POJĘCIE I CELE EDUKACJI EKOLOGICZNEJ. FORMOWANIE I ROZWIJANIE POZYTYWNYCH WOBEC ŚRODOWISKA POSTAW POZNAWCZYCH, EMOCJONALNYCH I DZIAŁANIOWYCH.
Etymologia pojęcia ekologia pochodzi od greckiego słowa oikos i oznacza dom rodzinny lub miejsce życia oraz logos- słowo, nauka. Ekologia jako oikos logos oznacza dosłownie naukę o organizmach w ich domu, w ich rodzinnym środowisku.
Istnieje potrzeba podjęcia rychłego kształcenia oraz wychowania ekologicznego. Zdaniem R. Łukasiewicza „edukacja ekologiczna jest instrumentem układania się człowieka ze światem w następstwie czego wzrastają jego szanse samorealizacji w ekologicznym porządku życia.” Wykazuje on, iż nowa świadomość ekologiczna przyczyni się radykalnie do zmiany koncepcji przyrody, a także do związków człowieka ze światem.
Węższy zakres tego pojęcia podają E. i J. Frątczakowie, wg których edukacja ekologiczna dzieci to: „świadomie zamierzona (celowa, planowa, systematyczna i stopniowa) działalność nauczyciela względem dzieci przy ich aktywnym udziale w realizacji treści z ekologii.” Z definicji wynika, iż nie wystarczy zaplanować pracy z dziećmi, ale należy zachęcić je do rozwiązywania wszelkich problemów natury ekologicznej z własnej woli czy ciekawości.
Cele edukacji ekologicznej wg Frątczaków:
Poznawanie motywów i sposobów ochrony i kształtowania środowiska.
Wyrabianie umiejętności dostrzegania zjawisk w ekosystemach, przewidywania
i oceny następstw zjawisk przyrodniczych i działalności ludzkiej.
Kształtowanie emocjonalnego stosunku do obiektów w środowisku człowieka.
Umacnianie pozytywnych przekonań i postaw wobec zjawisk i czynów podejmowanych przez ludzi na rzecz ochrony środowiska.
Mówiąc o edukacji ekologicznej można wyróżnić jej podstawowy cel, za jaki uznaje kształtowanie postawy ekologicznej poprzez rozwijanie aktywności poznawczej, emocjonalnej i działaniowej.
POSTAWY:
aktywność poznawcza. Konieczne są jak najczęstsze kontakty z najbliższym środowiskiem. Rola nauczyciela jest tu bardzo ważna, gdyż dzieci często nie zastanawiają się nad pewnymi zjawiskami, uznając, że tak być musi. Nauczyciel ma budzić wątpliwości, mobilizować do ich wyjaśniania. Wartościowymi metodami, rozwijającymi czynności poznawcze dzieci, są metody odwołujące się do przeżyć emocjonalnych poprzez np.: inscenizacje, wiersze, bajki, zajęcia plastyczne, czyli oddziaływanie przez treść i formę utworów literackich. Zajęcia takie wdrażają dziecko do podejmowania samodzielnych ocen i uzasadniania własnych sądów. Istotą poznania jest dążenie do wykrycia i zrozumienia rządzących danym zjawiskiem prawidłowości. Postawa poznawcza wiąże się ze wzrostem poziomu wiedzy dziecka o otaczającym świecie i o sobie. Źródłem wielorakiej stymulacji procesów poznawczych jest obecność środowisku dziecka jego rówieśników.
praktyczna, czy też inaczej działaniowa. Przez sferę działaniową należy rozumieć takie zorganizowanie sytuacji, które pozwoliłyby dzieciom sprawdzić własne możliwości, zdolności manualne i ruchowe. Poza tym mogą wprowadzić
w czyn te pomysły i wyobrażenia, które powstały w ich umysłach wcześniej
i w trakcie wspólnych spotkań. Działaniem nazywamy czynności, które polegają na wywieraniu wpływu na przedmioty zewnętrzne i na celowym ich przetwarzaniu. Działania łączą się w większe zespoły skupione wokół jednego celu i ukierunkowane na przekształcanie danej dziedziny rzeczywistości. Działalnością nazywamy zatem zespół działań o wspólnym celu. W działalności dzieci w wieku wczesnoszkolnym na pierwszy plan wysuwa się zorganizowane
systematyczne uczenie się, obok którego wiele miejsca zajmują zabawy. Działania dzieci są coraz bardziej planowe, wzrasta także ich zdolność do podejmowania ważnych decyzji, uświadamiania sobie celu zadań, a także
w większej mierze skłonności do samokontroli i koncentracji na zadaniu w toku jego realizacji.
aktywność emocjonalna. W celu jej kształtowania należy oddziaływać na jednostkę odpowiednimi bodźcami. Dzieciom należy dostarczać bodźców, które potrafiłyby wyzwalać i stymulować posiadane zdolności w odpowiednim dla nich tempie. Bardzo ważną rolę w kształtowaniu postawy ekologicznej u dzieci odgrywają procesy emocjonalne, uczuciowe i etyczno- moralne, kształtujące umiłowanie do otaczającej natury i troskliwy stosunek człowieka do niej. Już
u progu edukacji pojawia się pilna potrzeba rozwijania wrażliwości ekologicznej, rozumiana jako zdolność dostrzegania potrzeb środowiska i reagowania na nie
i jego walory. „Emocja jest subiektywnym stanem psychicznym, uruchamiającym priorytet dla związanego z nią programu działania. Jej odczuwaniu towarzyszą zwykle zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne i pantomimiczne
oraz zachowania.” Procesy emocjonalne odgrywają istotną rolę w przystosowaniu się dziecka do środowiska i w regulacji jego stosunków z otoczeniem. W trakcie spotkań ekologicznych należy wyzwolić w wychowankach ekspresje
i spontaniczność, gdyż są one istotne dla kształtowania emocjonalnego komponentu postawy ekologicznej dzieci.