomorską, b) określa te powiązania w różnych obszarach: polityce, kulturze, w życiu codziennym, w odniesieniu do przeszłości i w czasach obecnych. 9. Formułuje problemy, podaje sposoby ich rozwiązania, wyciąga wnioski: a) wypowiada się na temat sytuacji problemowej dostrzeżonej w tekstach kultury.

na podstawie: Grażyna Kułakowska, Wewnątrzszkolny system kształcenia i oceniania. Język polski. Gimnazjum, Instytut badań kompetencji w Wałbrzychu, Wałbrzych 2003.

na podstawie ustaleń Komisji Dydaktycznej Rady Języka Polskiego [w:] Nauka o języku polskim w reformowanej szkole, pod redakcją Agnieszki Mikołajczuk i Jadwigi Puzyniny, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2001.

27

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl

---